Eider Goenaga Lizaso

Joan den astean erabaki zuen Gipuzkoako Hondakinen Partzuergoko batzarrak —EAJk eta PSE-EEk dute gehiengoa— Iñaki Errazkin Ingurumen diputatu ohiari (Azpeitia, 1975) eta GHK-ko lehendakari ohi Ainhoa Intxaurrandietari (Lezo, 1973) Estatuko Kontu Auzitegian salaketa jartzea. Bilduren agintaldian errauste plantaren proiektua geldiarazteak eragindako kalte ekonomikoa —41 milioi euro direla kalkulatu dute— beren gain hartzea nahi du GHK-k.

Espero zenuten salaketa hau? Nola hartu duzue?

IÑAKI ERRAZKIN: Erabakia hartu genuen unetik behin eta berriro esan digute hori ez dela dohainik aterako. Salaketak ez nau harritu, baina, agian, momentuak bai.

AINHOA INTXAURRANDIETA: Horrek harritu nau ni ere. Duela lau urte hartutako erabaki bat da; zergatik orain? Nire ustez, abisu bat da hau: ez ukitu gure negozioak. Ondorengo legegintzaldietan inori ez bururatzeko beraien negozioak eta kontratu potoloak ukitzea.

I.E.: Ezin dute eragotzi guk hauteskundeak irabaztea; saia daitezke, baina ez dago euren esku. Hori bai, gertatuko balitz, argia da hurrengoentzako mezua: kontuz non sartzen zaren! Kudea dezakezu, baina agindu ez.

GHKren batzarrean hartutako erabakia izan zen. Nola hartu duzue zuen bion kontra joatea?

I.E.: Gu agertu ginen errauste planta gelditu zeneko argazkian, eta irudi horri egiten zaio eraso, gauzak beste modu batera egiteari, beraien asmoak geldiarazteko ausardiari. Kontratua eteteko erabakia administratiboa izanik eta demanda Kontu Auzitegian aurkezten denez, ekintza administratiboei eragin beharko lieke, eta erabakia GHKren administrazio kontseiluak eta batzarrak hartu zuten, gehiengoz.

A.I.: Irudi horrek min eman zien. Erakutsi genuen gauzak beste era batera egin daitezkeela.

I.E.: Eskarmentua emateko nahia ere badago. Ausarkeria handiak eskarmentu handia merezi du, eta mezu hori gure bidez bidali nahi dute. Alegia, beraien marra gorriak gainditzera ausartzen bazara —eta errauste planta marra gorri bat zen—, eskarmentua izango duzu.

Zer espero duzue Estatuko Kontu Auzitegitik?

I.E.: Ardura kontablea da auzitegi horrek ebatziko duena. Zigorra, baldin badago, ekonomikoa izango da.

A.I.: Auzia, juridikoa baino gehiago, politikoa izango da, gai honen inguruko orain arteko auzibide guztiak bezala. Salaketak juridikoki ez du heldulekurik; izatekotan, politikoa izango du.

I.E.: Erabakia hartu genuenean bezala, gure defentsan esango duguna da erabaki guztiak ondo oinarrituta daudela, juridikoki zein teknikoki justifikatuta. Saiatuko gara hori frogatzen. Baina ez ahaztu Madrilgo epaitegi bat dela, eta, gainera, beste auzitegiak ez bezala, auzitegi hau administrazioaren menpekoa da, zuzenean.

A.I.: Eta auzitegiko lehendakaria Margarita Mariscal de Gante da, Aznarren garaiko Justizia ministroa. Halako gai politizatu batean, horrek pisu handia izango duela iruditzen zaigu.

I.E.: Kezkatzeko motiboak badira.

Pentsatzekoa da zuek ez duzuela halako dirutzarik. Zein litzateke ondorioa zuentzat auzitegiak zuen kontra ebatziko balu?

I.E.: Ez, ez daukagu diru hori, ez.

A.I.: Auzitegiak ez du eskumenik ondorio penalak ezartzeko, baina bai gure ondasunak eta gure bizitza osoko soldata bahitzeko.

I.E.: 41 milioi dira, pentsa zenbat bizitza egin beharko genituzkeen lan dirutza hori lortzeko. Ondorioak oso larriak izan daitezke, ez da txantxetako kontua.

Nahiko ezkor zaudete.

A.I.: Kontzientzia oso garbi dugu, baina auzitegietatik etor daitekeenak ez digu itxaropenerako tarte handirik uzten.

I.E.: Ez gara ari joko garbi batean parte hartzen, politikoki oso kutsatuta dagoen gaia da, eta dena baldintzatzen du horrek.

A.I.: Arerioaren joko zelaian ari gara jokatzen, kartak markatuta daude partida honetan, eta epailea ere beraiena da.

8,2 milio euroko kalte ordaina hitzartu zenuten errauste planta egin behar zuten enpresekin. Nola iristen da 41 milioi eurora?

A.I.: Swap-en kontua dago hor. Swap-ak sinatu zituzten gauzak ondo lotuta utzi nahi zituztelako, atzera bueltarik gabea egin nahi zutelako errauste planta. Baina esan behar da gutxienez modu ez oso garbian sinatu zituztela.

Hauteskundeen atarian sinatu zituztelako?

A.I.: Bai, baina, gainera, Carlos Ormazabal GHK-ko orduko lehendakariari [EAJ] Caixak berak ohartarazi zion bankuak ez zuela uste produktu hori egokia zenik proiektu horretarako, eta Ormazabali buruz esan zuen ez zuela gai ikusten produktu hori sinatzeko, ez zuelako gaitasunik hura ulertzeko. Hala ere, sinatu zituen swap-ak, eta sinatu zituen GHK-ko administrazio kontseiluari informazio hori ezkutatuz. Sinatzeko unean bertan, 5,6 milioiko galera eragin zuen sinatze hutsak.

Ohikoa da administrazio publikoak swap-ak sinatzea?

A.I.: Ohikoa da, baina ez da zentzudunena.

I.E.: Ikusi behar da zein baldintzatan sinatzen duzun. Arrisku estaldura eta swap mota ezberdinak daude. Kasu honetan, beraiek sinatu zutenarekin, 41 milioi horiek modu guztietara ordaindu behar ziren. Aseguru moduko bat da, eta aseguru hori ordaindu egin behar zen nahitaez. Erraustegia egingo balitz, 41 miloi euroko gainkostu hori izango luke. Swap-ak bertan behera uztea zen ez ordaintzeko modu bakarra.

Helburu horrekin jo zenuten auzitara, baina ez zizueten arrazoirik eman.

A.I.: Auzi horretan, estatuan gaiari buruz gehien dakien adituetako batek zalantzarik gabe esan zuen swap-ak ez zirela aukera egokiena, eta bere garaian bazituztela mahai gainean aukera hobeak.

I.E.: Auzi horretan zailtasun handiena izan zen GHK-ko aurreko kudeatzaileek bankuaren aldeko lekuko gisa deklaratu zutela, swap-ak oso ondo ezagutzen zituztela esanez. Badira swap-ak baliogabetzea lortu duten administrazio publikoak, argudiatuta produktua ez zutela behar beste ezagutzen. Bada, beraiek, proiektua etenda zegoela eta diru hori galdu egingo zela jakin arren, bankuaren alde egin zuten. Benetan axola izan balitzaie, ez zuten hori egingo.

A.I.: Gainera, nahiz eta GHKri eta foru aldundiari dirutza bat galtzea eragin, epaiari errekurtsorik ez jartzea erabaki zuten. Logikoena litzateke administrazio publikoa defendatzea eta hori muturreraino eramatea, baina ez zuten egin.

I.E.: Eta beste aukera bat ere bazuten: jar zezaketen martxan aurreko legealdiko proiektu bera, eta estaldura hori erabili.

Balio izango zien?

I.E.: Bai, eta FCCk, gainera, eskaini zien kalte-ordain gisa jaso zituen 8,2 milioi euroak itzultzea aurreko proiektua bere horretan hartzen bazuten. Proiektu hura hain ona bazen, hauteskundeak irabazi ostean zergatik ez zuten berriro martxan jarri EAJk eta PSEk? Aurrera egin izan balute, sortzen dugun errefusa kopurua kontuan hartuta, ia %40an gaindimentsionatutako azpiegitura edukiko genuke orain.

A.I.: Azpiegitura bideragarria ez zela ikusita, gure erabakia aprobetxatu zuten proiektua berregokitzeko; eta, hala ere, gaizki egin genuela esaten digute.

I.E.: Hori bai, horrek sortutako kalte guztiak guri egozten dizkigute. Azpijokoan ari dira, eta gu egin nahi gaituzte errudun. Euren esku zegoen galera ekiditea. Guri bankutik esan ziguten estaldura kontratuak balio zezakeela beste edozein proiektu estaltzeko, betiere interes hori ordaintzen segituz gero, noski.

Zuen ustez, errauste planta ondo lotzea zen swap-ak sinatzearen helburu bakarra?

I.E.: Bai, normalena izango zen erabiltzen den kredituaren araberako estaldura bat sinatzea, eta ez erabiliko denik ez dakizun diru baten gainekoa. Halako proiektu luze eta kostosoetan ez da logikoa halako zerbait sinatzea. Eta, ikuspegi demokratiko batetik, lau urte baino gehiago iraungo duenez, saiatu behar da instituzioa ahalik eta gutxien hipotekatzen.

A.I.: Aitzakia gisa jartzen dute Europako Inbertsio Bankuak eskatzen duela halako produktu bat kontratatzea, baina bankuak eskatzen duena da, hain justu, erabilitako diruaren gaineko estaldura bat kontratatzea, eta ez agian inoiz beharko ez duzun diru baten gainekoa. Aholku hori bete izan balute, ez ginatekeen ariko erabili ez den diruagatik ordaintzen.

Bestalde, ping-pong partida honetan, guri egozten digute hau gelditzea, baina guk gauza bera egin genezakeen. Guk ere prest utzi genuen proiektu bat, eta hori bertan behera utzi eta aldatu egin zuten; horren kostua nork hartzen du bere gain? Diferentzia bat dago; guk ez genien utzi inolako hipotekarik, horrek kostu bat izango zuelako herrialdearentzat. Eta, gainera, ez zen gure dirua.

“Erregimenaz” hitz egin zenuten EH Bilduren foru gobernuko kideek asteburuan egindako agerraldian.

I.E.: Erregimena eta statu quo-a aipatu genituen. Honek gainditu egiten duelako hondakinen gaia. Hemen sakonean dagoena da nola eta zeinek hartzen dituen erabakiak herri honetan.

A.I.: Irabaz ditzakezue hauteskundeak, baina ez pasatu.

I.E.: Eta statu quo-az hitz egiten dugunean ez gara ari alderdi politikoez bakarrik, baizik eta stablishment horretan dagoen sare guztiari buruz: alderdi, enpresa, banku… Interes asko daude jokoan. Beraz, guk statu quo horren kontra egin dugun ausarkeria hori besterik gabe pasatzen utzi? Ezta inola ere. Eta hau ez dela doan izango esaten digutenean, horretaz ari dira: nola ausartu zarete? Ez duzue usteko gehiengo bat lortu duzuelako halako erabaki bati buelta emateko gai zaretenik, gure eredua zalantzan jar dezakezuenik, eta hau guztia beste modu batera izan daitekeenik, ezta? Zilegitasun demokratikoak ez du balio halakoetarako.

Beraz, Espainiatik Kataluniari erantzuten dioten gauza bera. Zilegitasun demokratikoak ez du balio eredua aldatzeko.

A.I.: Bai, eta Espainiari begira jartzen bagara, adibide gehiago ere badira. Luis Barcenasek ez dakit zer ordenagailu eraman zuela, dokumentazioa ezabatu zutela… bada, gurean ere berdin. Kontratua apurtzekotan ginela, bagenituen gauzak oker egin ziren zantzuak eta frogak, baina ordenagailua lapurtu egin ziguten, eta bi urteren buruan, itzuli zutenean, 69.000 artxibo falta ziren. Salaketa jarri genuen, baina EAJk eta PSE-EEk partzuergoko agintea lortu eta lehenengo erabakia izan zen pertsona horren kontrako salaketa erretiratzea. Hor ere badago mezu bat.

I.E.: Eta zilegitasun demokratikoaren kontuari eutsita, argi gelditu behar du guk zilegitasun osoz eta gehiengoz hartu genituela erabakiak, batzarrean. Eta GHKren batzarraren osaketa ez genuen guk erabaki; baina gehiengoa genuen, eta proiektu berri bat gauzatzeko mandatuari eutsi genion.

EAEko Justizia Auzitegian helegitea aurkeztua duzue errauste planta eteteko zilegitasunik ez zenutela dioen sententziaren kontra. Horrek izan dezake eraginik beste auzi honetan?

A.I.: Auzitegiak esan zigun gu ez ginela nor erabaki hori hartzeko.

I.E.: Epai horretan guk gehiengoa ez genuen instituzio bakarra erabili zuten helduleku gisa: Batzar Nagusiak. Batzar Nagusien lana da plangintza egitea, helburuak eta azpiegiturak planteatzea; baina foru gobernuak eta GHK-k esaten genuena zen Europatik planteatzen diren birziklatze helburuak eta azpiegitura hori ez zetozela bat, eta hierarkikoki Europaren irizpideak nagusitzen direla. Egitasmoa eteteko arrazoi tekniko eta juridikoak zeuden. Gainera, nork sinatu zuen kontratua? Nork zuen eskumena? Eskumena Batzar Nagusiena balitz, Batzar Nagusiek sinatuko zuten kontratua, eta Batzar Nagusiek izango zuten hura hausteko ahalmena. Baina kontratua GHK-k sinatu zuen, eta, ondorioz, GHK-k apurtu behar zuen. Gainera, obra udalek eta mankomunitateek ordaintzen badute, beraiek izango dute erabakitzeko zilegitasuna, ezta? Eta udalak ordezkatzen dituen organoa, mankomunitateen bidez, GHKren batzarra da. Han erabaki zen kontratua haustea.

A.I.: Dena den, esan digute horrek ez duela eraginik Kontu Auzitegiaren prozesuan.

Berdin jokatuko zenukete gertatzen ari dena ikusita?

A.I.: Bai, berme juridiko guztiekin jokatu genuelako. Eskumen guztiak genituen hori egiteko, zilegitasun osoa genuen… Asko pentsatzen genuen hartzen genuen erabaki oro; zortzi mila lupa genituen begira, eta oso-oso ondo lotuta ematen genuen edozein pauso. Beraz, berdin jokatuko nuke.

I.E.: Hauteskundeetan jasotako mandatu baten ondorioa da guk hartutako erabakia; emandako hitza bete genuen guk, eta, gainera, legaltasun baten barruan.

Erakunde gisa hartutako erabaki bat pertsona bezala ordaintzea eskatzen zaizue. Zuek eraman ez zenuten diru bat itzultzea eskatzen zaizue, eta Jose Ignacio Asensio Ingurumen diputatuak “dirua desbideratzeaz” hitz egin du. Zer balorazio egiten duzue horren inguruan?

A.I.: Zilegitasun osoz hartu genituen erabakiei zilegitasuna kendu nahi diete, trikimailuak erabiliz, eta gure irudiari eraso eginez. Baliteke beraien helburua izatea jendeak pentsa dezan guk poltsikoratu genuela diru hori. Mezu hori zabaldu nahi dute, agian. Ezker abertzalean eta Bildun inoiz ez da izan halako kasurik; beste alderdietan ez bezala, gardenak dira gure kontuak.

I.E.: Prentsaurrekoan esandakoa argitu beharko luke Asensiok. Nola dirua desbideratu genuela? Nondik nora?

A.I.: Diru hori Caixak eraman zuen, EAJren sinadurari esker. Eta erabat gardena da hori, hasiera-hasieratik.

I.E.: Hori argi esan behar da. Dirua desbideratzeaz hitz egiten duenean, zer ari da bilatzen Asensio? Zein irudi eman nahi du gutaz? Dena ez da balekoa, eta kasu honetan ezin dira egin halako akusazioak. Gure kasuan oso-oso argi dago guk ez genuela euro bakar bat ere poltsikoratu.