Duela pare bat aste, "heteropatriarkatuaren kontrako borrokan proiektu politiko ausarta" abiatzera doan talde bat jendartean aurkeztu zen Donostian. Ekimenaren xedearekin bat natorrela idatzi nahi nuke, baina ez naiz hain ziur ere, erabili zuten terminologia erabat arrotza zaidalako. Terminologiak baino gehiago, halere, eszenografiak hartu zuen nire arreta. Artzain Onaren elizaren kanpoaldeko eskaileretan ateratako erretratuan bost gizaseme ageri ziren. Mezua irakurtzen ari ez ziren laurek aurpegia buruzapi batekin estalia zuten.

Ez dakit nik neuk zein eszenografia erabiliko nukeen multzoaren asmoa den "gizarte osoaren askapen prozesu bati" ekiteko, sexualitate librea aldarrikatzeko, alegia. Aipatutako taldearena, herrixka bateko banketxeren batean gas bonbonarekin atentatua egin izana bere gain hartzera doan komando anarkistaren estetika hori, ez da nire molde kuttunena. Kontrako estetika erabili berri dute, urrutiegi joan gabe, Kaikuren iragarki berria ustezko mezu feministaz bete dutenek. Eta ez pentsa, dezente arriskutsuagoa iruditu zait azken kontu hori.

Ez dut uste Kaikuk kontratatutako publizistak Artzain Oneko kaputxadunak bezala "heteropatriarkatuaren kontrako borrokan proiektu politiko ausarta" bultzatu nahian dabiltzanik. Laktosarik gabeko esnekiak saltzeko hilean 3.000 euro irabaztearen traza duten amatxo lerden minigonadunak erakutsi dizkigute, esaldi hutsalez lepo betetako abestiarekin dantzan. Publizitateari orokorrean jardun ulertezina, toxikoa eta makurra deritzot, baina datorren epaia ez da adierazi berri dudan aurreiritzietan oinarritua, objektiboa baizik: laktosarik gabekoen iragarkia kirtenkeria potolo samarra da.

Etxegabetzeen aurka ari direnek mamia jaten dutela esan diezaguke hurrena Kaikuk, edo ebolaren aurka ari den boluntarioak etxera itzultzean sojazko jogurta zein gustura berdintzen duen kontatu. Egitate bat onartu behar diet ordea enpresako arduradunei: konkurrentziak anuntzio-gizon perfektua izan, eta esnekien publizitatearen testuingurua zeharo baldintzatua dago aspaldi.

Pareko larrean, Iñaki Perurenaren kolesterolaren aurkako kanpainak funtzionatu egiten du. Euskaraz, baina, batez ere, Leitzako bere gaztelera partikularra darabilenean. "Funtziona". Perurenak mirari ez hain txikia erdietsi du. Gure heroiren bat telebistan nabarmen patrikak betetzeko helburuarekin erdara hutsean aritzeak eragin ohi didan amorrua behingoagatik lausotzea. Danacolek berak kolesterolarekin funtzionatzen ez duela argi samar dut, eta ez dut sekula potorik erosiko, baina Danacolen anuntzioek eragindako irribarre tontoek mila gaitz aldentzen dituzte. Eta Kaikuren publizistek horrelakorik nola hobetu dezaketen niri ere ez zait okurritzen, egia esan.

Gipuzkoako herri eta auzo askotan da berezia Santa Ageda egunaren bezpera —otsailaren 4a—. Urterik urte eutsi diote santa eskean ateratzeko ohiturari, eta aurten ere ez dute hutsik egingo, kantari ibiliko dira bazterrik bazter. Matxinbentan, adibidez, Beasaingo, Ezkio-Itsasoko eta Azpeitiko auzoan. Han, kuttun-kuttunak dituzte Santa Ageda eguna eta haren bueltako egunak. Santa eskearen tradizioari eusteaz gain, auzoko festak ere egun horietan ospatzen dituzte. Auzoko egunerokotasun lasaia eta baketsua alde batera utzi, eta algararako eta festarako egunak izaten dituzte auzoan.

"Hilaren bian Kandelario, bostean Santa Ageda / ohitura zaharra galdu ez dadin, atera gera eskera". Hala abesten dute auzotarrek egun osoan, eta hala abestuko dute datorren asteazkenean ere, bertsolariak kantuan jarri aurretik.

Ia dozena bat lagun biltzen dira gaur egun eskerako. Tartean, trikitilariak eta bertsolariak ere izaten dituzte lagun. Aurten Laja eta Izer trikitilariak eta Loidisaletxe eta Agin Laburu bertsolariak izango dituzte lagun. Bidean, inguruetako baserrietan egiten dute geldialdia, oles eginez denei. Baina ibilbidea ez da beti berbera izan. Aldatuz joan izan da.

Auzoko Joxe Lasak argi ikusten du ohituraren aldaketa. Matxinbentakoak 1948ko Santa Ageda bezperako eskean atera zirenen argazkia erakutsi, eta atzo balitz bezala gogoratu du egun hartan bizitakoa. Bera da argazkian agertzen direnen artean bizirik dagoen bakarra: "Argazki hau Arzelus argazkilariak atera zigun, eta igande hartako Diario Vasco-n atera zen. Beasaingo udaletxetik abiatu ginen urte hartan eskean, baina orduan hilerria zegoen lekuraino ez ginen hasi kantuan". Lasa bera arduratu zen antolatzeaz. Bertsolaria eta soinu jolea bazituzten, eta pandero bat ere bai, baina inork jotzen jakin ez, eta Lasak jo zuen panderoa, "ahal zen moduan": "Abiatu aurretik, plazapean zegoen fruta dendako saltzaileak laranja bana eman zigun, biderako".

Egun Azpeititik abiatzen badira ere, orduan Beasaindik ateratzen ziren. Lasak azaldu du zergatia: "Mandubiko erromeriatik neska batzuk ezagutzen genituen, eta beste erreferentziarik gabe hartu genuen bidea. Joxe Lizaso genuen bertsolari: ona zen gero! Salbatoretik Garina postariaren kamioian joan ginen, baina gainerakoak oinez egiten genituen. Bukaerarako nekatu egin zen Lizaso, baina bertso ederrak botatzen zituen". "Urte txarrak" ziren eta ez zuten ezer askorik bildu: "Baratxuri zopa eta txuleta bana afaldu genuen, behintzat, auzora iritsita".

Bera baino zaharragoek, bere aurrekoek, zer-nolako eske motak egiten zituzten ez badaki ere, aitonak kontatutakoak gogoratu ditu: "Gure aitona zenak ere kontatzen zuen Santa Ageda bezperako eskean izaten zirela aldrebeskeriak: langak botatzen ibiltzen zirela, ganberrokerietan... Sasoiko mutilak eta mutiko kozkorrak ibiltzen ziren, eta badakizu...".

Egun ere bizi-bizi joaten da santa eskea. Goizean goiz Azpeititik abiatu eta auzoan amaitu arte kantuan aritzen dira, eta bidean, ardo gozoa eta Gabonetan sobratutako ardo onak izaten dituzte lagungarri. Penak alde batera utzi, eta festa giroko haizeak indarra hartzen du bidean.

"Egun handia izaten da"

Auzoan otarregile ugari dago, eta festetako lehiaketetako sarietan, oroigarri gisara ematen diren garaikurren ordez, otarreak izaten dituzte. Auzoko otarregile ezaguna da Iñaki Agirrezabal, eta hura ere atera izan zen eskean, pare bat aldiz. Orain, ordea, etxean hartzen ditu eskera joaten zaizkionak, barruraino sartzen utziz. "Egun handia izaten da auzoan. Etxe aurre guztietako aulki eta trasteak jaso egin behar izaten ditugu, errekan amaituko ote duten beldur", dio barrez. "Behin, etxean piña bat genuen, eta alde egin zutenean konturatu nintzen falta zela. Gero, afalondoan, piña harekin futbolean jolasten ikusi nituen, eta ganaduren batek jan ote zuen ere esan zidaten".

Ibilbidearen amaieran, ibilbideko baxoerdi guztiak gainean eramaten dituzte eskekoek, eta Joxe Lasaren aitonak zioen bezala, egun ere izaten dira ganberrokeriak.

Santa Ageda egunean, meza egingo dute Azpeitiko erretiratuen abesbatzarekin, eta hamaiketakoa ere egingo dute. Handik aurrera, igandera arte, Loinazko San Martinen omenezko festak ospatuko dituzte Matxinbentan, ekintza sorta zabalarekin. Festa gogoz dagoenak, beraz, badaki nora joan asteburu honetan.

DONOSTIA. Donostiako Udalak aste honetan aurkeztu du Nestor Basterretxearen Bakearen Usoa Amaratik Saguesera lekuz aldatzeko proiektua. Sagues ingurua berritu egingo dute, bide batez. Bost kokalekuren artean aukeratu dute Saguesekoa. 800.000 euroko au...

Joseba Sarrionandia idazleak, Gose musika taldeak eta Iñigo Arregi eta Juan Luis Goikolea artista plastikoek indarrak batu dituzte Gosariak lanean. Sarrionandiak sortutako testuak kanta bilakatzen dira Goseren eskutik, eta, era berean, irudi bihurtzen, Arregi eta Goikolearen lanari esker. Bihar, 21:00etan, Eskoriatzako Zaldibar antzokian izango da ikuskizunaz gozatzeko aukera.

Fracking-aren aurkako hots eta ahotsak areagotuz doaz. Teknika hori erabiltzearen kontra gizartean sortutako mugimenduari udalen mozioak batu zaizkie. Gipuzkoan, bi baimen daude eskatuta lurpetik gasa ateratzeko teknika horretarako; 2011n eskatu zituen Jaurlaritzaren menpeko SHESA enpresa publikoak, eta oraindik erantzun zain daude. Eskaera eremu zabal baterako egin ohi da; beraz, baimena emanez gero, eremu horren barruan edozein tokitan has ditzakete lanak: "Ez dago jakiterik benetan non hasiko diren eta non ez", ohartarazi du Iraitz Elordi Fracking Ez plataformako kideak. Gipuzkoan, lurrazalaren %40 hartzen dute baimena eskatu duten bi gune horiek. Fracking-aren teknikaz, eraginez eta ondorioez hitzaldia eman du plataformak aste honetan Tolosan.

Hogeitik gora dira Gipuzkoan fracking gabeko udalerriak. Udal horietan, gasa erauzteko haustura hidraulikoaren kontra agertu dira; dena den, mozioak onartu edo ez, udalek ez dute "pisurik" halako erabakietan. Elordik azaldu duenez, teknika horren aurka agertzea "trabak jartzeko modu bat da, euren jarrera argi erakusteko modu bat". Hainbat udalek jarraitutako ildotik, Batzar Nagusiek ere fracking gabeko lurralde izendatu zuten Gipuzkoa iazko ekainean, EH Bildu, PP eta PSEren botoekin —EAJk ez zuen babestu—. Praktikan, ordea, bestelakoa da errealitatea: "Ikusi dugu nahiz eta guk esan ez dugula fracking-ik nahi [Espainiako Auzitegi] Konstituzionala etorri eta ez digula hori egiten uzten". Espainiako Gobernuak argi utzi du erkidegoek ezin dutela euren kasa debekurik jarri, eta Konstituzionalak baliorik gabe utzi ditu onartuta zeuden hainbat lege; Nafarroan, Kantabrian eta Errioxan, esaterako. Edonola ere, Eusko Legebiltzarrak haustura hidraulikoari buruzko araudia eztabaidatzea adostu du, fracking-aren aurkako plataformek 100.000 sinadura baino gehiago aurkeztu eta gero. "Borondate politikoaren gain asko dago", dio Elordik.

Teknika erabiltzeak eragin ditzakeen kalteak askotarikoak dira, Fracking Ez plataformak zerrendatu dituenez: soinu kutsadura, landa okupazioa, lurrikarak, lur azpiko nahiz azaleko uretan eragin ditzakeenak... "Ura da fracking-aren ondorio larriena", Elordiren hitzetan. Adibide gisa jarri du Coloradon (AEBak) gertatutakoa: "Fracking-aren planta asko zeuden, uholdeak egon ziren eta plantetako ur denak errekan behera joan ziren; sekulako hondamendi naturala gerta daiteke".

Horrez gain, teknikak "bizi motza" du. Elordiren arabera, zulatzean leku konkretu bateko gasa bakarrik ateratzen da, pitzatzen den tokikoa bakarrik, eta "2-3 urtetan jada ez du merezi putzu hori ustiatzea". Ingurumenean duen eragina ez ezik, ekonomikoki duen kostua ere aipatu du. Batetik, kalkuluen gorabeherak daude: "Eman dezagun, zenbat gas eta petrolio egon daitekeen kalkulatzeko, estatistikak ateratzeko, adibidez Araban hasten direla. Lehenengo datuekin estatistikak aterako dituzte Euskal Herri mailarako, baina agian Tolosan ez dago horrenbeste gas eta petrolio". Beraz, estatistikak betetzen saiatze horretan, "zulo mordoa egin behar da", eta kostua dakar horrek: "Zulatzen segitzen badugu baina kantitaterik ateratzen ez badugu, gastuak asko igotzen dira".

Bestetik, Elordik "espekulazio hutsa" deritzo fracking-ari, eta AHTarekin alderatu du: inguruko "txiringito denak" irabazten du dirua. Etxebizitzaren burbuila ere hartu du adibide: "Erosi eta erosi, sortzen ari da norbaitek pagatu ezin duen arte, eta orduan denak erortzen dira".

Egunen batean aita plazan kateatuta aurkituko dut. Amak barre egiten dio, baina gero eta gertuago ikusten dut polizia etxera bere bila joan beharko dudan eguna. Poliziei argudiatzea zaila izango da, beraiek baitira nire aitaren haserrearen arrazoia; h...

Bere obra erakustearekin batera, komisario lanak egin ditu Xabier Obesok Sakabanatua elkartu eta artea hedatu erakusketan. Euskalerriaren Adiskideen Elkartearen 250. urteurrena dela eta, "omenaldi bat" egitea pentsatu zuten, artearen bidez. Artista gi...

Garai zailak dira Udalerri Euskaldunen Mankomunitatearentzat. Eguneroko jardunaren erronkei aurre egiteaz gain, begi bat epaitegietara begira dute, hainbat udalek Carlos Urkijoren helegiteei aurre egin beharko baitiete. Auzi hori "euskararen aurkako eraso argia" da, Maren Belastegi (Bergara, 1986) Uemako lehendakariaren aburuz.

Abenduan iragarritako sei udalez gain, beste zazpi auzipetu ditu hil honetan Carlos Urkijok. Helegiteen zergatia berbera al da?

Gobernu ordezkaritzara aktak euskaraz bidaltzea da arrazoi nagusia. Kontratazioetako, diru laguntzetarako eta udalak euskalduntzeko adostutako hizkuntza irizpideak eta zenbait udalen euskara planak ere susmopean jarri ditu Urkijok. Aduna, Arama, Altzaga, Antzuola, Bergara, Itsasondo, Amezketa, Beizama, Elgeta, Gaintza, Oñati, Oiartzun eta Usurbil: guztira, hamahiru udalek jaso dituzte helegiteak. Altzagak eta Itsasondok atzera egitea erabaki dute, baina gainerakoek aurrera jarraituko dute.

Zerain Ueman sartu izanari ere helegitea jarri dio Espainiako Gobernuaren ordezkariak. Zergatik?

Haren esanetan, euskara ez da udalen eskumena, eta ez dute zerbitzu hori zertan eskaini. Hori dela eta, Zerainek Uemaren beharrik ez duela ikusten du Urkijok. Joan den larunbatean onartu genuen Zerain elkarteko kide gisa, baina lehenagotik esana zuen udala auzitara eramango zuela.

Auzi osoa Gipuzkoan zentratu da, beraz.

Bai, udalerri guztiak gipuzkoarrak dira. Izan ere, bertako aldundiak administrazioko kontratuetan hizkuntza klausulak sartzeko ekinbidea bultzatu zuen, udalekin elkarlanean, eta horren harira hasi ziren aktak euskaraz bakarrik bidaltzen. Hortik etorri da helegiteen kontu guztia.

Nola kalifikatuko zenuke Urkijoren jarrera?

Euskararen aurkako eraso argia da; euskara mapatik ezabatu nahi du. Gipuzkoan, arlo horretan, aurrerapausoak ematen ari garela ikusi du, aldundia eta udalak elkarlanean hasi baitira, eta beldurra sartu nahi du, udalak babesik gabe senti daitezen.

Zer egin dezake Uemak eraso horien inguruan? Zein izango da zuen estrategia?

Aurrera jarraitzea erabaki duten hamaika udalek auzitara joko dute, eta Uemak aholkularitza juridikoa eskainiko die. Eusko Jaurlaritzak aktak euskaraz bidal daitezkeela eta legezkoa dela esanez egin duen txostenean oinarrituko gara horretarako. Gainera, Euskal Herriko gainerako taldeek, erakundeek, alderdiek eta euskalgintzan aritzen direnek ere euren babesa eskaintzea nahiko genuke. Auziak galtzen badira, frogatuko da egungo legeak ez dituela udalerri euskaldunak babesten. Orduan, beste erakundeekin eta eragile sozialekin elkarlanean, aldaketak proposatuko ditugu, edo, gutxienez, legedia aztertzeko beharra aldarrikatuko dugu. Epaitegietatik at, auzi horren guztiaren inguruko erantzun bateratu bat prestatzen ari gara instituzioekin elkarlanean.

Aurkako epaiak zenbaterainoko kaltea egin diezaioke udal bati?

Atzerapauso handia izango litzateke; berriro aktak bi hizkuntzatan bidaltzen hasi beharko lukete, guztia itzultzeak dakarren kostu ekonomikoarekin. Gainera, euskararen normalizazioan urte luzez egin den lana ezerezean geldituko litzateke, aurrera emandako pauso guztiak bertan behera utzi eta atzera eginez. Galera ekonomiko eta moral handia ekarriko luke, beraz. Jadanik egin dio nahiko kalte euskarari, helegite horiek ematen dizkiguten lanak, kezkak eta buruhausteak ez baitira makalak. Beste zerbait egin ordez, adi-adi kontu horri begira egon behar izaten dugu, eta hor jada mina eginda dago. Gabeziak ditu legeak, eta sarritan beldurra izaten dugu, babesik gabe sentitzen baikara. Jendaurrean euskararen alde lanean ari garela erakutsi nahi izaten dugu, baina akten kontuarekin bezala, eraso egiten digutenean, zaila da aurre egitea. Gure eguneroko jardunerako, oztopo handia da horrelako zerbait gertatzea, beste egitasmo batzuk prestatu beharrean abokatuekin hitz eginez ordu asko igarotzen ditugulako.

Erakunde publikoen aldetik babestuta sentitzen al zarete?

Bai, baina une honetan, adibidez, haietatik gertuago sentitzea nahiko genuke; Eusko Jaurlaritza, batez ere, euskararen gaineko eskumenak harenak baitira. Elkarlanean ari gara, eta bide horri eutsiko diogu aurrerantzean ere, baina harremana estuagoa izatea nahiko genuke.

Etorkizunera begira, zeintzuk dira Uemaren asmoak?

Gure helburuetako bat lurraldea antolatzea da, eta bide onetik goaz, egun 73 udalerri biltzen baikara Ueman. Kezkatzen gaituena da herritarrengana ez garela iristen. Udalerri euskaldunetako herritarrengan kontzientzia falta sumatu dugu, euskaraz naturaltasunez aritzen dira eta. Biztanleria kontzientziatzea nahi dugu, eta haiengana gerturatzeko egitasmoak prestatzen ari gara. Une honetan, Uemaren erronka nagusia udalak euskalduntzea da, erabilera planen bitartez. Zenbait udal azkenaldian trabatuta daudela ohartu gara, aurrerapausoak nola eman ez dakitela. Beti dago aukera aurrera egiteko, eta zerk huts egiten duen aztertuko dugu banan-banan, arazoa konpontzeko.

Aurrera begira, ahalik eta udal gehien atxikitzea nahiko genuke, asko baitira Ueman sartzeko baldintzak betetzen dituztenak eta kanpoan jarraitzen dutenak. Arnasgune deitzen ditugun herri horien babesa lortu nahi dugu lege aldetik. Gainera, Ipar Euskal Herriko arnasguneekin lankidetzan hastea ere gustatuko litzaiguke. Hango udalerriek legez ezin dute Uemarekin bat egin, baina lanerako beste bide batzuk badaude, eta haiekiko lotura landu nahiko genuke.

Artistak bat datoz: ez dute elkar ezagutzen. Donostiako Aquariumean elkartu dira haietako batzuk, astegun arratsaldez; bizpahiru laguneko taldetan, batean eta bestean hizketan dabiltza. Gehien batzen dituena dute inguruan: artea. Artea forma eta modu ...

Euskarari lehentasuna emanez, euskararen eta gaztelaniaren arteko desoreka berdintzea du xede Gipuzkoako Foru Aldundiaren euskara plan berriak. Kanpora begira —aldundiak eskaintzen dituen zerbitzuen hartzaileei begira— eta barrura begira —aldundiko barne funtzionamenduari begira— egindako plana da. Eta helburu behinena, argia: aldundiarekin eta aldundian, euskaraz egin nahi duenak euskaraz egin ahal izatea; oraindik hori ez baita posible.

2013-2017 artekoa da euskara plana, eta 2009ko planak ezarritako irizpideen segida izan nahi du. Izan ere, Zigor Etxeburua Gipuzkoako Euskara zuzendariaren arabera "aurreko araudia egokia eta baliagarria" zen. "Baina aplikazioa bizkortu eta indartzea" izan zen euren asmoa hasieratik, eta horrela egin dute lau urteotan. Hala, plana aurkeztu dutenerako, bertako hainbat puntu jada ez dira asmo hutsak.

ZERBITZUAK EUSKARAZ

Planak jasotzen duenez, 2015eko urtarrilaren 1erako aldundiak gai izan behar zuen zerbitzu oro euskaraz eskaintzeko. "Badakigu ez dugula bete-betean betetzen. Baina urte hau erreferentzia bezala jartzeak markatu digu aurreko urteetan egin dugun lanaren erritmoa", dio Etxeburuak.

Hizkuntza gaitasunaren aldetik, aldundian egoera ona zela dio. 1.800 langile dira, eta %84k daukate hizkuntza eskakizuna egiaztatuta. "Baina jendaurreko lanean bazeuden langileak hizkuntza gaitasuna ez zutenak. Hala, batzuek hizkuntza gaitasuna egiaztatu dute, baina beste batzuk postuz aldatu behar izan ditugu, jendaurrean zegoena atzera pasatuz adibidez". Hamabi postu aldaketa egin dira guztira; horietako zortzi, Ogasunean.

Beste kontu bat da, aldundiarenak izan arren, kanpoko zerbitzuak direnak. "Esaterako, zaharren egoitzei-eta lotutakoak oraindik kanpoan ditugu, eta horietan badakigu ez dugula lortuko. Jarri ditugu hizkuntza irizpideak kontratazioetarako, baina oraindik asko dago egiteko". Etxeburuaren arabera, urrats garrantzitsua izango da foru aldundiak hamasei eguneko zentro bere egitea. "Publifikazio prozesu horretan, euskara erdi-erdian sartu dugu. Prebentiboki jokatu da. Bestela, hasi beharko genuke gerora zuzentzen aurrez gaizki egindakoak. Kasu honetan, hizkuntza irizpideak jarriko ditugu hasieratik, hizkuntz eskakizunak, derrigortasunak eta abar".

Ogasuneko errenta kanpaina da eginiko lanaren beste adibide bat. Urtero hainbat jende kontratatzen du Ogasunak errenta kanpaina egiteko. "Gu heldu arte ez zegoen derrigortasunik postu guztietan, eta guk jarri genuen, EGA eskatu genien langile guztiei. Nahiko agerikoa ematen zuen, baina aurretik ez zegoen".

Etxeburuaren arabera, ezin dute esan egindakoaz "harro" daudenik, dagoeneko egina behar zuelako, baina asko aurreratu dela dio. Neurketa egitekoa dute aurten. "Guretzat garrantzitsuena da jendaurreko gune guztietan Gipuzkoako herritar guztiek nahi duten hizkuntza ofizialean harremanetan jartzea aldundiarekin. Kito. Eta hor teknikoki ez dago modulaziorik, herritar guztiek dute eskubidea", gaineratu du Joxean Amundarain Hizkuntza Normalizazioko arduradunak.

KONTRATAZIOAK

Foru aldundiak kontratatzen dituen zerbitzuetan hizkuntza irizpideak jarriko direla dio euskara plan berriak, baina, berez, 2009tik daude ezarrita irizpideak, zorrotz betearazten ez ziren arren. "Arlo honetan, 2011n egin genuen lehen ebaluazioak esan zigun kontratuen %40-44 inguruk betetzen zituztela hizkuntz eskakizunak. Ez zen asko. Aplikatzen ari zen, baina ez gehiegi; batzuei bai eta besteei ez... Orduan egin genuena da hasiera-hasieratik gai horretaz arduratzen diren funtzionarioei deitu, eta esan 'gai hau zentrala da guretzat, ez da aukerakoa, aplikatu behar da'. 2013aren bukaeran kontratuen %93ra iritsi ginen".

Amundarainek azaldu du beste %7arekin zer gertatzen den: "Hornikuntza kontratuak eta abar dira, non oso zaila den hizkuntza irizpideak sartzea. Adibidez, orri zuriak edo komuneko papera hornitzen dizkiguten enpresekiko kontratuan... zaila da".

Deskargako mendateko obrak egin behar zituen enpresaren kontratazioa izan da arlo honetan zeresan gehien eman duena. "Esanguratsua izan zen, ezohikoa, eta horregatik azpimarratu nahi izan genuen", azaldu du Etxeburuak. Obra egin behar zuen enpresari gutxienez bi teknikarik EGA titulua izatea eskatu zitzaion. Enpresaren zereginetako bat zen herritarrekin harremana izatea —adibidez, baserrietara joatea azalpenak ematera— eta aldundiarentzat ezinbestekoa zen hori egin behar zutenek euskaraz egiteko gaitasuna izatea.

Kontratatutako enpresetan eskaera hori naturaltasunez hartu dela uste du Etxeburuak. "Jendea deika hasi zen, bai hona, bai euskaltegietara, bai euskalgintzako aholkularitza enpresetara. Informazioa nahi zuten, ez ziren kexak". Eta datuetan ere antzematen da; izan ere, 2013an, aldundiak kontratazioetan euskara irizpideak sartuko zituela iragarri ostean, berrogei enpresak eskuratu zuten Bai Euskarari ziurtagiria. Etxeburuaren ustez, erakundeek euskara derrigortasuna ezartzeak balio erantsia ematen dio hizkuntzari. "Kasu honetan, egiten ari garena da herritarren hizkuntza hautua zaintzea. Bi hizkuntza ofizial daude, baina bata bestea bezain ofiziala da, eta hori da guk herritarrei transmititu dieguna. Jendeak logikaz ikusten du, eta kontratazioen gaian ikusi da".

Hizkuntza irizpideak ezartzea "deserosoa" dela dio Etxeburuak, "eroso dagoena mugiaraztea" esan nahi duelako. "Orain arte, herritar baten borondatearen baitan utzi izan da beste herritar baten eskubidea betetzea edo ez. Eta hori ezin da horrela izan".

Foru sozietate publikoei dagokienez, araudi berriak euskara plana edukitzera behartzen ditu. "Aldundiak zerbitzu asko dauzka kanpora aterata, eta hor lan egiten duten langileak ez dira berez gure langileak. Euskarari kalte egin dio horrek, eta hori zuzentzen ari gara". Bidegik, esaterako, jada onartua du, eta Uliazpi ere ari da. "Baina denek egin beharko dute euskara plana".

DIRU LAGUNTZAK

Araudi berriaren arabera, aldundiaren diru laguntza jasotzen duten elkarte eta enpresek ere euskara erabili beharko dute diruz lagundutako jardueraren dokumentu, euskarri, publizitate eta agerpen publikoetan; modu "duinean" eta bi hizkuntza ofizialen berdintasuna zainduz. 2009tik ezarritako irizpidea da hori ere, baina Etxeburuak onartu du arazoak daudela puntu hori zorrotz betearazteko. "Honetan berdexeago gaude, oso zaila baita laguntzen jarraipena egitea".

Eman beharreko pausoetako bat da herritarrei honen berri ematea. "Diru laguntza eskuratzen dutenek jakin behar dute ezin dutela euskararekin edozer gauza egin, eta hor duintasunaren marra jarri nahi dugu. Mezuak sendoa izan behar du, eta beraiek sentitu behar dute oso goitik datorrela agindua, eta derrigor bete beharrekoa dela". Etxeburuak ez du dudarik egiten, euskararen irizpideak betetzea ezin da utzi elkarteen borondatearen arabera. "Kartel bat egiten badu, kartela bi hizkuntzetan egin beharko du, eta abar eta abar. Ez badu egin nahi, edo erabaki badu euskara baztertzea, ez du laguntza publikorik jasoko".

Amundarainek azaldu du auditoria eredu bat prestatu dutela, diru laguntzen inguruko hainbat parametro neurtzeko, tartean euskararena. "Lagin bat hartuko dugu, eta horietan aztertuko dugu nola betetzen diren hizkuntza irizpideak". Dena den, betekizun maila ezin da beti bera izan, "ez baita gauza bera elkarte txiki bati 800 euro ematea, edo erakunde bati milaka euro ematea".

HEDABIDEEKIN EUSKARAZ

Hedabideen aurrekoak eta agerraldi publikoak euskaraz egitea agintaldi hasierako erabakia izan zen. Diputatuen kontseiluko erabakien berri emateko prentsaurrekoetan hasi ziren horrela egiten. Prentsaurrekoa euskaraz, eta itzulpen zerbitzuarekin gazteleraz. "Batez ere, diputatuei begira hasi ginen honekin, diputatu denak euskaldunak izanik askok nahiago baitzuten euskaraz egin; lasaiago egiten zuten". Bi hizkuntzetan egiten saiatu ziren lehenik, baina ez ei zuten lortzen herritarrek euskaraz egiten duen administrazio baten irudia jasotzea. Egun euskaraz egiten dira prentsaurrekoak, eta parte hartzaileek nahi badute gazteleraz erantzuten dituzte galderak.

Etxeburuaren arabera, euskararen inguruko erabaki hauetako guztietarako oso garrantzitsua da gobernu osaera. "Arduradun guztiak gara euskaldunak, eta horietako asko oso euskaltzale eta oso tiratzaileak. Batzuek ezta pentsatu ere gazteleraz egitea. Eta horrek erraztu egin du, noski, aldaketa hauek egitea".

"Jarrera aldaketa handia izan da, eta galderen txandan gazteleraz erantzuteko aukera izan arren, kide gehientsuenek euskaraz erantzuten jarraitzen dute, euren hautuz". Hedabideentzat, berriz, normala bihurtu dela eta normalki arazorik ez duela ematen azaldu du Etxeburuak.

BARNEKO JARDUNA

Euskara Zuzendaritzarentzat puntu garrantzitsuenetako bat da aldundiko barne jarduna euskaraz egitea. Langileen %84k hizkuntza gaitasuna egiaztatua izanik, lanaren zati bat egina zegoen. "Baina ez gara ari gaitasunaz bakarrik, baizik eta praktikaz, lana euskaraz egiteaz, horrek esan nahi duen guztiarekin. Horregatik ez genion eperik jarri, nahiz eta jarri beharko diogun".

Hainbat atal ditu puntu horrek; bilerak, barruko komunikazioak, informatika programak... "Izan ere, nahiz eta lortu dugun, esaterako, herritarrari zerbitzua euskaraz ematea, askotan langile horrek buelta eman eta gazteleraz egiten du. Beraz, hor txip aldaketa oso bat behar da, eta horretarako irizpideak dira planean jaso ditugunak. Adibidez, hirugarren eta laugarren hizkuntza eskakizuna dutenek euskaraz lan egitea, euskaraz sortzea dokumentuak, bileretako hizkuntza lehentasunez euskaraz izatea...". Promoziorako ere ezinbestekoa izango da euskara jakitea, postu aldaketa baterako frogak egiten dituenak azterketetako bat euskara hutsean egin beharko baitu.

Oro har Euskara Zuzendaritzak bultzatu dituen aldaketen inguruan Etxeburuak oso argi du egin beharrekoa egiten ari direla, hainbat gustatu ez arren. "Nik hasieratik esan izan dut: guregandik hau espero zen. Ez badugu guk behartzen euskaraz lan egitera, nork behartuko du? Eta aldundian ere espero zuten halakorik".