Kaixo, lagunok, hemen nago berriro. Diosala egiteko kaixo baino gehiago gustatzen zait epa esatea (zuzentzaileek barkatuko didate intsumiso txiki hau: epari hatxerik ez jartzea). Edo ieup! edo aupa!. Baina kaixo? Ez dut batere gustuko. Inguruko inongo zaharrei ez diet entzun jardun korrientean kaixo-rik. Niri arrotza zait, eta “euskarago” delakoan zabaldu da olioa ur gainean bezala. Hain arraroa zen gure gazte denboran, ezen gure herrian badagoen los kaixos deritzon kuadrilla bat, ikastolakumeak eurak, eta antza denez, beti kaixo esaten zutenak, kontu egizue.

Agur berba arruntagoa zait, baina antza denez, hori ere ez zen erabiliena, eta txutxu-mutxu bat baino errazago hedatu zen. Lehen aitatutako zahar horiek beraiek adixo esaten digute, eta Gipuzkoako kostaldeko zenbait herritan ayo agurtzen dute. Iparraldera salto eginda, adio ere entzuten da. Beraz, beharbada tradizionalagoa izan liteke adio berba.

Kaixo eta agur euskalduntasunaren ikur badira ere, euren jatorria ez omen da hain jatorra, hipergarbizaleek ez badakite ere. Agur augurium latineko hitzetik ei dator, eta hain da gurea ezen Madril aldean ere erabiltzen zuten lehen. Bai, castizoek abur esanda agurtzen zuten! To eta no euskalduntasunaren ikurra!

Etimologiekin jarraituta, ez dakit aitatu behar dudana benetakoa den, gurean etimologiak dibertitzeko ere erabili izan direlako. Ez ahaztu “txortan egin” short time-tik datorrela esaten dutela, edo Bartzelona, bart ze lo ona-k eragin ei zuela… Horrelako makinatxo bat daukagu, ondo daudenak barre egiteko eta jolasean ibiltzeko, baina seriotik gutxi dute. Blanca Urgellek asteazkenetan BERRIAn argitaratzen dituen artikulu zoragarri horietako bateko gai aproposa da, duda gabe.

Etimologia apokrifo horien artean, kaixo-k ere badu berea. Beti entzun izan dut kaixo ¿qué hay, txo? esamoldetik zetorrela. Erositako prezioan saldu dizuet! Eta hala balitz, kaixo-k ere euskararen esentziak gordeko lituzke! Ironieraz nabil, jakina!

Esentziarik esentzia gabiltza, ezer nahikoa euskalduna ez dela iritzita, baina gehiegitan erdararen morrontzan: hiztegia ustez aratz eta garden, barbarismo barik, baina esamolde, gramatika eta berba berriak gaztelaniaren galbahetik pasatuta, orain arte erabili izan ditugunek nahikoa ondo adieraziko ez balute legez.

Era berean, euskara bitxikerien eremua da. Gogoratu gaitezen sare sozialetan zabaldu zen And I think it’s beautiful lelo hartaz, hitzen ustezko bitxikeriak erakusten zituena, beste hizkuntza batzuetan gertatuko ez balitz bezala, gurea naifa eta arraroa, esanahi ezkutuz betea. Mistifikazio horrek gero eta atzerakada handiagoa eragiten dit, uste dudalako mitoak ez digula normalizazioan lagunduko.

Horrek ez du esan nahi berba ederrik ez dagoenik, edo hitz batzuk gogokoagoak ez ditudanik. Ez, baditut, beste hizkuntza batzuetan ditudan moduan; adibidez, gaztelaniaz boj (ezpela) asko gustatzen zait. Euskaraz harreman berba dut gogoko, agian gehiago hartu-eman, erlazioa adierazteko modu ezin ederragoa adierazten duelako. Baina gaztelaniaz relacionarse existitzen denez, nahikoa ez harremanak izan eta abarrekin, eta *harremandu munstroa sortu dugu! Ze nezesidade! Hori da euskararen esentziak zaintzea, lagunok!

Hamabost egun barru, epa! Eta bitartean, hartu-eman osasuntsuak izan!

Adixo!