A. Arzallus

Astelehena da Irunen, beste inon baino handiagoa, San Joan jaien ondorena delako. Oraindik parranda osteko usaina suma daiteke Urdanibia plazaren inguruan. 20:00ak pasatxo dira, eta jendea dabil txosnagunean eta alboko tabernetan. Taldetxoetan daude gehienak, tragoa esku batean, eta askok danborra edo txilibitua bestean.

Lau egun falta dira San Martzial egunerako, eta bi alardeetan aterako diren talde gehienek azken entseguak egingo dituzte egunotan. Ama Xantalen konpainiakoek 20:30ean hasiko dute eurena, Urdanibia plazaren alboko Peña kalean. Irungo alde zaharreko taldea da, neskez eta mutilez osatua.

Esandako orduan ekin diote entseguari. Bizi-bizi, txosnaguneari bueltaka hasi dira. Taldetxoetan zeuden gazteek eurenean jarraitu dute, txilibituen soinu sarkorra entzungo ez balute bezala. Konpainiakoak paretik pasatzean, burua altxatu eta begiradarekin metro batzuez jarraitu dute haien martxa, baina laster itzuli dira lehengora. “Egunero ari dira entseguak egiten; baten bat beti tokatzen zaigu parean”, dio Naiara Calvok. 21 urte ditu, eta irundarra da. Badu asmoa ostiralean alardea ikustera ateratzeko. “Baina entseguek ez didate halako emoziorik eragiten”.

Bada Calvo baino hunkituago dagoenik. Emakume bat gogotsu ari da txaloka, bi ume ondoan dituela. 43 urte dituela bai, baina nahiago du izenik ez eman. “Hirutan irtena naiz, eta, orain, hunkitu egiten naiz ikusi hutsarekin”. Alardea barrutik bizitzea “oso polita” dela dio, nahiz eta onartu duen “momentu desatseginak” bizitzea ere tokatu izan zaiola. “Giroa lasaitu da azkenaldian”, baina, Irungo kaleetara alarde bakar bat aterako den egunaz galdetuta, irudikatzea ere “ezinezko” egiten zaio. 40 bat urteko gizon-emakume talde batek ere aupaka eta txaloka animatu du konpainia.

Urdanibian ez ezik, udaletxeak kokaleku duen San Juan plazan ere jendetza dago astelehen iluntzea izateko. Bat-batean, konpainia bateko kideak ilaratan jartzen hasi dira; denak gizonezkoak, kantinera izan ezik. Tanborrada taldea da. Entsegua hastera doazela ohartu direnean, dozenaka lagun korrika eta presaka hurbildu da konpainia dagoen lekura. Bi minuturako, dozenaka lagunek inguratu dituzte Tanborradako kideak, eta haiek egingo duten ibilbidearen bi aldeetara jarri dira beste asko. Txalo artean utzi dute San Juan plaza.

Segituan, beste talde bat osatu da: Santiago konpainia da, neskez eta mutilez osatua. Alboan zituzten Tanborradakoen jarraitzaileak azkar sakabanatu dira. “Badaezpada ere”, esan du emakume batek. “Nola txalotuko dituzte, bada, Santiagokoak?”. Rosa Iglesias da, 54 urteko irundarra, eta alarde parekidearen aldekoa. Tradizionalaren aldekoen “fanatismoa” gaitzetsi du: “Ez al zara ohartu nola jarri diren Tanborradakoak irtetera zihoazenean? Asko eta sutsuak direla erakustera ateratzen dira, mistoaren zaleek baino sentimendu handiagoa dutela”. Batzuk hurbildu dira Santiagokoen irteera txalotzera, baina ez dute Tanborradakoek adinako publikorik erakarri.

Bost minutu baino lehen, Ama Xantalenekoak azaldu dira plazara. Eta haiek udaletxe aurrean bueltaka ari direla, Tanborradakoak iritsi dira. Segituan joan zaizkie jarraitzaileak gainera. Ama Xantalenekoek plazatik alde egin arte, ertz batean geldirik egon dira Tanborradako kideak. Batzuk ezkutatu orduko sartu dira besteak, jarraitzaileen txaloen babespean. Behintzat, ez diote keinu txarrik eta enbarazurik egin elkarri, soilik ez ikusiarena.