Eider Goenaga

Urtea indartsu hasi zen euskarari buruzko albisteei dagokienez. Izan ere, Gipuzkoako Foru Aldundiak, Eguberriak pasatu eta berehala, 2017. urte arterako euskara plana aurkeztu zuen. Urtarrilaren 8ko prentsa aurreko agerraldian argi azaldu zuten zein zen foru aldundiaren helburua: euskara foru aldundian lehentasunezko hizkuntza izatea, eta aldundiarekin zein aldundian euskaraz egin nahi duenak euskaraz egin ahal izatea. Euskara plan berriaren helburua euskararen eta gaztelaniaren arteko desoreka “berdintzea” zela azaldu zuen Martin Garitako ahaldun nagusiak, eta Gipuzkoako Foru Aldundiak “ereduzko jokabidea” izan behar zuela arlo horretan.

Euskara plan berria foru aldundiak 2009an egindako planaren segida da, eta orduan ezarritako irizpideei jarraipena emango die 2017ra bitartean. Zigor Etxeburua Euskara zuzendariak Gipuzkoako Hitza-ri azaldutakoaren arabera, “planaren aplikazioa azkartzea eta indartzea” zen foru gobernuaren helburua —garai hartan EH Bilduren esku—.

Ildo horretan, Etxeburuak nabarmendu zuen foru gobernua ez zela legealdi osoan plana aurkezteko zain egon euskararen alde urratsak egiteko. Euskara plan berrian ezartzen diren baldintzetako asko jadanik betetzen hasiak ziren: besteak beste, aldundiak kontratatzen dituen zerbitzuetan 2009tik ezarritako hizkuntza irizpideak betearaztea; jendaurreko lanean euskaraz erantzuteko gai ez diren langileak postuz aldatzea; edota hedabideen aurreko agerraldiak euskaraz egitea, gaztelaniarako itzulpen zerbitzuarekin.

Urkijoren mehatxua

Euskararen aldeko edozein neurri edo erabaki ofizialekin gertatzen den moduan, Espainiako Gobernuak EAEn duen ordezkari Carlos Urkijoren erreakzioa ia berehalakoa izan zen. Foru aldundiak euskara plana aurkeztu eta bi egunera iragarri zuen planaren kontrako kereila aurkeztuko zuela. Euskararen eta gaztelaniaren arteko koofizialtasuna urratzen zuela, eta euskararen mesedetan gaztelera gutxietsi egiten zuela argudiatu zuen Urkijok, hamaikagarren kereila iragartzeko. Planak indarrean jarraitzen du oraindik, eta Urkijoren kereilaren berri gehiagorik ez da izan gaur arte.

Gipuzkoako Foru Aldundian, gainera, gobernu aldaketa egon da aurten. EAJko Markel Olanok ordezkatu zuen Martin Garitano, eta euskalgintzan ibilbide luzea izan duen Mikel Irizarrek hartu zuen Etxeburuaren tokia. Irizarren sarrerarekin sailaren izen aldaketa iritsi zen —Euskara Zuzendaritza zenari Hizkuntza Berdintasunerako Zuzendaritza jarri zioten izena—, baina euskara planaren edukiekin eta indarraldiarekin aurrera jarraitzen dute. Filosofiarekin ere bat dator Irizar. “Diputazio honek lehentasunez, edo defektuz, euskaraz funtzionatzeko erabakia hartu du. Horrekin hizkuntza bakoitzaren aukerak orekatu egingo ditugu, eta herritarren aurrean berdintasuna sustatuko dugu. Bakoitzak erabakiko du zein komunitatetako kide den, baina bi aukerak bermatu behar dira”. Irizarrek BERRIAri esandakoaren arabera, ez da Urkijoren beldur. “Ofizialtasunak ematen ditu babes juridiko minimo batzuk. Azken boladako sententzietan badirudi babes juridikoa badagoela”.

Donostian ere bai

Donostiako Udalak apirilean onartu zuen 2015-2019 epealdirako Euskararen Plan Orokorra. Euskara “guztiz berreskuratzea” eta “euskararen Donostia” eraikitzea helburu hartuta atondutako plana zela azaldu zuen EH Bilduren udal gobernuak. Hiru esparru estrategikotan banatu zituen Donostiako Udalak planaren helburuak: euskararen jabekuntza, euskararen erabilera eta euskararen elikadura.

Euskararen jabekuntzari dagokionez, honako ekinbide hauek jasotzen ditu planak: transmisioan erabilera areagotzea, sentsibilizazioa egitea, hezkuntza esparruan euskararen erabilera soziala bultzatzea eta euskara ikasteko baliabideak eskaintzea. Euskararen erabilerari dagokionez, berriz, administrazioan herritarrekiko harremanetan euskara lehentasunezko izatea, merkataritzan eta ostalaritzan zerbitzua euskaraz eman dezaten urratsak egitea, eta aisiari eta kirolari dagokionez hiriko eskaintzetan eragitea. Azkenik, euskararen elikadurari buruzko atalean, euskarazko kulturgintza indartzea eta eskaintza areagotzea, euskarazko produkzioaren kalitatea bermatzea, euskarazko hedabideak laguntzea eta haien kontsumoa sustatzea.

Euskara plana onartzearekin batera, Donostiako Udalak euskararen egoerari buruzko diagnosia aurkeztu zuen. Bertan jasotakoaren arabera, Gipuzkoako hiriburuan euskararen ezagutzatik erabilerarako jauzia eman behar da. Izan ere, datuek diote donostiarren ia %70 direla euskaldunak (%40,6) edo ia euskaldunak (%28,6), baina kaleko erabilera soilik %16ra iristen da.

Aldundian bezala, Donostian ere gobernu aldaketa izan zen udal hauteskundeen ostean. EAJk eta PSE-EEk osatutako gobernuak ordezkatu zuen EH Bildurena. Euskara planari bere horretan eutsiko diola iragarri du gobernu berriak.