Bidasoa ibaiaren gainean muga. Lotura zegoen eremuan bereizketa. Gipuzkoan bizi garen herritarrok badugu zeri buruz gogoeta egin. Ez Euskal Herria aintzat hartzen dugunok soilik, ez horregatik bakarrik. Zer-nolako harremana dugu gipuzkoarrok eta Gipuzkoako gizarteak gure lurraldetasunarekin, kasu, Lapurdirekiko harremanari dagokionez? Bistan da galderak konplexua dirudiela, ez dagoela gure eguneroko kezketan, eta badugula, noski, horren aurreko kezkarik. Baina bizi dugun krisi-presa honen erdian, gauzak aldatzen doaz, eta gure geografiari dagokionez, aldarazi egiten dituzte, gure kalterako, guretzat oharkabean.

Bakarren batek esana du Bidasoa ibaia Nilo ibaiaren antzeko zerbait bihurtua dela, muga gaindiezina. Bistan da, Bidasoa ez da Nilo. Esan genezake, ordea, Bidasoa Europako Batasunaren baitako mugarik gotorrena bihurtuta dagoela, eta ez arma trafikoa eragozteko: bere inguruan lan egin edo familiarik osa ez dezagun baizik. Izan ere, mugaren alderik gotorrena administratiboa da, asimetria eragiteko egina da. Orain bolo-bolo dabilen ordutegi aldaketa horren adibidetxo bat besterik ez da; izan ere, asimetria betean bizi gara mugako herritarrok. Lana bilatzeko orduan, formakuntza jasotzerakoan, sare sozialak eraikitzerakoan… Desberdintasuna egin eta eragin, horixe da Paris eta Madrilek hamarkadetan daramaten politikarekin eraiki nahi izan duten harresia. Elkarrengandik urrundu, elkarrentzat arrotz bihurtu. Euskal Herria ametsen lurraldera eraman eta egunerokoan Frantzian edo Espainian biziarazi.

Zinez, Frantziak ez du halako jokabiderik, esaterako, Luxenburgorekin duen mugan: han dena da erraztasun batean bizi eta bestean lan egiteko. Eta Espainiak ere gustura hartuko luke muga lausoagoa Gibraltarren (eta laster Katalunian). Beraz, Zarautz-Tolosa-Irun eremuan bizi garen gipuzkoarrok badirudi esperimentu etniko-kultural batean bizi garela; hau da, nola eragotzi herri bereko jendea bere espazio naturalean normaltasunez bizi dadin. Badakigu hizkuntzaren muga hor dagoela; badakigu, halaber, tradizio administratibo asimetrikoak ere hor daudela, baina hori aski al da XXI. mendean?

Bakarren batek galdetuko dio bere buruari zer bilatu behar duen Lapurdin (zeure buruari hori galdetu badiozu, akabo, españolitis-jesulindarrak jo zaitu); segi Tele5 ikusten, ondorengo lerroetan ez baituzu ezer aurkituko.

Nazio kontzeptuaz harago, gipuzkoar askorentzat, hurbiltasunagatik Lapurdin ikasteak, edo besterik ez bada, bertako mendietan paseatzeak gure geografia normalaren barruan egon behar luke. Lapurdin lanbide heziketa jasotzeak edo ikaskide lapurtarrak izateak ere normala izan behar luke. Maitasunak, ogibideak edo kuriositateak Lapurdira eraman behar gintuzke.

Objektiboki, ordea, ezinezkoa da. Ekonomia, kultura edo mugikortasun aldetik munduko lurralderik garatuenetakoa izan arren, Gipuzkoako herritarrok eta gizarteko indarrek ez dugu kezka hori eguneroko agendan sartzen. Bada zenbait lobby gipuzkoarkeria sustatzen, besteak beste, aireportuaren gaian, baina ez litzateke nahikoa izan behar Gipuzkoako herritarren eta gizartearen nahia zapuzteko.

Badugu zer egina gure artean Lapurdi deskubritu eta ezagutzera emateko. Lehena, frantsesaren irakaskuntza modu masibo eta doakoan sustatuz (herritarrok, familiok, exijituz). XXI. mendean Euskal Herria izango bada, herritar eleaniztunekin izango da (euskara, frantsesa, ingelesa eta gaztelera).

Euskaltzaleari zuzendutako oharra. Azken ideia horrek asaldatu egin zaitu, dudarik gabe, euskara nahi zenuke lehenetsi. Erroldako datuak aztertzea aski duzu ikusteko Lapurdiko gazte asko atzerrira doazela ikastera edo lanera eta Frantziatik etorriek betetzen dutela bertako gizartea, gehiengoa izateraino. Frantsesa ere beharko, beraz, geure herrikideekin bizitzeko eta Euskal Herriarekin zaletzen laguntzeko.