Leire Narbaiza

Zu zatzaizkit axola” irakurri eta jendea aztoratu, dena bat. Iruñeko Udalak euskarazko Twitter kontuan bota zuen duela pare bat aste iragartzeko sanferminik ez dela izango aurten ere. “Zatzaizkit”? Nola liteke! Dena kritika, beharbada zetorren lekutik etorri zelako. Bitartean, Nor-Nori aditz paradigma negarrez dago bazterrean, ulertu ezinda zergatik baztertu dugun, zergatik ez dugun maite. Baina hala da, baztertu egin dugu, eta hainbeste murriztu da gure ezagutza, ezen “zu zatzaizkit axola” txartzat jotzen baitugu. Egoera tristea, egoera anormala gurea.

Askotan galdetu izan didate ea euskaraz nola esan behar den “me gustas“, ea “gustatzen zatzaizkit” den modu egokia. Erantzuna ezezkoa da. Gramatikalki zuzena izan arren —eta zatzaizkit moduko adizkiak atsegin arren—, ez da forma hori erabili inoiz norbaiti gogoko dugula esateko, edota interes erromantikoa (edo sexuala, kasuaren arabera) dugula aitortzeko. Ez. Mesedez: “Gustatzen zatzaizkit”, stop!

Hori komentatzen nenbilela ikasleekin, batzuek aitatu zidaten “norena gustetan zare?” erabiltzen zutela nerabezaroan. Ai, ama! Erdal usain nabaria izanda esaldi horrek, nondik ote zetorren asmatzen ibili ginen. Orduan, gogoratu nintzen guk gaztelaniaz “¿de quién te gustas?” esaten genuela, eta itzulpen literala dela konturatu ginen. Gero akordura etorri zitzaidan madrildar batek esan zidala “¿de quién te gustas?” hori Euskal Herritik kanpora ez zela ulertzen, eta euskararen eragina izan behar zuela non edo non. Baina ez nion inondik inora arrastorik antzematen. Halako baten, aspaldi hil zen gure kaleko andre zahar bat etorri zitzaidan burura: Rosario. Hark galdetzen zigun neska gaztetxooi mutil kontuez (neska konturik pentsaezina zen), eta gaztelaniaz esaten zigun: “¿Ya tienes gustoco? ¿Quién es tu gustoco?“. Orduan sasoian ez nuen lotzen gustoco hori ezerekin (bai, motza naiz), eta tokata eta bokata bezalako hitza zela uste nuen. Enfin! Aurrerago, askoz aurrerago konturatu nintzen euskarazko itzulpen traketsa zela: “Badaukazu (mutil/neska) gustukorik?”, esan nahi zuela Rosariok. Hortxe translazioa, tradukzioa ez esatearren.

Zenbat aldaketa “zein da zure gustukoa?” esalditik “zeinena gustatzen zara?” esaldira. Itzulpenak itzulpen, jatorrizkoa kiribildu eta txiribuelta larregi egindakoa, azken zatian gaztelaniaren morrontzapean. Ematen du Google translate erabilita egin dela itzulia. Itxialdi betean lagun zoro kuadrilla batek Furra, furra Oskorriren kantu ezagunari egin genion antzera: Google translate-n zenbait hizkuntzatara pasatu hitzak, hizkuntza-kate bat osatuta: euskara-gaztelania-frantsesa-txinera-gaelikoa-arabiera. Tartean, beti euskarara. Imajinatzekoa zen moduan, letra absurdo geratu zen —”zeinena gustatzen zara” bezain absurdoa—. Tartean, ez dakigu nondik, “arroz-bola” hitza agertu zitzaigun. Horregatik, “arroz-bolarena” deitzen diogu bideoari.

Google translate-rik gabe ere, euskaldunok gurea ahaztu, eta gazteleraren pean beti.

“Arroz-bola”, “Arroz-bola!”. “Zu zatzaizkit axola!”.