Eider Goenaga

Bikotekideak gaizki hitz egiten badizu edo umiliatzen bazaitu, edo zure iritzia kontuan hartu gabe zuri buruzko erabakiak hartzen baditu, berehala identifikatzen dugu zer den; hori genero indarkeria da. Baina tratu hori erditze unera eramaten badugu, eta bikotekidearen ordez emagin, ginekologo edo erizainak jartzen baditugu… Hori zer da? Indarkeria obstetrikoa da, argi eta garbi”. Nahia Alkortaren hitzak dira. El Parto Es Nuestro eta Arrosen Iraultza taldeetako kide da, eta Sabeletik mundura webgunearen sortzaile eta koordinatzailea.

Baina, horrez gain, indarkeria obstetrikoaren biktima ere bada; eta auzitegietara eraman du kasua —uztailean izan zuen epaiketa, Donostian—. Orain, bigarren umeaz erditzeko atarian, argi du zer nahi duen. “Arazorik ez bada, etxean erdituko naiz”. Etxean erditzea erabaki ausarta denik ez du uste. “Ausarta ospitalean erditzea izan zen”, esan dio Hitza-ri.

Besteak beste, “arrazoi medikorik gabeko zesarea bat” egin zioten Alkortari Donostia ospitalean. “Hamabost orduko erditze lanaren ostean, goizeko zortzietan etorri ziren zesarea egingo zidatela esanez. Nik uste dut zesareari buruzko klase bat zutela-edo, eta zesarea bat behar zutela”. Kirofanoan bikotekidea egotea eskatu zuen. “Zoratuta zaude? Hau kirofano bat da”, erantzun zioten. “Baina badakigu beste toki batzuetan, Poliklinikan adibidez, sartzen direla”.

Kirofanoan “izugarrizko tratu txarra” sufritu zuen. “Txerri bat hiltegian bezala sentitu nintzen. Dardarka nengoen, negarrez, eta inork ez zidan hitz egiten; oporrei buruz hizketan ari ziren, eta aurpegira ere ez zidaten begiratzen”. Ebakuntzari buruzko azalpenak ematen entzuten zuen medikua. “Klase bat zen. Zesarearen orbainean ere ikusten dira josteko modu ezberdinak. Jende asko zegoen, eta Aner jaio zen unean ere ez ziren isildu. Ez zuten une hori errespetatu”. Hiru ordutan ez zioten semea hartzen utzi.

Zalantzarik gabe, indarkeria obstetrikoaren definizioan sartzen da Alkortak sufritutakoa. “Osasuneko profesionalen aldetik emakumeak haurdunaldi edo erditze garaian pairatu duen edozein tratu txar hartzen du bere baitan indarkeria obstetrikoak”, azaldu du Ibone Olzak. Erditzearen inguruko psikiatrian espezializatuta dago, eta Europako Batasuneko hainbat proiektutan ikertzaile eta Espainiako Osasun Ministerioko kontsultore ere bada.

Identifikatzen zaila

Olzaren arabera, kasu askotan indarkeria obstetrikoa ez da erraz identifikatzen. “Emakume askok ez dakite erditzean behar ez ziren edo ebidentzia zientifikoan oinarritzen ez diren gauzak egin dizkietenik; adibidez, episiotomia bat edo erditze programatu bat egitea, arrazoi faltsuak argudiatuta”. Badago, ordea, ezinbestekoa den identifikatzaile bat. “Emakumea nola sentitu den entzutea, ea berak hartu dituen bere osasunari eta bere gorputzari buruzko erabakiak, ea gutxietsia edo mehatxatua sentitu den, zaindua sentitu den…”.

“Indarkeria obstetrikoak ez du esan nahi zure erditzea zesarea batean, episotomia batean bukatu denik, ez du zertan. ‘Egin zenuenean ez zizun mina egin eta gustatu zitzaizun, ezta? Bada, orain ez kexatu’. Halakoak entzun egiten dira gure ospitale publikoetan. Hori da tratu txarra”, azaldu du Alkortak. Beste tratu txar mota bat “infantilizazioa” dela dio. “Emakumeari ume bat balitz bezala hitz egiten zaio, eta askotan azalpenak ere ez zaizkio berari ematen, bikotekideari baizik. ‘Aizu, ni hemen nago'”.

Alkortaren arabera, askok indarkeria obstetrikoa ez dute hartzen “genero indarkeria gisa”, “maiz emakumeak emakumeari egiten dion indarkeria” delako. “Baina genero indarkeria da, emakumeari ez baitzaizkio errespetatzen bere bizitza sexualaren ardura eta eskubideak”. Eta emakumeak eskubidea du bere gorputzari buruz erabakitzeko.

Sistemarekin da kritikoa Alkorta. “Egokitzen zaizun pertsonaren araberakoa ere bada”, dio; baina ordutegiek, jende faltak eta saturazioak eragin handia dutela uste du, eta hori dela konpondu beharrekoa. “Protokoloak badaude, baina ez dituzte errespetatzen. Bestalde, emakumeak legearen babesa du, legez dagokio bere gorputz eta osasunari buruzko erabakiak hartzea, baina erditzeetan ez da errespetatzen. Legea gainetik pasatzen dute”.

Indarkeria obstetrikoak ondorio asko ditu, ondorio psikologiko larriak. Eta ez du laguntzen sufritutakoa ukatzeak. “Lotsa sentitzen dute emakume askok, ez direlako gai izan bere burua eta umea defendatzeko, gutxietsiak izaten utzi dutelako”. Stockholmgo sindromea ere ohikoa da. “Umea eta ama ondo atera direnez, ama esker oneko sentitzen da artatu dutenekin. Emakume askorekin gertatu zait beraiek hasieran erditze ona izan zutela esatea, baina gero, jazotakoa kontatzean, gauzak beste modu batera izan direla ohartzea”.

Olzak izena jarri die indarkeria obstetrikoa pairatu duen emakumeak dituen ondoriei. “Zaurgarritasun goreneko unea da erditzea, eta momentu hori grabatuta gelditzen da. Emakume askok trauma osteko estresa garatzen dute, eta etengabe ari dira erditzean jazotakoa berpizten; kirofanoan biluzik zeuden unea oroitzen dute, edo nola episiotomia egin zioten anestesiarik gabe, edo umea jaio eta ikusi gabe eraman zutenean izandako larritasuna oroitzen dute. Emakume askok hutsune handia sentitzen dute, hain garrantzitsua zen une hori galdu dutelako. Bortxatuak izan direla ere sentitzen dute”.

Alkortak ez du ia oroitzapenik semearen lehen hiru hilabeteez. “Zaintzen duzu zaindu behar duzula dakizulako, titia ematen diozu, baina amaren eta umearen arteko atxikimenduari nabarmen kalte egiten dio”. Alkortak laguntza psikologikoa behar izan zuen, erditu zenean sufritutakoa gainditu eta horri buruz lasaitasunez hitz egiteko.