Eider Goenaga Lizaso

Euskararen erabileraren sustatzaile, euskaltzaleen bilgune eta euskaldunen akuilu izateko bokazioarekin sortu zen Bagera elkartea, Donostian, duela 25 urte. Euskaldunentzat eta euskaltzaleentzat erreferente bihurtu da elkartea; baina, urteurrenarekin, Bagerak gogoeta prozesu bat abiatu du, elkartearen egitekoari, lanari eta erronkei buelta bat emateko. Akuilua zorrozteko garaia dela uste dute, eta horretan ari dira buru-belarri. Zuriñe Gonzalez (Donostia, 1977) eta Aitziber Gurutzeaga (Donostia, 1971) Bagerako langileek eta Dani Goñi (Donostia, 1957) elkarteko lehendakariak begiratu bat egin diote iraganari, orainaren gaineko irakurketa egin dute eta etorkizunari begiratu diote.

Elkartearen sorreratik da Goñi Bagerako kide, eta hastapenak oso gogoan ditu. Koro Zumalabe, Joseba Barriola eta Joxean Amundarain aipatu ditu sustatzaile nagusien artean, eta, testuingurua azaltzeko, Arrasateko AED elkartearen sorrera (Arrasate Euskaldun Dezagun) eta Txepetxen teoriak garatzeko sortutako Adorez mintegia nabarmendu ditu. “Horiek abiapuntu hartuta, Donostian zerbait egin behar zela pentsatzen zuten, eta lanean jarri ziren. Ahoz ahoko lan handia egin zen, batekin eta bestearekin bilerak eginez, egitasmoarekin bat egingo zuen jendearengana hurbilduz”. Bilera ugari egin zituzten elkartea gorpuztu aurretik. “40-50 lagun elkartzen ginen bilera batzuetan, eta hasierako batzarretan Andia kaleko aretoa goraino betetzen genuen; 200 lagun baino gehiago joaten ginen”.

Ilusioa eta gogoa

Zerbait aipatzekotan, “ilusioa” aipatzen du Goñik. “Izugarrizko ilusioa eta gogo handia antzematen ziren gure artean. Hamar urtean Donostia euskaldundu behar genuen”, dio irribarrez. “Sekulako indarrarekin hasi ginen; eta, agian, horixe da orain abiatutako prozesuarekin lortu nahi duguna, hasiera hartan izandako indarra eta ilusioa berreskuratzea”.

900 bazkide ingururekin hasi zuen ibilbidea Bagerak, eta bazkideen gogoaz eta indarraz egin zituen lehen urratsak. “Hainbeste jende elkartzen ginen, gehiegi ginen ondo funtzionatzeko, eta lantaldeetan banatu behar izan genuen”. Kultura taldetik Asteazken Kulturalak sortu ziren; komunikabideen taldearen eskutik, Ser irratian irratsaio bat egin zuten hasieran, eta Irutxulo aldizkaria sortu zuten gero; haur eta gazteen sailak Udaberri Jaiak antolatzen zituen, eta ikastetxeetan ere egiten zuten lanketa; sentsibilizazio taldeak hitzaldiak, mintegiak, soziolinguistika ikastaroak… antolatzen zituen; aditu taldea ere bazegoen, nondik norakoak aztertu eta gogoetarako… Mintzalaguna egitasmoa ere ia-ia hasieran sortu zela dio Goñik, eta kale behaketak ere bai.

Asteazken Kulturalak, Mintzalaguna, kale behaketak, soziolingustika solasaldiak… hasiera hartan martxan jarritako jarduera askori eutsi egiten die oraindik Bagera elkarteak. Eta gehiago ere badira: Mintzodromoa, Auzoko egitasmoa, Mintzakuadrillak, Memelarien lehiaketa… Donostian antolatzen diren jaialdietako euskararen erabileraren inguruko behaketak, adibidez, urtero egiten dituzte: Aste Nagusia, Jazzaldia, Giza Eskubideen Zinema Jaialdia, dFeria, Beldurrezko eta Fantasiazko Zinema jaialdia… Goñik oso gogoan du behaketak egiten nola hasi ziren. “2 urte eta erdiko alabarekin Aste Nagusian umeentzat antolatutako ekitaldietara joaten hasi nintzen, eta dena gaztelera hutsez zen: jolasak, txotxongiloak… den-dena gaztelera hutsean. Hortik sortu ziren behaketak. Lehena nik egin nuen, eta erabaki genuen ‘hau egin egin behar da’. Pentsa nolako ibilbidea egin duen geroztik”.

Sendotu ahala, itzali

Hastapen haietan bazkideen borondatez eta haien lanari esker egiten ziren jardueretako asko, ordea, Bagerako langileen esku gelditu dira urteen poderioz. “Bagerak erreferentzia izatea lortu du, proiektua sendotu egin da, azpiegitura bat izatea lortu dugu; baina nik uste dut jendearen parte hartzea eta ilusioa galtzen joan dela bidean, itzaltzen joan dela”, dio Goñik.

“Momentu honetan ez dago lan sailik, ezta lan sailak osatzeko jenderik ere”, azaldu du Gurutzeagak. Lau langilek eramaten dituzte aurrera Bageraren jarduera guztiak. “Eta egia da Bagera sendotu egin dela, eta sendotze horrek ematen digula aukera lau langile izateko; baina, aldi berean, horrek eragin du jarduera guztia gure esku gelditzea. Egia da ere, jardueraren bat aurrera eraman behar dugunean eta boluntarioak behar ditugunean, izaten dugula laguntza; baina gu joaten gara laguntza horren bila, eta guk nahi duguna da jendea gugana etortzea, alderantzizko bidea ere egitea”.

Egoera horretan, hasieran zegoen ilusio hura, lanerako gogoa eta herritarren parte hartzea berreskuratzea jarri dute 25. urteurreneko erronka nagusi moduan. “Azken urteetan askotan egin dugu gure jardunari buruzko gogoeta, ikusten genuen beharra proiektuari buelta bat emateko, etorkizunera begira lan ildo berriak zehazteko, eta hausnarketak askotan egin ditugu; baina bakoitza bere lanean murgilduta egon gara, inertziaz lan egin dugu askotan, ikasturtea hasten zen berriro eta egunerokoak ez zigun uzten pauso hori ematen. Orain, aprobetxatu nahi izan dugu urteurren borobila dela jauzi hori egiteko”, gaineratu du Gonzalezek.

Bazkide berriak

Urtea hastearekin Bagerak hainbat urrats egin ditu bide horretan. “25 urteurrenarena aitzakia bat da, orain da momentua berritzeko, birsortzeko, aktibazio lana egiteko… Orain arteko lanean jendea euskararen inguruan aktibatzea izan da gure egiteko nagusia”. Besteak beste, bazkide berriak egiteko lanean aritu direla azaldu du Gonzalezek, eta pozik daude emaitzarekin. Bagerak, sorreratik, ez du inoiz bazkide berriak egiteko kanpainarik egin, eta horri eutsi diote aurten. “900 bazkide ingururekin hasi baginen, egun erdiak-edo gelditzen ziren. Batzuek utzi egin dute, jende bat kanpora joan da bizitzera, beste batzuk hil egin dira; hasierako bazkideak 25 urte zahartu dira, eta behar ziren bazkide berriak, bazkide gazteak, lan egiteko gogoa duten bazkideak”, azaldu du Gurutzeagak.

Gonzalezek esandakoaren arabera, lehen urrats moduan Ekarri bazkide berri bat kanpaina jarri zuten martxan. “Bazkide bakoitzari eskatu genion bazkide berri bat ekartzeko, garenak bider bi izatea, bazkideak bikoiztea. Horrekin, batetik, bazkideen inplikazioa bilatzen genuen, eta, bestetik, jende berria erakartzea; eta oso ondo joan da. Bi hilabetetan 120 inguru egin ditugu”. Bazkideak lortzeko kanpainak egiten jarraituko dute aurrerantzean ere; ez dute asmorik beste 25 urtez hori lotan uzteko. “Harrera oso ona izan da; jendearengana joan garenean, ondo erantzun du jendeak, eta ni harrituta nago”, gehitu du Gurutzeagak.

Bagera berritzeko bidean euskarri berriak, irudi berria eta bide berriak lantzen hasi direla dio Gurutzeagak. Besteak beste, gazteengan jarri dute arreta berezia. “Konturatu ginen gazteen arloa nahiko abandonatua genuela eta horiei begira hainbat gauza jorratu ditugu, eta ari gara jorratzen: Mintzakuadrillak, Memeen lehiaketa, elkarlana Piratekin…”.

Urtea amaitzen denean, Bagera berritu bat izatea espero dute mahaiaren bueltan bildutako hiru kideek. “Baina, batez ere, etorkizuneko erronkak finkatzea da bilatzen duguna. Ez dugu guk izan nahi erronkak finkatuko ditugunak; guk ere parte hartuko dugu, baina gustatuko litzaiguke parte hartze zabalagoa izatea, Donostiako euskaltzaleek hitza izatea, epe ertain zein luzerako erronkak eta egitekoak haiekin batera zehaztea”, azpimarratu du Gurutzeagak. Behin prozesua amaituta, iritsiko zaio Bagerari ospakizunetarako tartea. “Ez genuen 25. urteurrena ospakizun hutsa izatea nahi, elkartearentzat inflexio puntu bat izatea nahi genuen”, dio Gonzalezek. Hala, behin prozesua amaituta, ospakizunak 2017an izango direla iragarri dute.

Aukerak eta arriskuak

Bagerarekin gora eta behera ibili arren, Goñik zehaztu du helburu nagusia ez dela Bagera indartzea. “Bagera, azken finean, tresna bat da. Bagera indartuta, lanerako aukera gehiago izango ditugu, baina gure helburu nagusia da donostiar euskaltzaleak aktibatzea, Donostian eragitea, euskararen erabilera sustatzea”.

Goñiren esanetan, sorreratik euskararen erabilera izan da Bageraren kezka nagusia: “Garai hartan, ezagutza ez zegoen orain dagoen mailan; baina Donostian bazegoen euskaldun poltsa handi bat. Erabilera esparruak falta ziren, antolatzen zen ia guztia gazteleraz egiten zen, irakurtzeko aukerarik ia ez zegoen…”. Egun, zalantzarik gabe, erabilera esparru gehiago dagoela, ezagutza asko igo dela baina erabilera ez dela maila berean hazi nabarmendu du Goñik, eta horrek ez diola “baikor” izateko arrazoirik ematen. “Inflexio puntu batean gaude, eta atzera egiteko arriskua dago. Ezagutza hazi bada eta erabilera ez bada hazi, horrek esan nahi du atzera egiten ari garela. Hor badaude faktore batzuk, gure eskuetatik ihes egiten dutenak, eta horri eutsi behar diogu, adi egon behar dugu atzera joan ez gaitezen. Orain, erabaki behar duguna da nola egingo dugun lan hori hurrengo urteetan”.