M.Luki-I.Gurrutxaga
Ikasketaz informatikaria izan arren, matematika irakaslea da Goio Lekuona (Ordizia, 1967) Zumarragako La Salle-Legazpi ikastetxean. Goierriko Lemniskata zientzia sare herrikoiko kide ere bada.

Iñigo Terradillos

Diru sarrerak bermatzeko errenta (DSBE) polemika iturri da, beste behin. Oraingo honetan, igo ez izanak sortu du. Abenduaren 30ean, lanbide arteko gutxieneko soldata %8 igotzea onartu zuen Espainiako Gobernuak. Diru sarrerak bermatzeko legearen barruan diru sarrerak bermatzeko errenta eta gutxieneko soldata lotzen diren arren, igoera hori ez aplikatzea eta KPIaren arabera gaurkotzea erabaki du Eusko Jaurlaritzak. Sindikatuak eta hainbat alderdi, EH Bildu eta Ahal Dugu tartean, erabakiaren aurka agertu dira. Koro Amunarriz Gipuzkoako Langintza Elkargo Ofizialeko lehendakariak beharrezkoa dela dio, eta espero du azkenean igoera ezarriko dela.

Igoera aplikatu beharko al litzateke?

Legediak dio gutxieneko soldatarekin lotua dagoela diru sarrerak bermatzeko errenta. Guk hori mantendu behar dela uste dugu. Gainera, pobreen kopurua handitu egingo dela ikusten dugu; beraz, beharrezkoa dela iruditzen zaigu. Kontuan hartu behar da 2012an %7 jaitsi zutela.

Uste duzu azkenean igo egingo dutela?

Itxaropena badaukagu. Juan Jose Ibarretxek abenduan esan zuen haurren txirotasunaren aurka egiteko baliabideak jarri behar zirela. 2012-2016ko Inklusio Planean ere helburu horiek azaltzen dira. Bada, txirotasunaren aurka egitea, hain justu, neurri horiek hartzea da. Gainera, pentsatu behar da, era berean, diru horrek jarduera ekonomikoa bultzatzen duela; beraz, gizartera itzultzen da nolabait.

Iaz, Jaurlaritzak 400 milioi euro erabili zituen errenta pagatzeko, eta %8ko igoera ezartzeak 30 milioi euro gehitzea ekarriko luke. Pedro Azpiazu Ogasun sailburuak esan du horrek hankaz gora jarriko lukeela aurrekontuen banaketa.

Hankaz gora jarriko da gizartea txirotasuna handitzen bada. Argindarra, petrolioa eta abar igoko dira, eta familia askoren aurrekontuan eragin zuzena izango du. Egia da ekonomiari eta zenbakiei begiratu behar zaiela, baina gizartearen egoerari ere begiratu behar zaio. Europarekin alderatuta, Frantzian edo Britainia Handian gutxieneko soldata 1.500 euro inguru da, eta hemen, berriz, 707 euro. Argi dago 50 euro igota ere oso oinarrizkoa den zerbaitez ari garela, ez soldata ikaragarri handiez.

Beatriz Artolazabal Lan eta Gizarte Politiketako sailburuak esan duenez, langile batek diru sarrera handiagoak izan behar ditu laguntza bat jasotzen duenak baino, eta bi diru sarrerak parean jartzeak ez luke lagunduko langabeak lana bilatzera animatzeko.

Jendeak nahiago du lana izan, diru laguntzak jaso baino. Norbere autoestimurako, askoz ere egokiagoa da lan bat izatea edo jarduera bat egitea.

DSBEren onuradunak lan mundura txertatzeko programa berriak aurkeztuko dituzte, eta errenta arautzen duen legedia berrikusi asmo dute. Non egon daitezke hutsuneak?

Gogoeta sakona eskatzen duen gai bat da. Guk, elkargo moduan, uste dugu Lanbide eta gizarte zerbitzuekiko koordinazio falta handia dagoela. Gainera, komunikazioa ez da batere gertukoa. Egia da zerbitzua hobetze aldera pausoak eman direla, baina asko falta da egiteko.

2012an, diru sarrerak bermatzeko laguntza edo AGI delakoa ipini zuen EH BIlduk, DSBEn izan ziren aldaketek sortutako hutsuneak betetze aldera. Gerora, EAJk kendu egin zuen diru laguntza hori, etorkinengan erakartze efektua sortzen zuela argudiatuta. DSBEn ere mezu hori zabaltzen da, baina datuek besterik diote; 2015eko maiatzetik, gutxituz doa jasotzaileen kopurua.

Nazioarteko Diru Funtsak berak ere esana du emigrazioak aberastasuna sortzen duela. Bai kultura mailan, bai jarduera ekonomikoan. Elkargokook adierazi genuen, esaterako, AGIa kentzeko neurriarekin ez geundela ados. Gure lanean ikusten dugu geroz eta egoera okerragoan bizi dela jendea, eta gainera edonori edonoiz alda dakioke bizia. Halako diru laguntzak egoera horietarako dira. Beraz, gure ustez, erakartze efektua baino gehiago, aberastasun efektua da. Hori bai, iruditzen zait inklusio planen eta etorkinen harreran hausnarketa egin beharra dagoela. Kontuan hartu behar da ikerketen arabera Euskadin etorkinei harrera positiboa egiten zaiela, eta bide horretatik jarraitu behar dugu.

Oso zabaldua dago, halaber, etorkinek jasotzen dituztela diru laguntza horiek.

Gure erkidegoan bizi direnek dute eskubidea laguntza jaso ahal izateko. Niretzat ez da hain garrantzitsua etorkina izatea edo ez, baizik eta diru laguntzarekin oinarrizko beharrak bete ahal izatea.

2008. urtean onartu zen DSBE diru sarrerak bermatzeko eta gizarteratzeko errenta. Aldez aurretik, gizarteratzeko gutxieneko diru sarrerak edota oinarrizko errenta izan ziren. Zergatik uste duzu sortzen dela hainbeste eztabaida gai honen inguruan?

Batetik, aurrekontuari eragiten dion zerbait da; bestetik, erabaki politiko bat da, hau da, arlo horretan zer filosofiarekin egingo den lan. Gure aurrekontuetan dirua banatu behar dugunean, zeri eman nahi diogu gehiago: gizarteratzeari edota hirigintzari? Erabaki politikoa da hori. Eta horri guztiari gehitzen badiogu egoera geroz eta latzagoak direla, polemikak sortzen dira. Agian, askotan oso erraz hitz egiten dugu gai batzuen inguruan, eta kontuan hartu behar da gai delikatuak direla, tentuz hartzekoak. Besteetan, berriz, konpromiso falta handia ere sumatzen da; maiz asko hitz egiten da politikariek, esaterako, gizartearen onerako egingo dituztenen inguruan, eta gero hitzetan baino ez dira geratzen.

Uste al duzu diru sarrerak bermatzeko errenta arriskuan dagoela eta noizbait ken dezaketela?

Zail ikusten dut kentzea. Izan daiteke diru sarrerak bermatzeko errenta eduki ahal izateko baldintzak gogortzea. Hori bai, baina kentzea oso zaila ikusten dut. Oinarrizko errenta unibertsala delakoaz ari da asko hitz egiten orain, eta horregatik uste dut zaila izango dela kentzea. Geroz eta gehiago dira oinarrizko errenta unibertsalaz hitz egiten dutenak Europan, Espainian eta Euskal Herrian. Kopuru bat jarriko litzateke, eta guztiek jasoko lukete gutxienez hori; esaterako, lan egiten dutenak horretaraino iristen ez badira, iritsi arteko kopurua gehituta. Horrela oinarrizko bizi kalitatera iritsiko ginatekeela diote adituek. Nik espero dut ez kentzea diru sarrerak bermatzeko errenta; izan ere, gainerakoan ezingo lirateke jasan gaur egun ikusten ditugun hainbat egoera.

Aitziber Arzallus
Etxean zer jaten duten sarri galdetzen diete Goenaga ahizpei, haien emaitzek harrituta. Dozenaka domina eta garaikur dituzte etxean, han eta hemen irabazitakoak, gehientsuenak igerian. Ainhoak (1997), Oihanak (1999) eta Maitanek (2002...

Iñigo Terradillos

Babesa falta duten haurrak etxean hartzeko prest dauden familiak behar dira Gipuzkoan. 360 haur eta nerabe bizi dira egun harrera familietan, foru aldundiaren tutoretzapean, eta 60 inguru daude une honetan familia baten esperoan. Benetako besarkadak lelopean, harrera familia izateko pausoa emateko prest daudenak erakartzeko kanpaina bultzatzen ari dira. Josu Curielen familiak duela hiru urte eta erdi eman zuen pausoa. Lau hilabeteko haurra hartu zuten etxean, eta egun familiako beste kide bat da.

Nolatan erabaki zenuten harreran haur bat hartzea?

Aspalditik buruan genuen kontu bat zen. Ni irakaslea naiz, eta behin baino gehiagotan egokitu zait horrelako umeak nire ikasle izatea. Haien gurasoekin harremana nuen, eta iruditzen zitzaidan egiten zutena elkartasun aldetik egin daitekeen gauzarik handienetakoa dela. Batetik, umeak direlako, eta, bestetik, ume horien egoerak gogorrak direlako. Lagunak ere baditugu harrera etxeetan lan egiten dutenak, lan zoragarria egiten, eta pauso hori ematera animatzen gintuzten. Hirugarren arrazoia ere gehitu zitzaion horri guztiari azken erabakia hartzeko. Aitona nahiko txiroa zen baserri batekoa zen. Hamar anai-arreba ziren, eta seme-alabarik ez zuten beste baserri batera joan zen. Finean, nik hori irudikatu nuen gaur egungo harrera familien formularen modura: familiak arrazoi desberdinengatik ezin izan du haurraren kargu egin, eta beste familia bat bilatu behar izan da.

Duela hiru urte, pauso hori emateko unea zela ikusi zenuten.

Bai. Gure semea bagenuen ordurako, seme biologikoa. Egonkortasuna genuen, eta pausoa emateko unea zen. Foru aldundiak zabalduta kanpaina bat zegoen martxan, eta informazio hitzaldietara joan ginen. Prozesuan sartu ginen, erabat animatuta.

Nolakoa da harrera familia izateko prozesua?

Foru aldundiarekin harremanetan jarri ginen, eta bilera batera deitu gintuzten. Harrera zer den, harreraren eta adopzioaren arteko desberdintasuna, familia biologikoa eta erakundea daudela tartean... Horien inguruko azalpenak eman zizkiguten, eta, bete beharreko dokumentazioa aurkeztuta, egokitasun balorazioa egiten dizute, zure etxea, familia eta abar ezagutzeko. Horren amaieran esaten dizute gai zaren edo ez. Prozesu horretan zuk ere lehentasunak jarri behar dituzu, haurraren adinaren inguruan, esaterako. Taldetxo batean sartzen zaituzte, eta, zuk markatutako profilak eta haur batenak bat egiten dutenean eta egoki ikusten badute, zurekin harremanetan jartzen dira.

Horrela egokitu zitzaizuen lau hilabeteko haurra.

Guk 4 urteko semea izanik, ikusi genuen jaioberriak ere hartzeko prest geundela, eta haiek ere ikusi zuten ez zela gomendagarria gure semea baino helduagoa zen haur bat hartzea, eta, ondorioz, lau hilabete zituen ume bat proposatu ziguten. Inolako zalantzarik gabe, baiezkoa eman genuen.

Hasiera nolakoa izan zen?

Egokitzapen prozesu bat dago. Hasieran, ordu batzuk ematen ditu familian, pixkana ohitzen joateko. Baina, hain txikia izanik, errazagoa da. Esaterako, 5-6 urteko haur batekin beste egokitzapen bat behar da. Ikusi behar da haur horrek zer bizi izan duen, aurretik harrera familia batean egon den, arazo edo zailtasun bereziak ote dituen bizi izan duenarengatik... Umeak ez du familia ezagutzen, eta konfiantza hartuz joan beharko du.

Haurraren inguruko zer informazio jasotzen du harrera familiak?

Baiezkoa eman ostean, bere informazio guztia jasotzen dugu, hau da, zein den bere familia biologikoaren egoera, zergatik dagoen egoera horretan, harrerarena behin-behinekoa edo behin betikoa ote den. Gainera, erlazio oso estua daukagu familiekin harremana duen Lauka psikologia zentroarekin. Haiek ere jarraipena egiten digute. Hasieran, ia astero etortzen dira; gero, hamabostean behin eta hilero.

Edozein zailtasun izanik ere, beraz, harrera familiak babestuta sentitzen dira.

Bai, izugarri. Gure kasuan, ez dugu inolako zailtasunik izan umearekin, baina, beste kasuetan, zailtasunak atzematen badira, laguntzeko eta aholkuak emateko hor dituzu. Ez duzu inoiz zeure burua bakarrik ikusten.

Harreran duzuen umeak nola ikusten zaituzte?

Berarentzat, gu bere aita eta ama gara. Kontuan hartu behar da lau hilabete zituenetik dagoela gurekin. Hori bai, bere familia biologikoa ere hor dago, eta guk etengabe aipatzen diogu hori. Egoera normal-normal bizitzea nahi dugu, bi aita eta bi ama dauzkala, eta izenen bitartez bereizten dugu. Gaur egun, gainera, familia eredu askotarikoak nahiko onartuta daude, eta, aniztasun horretan, gurea beste eredu bat da. Aurreko batean esan zidan berak bi ama dituela bere lagun baten moduan. Lagun horren gurasoak bi emakume homosexual dira, eta eredu hori berearekin identifikatu zuen. Polita izan zen.

Gaur egun, bi haur biologiko dituzue. Nolako harremana dute haurrek euren artean?

Gure etxean ez da inolako bereizketarik egiten. Helduenak 7 urte ditu, eta txikienak urtebete egingo du. Anai-arreben arteko harreman logikoa dute, maitasun eta liskar guztiekin. Oso harreman sanoa.

Seme-alabak izanda errazagoa al da harrera familia izatea?

Denetarik ikusten da. Guk seme-alabak izanik guztia beste modu batera planteatu dugu. Omar ez da soilik gure bikotean txertatu, baizik eta familia osoan.

Familia biologikoarekin zer harreman dute haurrek?

Kasuan kasuko egoera desberdina da. Printzipioz, bisitak aurreikusita egoten dira. Gure semeak, esaterako, baditu bisitak bere familia biologikoarekin, eta erregulartasunez egiten ditu. Gustura joaten da, eta gustura bueltatzen da.

Familia harrerek izaten dute familia biologikoarekin harremana?

Normalean ez da izaten, ez delako beharrezko ikusten. Gure kasuan, izan genuen une batean, betiere, aldundiaren baimenarekin. Urtebetetze batekin lotua izan zen. Oso egokia izan zen. Baina normalean ez da izaten.

Zentro batean egon edo harrera familia batean egon, aldea nabaria izango da haurrarentzat.

Bertako profesionalei meriturik kendu gabe, familiaren goxotasuna dago batetik. Bestetik, umeek erreferentziazko pertsonak behar dituzte, eta hori zentroek ezin diete eman.

Une honetan hainbat ume badira familia baten esperoan. Zuen esperientziatik zer nabarmenduko zenioke familia bati harrera familia izatera animatzeko?

Azpimarratuko nuke guraso rol zabaldua zer den ikasi dudala. Hau guztia nola kudeatuko genuen beldur ginen: haurrak nola hartuko gintuen, beste familia bat tartean egonda... Eta, umearen erantzunaz harritu egin gara, eta gure egokitzapenaz. Ez nuke esango erraza denik, badakidalako batez ere hasierak ez direla xamurrak izaten. Oso polita da ikustea familiak egiten duen ekarpenak zer eragin positibo duen umearengan, eta umeak ere izugarri ematen dizu. Gure familian beste oreka bat, beste zerbait eman digu. Bestetik, nabarmenduko nuke edozein arazo izanik ez zarela inoiz bakarrik sentitzen.

Jon Miranda
Iaztik ari da lanean Xabier Esteban Alonso (Lasarte-Oria, 1972) Tolosaldeko energia teknikari gisa. Energia kontsumoa jaistea eta iturri berriztagarriak erabiltzea egingarria dela uste du, "epe luzera". Horretarako, "guztion ahalegina" beha...

Ariane Vierbücher

Elikadura zuzena da gorputzak ahalik eta ondoen funtzionatzeko behar diren elementu elikagarri guztiak ematen dituena. Osasuntsu bizitzeko, garrantzitsua da elikadura nahikoa eta orekatua izatea; are garrantzitsuagoa da kirola egin ohi dutenengan. Ordiziako Mendizaleak elkarteak Mendi Astea antolatu du, eta, horren barruan, Elikadura mendian hitzaldia emango du gaur Xabier Mujika erizain eta mendizaleak, Ordiziako Barrena kultur etxean, 19:30ean.

Nondik nora joango da gaur emango duzun hitzaldia?

Gaurko saioak bi helburu izango ditu; batetik, gure gorputzak zer erregai erabiltzen dituen jakitea; eta, bestetik, zati praktiko bat egingo dut, mendi ibilbide batean errendimendurik handiena ateratzeko momentu bakoitzean zer jan behar dugun erakusteko.

Mendi probak oso modan daude gaur egun. Jendeak kontuan hartzen al du elikadura?

Nik ezetz uste dut. Jendeak orokorrean garrantzi handiagoa ematen dio entrenatzeari. Horrekin oso konstantea da jendea. Interneten sartuz gero, eta kirolari batentzat prestakuntza bilaketa eginez gero, ziur nago entrenamenduak agertuko direla lehenengo. Uste dut bigarren mailan uzten direla bai elikadura eta baita hidratazioa ere, eta ezin dugu ahaztu ikaragarri garrantzitsuak direla bai bata eta bai bestea.

Orain, entrenamendu ikusezina esaten diote elikaduraren eta hidratazioaren gai horri. Pixkanaka, badirudi jendea konturatzen ari dela; entrenamendu berean, elikadura eta hidratazioa aldatuz gero, errendimendua ere aldatu egiten da. Are gehiago, errendimendua hobetu egiten da. Dirudienez, jendea horrekin konturatzen ari da.

Kontuan izan beharreko beste gauza bat ondorengoa da: elikadura egoera onenera ez dela iristen lehiaketa aurreko otorduen bitartez, baizik eta egunez egun elikadura ohitura zuzenak jarraituz. Entrenamenduetan eta lehiaketa aurretik, lehiaketa bitartean eta ondoren elikadura zuzena izateak erabat hobetuko du kirol errendimendua.

Mendi probetan ari diren horiei zein gomendio egiten diezu?

Normalean, jarraibide orokorrak ez dira oso zailak betetzeko. Eguneroko bizitzan, elikadura orekatua eramatea gomendatzen da. Batez ere, barazki eta frutetan oinarritzen dena; ahal baldin bada, gainera, produktuak garaikoak izan daitezela, eta, bertakoak baldin badira, hobe oraindik, prozesatu gutxiago izango dutelako.

Karbohidrato ugari jan behar da proba baten aurretik, eta horien artean gomendagarrienak integralak dira. Orain arte, integralak izan edo ez, ez zen ezberdintasunik egiten, baina, egun, integralak jaten badira hobe dela esaten da. Kirolarien kasuan, asko entrenatzen badira, integralak ez diren karbohidratoak ez datoz gaizki. Elikadura piramideari begiratzen badiogu, proteinei dagokienez, haragi zuria, arraina, fruitu lehorrak, lekak eta, horren gainetik, beste batzuk sartuko dira: gantz asko dutenak, elikagai prozesatuak, azukre zurian aberatsak diren elikagaiak; piramidearen goiko aldean sartuko liratekeen elikagaiak, alegia.

Orain, berrikuntza bat egin diote piramide horri: oinarrian onuragarriak diren hainbat gauza gehitu dizkiote; ariketa fisikoa egunero ordubetez egitea gomendatzen da, jatekoak prestatzean kozinatzeko teknika garbiak erabiltzea, elikagaiak garaian garaikoak badira hobe, hidratazioa ere kontuan hartu behar da, eta orain arte elikaduran aintzat hartzen ez zen kontu bat: sozializatzearena. Emozioekin lotuta doan zerbait da; hau da, bakarrik ez bazkaltzea gomendatzen da. Bazkaria konpartitzeko gune izan dadila gomendatzen da. Horrela, alaiago egotera eta horrek ere errendimendu hobea izatera eramango gaitu.

Kirol probaren egun berean zer gomendatzen duzu?

Kirol proba baino hiru egun aurretik karbohidratoetan aberatsa izan beharko litzateke kirolariaren dieta. Zergatik? Guk gorputzean ditugun karbohidratoen erreserbak, glukogenoak deitzen direnak, ahalik eta beteen iristeko. Horrekin batera, hidratazioa pixka bat igotzea gomendatzen da, horrela hidratazio maila ahalik eta altuena eramateko.

Lasterketa egunean bertan, probaren ordutegiaren arabera, bi ordu lehenago gosaria, bazkaria edo tokatzen dena egingo dugu. Hori karbohidratoetan aberatsa izatea da gomendioa. Hidratazioari dagokionez, lasterketa baino ordubete lehenago edaten hastea gomendatzen da; isotonikoren bat edo ura, bietako edozein izan daiteke. Lasterketan gaudela, ibilbidearen arabera jango dugu.

Gauza ugari hartu behar dira kontuan: lasterketaren luzera, urte sasoia, desnibela, ze erritmotara joan behar dudan... Hori dena kontuan hartuta jan beharrekoak kalkulatzen has gaitezke.

Erritmoaren arabera zer jan beharko genuke?

Karbohidratoen kontsumoa ez da hain handia. Lasterketan ere karbohidratoetan hain aberatsa ez den dieta jarraitu behar da. Fruitu lehorrak ondo leudeke.

Nire asmoa egurra ematea bada, karbohidratoak sartu behar ditut gorputzean proba hasi baino hogei bat minutu lehenago. Txindokira igo nahi badut, Larraitzera bidean jango dut, beraz. Egurra ematen ari naizen momentuan nire odolean azukrea sartzen ari da, erretzen joateko eta txakalaldirik ez emateko.

Hidratazioari dagokionez, zer?

Aditu gehienek esaten dute egarria ez dela adierazgarri nagusi bezala hartu behar, egarria dugunean deshidratatzen hasiak gara eta. Deshidratazioaren eraginez sortutako nekea ekiditeko, likidoa ariketa egin aurretik, ariketa egiten ari garen bitartean eta ariketaren ondoren hartu behar da.

Gomendioa orduro hartzea izaten da; sasoiaren arabera, litro erdi inguru edatea. Probaren ondoren, ultra proba bat bada, hirugarren ordutik aurrera, karbohidrato eta gantzez gain, gorputza proteinak erretzen ere hasten da. Horregatik, Ehunmiliak bezalako proba gogorretan gomendagarria da proteinetan aberatsak diren elikagaiak hartzea; arrautza egosia, esaterako.

Eta kirol proba amaituta?

Kirola egin ondoren, elikadura egokia izatea behar-beharrezkoa da indarrak berreskuratu nahi badira; desorekak ekidin eta kirol etekina optimizatzeko. Hidratazioari dagokionez, ariketaren ondoren hidratazioarekin berehala hasi behar dugu. Lehenengo sei orduetan galdutako pisuaren %150 edatea gomendatzen da. Ultra trail lasterketa baten ondoren, nahiz eta gainean likidoa eraman, amaitu eta berehala hidratatzen hasi beharko dugu.

Imanol Garcia Landa

Justizia Saileko proiektu arduraduna da Xabier Balerdi (Tolosa, 1965), eta proiektu horien artean dago Auzia Euskaraz izenekoa. Justizia Administrazioko hainbat eragilek osatzen dute proiektua, besteak beste, abokatu eta prokuradoreek, epaitegietako langileek, epaile eta magistratuek, Justizia Administrazioaren letradunek, fiskalek eta auzitegi medikuek. Talde horien guztien lana koordinatzeko lanetan EpaiBi ari da, Justizia Administrazioko Hizkuntza Normalizazio lantaldea.

Zein da Auzia Euskaraz proiektuaren taldearen helburua?

Ekimen honen helburua da herritarrek hala eskatzen dutenean auziak osorik euskaraz ahalbidetzea, demanda aurkeztetik epaia eman arte, tramitazio guztia barne. Horrelako prozesu batean kontuan hartu behar da eragile askok parte hartzen dutela, ez herritarrek bakarrik. Salaketa bat sartuz gero, abokatuaren eta prokuradorearen zerbitzua dago. Gero, tramitazio hori epaitegira joaten da, eta epaitegiko langileek parte hartzen dute. Gero, fiskalak, letradun judizialak eta epaileak daude, eta auzitegi medikuak ere parte har dezake. Beraz, operadore juridiko askok parte hartzen dute, eta denek euskaraz egiteko gaitasuna izateko, baldintza horiek lortzeko, lan asko egin behar da.

Gaur egun ez dira baldintza horiek betetzen, ezta?

Auzia Euskaraz proiektuak eragile euskaldunen bilketa bultzatzen du, eta adostasunean oinarritutako ekimenak martxan jartzea. Horretarako bultzatzen dugu profesional juridikoen artean euskara emaileak lortzea, horiek esatea prest daudela beraien lanaren parte bat behintzat euskaraz emateko. Eta egiten ari garena da Bergaran, Gernikan [Bizkaia] edo oraintxe Tolosan egin dugun bezala, eragile ezberdinen arteko bilerak egitea. Abokatuak, prokuradoreak, epaitegiko langileak, letradun judizialak eta epaileak ere biltzea, denak euskaldunak, eta denen artean adostea zein konpromiso hartuko dituzten euskaraz aritzeko.

Hain justu, Tolosan egin diren bileretan zein konpromiso hartu dira?

Hiru bilera izan dira, eta eragileka konpromiso ezberdinak hartu dira. Abokatuen artean, eta herritarra ados egonda, hainbat prozedura euskaraz egiteko konpromisoak: monitorioak, adostasunezko dibortzioak… Prokuradoreen aldetik, euskarazko auzietan idazkiak euskaraz aurkezteko konpromisoa hartzen dute. Epaileei gonbidapena egitea deklarazioak euskaraz egiteko, gonbidapena egitea parte hartzaileei ere epaiketetan euskaraz egiteko, eta betiere euskarazko auzietan epaiak euskaraz emateko. Tolosan, orain berri, bi epaiketa eta bi epai euskaraz eman dira. Beraz, horrek erakusten du posible dela auziak euskaraz gauzatzea.

Zer bide hartuko du Auzia Euskaraz egitasmoak Tolosako epaitegian?

Lortutakoa sendotzea eta aukera gehiago irekitzea. Kontuan hartu behar da behin-behineko erabakiak direla ere. Gaur egun, Tolosan bi epaile euskaldun daude, baina Eusko Jaurlaritzak ez du haienganako eskumenik. Egun, bi daude, baina sei hilabetera bakarra egon daiteke. Ez epaileen, ez fiskalen eta ezta letradun judizialen gainean, Eusko Jaurlaritzak ez du eskumenik oraindik, Madrildik izendatzen dira, eta ez zaie hizkuntz eskakizunik jartzen. Beraz, epaileak euskaldunak direnean konpromiso batzuen bila joaten gara, jakinik egun egoera aldagarria dela; ez guk nahi dugulako, egoera horrelakoa delako.

Madrilek eskumen horiek izatea da, beraz, zailtasunetako bat epaitegietako jarduera euskaraz izateko?

Normala den moduan, epailea euskalduna edo erdalduna izateak baldintzatzen du tramitazio guztia. Epailea ez bada euskalduna, haren aurreko deklarazio guztiak interprete baten bitartez egin beharko dituzu. Aldiz, euskalduna baldin bada eta konpromisoa hartzen badu herritarrei aukera emateko beraiek nahi duten moduan deklarazioak egiteko, orduan errazago izango da.

Herritarrak kexatzen dira euskaraz ezin dutenean egin epaitegiko jarduna?

Kuriosoa da, baina justizia administrazioa ez da nabarmentzen kexa kopuruengatik. Osakidetzan beharbada kexa gehiago izan daitezke, nahiz eta agian bertan euskaldun gehiago izan. Egia da lehen kexak izaten zirela dokumentazio guztia, zitazio judizialak eta, erdara hutsean zirelako. Baina egun lau milioitik gora eredu judizial formatu elebidunean kaleratzen dira, eta kexak asko murriztu dira alde horretatik. Bestalde, badago beste arrazoi bat: epaitegira beste eskubide bat bortxatu zaiolako joaten da herritarra, eta badirudi eskubide hori eskatzea gailentzen dela hizkuntz eskubidearen gainetik. Epaitegian gaia ahalik eta lasterren konpontzea nahi du, eta bertatik ahal duen azkarren ateratzea.

Egunerokoan nabaritzen da terminologia aldetik euskaraz aritzeko zailtasunak daudela?

Badugu Justizia Sailean euskara batzorde bat orain hogei urte lanean hasi zena eredu judizialen gaian. Bertan parte hartzen dute unibertsitateko irakasleek, IVAPeko teknikariek, Justiziako teknikariek, itzultzaileek... Orduan hasi ziren hizkera judizialaren gaineko hausnarketa eta garbiketa egiten, eta orduan hasi zen hizkera terminologikoa finkatzen. Gero, 2006an, kodeak itzultzen aritu ziren unibertsitateak, eta orain da garaia, Auzia Euskaraz proiektuaren barruan, lege horiek eguneratzen hasi garena. Azken finean, abokatu batek edo epaile batek nahi duena da segurtasun eta ziurtasun juridiko bat izatea, bai erredakzioan eta bai terminologian. Egun, esan dezakegu euskarazko hizkera juridikoa nahiko finkatuta dagoela, eta berme osoz lan egin daitekeela.

Eta eragile guztiek eskura dute aukera hori?

Hainbat sistema eragilerentzako tresnak sortu ditugu, eta abokatuen 305 bulego bisitatu eta instalatu diegu tresna. Bertan 400.000 unitate juridiko dituzte euskaraz lan egiteko aukera emango diena. 200 formulario juridiko dituzte euskaraz aritzeko, eta, duela astebete, Auzia Euskaraz aplikazioa sortu dugu. Bertan dago euskara juridikoari buruzko itzulpen memoria handienetako bat. Bestalde, herritarrek eskura izango dituzte bere herrian dauden abokatu, prokuradore eta notario euskaldunen zerrendak.

Aitziber Arzallus

Interneten eta sare sozialen erabilerak hezitzaileengan —irakasle eta gurasoengan— sortzen dituen kezkei erantzun nahian, egitasmo bat abiatu dute Azpeitian eta Azkoitian. Bi herri horietako ikastetxe guztiek eta Ementic Eusko Jaurlaritzak Internet segurua sustatzeko duen zerbitzuak gaiaren inguruko jardunaldi batzuk antolatu dituzte Lehen Hezkuntzako laugarren mailako ikasleentzat, hezitzaileentzat eta gurasoentzat.

Mikel Agirre Ementiceko kidea arduratu da saio horiek gidatzeaz, eta oso balorazio baikorra egin du orain artekoaren inguruan. Gazteekin Interneten eta sare sozialen erabilerak dituen arriskuez eta aukerez jardun dela azaldu du, eta hezitzaileekin, teknologia berriek hezkuntza esparruan ematen dituzten aukerak ere aztertu dituela. Datozen egunetan hainbat hitzaldi emango dituzte Azpeitian eta Azkoitian, batez ere gurasoei begira.

LH-4ko gazteekin jardun zara lanean. Adin horretako gazteek teknologia berriak erabiltzen dituzte, baina hasita al daude sare sozialak erabiltzen ere? Jabetzen al dira zer arrisku dituzten?

9 urterekin, oro har, hasiak dira mundu honetan murgiltzen. Haiekin hizketan hasi orduko ohartu gara batzuek gaia landuta dutela eta besteek ez. Gaur egungo haurrek eta gazteek berehala hartzen dituzte gaitasun teknikoak, baina ikusi dugu erreminta horiek erabiltzeko eta lantzeko garaian hutsune etiko argi bat dutela. Badakite Whatsapp eta sare sozialak erabiltzen, baina erreminta horien erabilerak eragin ditzakeen egoera gatazkatsuen inguruan hutsune asko ikusi ditugu. Nik planteatu arte ez zeuden konturatuta hainbat arrisku egoeraz. Egia da gaitasun teknikoak izatea inportantea dela, erreminta maneiatzeko ezinbestekoa dela, baina hori bezain garrantzitsua iruditzen zaigu etikoki horrek zer esan nahi duen jakitea: zer ondorio izan ditzakeen talde batean norbait baztertzeak, norbaiten argazki pribatuak zabaltzeak, norbaiti iseka egiteak... Horretan gabezia nabarmenak antzeman ditugu.

Nola landu dituzue gai horiek?

Bi orduko hiru saio egin ditugu talde bakoitzarekin. Lehenengo bi saioetan, batez ere sare sozialen eta Interneten inguruko etika hori landu dugu, zer dagoen ondo eta zer gaizki, eta ekintza bakoitzak zer ondorio eta arrisku izan ditzakeen erakutsi diegu. Konturatu gara, baita ere, ziberbullying kasuetan-eta oinarrian dagoena heziketa falta dela. Guk gure egunerokoan, auzoko plazan, oso garrantzitsutzat dugu balio batzuen transmisioa, eta sare sozialen erabileran hori falta zaie gazteei.

Baina hezitzaileek, nola irakasleek hala gurasoek, badute formakuntzarik eta gaitasunik teknologia berrien inguruan gazteak egoki gidatzeko?

Teknologia berrien garai honetan gauza kurioso bat gertatzen ari da: historian lehen aldia da haurrak hezitzaileen aurretik doazela. Horrek testuinguru berriak sortu ditu, eta horiei aurre egiteko hainbat jarrera har daitezke. Bata da arbuiatzea eta nork bere burua gutxiestea: niri teknologia berriak ez zaizkit interesatzen edo nik erakutsiko diot bada, nik baino gehiago baldin badaki? Jarrera horrek hezitzaileek gazteengan duten autoritatearen galera dakar ezinbestean.

Horren adibide izan daiteke duela gutxi izan genuen kasu bat: ume bat sartu zen Youtuben edo antzerako leku batean, eta publizitatea saltzen ari zelakoan publizitatea erosten ari zen. Epe labur batean zor izugarria metatu zuen. Kuriosoa da ume haren erreferente izan behar zuketen helduei galdetzerakoan, erantzun zutela eurek ez zekitela ordenagailua pizten ere.

Dena dela, denak ez dira horrelakoak; badago jende inplikatua ere, ohartu direnak Internetek eta sare sozialek arazoak eta arriskuak izan ditzaketen modu berean abantaila eta aukera asko ere eskaintzen dituztela. Eta jendea horretaz jabetzen ari den heinean, ari da zer diren ezagutzeko ahalegina egiten.

Beraz, zer esango zenieke beren burua jokoz kanpo ikusten duten hezitzaile horiei?

Batez ere, beldurra galtzeko. Ez daukatela sare sozialen friki batzuk bihurtu beharrik, baina teknologia berrien eta Interneten eta sare sozialen inguruan gutxieneko jakintza batzuk izan beharko lituzketela, gaurko gazteek darabilten lengoaia hori ulertzeko. Bestela, nola landu ditzakegu horren urrun geratzen zaigun mundu bateko gatazkak? Nola landu dezakegu ziberbullying kasu bat ez badakigu Whatsappa zer den ere? Jarrera ezkorra dutenei hori gertatzen zaie gero, egoerak gainezka egiten diela. Gustatu ala ez, gaur egun Internet eta sare sozialak hor dauden errealitateak dira, eta geroz eta garrantzi handiagoa dute gainera, eta, hezitzaileak garen heinean, gure ardura da horietara egokitzea. Gure ardura bada haurrak eta gazteak prestatzea etorkizuneko erronkei aurre egiteko, baliabide digitalak erabiltzeko ere prestatu egin beharko dugu, eta prestatu egin beharko ditugu.

Koherentziaz jokatzean legoke gakoa?

Bai, noski. Adibidez, gazte bati auto bat ez genioke emango inongo formakuntzarik eman gabe, badakigulako abantaila handiak dituen arren arrisku handiak izan ditzakeela. Bada, teknologia berriekin ere berdin. Ez dauka horrenbesteko garrantzia sakelakoa eta ordenagailua noiz edo zenbat urterekin ematen dizkiegun, baizik eta nola ematen dizkiegun. Ziberbullying kasu bat gertatzen bada, badirudi Whatsappa erreminta diaboliko bat dela. Egia da badaudela horrelako kasuak ere, baina egia da etikoki erabiliz gero saihestu daitezkeen gauzak direla. Beti egongo dira, kalean bezalaxe, baina neurri handi batean saihestu daitezke. Eta, hain zuzen, prebentzioaren arlo horretan daukagu lan handia egin beharra, sentsibilizazio kanpainekin-eta. Eta gero, tresna horiek gazteen esku lagatzerakoan, jarraibide etiko batzuk emateko.

Zenbateraino kontrolatu behar dira gazteak? Egoki ikusten al duzu, esaterako, gurasoak gazteen Whatsapp taldeetan sartuta egotea?

Erabilera kontrolatzea, denbora kontrolatzea beharrezkoa iruditzen zait, eta baita gazteek gurasoei jakinarazpen bat ematea ere beren jardunaren inguruan. Arriskutsua dena da erabat beren erara lagatzea. Mugak jartzea ondo dago, baina gehiegizko kontrolean erori gabe, oreka horretan. Gaur egun badaudelako gehiegizko kontrola izateko aplikazioak ere, GPS bidez eskolatik etxerako bidea markatzen dizutenak eta hortik ateraz gero mezua bidaltzen dizutenak. Batzuetan errealitate birtualean hartzen ditugun jokabideekin badirudi beste pertsona batzuk garela. Nire aholkua da zure bizitzan egiten duzun gauza bera egitea Interneti dagokionez ere. Askatasun espazio batzuk eman, baina aldi berean muga batzuk jarrita, azalpen batzuk eskatuz eta batez ere balioen heziketa on bat emanez.

Eider Bereziartua
Izan Fundazioko psikologoa da Esteban Perez (Donostia, 1958) duela 31 urtetik. Hainbat programa lantzen dituzte bertan, eta horietako bat da Gizakia Helburu. Drogen kontsumoak eragindako arazoen tratamendurako programa. Horren barruan...

Igor Agirre
Urtez urte bere sarien zerrenda handitzen ari da Irene Caminos (Tolosa, 1998). Trialeko Gipuzkoako eta Euskadiko txapelketak poltsikoan, Europako eta mundu mailako probetako parte hartzea ere emaitza onekin borobildu du. Txapelketa horiek b...