Leire Narbaiza

Abenduaren bostean 41 urte bete ziren Jose Angel Iribar eta Iñaxio Kortabarriak Atotxa futbol zelai zaharrean ikurrina atera zutela. Euren atzean Reala eta Athletic talde biak zihoazen, derbia jokatu behar zutelako. Orduan euskal bandera ilegala zen Euskal Herri kontinentalean, urtarrilaren 18an legeztatu zuten-eta.

Ekintza historiko hori gaurko perspektibatik ikusita, beharbada, gertaera txikia eta garrantzi bakoa begitanduko zaigu, normalitate baten barruan. Baina orduan kartzelaratzea ere ekar zezakeen ikurrina agerian ateratzeak.

Kontua da gaur egunean ikurrina elementu ia kitsch bat bihurtu zaigula, folklorekeriaren ikur nagusia, turistendako apaingarri hutsala, zentzua ere galdu duena. Ezin dugu ahaztu Euskal Herri kontinentalean, Iparraldean, alegia, souvenir denden dekorazio nagusia dela, “autentikoaren” zigilua frantses ederrean. Inori ahaztu zaio uda honetan Larrun tontorrean egindako argazkia, non modelo bat agertzen zen ikurrina mordo batekin egindako goi mailako soinekoa jantzita? Niri neuri ez, behintzat!

Askotan esaten dudan moduan gurutzebidun bandera nahiko baztertuta dugu. Ez dakit zergatik zehazki, baina hala da. Polemikak ere baditu: ea berak izan behar duen euskaldunon sinbolo ala Nafarroako banderak; instituzionalizatu egin dela; alderdi bati lotuegia dagoela… Dena oso euskalduna, ados ezin jartzea, lortutako zerbaiti muzin egitea. Enfin!

Demodé dago ikurrina. Baina aitatu lez, derbiaren sasoian debekatuta zegoen, eta horregatik izugarrizko sona izan zuen ekintza hark. Koadernoak ere egin zituzten, barren! Nik izan nuen bat, asko maite nuena. Koadernoa amaitutakoan, tapa erauzi eta beste korrienteago bati grapatu nion, kontserbatzearren. Ederra txapuza, baina ez nuen bota nahi. Berrerabiltzearen ajeak.

Euskadi Irratiko erreportaje batek ekarri dit hau guztiau akordura. Hilaren bostean emititu zuten, efemeridearen egunean, alegia. Salva Iriartek eta Iribarrek kontatu zituzten nondik norakoak. Lehenak lortu eta eman zuen ikurrina Atotxara. Bigarrenak zelaira atera Kortabarriarekin.

Iriarteren arabera, ez zen batere erraza izan dena lotzea. Lehendabizi, ikurrina bat lortu behar zuen. Ondoren, Donostiara eroan eta Atotxan sartu. Bidean kontrola ere izan zuen! Abentura hutsa!

Ordura arte pentsatu barik nengoen non lortzen zituzten ikurrinak. Sekula planteatu barik gure aitak Artzain Onaren kanpandorrean jarritakoa nondik eskuratu zuen. Balentria handia zen ateratzea eta eskegitzea. Baina bazuen oihartzuna. Jostunen lan ausarta, ostera, beti ezkutuan.

Zelan otuko zitzaidan halakorik? Legalizatu ostean oihal dendetan saltzen zituzten-eta! Ikurrina pila bat jarraian. Metroak eta metroak biribilkietan batuta. Bat eskatu, eta dendariak moztu biribilkitik bat. Gainera, orain, bakarka denda txinatarretan ere saltzen dituzte, barren! Nola planteatu nondik irteten ziren?

Beraz, Iriarte andre horrek josi zuen Atotxako bandera ilegala. Gure Mariana Pineda partikularra; Granadakoak ez bezala, errepresiorik jaso ez zuena, zorionez. Zenbat Mariñe Piñueta ote dago gure artean ahanzturan murgilduta? Ikurrin-jostun horiek, askatasunaren ikurrinak egiten zituztenak, emakumeak zirela esango nuke, zalantza barik.

Garcia Lorcak antzerki lan oso bat eskaini zion Mariana Pinedari, kaleak ere badauzka. Guk ez diegu gureei omenaldi xumerik ere egingo?