Ahozko komunikazioa eta transmisioa lantzeko asmoarekin sortu zuten Ahoz Aho jaialdia, duela lau urte. Harrezkero, kultura eta genero ezberdinetako artistak ekarri dituzte urtero Tolosara eta Ordiziara. Intujai Teatro taldeko May Gorostiaga (Tolosa, 1971) eta Beatriz Larrañaga (Errenteria, 1974) buru-belarri dabiltza antolaketa lanetan. Gaur zabalduko dute egitaraua, Ordizian, Metrokoadroka taldearen Hura ez da lekua ikuskizunarekin. Jaialdi nagusiak, berriz, datorren astean izango dira; martxoaren 16an, Ordizian, eta hilaren 17an, Tolosan.

2008an egin zenuten Ahoz Aho jaialdia aurreneko aldiz. Nolatan sartu zineten saltsa horretan?

MAY GOROSTIAGA. Berez gara nahiko saltseroak [barrez]. Lleidan [Herrialde Katalanak] egiten den jaialdi batera joan ginen, eta han ezagutu genuen German Ibarra artista euskalduna. Ahozkotasunaren inguruko jaialdi bat antolatzen dute han, eta, haren bidez, nazioarteko hainbat artista hona ekartzeko aukera sortu zen; horiek eta hemengo artista batzuk elkartuta antolatu genuen aurreneko jaialdia, Tolosan. Gero, Ordiziara ere zabaldu zen, eta, harrezkero, bi herrietan egiten dugu.

Ahozkotasuna eta transmisioa dira jaialdiaren ardatzak, baina batez ere antzerkian eta ipuinetan oinarritzen da, ezta?

M. G. Oro har esaten dugu espresatzeko hitza erabiltzen duten artistak direla. Hor sartzen dira pregoilariak, bertsolariak, ipuin kontalariak, narratzaileak… kantautore batzuk ere izan dira gurekin. Azken finean, erreminta moduan hitza erabiltzen duten artistak sartzen dira gure jaialdian.

BEATRIZ LARRAÑAGA: Poesia ere sartu dugu aurreneko aldiz. Aurten, esaterako, Jone Gorostarzu gonbidatu dugu.

Euskal Herrian ahozkotasunerako tradizio handia egon izan da, baina gonbidatu dituzuen artistak ikusita, mundu osoan izan du garrantzia ahozko transmisioak.

M. G. Bai. Gure helburuetako bat nazioarteko artistak ekartzea da, haiengandik ikasteko. Baina baita daukaguna erakustea ere, Euskal Herriko artistak erakustea eta elkarrekin egoteko aukera ematea. Urtero begiratzen dugu inguruko artistek zer egiten duten, gure jaialdian sartzeko.

Kultura eta genero ezberdinak uztartu dituzue egitarauan. Nahita bilatu al duzue aniztasun hori?

M. G. Beti saiatzen gara leku ezberdinetako jendea ekartzen. Aurten, batez ere, Argentinako eta Afrikako jendea etorriko da. Falilou Diagne senegaldarra, adibidez; pregoilari moduko bat da, herrian gertatzen diren gauzak kontatzen dituena, eta kontatzeko modu hori ekarriko du, guk ikus dezagun. Harekin batera, Enekora ariko da; euskalduna da, baina Afrikako kora instrumentua jotzen du, kalabaza batekin egindako harpa moduko bat. Biek elkarrekin ikuskizun bat egingo dute.

Agertoki aldetik ere, denetik dago, hasi tabernetatik eta antzoki handietara. Jendearengana gerturatzeko modu bat al da?

M. G. Hori da gure helburuetako bat, kultura leku batean bakarrik ez zentralizatzea. Kultura izan daiteke areto handi batean ikusteko; baina ahozkotasuna beti tximiniaren ondoan edo kobazulo batean transmititu izan da, eta guk ere lortu behar dugu txoko horietan xarma hori sortzea, harreman zuzen hori bilatzea.

B. L. Jendearengana gerturatzea lortzen badugu, tabernetan-eta egonez, agian errazagoa izango da aurrera begira jende horrengana iristea. Ipuinpoteoa, adibidez, kalejira moduko bat da, eta tabernetan, jendeak trago bat hartzen duen bitartean, ipuinak entzun ditzake. Iaz, Ordizian egin genuen, eta oso ondo atera zen.

Beste eragile batzuen laguntza ere izan duzue. Harreman sare hori lantzen saiatzen zarete, ezta?

M.G. Bai, pixkanaka-pixkanaka ari gara sare hori zabaltzen. Aurten, azpimarratzekoa da Ordiziako ikastetxeek egin duten lana, Urdanetak eta Jakintza ikastolak. Zoragarria da egiten ari direna. Ahoz aho, eskuz esku proiektuarekin hasi ginen. Umeek eskulanak egiten dituzte, baina ez bakoitzak berea, baizik eta kate moduko bat osatuz, gero erakusleihoak dekoratzeko. Aurten, oso gauza polita egin dute kalabaza batzuekin. Zuzendarien eta irakasleen inplikazioa ere zoragarria da.

B. L. Ikastetxeetan, ipuinak nola kontatu lantzeko ikastaro bat egiten dugu. Ikasle horiek parte hartuko dute ikuskizun nagusian, baita Barrenako saioan ere. Aurten, ipuin inprobisatuak izango dira, eta jendeak joan behar du, ikusteko hori zer den.

Umeekin ahozkotasuna lantzeko hainbat saio egin dituzue. Baina jaialdia ez da umeentzat bakarrik.

M. G. Agian, umeek baino gehiago, helduek landu behar dute. Askotan, ipuinak eta ahozkotasuna umeekin bakarrik lotzen dira, baina ez dira umeentzat bakarrik. Guk familia osoak gonbidatzen ditugu; umeekin batera gurasoak edo aiton-amonak etor daitezela.

Baina hainbeste teknologia, bideo joko, ordenagailu… Umeek ez al dute galdu harritzeko gaitasuna?

M.G. Teknologiak beste komunikazio mota bat ekarri du, ahozkotasunetik gutxi duena. Hala ere, jokoak eta jolasak beti elkarrekin egin izan dira, eta fisikotasun bat behar da.

B.L. Aukera ematen zaienean, oso azkar jartzen dira ipuinak egiten. Imajinazio handia dute, eta ikastaroan, adibidez, bigarren egunerako martxa hartzen dute.

M.G. Bai, helduak gara kutsatuen gaudenak.

Aste osoko egitaraua antolatu duzue, bai Tolosan eta bai Ordizian. Jaialdi nagusia zer izango da, egitarau horren laburpen moduko bat?

M.G. Bai, gutxi gorabehera denek parte hartuko dute; bertako guztiek ez agian, beste saio batzuk dituztelako, baina kanpotik etorritako denak han izango dira, bai Tolosan, baita Ordizian ere. Gure ustez hori opari bat da publikoarentzat; dastatze menu baten modukoa da, teknika ezberdinak, jatorri ezberdinak, erritmo ezberdinak ikusteko aukera dagoelako; oso jaialdi aberatsa da. Ahozkotasuna oso zabala da, eta ezinezkoa da dena biltzea, baina hor zatitxo bat izango dute.

Eta jendea gauza berriak ikusteko jarrera irekiarekin joaten al da?

B. L. Denetik dago; batzuei gehiago kostatzen zaie sartzea, eta besteak irekiagoak dira.

M. G. Bost urte hauetako esperientziak erakutsi digu jendea poliki-poliki gerturatzen dela; orain, behin etortzen denak errepikatu egiten du.

Eta, aurrera begira, zein asmo dituzue esku artean?

M. G. Asmoak ugari! Argi dago krisi famatu hau dela eta artista guztiek sekulako ahalegina egiten dutela. Eta guk ere ez dugu nahi gure eskaintza murriztu; horregatik, denok egin dugu ahalegin handia hau mantentzeko. Proiektuak baditugu, batez ere formazio aldetik. Eta, gero, plataforma moduan ere, bertako artistak kanpora zabaltzen lagundu nahi dugu, pixkanaka zubiak eraikitzen jarraitu.