Hainbat herrialdetako gatazkak, estatu kolpeak eta errefuxiatuen egoera gogorrak bertatik bertara kontatzen ditu Ane Irazabal kazetariak (Arrasate, 1984). Ikasketak bukatu eta segituan atera zen mundu zabalera: Palestina, Egipto, Italia, Alemania… Gaur egun Berlinen bizi da; nazioarteko gatazken inguruko gogoetak egin ditu handik.
Egia al da nazioarteko freelance batek ezin duela agenda antolatuta eduki?
Agenda gutxi gorabehera antolatuta eduki daiteke. Hala ere, azken unean aurreikusi ezin diren hainbat gertakari izan daitezke; halakoetan, azkar erreakzionatu behar da. Kazetari batek, orokorrean, azkar erreakzionatzeko gaitasuna eduki behar du.
Nazioarteko berriemaile izan aurretik, Historiako eta Ikus-entzunezkoen arloko ikasketak egin zenituen. Esan daiteke freelance izateko jaio zinela? Edo, akaso, beste amets batzuk zenituen buruan?
Egia esan, ez naiz izan bokaziozko kazetaria. Komunikazioa beti gustatu izan zait; beti izan naiz kuxkuxera samarra. Hala ere, Ikus-entzunezko Komunikazioa amaitu nuen arte, ez nuen argi kazetari izan nahi nuela. Orain atzera begira jarrita, beste leku batetik joan zitekeen nire bidea. Historia ikasten ari nintzenean, arkeologian espezializatu nahi nuen, baina beti izan dut garbi komunikazioa asko gustatzen zaidala.
Ikus-entzunezkoen arloko gradua amaitu eta segituan joan zinen Palestinara.
Interneten ikusi nuen jende gaztea hartzen zuen agentzia bat zegoela Palestinan. Aukera izan nuen hainbat hilabetez hango egoera ezagutzeko eta, oro har, kazetaritza munduan esperientzia hartzeko. Hara iritsi eta segituan, kalera bidali ninduten; manifestazioen berri ematen nuen, eta hango herritarrei elkarrizketak egiten nizkien. Egia esan, izugarrizko esperientzia izan zen: asko-asko ikasi nuen. Palestinatik itzultzean erabaki nuen neure kabuz lanean hastea. Nire bizitzan hartutako erabakiak ez dira izan aldez aurretik asko hausnartutakoak; gehienetan, ilusioarekin hartu ohi ditut erronka berriak.
Freelance izatea ez da erraza izango; are gutxiago, freelance euskalduna izatea. Nola ezagutarazi zenuen zeure burua hedabideen munduan?
Nik uste dut euskal kazetariok, nazioarteko testuingurutik begiratuta, agian aukera gehiago ditugula, oso komunikabide indartsuak ditugu-eta Euskal Herrian. Nik, gehienbat, euskal hedabideentzat egin dut lan. Palestinara iritsi bezain laster, Argia-rekin hasi nintzen lanean; gero, segituan, BERRIA egunkariarekin; eta, azkenik, Euskadi Irratiarekin eta EITBekin. Hasieran ez nuen erredakzio barruko kontakturik; pixkanaka ezagutu nuen hedabide bakoitza: telefono deiak egin nituen, hedabide bakoitzeko nazioarteko arloburua ezagutu nuen, eta haiekin harremanetan jartzen saiatzen nintzen. Hala ere, hasierak ez dira errazak izaten: proposamen asko bidaltzen dituzu, batzuek ez dizute erantzun ere egiten, eta beste batzuk, aldiz, bai; orokorrean, gorabehera emozional asko izaten dituzu hasieran. Hala ere, zorte kontua ere badago: halako batean zerbait gertatzen baldin bada, eta zu bertan baldin bazaude, olatu hori aprobetxatu behar duzu; hori izaten da hedabideetan lan egiteko aukera zuzena.
Nik zortea izan nuen: Palestinara iritsi eta gutxira, Nazio Batuen Erakundera jotzea erabaki baitzuen Palestinak bere burua estatu moduan aldarrikatzeko, eta hor albiste asko sortu ziren.
Zer sentitzen duzu Gazan gertatzen ari den sarraskia ikusten duzunean?
Gogorra izaten ari da. Duela bi aste, Gazako mugan egon ginen, Egipto eta Gazako mugan. Etsipen handia sentitzen duzu ikusita Gazara ez dela laguntza humanitariorik iristen, ikusita Israel egunero-egunero egiten ari den genozidioa ez dela amaitzen, eta, gainera, gero eta albiste gutxiago kontatzen ditugu. Hainbeste hamarkadatako okupazioaren ostean, nolabait esatearren, Gaza desagertzen ari da, dena suntsitzen ari dira: eskolak, ospitaleak, unibertsitateak… Azkenean, etorkizuna kenduko diote Gazari. Gainera, Egiptok eta Israelek ez dute Gazara sartzeko aukerarik ematen hango egoeraren berri emateko. Eskerrak hango kazetariek lan bikaina egiten duten.
«Alemanian badaukate hipokrisia puntu bat Ukraina gertatzen ari denaren eta Palestinan gertatzen ari denaren artean: ez dute era berean jokatzen»
Palestinako lagunen kontakturik baduzu?
Bai. Ibilbide profesionalean ezagututako lagunak dira, medikuak, gobernuz kanpoko erakundeetako kideak, kazetariak… Nik ezagun batzuk galdu ditut, baina lagun gehienek senitartekoak galdu dituzte. Alde batetik, ikusten dute ez daukatela etorkizunik seme-alabei eskaintzeko; bestalde, ez dute Gazatik irten nahi, handik ateraz gero ezingo baitira itzuli. Utzi egin behar diogu etorkizunean barkamena eskatzeari; hori da Europako potentziek egiten dutena: halako egoeretan, beste alde batera begiratzen dute, eta ez dute ezer egiten.
Ane Irazabal eta emakume beduino bat, 2011n, Negev desertuan, Palestinako hegoaldean. ANE IRAZABAL
Palestinaren osteko hurrengo geltokia: Egipto. Errefuxiatuen aferari gehiago erreparatzen hasi zinen han. Zer-nolako oroitzapenak dituzu?
Oso oroitzapen onak ditut. Tarte txarrak ere egon ziren, baina, orokorrean, oso momentu politak bizi izan nituen. Alde batetik, oso kuadrilla polita egin genuen Tairon, eta oraindik ere badugu harremana. Denok asko lagundu genion elkarri, denak hasiberriak baikinen; elkartasun handia zegoen gure artean. Kazetaritzan hedabide batetik bestera hainbeste konpetentzia dago, eta jendeari eskuzabaltasuna falta zaio, batez ere hasiberriekin. Bestalde, oso testuinguru politiko gogorra zuten Egipton. Niri Udaberri Arabiarraren ondorengo egoera tokatu zitzaidan: estatu kolpea, makina bat eraso… Testuinguru gogorra izan zen hura.
Kairo hiria asko gustatzen zaizu, edo ez zaizu batere gustatzen. Agian, nire sen arkeologiko horrek ere bultzatu ninduen. Asko-asko maite dudan hiri bat da Kairo.
Egiptotik Italiara joan zinen. Beste leku bat, beste gai batzuk… Nolatan Europako herrialde bat?
Kairon lana egitea gero eta zailagoa bilakatu zen. Errepresio politikoaren ondorioz, Poliziak edonoiz geratzen zintuen kamera batekin ibiltzeagatik; etxetik lan egiteko aukera baino ez zegoen, eta hori niri ez zitzaidan gustatzen. Aldi berean, Ekialde Hurbilean piztu ziren gerren ondorioz, errefuxiatuak iristen hasi ziren Europara; gehienbat, Italiara. 2015eko apirilean izugarrizko hondoratzea izan zen Siziliako itsasartean, eta bederatziehun pertsona baino gehiago hil ziren. Egoera larria ikusita, Siziliara joan ginen gai hori lantzera. Horren ostean konturatu nintzen Italia leku ona izan zitekeela errefuxiatuen gaia lantzeko eta beste tokietara mugitzeko. Horrela erabaki nuen Mediterraneoaren beste aldera joatea: Erromara.
Beste gai batzuk ere landu zenituen Italian…
Bai. Pandemia bete-betean tokatu zitzaidan. Italian sentsazioa nuen etorkizunetik hitz egiten ari nintzela, Europako lehen kasuak Italian izan zirelako. Guk zuen aldean hamar eguneko aurrerapenez hitz egiten genuen, eta ardura izugarria sentitu nuen garai hartan. Italian eginiko huts berberak Euskal Herrian egin ziren geroago.
«Nahiko ongi moldatzen naiz egoera berrietara. Hala ere, nire egonkortasun emozionala Euskal Herrian dago»
Italiako zikloa itxita, Alemaniara joan zineten. Nolatan aukeratu zenuen Berlin?
Italian bost urte pasatuta, tokia aldatu eta beste etapa bat hasteko gogoa genuen. Alemania beste etapa batean sartu zen Angela Merkel kantzilerraren etaparen ostean, eta hori ezagutu nahi genuen. Noski, Berlinera etortzean ez genekien hemendik kilometro gutxira [Ukrainan] gerra bat hasiko zenik eta Europa guztia hankaz gora jarriko zuenik.
Alemaniatik nola ikusten dira nazioarteko gatazkak?
Gazako gerrari Alemaniatik erreparatzea oso zaila da. Alemaniak, bere erru historikoaren ondorioz, ardura politikoa du Israelekin, eta Israelek egiten duen guztia justifikarazten dio horrek; oso mentalitate infantila da. Israelek azken hamarkadetan eskuin muturrera egin duen biraren ondorioz, gero eta zailagoa da ikuspuntu sionista izanda ere Netanyahuren gobernua justifikatzea, eta Alemaniari, hain justu, hori gertatzen ari zaio. Badaukate hiprokrisia puntu bat Ukrainan gertatzen ari denaren eta Palestinan gertatzen ari denaren artean: ez dute era berean jokatzen. Nik Alemania oso galduta ikusten dut, baina, aldi berean, Europako potentzia da orain ere, eta hori da beldurgarriena.
Ukrainako inbasioko lehen egunetan, Kieven zinen. X plataforman iragarri zenuen handik atera behar izan zenuela haurdun zinelako. Nolakoa da ama eta freelance baten bizitza?
Beste fase bat da. Agian, gehiago antolatu behar dituzu gauzak: denbora gehiago behar duzu puzzlea antolatzeko. Hala ere, nik uste dut posible dela, eta ni egunero borrokatzen naiz ez galtzeko ni naizen hau: ni naizen hau bidaiatzea da, gertatzen diren gauzei tokian tokitik erreparatzea, motxila hartu eta beste toki batera joatea. Gogoan dut semea izan eta hilabete batzuetara ezagun batek galdetu zidala: «Zer behar daukazu horrela jarraitzeko? Orain beste fasean zaude». Kostatu egiten zaie askori nire egoera ulertzea. Gizon bat gatazka baten berri ematera doanean, heroi baten antzera ikusi ohi da; emakumea, aldiz, ero baten antzera.
Hainbat tokitan bizi izan zara. Etapak ixtea kostatzen zaizu?
Ez askorik. Nahiko ongi moldatzen naiz egoera berrietara. Hala ere, nire egonkortasun emozionala Euskal Herrian dago: familia, lagunak… Nik oso argi daukat non dauden nire sustraiak; horren beharrean nagoenean, badakit nora joan behar dudan.
MOTZEAN
Lanera itzuliko zinetekeen leku bat? Kairo.
Kazetaria ez bazina… Arkeologoa izango nintzateke.
Irratia, telebista ala prentsa? Telebista.
Etorkizuneko hurrengo geltokia? Ez dakit; ikusi beharko litzateke ea zer txoko dagoen libre, nora joan gaitezkeen…
Kazetari erreferente bat? Carmen Sarmiento.
Nor elkarrizketatuko zenuke gustura? Putin.
Bete duzun amets bat? Egiten dudana egitea, niretzat pasioa den lanbide batetik bizitzea.
Betetzeko duzun ametsa? Arabiera ondo ikastea.
Gustura landuko zenukeen albistea? Palestinaren okupazioa amaitzea, justiziarekin. Okupazioari amaiera ematea lurralde okupatu guztietan.
Euskal Herrira itzultzean egiten duzun lehen gauza? Tabernara jaitsi eta gilda bat hartu.
