Asier Zaldua
Miguel Angel Muela (Renedo, Kantabria, Espainia, 1949) Bergarara etorri zen bizitzera gaztetan, Otsein enpresan lana aurkitu zuelako. Lehenengo xake taldeen sorrera bultzatu zuen, eta, ondoren, Gipuzkoako Xake Federakuntza sortu zuen. 1980...
Olaia Iraola.
Hegaldi elkarteak Martutenen espetxeratuta dauden emakumeen alde lan egiten du, 1992. urteaz geroztik. Taldeak emakume presoei eta haien familiei laguntzen die, bai eta espetxean ez dauden eta arazo sozialak dituzten pertsonei ere. Emakume...
Ariane Vierbücher
Orain dela hogei urte baino gehiago diagnostikatu zioten epilepsia Eluska Arrietari (Beasain, 1981). Gaur egun, Gipuzkoako Epilepsia Elkarteko idazkaria da; gizartea epilepsiaren inguruan sentsibilizatzeko lanean ari dira. Horretarako jarri dute abian Elkar Ezagutzen proiektua.
Zer da epilepsia?
Gaixotasun neurologiko kroniko bat da. Neuronek seinaleak modu anormalean transmititzean gertatzen da. Neuronen ohiko jarduera asaldatzen da, eta hainbat ondorio izan ditzake: sentsazio, emozio eta jokabide arraroak, muskulu espasmoak eta konorte galera. Bat-bateko krisi moduan agertzen da, itxuraz arrazoirik gabe. Krisiak aldizkakoak izaten dira, eta maiztasun finkorik gabekoak.
Zer dira epilepsia krisiak?
Bat-batean eta ustekabean agertzen den manifestazio klinikoa da, garuneko neurona gutxi-askoren jarduera ezohiko eta bat-batekoen eraginez sortzen dena. Normalean, bukatu ere modu bizkorrean bukatzen da. Esan daiteke epilepsia duten pertsona adina krisi mota daudela. Dena den, bi talde nagusitan banatu daitezke: absentzia krisiak eta krisi orokortuak.
Zeintzuk dira bien artean dauden ezberdintasunak?
Absentzia krisia jarduera kontzientearen etenaldi labur bat da, eta, ondoren, pertsona bere onera bueltatzen da. Horrelakoetan, pertsonak begirada finkoa izaten du, eta uneko jarduera eteten du. Hezitzaileak pentsa dezake arreta gabeziarekin edo bestelako jokabideren batekin lotuta dagoela. Nik neuk horrelakoak izan ditut.
Krisi orokorrak dituztenena izango litzateke bigarren taldea, konbultsioengatik ezagunagoak. Horiek erraz identifika daitezke, oso bortitzak baitira; pertsonak bat-batean konortea galtzen du, eta lurrera erortzen da eta gorputz osoko muskuluen astinaldi erritmikoak eta kontrolatu gabeak jasaten ditu. Sintoma nagusienen artean daude gorputz adarrak zurruntzea, aurpegiak tonu urdinxka hartzea... Ezpainak more jar daitezke eta mihiari hozka egin diezaiokete, edo ahotik listua bota.
Noiz detektatu zizuten epilepsia zuri?
12 urte nituenean izan nuen lehenengo epilepsia krisia. Amarekin nengoen etxean, eta arraro portatzen hasi nintzen, atentzioa galduko banu bezala izan zen, somnanbulu egongo banintz bezala edo robot bat bezala. Horrelako portaera arraroak izaten hasi nintzen aldian-aldian. Krisi partzial bat zen izan nuena, eta gauzak egiten jarraitzen nuen inkontzienteki. Handik gutxira, berriz ere izan nuen horrelako beste bat. Gurasoek dena apuntatzen zuten. Harrituta zeuden haiek ere, eta medikuarengana joan ginen, portaera haren arrazoiaren bila.
Nolakoa izan zen garai hura?
Froga desberdinak egin zizkidaten. Epilepsiaren fokua lokalizatzea kostatu zitzaien medikuei, beti leku berean ez zegoelako. Epilepsia nuela diagnostikatu zidatenean, botikak hartzen hasi nintzen. Ez da batere erraza izan egonkortzea, nire neurologoak esan bezala, epilepsia bihurria dudalako; hau da, botikei erresistentea naizelako. Organismoak botikei ez zien kasurik egiten. Neurri oso txikian egiten zidaten efektua. Hori dela eta, 21 urte pasatu ditut hainbat botika probatzen, epilepsia egonkortzea lortu arte.
Epilepsia nuela onartzea prozesu luzea izan da; nerabea nintzen orduan, eta ez nuen oso ongi ulertzen zer gertatzen zitzaidan. Epilepsia bera baino okerragoak izan dira niretzat horrek sortzen dizkizun arazo psikosozialak.
Zeintzuk dira epilepsia duzuenen ohiko arazoak?
Jendearen aurrean krisi bat izateko eta haiek gu baztertzeko beldurra. Murrizketak lan, gizarte eta kirol arloetan. Integrazio psikosozialaren beharra, autoestimu apala, gehiegizko babesa, etorkizunari buruzko ziurgabetasuna, gaixotasunari buruzko informaziorik eza eta mitoak... Faktore horiek guztiak gaixotasuna bera baino kaltegarriagoak izan daitezke. Niri elkartera joateak asko lagundu zidan, epilepsia duten beste pertsona batzuk ezagutu nituelako. Epilepsia nuela onartzen ikasi nuen, eta baita jendaurrean ziurtasunez jokatzen ere. Arazo nagusiak saihesteko, ezinbestekoa da gaixotasuna onartzea eta harekin bizitzen jakitea; egunerokoarekin jarraitzea da giltza.
Zein da Gipuzkoako Epilepsia Elkartearen zeregina?
Elkartera iristen direnen bizi kalitatea hobetzen saiatzen gara, bai pazientearena eta bai haien familiakoena. Epilepsiaren inguruko informazioa eta laguntza ematen diegu. Psikologo bat eta gizarte hezitzaile bat ditugu, behar izanez gero. Horretaz gain, lan munduko diskriminazioei aurre egiten laguntzen dugu. Epilepsia duten haur eta gaztetxoen artean integrazioaren alde ere lan egiten dugu; horretarako jarri genuen abian Elkar Ezagutzen proiektua. Horrez gain, bazkideen arteko partaidetza eta elkar laguntza sustatzen dugu, eta elkarbizitza tailerrak ere egiten ditugu.
Zer da Elkar Ezagutzen?
Gipuzkoako hezkuntza zentroetan epilepsia ezagutarazteko sortu den hezkuntza arloko esku-hartze proiektu bat da. Proiektu hori Gipuzkoako elkarteak sortu du, kideen eta psikologoaren artean. Epilepsia duten haurren hainbat familiak azaldutako hainbat beharri erantzuna emateko asmoarekin sortu zen ideia, eta gutxika forma ematen aritu gara, proiektua osatu arte. Ikasleen adinetara egokiturik dago, beraien adimen gaitasuna kontuan izanik. Proiektu honetan egindako lanak beste arlo askotan lan egiteko balioko digu; lan munduan eta instituzio publikoetan, besteak beste.
Haur askoren gurasoak pasatu dira elkartetik beraien diskriminazio egoerak kontatzera, eta behar hori ikusi genuen. Horrez gain, nerabeen egoera latzak ere entzun ditugu, eta oraindik Gipuzkoako hezkuntza zentro askotan ez daude behar bezala prestatutako profesionalak. Testigantza horiek baliagarriak izan dira zertan oinarritu jakiteko.
Kanpaina horren barruan bideo bat aurkeztu duzue orain dela gutxi.
Bai. Hemengo kirolari ezagun batek parte hartzea nahi genuen, kanpainak oihartzun handiagoa izateko, eta Iker Irribarriak lagundu digu. Idiazabalen grabatu genuen, Aita Iparragirre ikastetxeko ikasleekin. Bideoak kasu erreal bat izan daitekeena kontatzen du; hau da, epilepsia absentzia-krisiak dituen haur baten istorioa. Eskoletan epilepsiaren inguruan kontzientzia hartzeko sortu dugu bideoa, eta lan horretan ari gara dagoeneko.
Ane Olaizola
Elena Laiz Sasiain (Bilbo, 1958) Zizurkilgo San Millan ikastetxeko irakasleak irakurketa eta idazketa prozesuari buruzko ikastaroa eskainiko du Azkoitiko Bizilore Eskola Aktiboan.
Imanol Garcia Landa
Tolosako Ekinbide Etxeak (TEE) 50 urte beteko ditu aurten, eta urte horietan guztietan egindako lanarengatik Sabino Arana saria jaso berri du. Julian Lakunza (Tolosa, 1960) da egungo lehendakaria. Joan den urritik darama kargu horre...
Olatz Mitxelena
Gazteszenan, Donostiako Egia auzoan taularatu zuen Errefusa Joserra Fachadok (Pasai San Pedro, 1960), joan den larunbatean, lehenbizikoz, eta etzi aurkeztuko du bigarrenez, Pasai San Pedroko Udal Aretoan, 19:00etan. Aktore pasaitarrak hiri hondakinen gaia hautatu du bere azken lanerako, umorearen bitartez, gaiari "oxigenoa" emateko asmoz.
Errefusa estreinatu berri duzu. Kontent zaude harrerarekin?
Harrera oso ona izan da, eta sentsazioak, oso onak. Oso lan gogorra izan da, oso bakartia. Ia bi urte daramatzat lanean. Nik idatzi dut, eta ez naiz idazle. Zuzentzea da hoberen egiten dudana, baina hori ere ezin izan dut nahi bezala egin, aktore ere banaizelako. Oso lan zaila izan da. Dena den, beti esperantza izan dut jendeak ondo pasako zuela, barre egingo zuela, eta gero, agian, hausnartuko zuela... Hori lortuko banu, oso zoriontsua izango nintzateke; eta ematen du, orokorrean, lortu dudala.
Zergatik hautatu duzu hondakinen gaia? Ez da gai erraza...
Ni Pasai San Pedrokoa naiz. Pasaia izan zen azken herria atez atekoa jartzen, eta lehenengoa kentzen. Bidaia traumatiko horretan asko ikusi dugu, asko entzun, asko usaindu, asko dastatu... Nik banekien egin nahi nuela zerbait helduentzat, eta, bat-batean, gai honekin jolasean hasi nintzen. Gaia oso emankorra izan da. Nik uste dut ez dagoela herririk, familiarik, kuadrillarik, lantegirik... ez denik eztabaidatu, haserretu, jenio bizian jarri... Gai horren aurrean jendea erretratatu egin da. Hala ere, ematen du nik ez dudala gaia aukeratu. Gaiak harrapatu nau ni.
Esan behar dut, baita ere, oso jende gutxik animatu nauela. Kontrakoa, denek harritu eta galdetu didate ia non sartu behar nuen.
Antzezlana hondakinen gaia nolabait desdramatizatzeko baliagarria izango dela uste duzu?
Nik esperantza badut. Jaso ditudan kritika batzuk hortik doaz, ekidistantea dela eskertuz, eta umorea sartu dudanean gaiari kristoren oxigenoa eman diodala goraipatuz. Ez da panfleto bat. Poesia egiten saiatu naiz, eta jendea pozik ateratzen da. Oso harro nago.
Sormen lan bat egin dut, eta hausnarketarako baliagarria izatea nahi nuke. Hau ezin da berriro gertatu. Hemen adostu behar ditugu gauzak. Gako batzuk asmatu beharko ditugu elkar komunikatzeko. Ezin gara lubakietan egon, lehen beste gaietan ginen bezala. Adostu behar dugu. Hori da hausnarketa. Arteak hausnarketarako balio behar duela uste dut. Nik ez ditut erantzunak ematen, nik galderak egiten ditut. Horretan kontu handia izan dut.
Zuzendu, antzeztu... guztia zuk bakarrik egin duzu.
Bai, hala izan da, eta antzezlana idaztea, batez ere, oso traumatikoa izan da, baina asko ikasi dut. Baina ez hori bakarrik; nik egin ditut pertsonaia guztiak, eta elkarrizketak. Lan kaleidoskopikoa izan da, toki askotatik begiratutakoa, eta jendeak eskertu egin dit hori. Sortzeko orduan, berriz, zaila izan da, eskizofrenikoa, baina funtzionatu du.
Eta nolakoak dira pertsonaiak?
Pertsonaia nagusiak aita eta alaba dira. Alaba alkatea da, kasu honetan atez atekoaren aldekoa, eta bere aita, EAJkoa-edo izan daitekeena, eta kontra dagoena. Herriko batzar batean antzeko egoera ikusita nago ni, eta antzeko egoeretatik abiatu naiz.
Musikak protagonismo handia du zure antzezlanean?
Niri musika asko gustatu izan zait beti. Betidanik izan dut gogoa zerbait sortzerakoan musika zuzenean sartzeko, zuzeneko musikak indar handia duelako. Kasu honetan, musika urbanoa behar zuenez, saxoa aukeratu nuen, eta kristoren hautua izan da. Sanpedrotar batekin aritu naiz, Tirri Tarra fanfarreko Txino-rekin [Inaxio Rios] elkarlanean, eta bion artean sortu dugu musika. Bion artean konposatu, sortu, grabatu...
Bi sanpedrotar taula gainean, eta etzi, gainera, herriko estreinaldia, udal aretoan. Zita berezia, ezta?
Hunkigarria. Espero dezagun betetzea, eta festa bat izatea. Antzerkira joan, gozatu, barre egin, negar egin, ikusi eta sentitu... eta gero, beharbada, hausnartu.
Aurrera begira, zer espero duzu azken lan honetaz?
Niri gustatuko litzaidake Errefusa-k izatea bide luzea. Toki askotara joatea, jende askok ikus dezan, gozatzeko eta hausnartzeko.
Atzera begira jarrita, antzerkian ibilbide oparoa duzun arren, telebistak egin zintuen ezagun, Goenkaleko Isaiasekin.
Goenkalekoa istripu bat izan zen, istripu pozgarria, baina niri antzerkia da gustatzen zaidana. Pailazoa ere banaiz, eta hori da niretzako munduko gauzarik politena.
Tomax pailazoarekin lan asko egin duzu.
Bai, eta niretzat lan horrek ez du konparaziorik. Emanaldi bat egin eta bukatutakoan haurrak barrez, gurasoak hurbiltzea... Festa bat da.
Horrez gain, urte asko daramatzazu Zurriolako ikastolan antzerki irakasle.
Bai, 250 pertsona daude Zurriola ikastolan sortu dugun antzerki eskolan. 23 urte daramatzat bertan lanean. 9-10 urtekoekin mimoa egiten dut, txikiekin clown-a egiten dut, eta nerabeekin inprobisazioak egiten ditugu, askotan beraiek idatzitako istorioekin. Horrez gain, hiru antzerki talde amateur ere baditut, eta horiekin asko mugitzen gara.
Horrek zein ekarpen egin dio zure aktore ibilbideari?
Niri Zurriolak dena erakutsi dit. Dakidan guztia ikasleek erakutsi didate.
Euskarazko antzerkigintzaz bizitzea ez da xamurra izango.
Ez bakarrik antzerkian. Idazleak, hedabideak... Herri eskizofreniko bat sortzen ari gara, hitz egiten dugulako benetan existitzen ez den herri batez. Herri politiko bat sortzen ari gara, kulturalki existitzen ez dena. Herriari ez badiogu arimarik ematen? Kristoren lana dugu egiteko...
Antzerkiak etorkizunean nondik joko duela uste duzu?
Nik esaten dut telebistak lapurtu digula antzerkia. Lehen antzokietan egiten zena telebistan egiten da gaur egun; horregatik, jendea erakarri nahi badugu, zerbait desberdina egin behar dugu. Poesia gehiago, elkarrizketetan esperimentatu... Alde horretatik, oso gustukoa dut Iparraldetik datorren haize berria: [Ander] Lipus, Dejabu... Kristoren haize freskoa eman digute, eta nik asko estimatzen dut fenomeno hori.
'ERREFUSA'
Dramaturgia, aktore lana eta zuzendaritza. Joserra Fachado.
Saxofonista. Inaxio Rios, Txino.
Eszenografia. Marisa Egaña.
Kartela. Sebas Legarda.
Argazkiak. Pierre Balacey.
Webgunea. www.xepeta.com
Asier Zaldua
Jesus Delgadok (Burgos, Espainia, 1956) 35 urte daramatza Brinkolan lanean, eta bost urte barru hartuko du erretiroa.
Trenbideetako langile izan al zara beti?
Bai. 14 urterekin Renferen eskolan hasi nintzen, eta ordutik enpresarentzat lan egin dut.
Trenbideetako langile asko al daude zure familian?
Aitak trenbideetan lan egin zuen, eta zortzi anaietatik lau honetan jardun gara.
Zertan lan egin duzu zuk?
Faktorea izan naiz beti. Egun, dena automatizatua dago, baina, gorabeheraren bat gertatzen bada, guk hartzen dugu agintea.
Zeintzuk izaten dira gorabehera horiek?
Arazo elektrikoak izaten dira. Seinalea mozten bada, eskuz egin behar dugu dena. Teleagintea duela hamar bat urte jarri zuten. Ordura arte guk ematen genien sarrera eta irteera agindua tren guztiei.
Zein geltokitan lan egin duzu?
Bilbon lizentziatu nintzen, eta, ondoren, Donostiara joan nintzen. Bi urte eman nituen bertan: 1979tik 1981era. Urte haietan Donostian lan egitea oso gogorra zen, eta Brinkolara etorri nintzen lasaitasun bila.
Zergatik zen gogorra Donostian lan egitea?
Ia egunero barrikadak jartzen zituzten trenbidean, eta baldintza horietan lan egitea oso estresagarria zen. Garrantzitsuena osasuna da, eta hona etorri nintzen. Dena den, hemen ere bonba-abisuak egoten ziren, eta behin lehergailu bat jarri zuten Oazurtzako tunelean. Leherketak barruan harrapatu zituen lankideak, eta baten betaurrekoak hegan atera zirela gogoratzen dut.
Zergatik aukeratu zenuen Brinkolako geltokia?
Hemen lan egiten zuen lankide batek oporrak hartu zituenean, ni bidali ninduten bere lana egitera. Tokia asko gustatu zitzaidan, eta, Donostia uztea erabaki nuenean, Brinkolara etortzea eskatu nuen.
Lasaitasunaz gain, zer du ona Brinkolak?
Dena gustatzen zait. Mendian gaude, etxea lantokitik bost minutura dut... Mendizalea eta argazkilaria naiz, eta Brinkola toki zoragarria da bi zaletasun horiek jorratzeko.
Zertan aldatu da hemengo lana?
1981ean hamabi orduko bi txandatan lan egiten genuen. Egunez eta gauez lan egiten genuen, txandaka. Zortzietatik zortzietara. Sei egun jarraian lan egiten genuen, eta ondoren hiru jaiegun genituen.
Brinkolako geltokia berezia da, aldirietako linea hemen bukatzen baita.
Egun, lehen baino aldirietako tren gehiago daude. Garai batean, sei edo zazpi ziren, eta, egun, ordu oro bat iristen da.
Baina lehen Brinkolan bidaiari gehiago zenituzten.
Egun, lauzpabost lagunek bakarrik hartzen dute trena Brinkolako geltokian. Bestalde, lehen egunero merkantzia tren bat gelditzen zen.
Zure lanbidearekin lotutako anekdota asko al dituzu?
Brinkolan elur dezente egiten du, eta anekdota asko elurrarekin lotuta daude. Garai batean, elurra egiten zuenean trenak bakarrik ibiltzen ziren, eta, egun, alderantziz gertatzen da. Renfe Renfe zenean, elurra kentzeko makinak atera eta trenbidea garbitzen zuten. Egun ez dute lan hori hartzen. Behin elurra gerriraino heldu zen. Hamabost egunean jarraian egin zuen elurra. Orratzak garbitzera irten, eta oilagorrekin itzultzen ginen. Izan ere, farolen kontra talka egiten zuten. Txoriak geltokira eraman, eta haiei jaten emateko zizare bila joaten ginen. Auzotar asko etorri ziren geltokira, txoriak bizirik ikusteko.
Garai batean, Renfe puntualtasun faltagatik ezaguna zen.
Gutunak tren bidez bidaltzen ziren, eta egunero Correoseko langile bat gutunen bila etortzen zen. "Noiz helduko da trena?", galdetzen zuen. "Gaur, hiru orduko atzerapenarekin dator", erantzuten nion askotan. Egun, geltokira berandu heltzen bazara, trena galduko duzu.
Albako dukesak Brinkolako geltokian lo egin zuen behin.
Talgo batean heldu zen, eta trena Brinkolako geltokian gelditu zen, elurra zela eta. Gaua hemen pasa behar izan zuten. Bera ez zen trenetik jaitsi, baina bere senarra auzoko tabernan egon zen.
Istripu asko ikusi al dituzu?
Ez. 1990eko hamarkada erdialdean furgonetaz beteta zetozen bi bagoi errailetik atera behar izan genituen. Tren batek arazo bat izan zuen Otzaurten, lankideek bi bagoi horiek askatu zituzten, eta ihes egin zieten. Errailetik atera behar izen genituen Legazpin edo Zumarragan ezbeharren bat sor ez zezaten. Brinkolako geltokira orduko 80 kilometroko abiadan heldu ziren, txinpartak botaz, eta oso une larriak bizi izan genituen.
Garai batean, geltoki honen izena Brinkola-Oñati zen, eta horrek gaizki-ulertu asko sortzen zituen.
Jende askok Donostiako geltokian Oñatirako txartela eskatzen zuen, eta hona heltzen zirenean esaten genien Oñati hamar kilometrora dagoela eta bertara joateko autobusik ez dagoela. Berriro trena hartu behar zuten, Legazpira edo Zumarragara, eta bertan Oñatira zihoan autobusa hartu.
Esan duzun bezala, Brinkolako geltokiak indarra galdu du. Leihatila itxita dago.
Ez du irekitzea merezi, lauzpabost lagunek bakarrik hartzen baitute trena hemen. Legazpin trenek ezin dute buelta eman. Bestela, Brinkolakoa itxita egongo litzateke.
Brinkolako geltokiak indarra galdu duela ikusteak ez al dizu pena ematen?
Auzotarrek pena ematen diela esaten didate, baina niri ez dit penarik ematen. Lehen, Eguberri egunean eta Gabon zahar gauean ere lan egin beharra nuen! Hamabi orduko erreleboa oso luzea zen, eta, gainera, lan asko zegoen. Emaztea janariarekin etortzen zen, eta jateko astirik ere ez nuen. Teleagindua jarri zutenetik, guardia lana egiten dugu. Nire lankideak arratsaldez, eta nik goizez. Gauean arazoren bat badago, esnatu egiten gaituzte. Horretaz gain, Otzaurtetik Legorretara doan trenbide zatia ikuskatzeaz arduratzen gara.
Zer diote zure lankideek Brinkolako geltokiaz?
Ikastaroetara joaten naizenean, harritu egiten dira oraindik geltoki txiki batean nagoelako. Nik Irunen lan egitea baino askoz hobea dela esaten diet. Brinkolan lasai asko bizi naiz, eta, zalaparta nahi badut, Irun aldera jaistea besterik ez dut. Hemen lau orratz mantentzeaz arduratu behar dugu, eta han 120 dituzte!
Trenbide mundua asko gustatzen al zaizu?
Nire lanbidea da. Argazkigintza gustuko dut, eta nahiago dut txorien eta tximeleten argazkiak ateratzea trenen argazkiak ateratzea baino.
Ane Urkola
Espainiako Gobernuak onartutako legeen ondorioz —mozal legea, kasurako—, gazte mugimenduko hainbat kideri isun ekonomikoak eta espetxe-zigor eskaerak iritsi zaizkie. Tolosaldeko hainbat gazte epaiketaren zain daude, eta, haiengan ez ezik, guraso, senide eta lagunen egoera emozionalean ere eragin zuzena dauka. Hain zuzen, Tolosako bost gazteren gurasoei bizitza aldatu zitzaien duela bi urte. Guraso horien artean dago Manu Aiertza (Tolosa, 1961), Tolosako bost gazte auzipetuetako baten aita.
2015eko inauterietako asteartita zen, eta etxean zegoen bera, lo. Etxeko atea jo zieten. Ertzainak ziren; semea atxilotu, eta polizia etxera eraman zuten. Gaua espetxean igaro zuen beste bi lagunekin batera, eta hurrengo goizean baldintzapean utzi zituzten aske, epailearen aurrean deklaratu ondoren. Hilabete gutxira ailegatu zitzaien gutuna: semearentzat hiru urte eta erdiko kartzela zigorra eta ia 13.000 euroko zigor ekonomikoa eskatzen dute.
Ez da izan Tolosako gazte mugimenduaren aurkako kasu bakarra: Tolosako Ezpala gaztetxearen aldeko manifestazio baten ondoren, bigarren etxea okupatu zuten Tolosan, 2016ko urtarrilean. Hainbat gaztek eserialdia egin zuten eraikinaren atarian, eta 600 euroko zigorrak iritsi zaizkie 50 gazteri; era berean, ia hiru urteko espetxe zigorra ere eskatu dute bi gazterentzat. Epaiketaren zain daude.
Ondorioz, gazte horien gurasoek elkartu eta elkar babesteko beharra ikusi zuten. Horren emaitza da Garden guraso plataforma, Tolosako gazte auzipetuen gurasoek osatu dutena. Abenduaren erdialdean aurkeztu zuten, Tolosako kultur etxean: "Orain guri tokatu zaigu, baina bihar beste norbait izan daiteke".
Zer dela-eta sortu duzue Garden guraso plataforma?
Hutsune bat ikusten genuen guretzat oso garrantzitsua den alor batean: pertsona ororen eskubideak. Azken boladan, adierazpen askatasuna galtzen ari zela ikusten genuen, eta eskubideak defendatzeko beharra ikusi genuen. Espainiako Gobernuaren eta Eusko Jaurlaritzaren jarreren ondorioz, mozal legea bezalako legeak aplikatuta, adierazpen askatasuna erabat galtzen ari da. Ikusi genuen gure gazteei gero eta zigor handiagoak jartzen ari zaizkiela, eta horri aurre egiteko elkartu ginen. Gurasoek ikusi genuen zer esan eta zer egin bagenuela, eta horregatik bildu ginen.
Zer lortu nahi duzue plataformarekin?
Gure helburu nagusia adierazpen askatasuna defenditzea da, eta Poliziaren azpijokoari aurre egitea. Pertsonen eskubide guztiak defenditzen ari gara, etorkizuna defenditzen. Poliziak gazteak espetxeratu nahi ditu gezurren bidez. Tolosan, bost gazte espetxeratze arriskuan daude, Poliziaren azpijoko baten ondorioz, eta hori azpimarratzea oso garrantzitsua da. Guraso eta senide talde plurala eta zabala bildu nahi dugu, eta horretan ari gara lanean. Izan ere, orain guri gertatzen ari zaiguna beste norbaiti gerta dakioke edonoiz. Momentu honetan, gazte izatea kriminalizatuta egotea da, eta hori oso arriskutsua da. Denok izan gara gazte, eta denok aldatu nahi izan dugu mundua. Utz diezaiegun gazteei lanean, ametsak izaten, baina oztoporik jarri gabe. Pertsona bat ezin da kriminalizatu ametsak edukitzeagatik; ezin da hiru urteko kartzela zigorra eskatu edo 600 euroko isuna ezarri eserialdi batean parte hartze hutsagatik. Hori izugarrizko astakeria da.
Zein dinamika jarri dituzue martxan? Zertan ari zarete lanean?
Hiru esparru jarri ditugu martxan. Gure mezua ahalik eta gehien zabaldu nahi dugu, eta, horretarako, jendartean dauden eragileekin ari gara hitz egiten. Alderdi politikoekin ere hasi behar dugu hizketan, eta jende arruntarengana ere ailegatu nahi dugu. Horretarako, sinadurak biltzen ari gara. Era berean, Askatasunaren aldeko argazkia atera ezazu kanpaina ere martxan jarri dugu. Larunbat goizero Tolosako Triangelu plazan egoten gara, 11:00etatik 13:00era. Guk espero genuen baino argazki gehiago ari gara jasotzen. Askotariko jendearekin egon gara, eta uste baino arrakasta handiagoa izan dugu.
Alderdi politikoekin bilduko zaretela esan duzue. Zer espero duzue haiengandik?
Enpatia espero dugu, gure egoera ulertzea. Azken finean, gu gazte horien gurasoak gara, eta emozionalki inplikazio zuzena daukagu kasu honetan. Gure sufrimendua ulertzea nahi dugu, eta ikustea alferrikakoa dela sufrimendu hori. Gure semeek ez dute ezer egin, eta leporatzen zaiena gezurra da. Gezur batean oinarrituta kartzela zigorra eskatzea oso gogorra da, eta gu justizia eskatzera etorri gara. Alderdi politikoak justiziaren alde lerrokatzea nahi dugu, denon artean lege murriztaile guztiak apur ditzagun: Nafarroako Parlamentuan, Eusko Legebiltzarrean eta abarretan. Gure plataformaren izenak dioen moduan, gardentasuna eskatzen dugu. Ez dugu korri egin nahi, baina ematen dugun pauso bakoitza sendoa izatea nahi dugu.
Tolosako kasua ez da bakarra; Altsasun ere hainbat gazte auzipetu eta espetxeratu dituzte. Harremanik ba al duzue haiekin?
Euskal Herriko hainbat guraso talderekin harremanetan gaude: Markinakoak, Burlatakoak, Hernanikoak, Donostiakoak... Eta Altsasukoekin ere harremanetan gaude, noski. Ez dakigu harreman horiek zer ekarriko duten, baina gure plataformaren egitura legeztatu nahi dugu, arazo horren aurrean eta erakundeen zein jendartearen aurrean aurpegi bakarra erakusteko.
Plataforma ez dugu sortu gure seme-alaben arazoarengatik bakarrik; gu gelditzeko etorri gara. Kasu honen atzetik gehiago etorriko dira, eta gu laguntzeko egongo gara. Bakarrik sentitu izan gara arazo horren aurrean, eta atzetik etortzen direnak ez dugu horrela sentitzea nahi. Babesa emango diegu, zein pauso eman ditugun azaldu, zertan lan egin dezaketen... Horretarako, gurekin harremanetan jar daitezke: Garden guraso plataformaren Facebook orrialdean edo garden2016gurasoplataforma @gmail helbidean.
M.Luki-I.Gurrutxaga
Ikasketaz informatikaria izan arren, matematika irakaslea da Goio Lekuona (Ordizia, 1967) Zumarragako La Salle-Legazpi ikastetxean. Goierriko Lemniskata zientzia sare herrikoiko kide ere bada.
Iñigo Terradillos
Diru sarrerak bermatzeko errenta (DSBE) polemika iturri da, beste behin. Oraingo honetan, igo ez izanak sortu du. Abenduaren 30ean, lanbide arteko gutxieneko soldata %8 igotzea onartu zuen Espainiako Gobernuak. Diru sarrerak bermatzeko legearen barruan diru sarrerak bermatzeko errenta eta gutxieneko soldata lotzen diren arren, igoera hori ez aplikatzea eta KPIaren arabera gaurkotzea erabaki du Eusko Jaurlaritzak. Sindikatuak eta hainbat alderdi, EH Bildu eta Ahal Dugu tartean, erabakiaren aurka agertu dira. Koro Amunarriz Gipuzkoako Langintza Elkargo Ofizialeko lehendakariak beharrezkoa dela dio, eta espero du azkenean igoera ezarriko dela.
Igoera aplikatu beharko al litzateke?
Legediak dio gutxieneko soldatarekin lotua dagoela diru sarrerak bermatzeko errenta. Guk hori mantendu behar dela uste dugu. Gainera, pobreen kopurua handitu egingo dela ikusten dugu; beraz, beharrezkoa dela iruditzen zaigu. Kontuan hartu behar da 2012an %7 jaitsi zutela.
Uste duzu azkenean igo egingo dutela?
Itxaropena badaukagu. Juan Jose Ibarretxek abenduan esan zuen haurren txirotasunaren aurka egiteko baliabideak jarri behar zirela. 2012-2016ko Inklusio Planean ere helburu horiek azaltzen dira. Bada, txirotasunaren aurka egitea, hain justu, neurri horiek hartzea da. Gainera, pentsatu behar da, era berean, diru horrek jarduera ekonomikoa bultzatzen duela; beraz, gizartera itzultzen da nolabait.
Iaz, Jaurlaritzak 400 milioi euro erabili zituen errenta pagatzeko, eta %8ko igoera ezartzeak 30 milioi euro gehitzea ekarriko luke. Pedro Azpiazu Ogasun sailburuak esan du horrek hankaz gora jarriko lukeela aurrekontuen banaketa.
Hankaz gora jarriko da gizartea txirotasuna handitzen bada. Argindarra, petrolioa eta abar igoko dira, eta familia askoren aurrekontuan eragin zuzena izango du. Egia da ekonomiari eta zenbakiei begiratu behar zaiela, baina gizartearen egoerari ere begiratu behar zaio. Europarekin alderatuta, Frantzian edo Britainia Handian gutxieneko soldata 1.500 euro inguru da, eta hemen, berriz, 707 euro. Argi dago 50 euro igota ere oso oinarrizkoa den zerbaitez ari garela, ez soldata ikaragarri handiez.
Beatriz Artolazabal Lan eta Gizarte Politiketako sailburuak esan duenez, langile batek diru sarrera handiagoak izan behar ditu laguntza bat jasotzen duenak baino, eta bi diru sarrerak parean jartzeak ez luke lagunduko langabeak lana bilatzera animatzeko.
Jendeak nahiago du lana izan, diru laguntzak jaso baino. Norbere autoestimurako, askoz ere egokiagoa da lan bat izatea edo jarduera bat egitea.
DSBEren onuradunak lan mundura txertatzeko programa berriak aurkeztuko dituzte, eta errenta arautzen duen legedia berrikusi asmo dute. Non egon daitezke hutsuneak?
Gogoeta sakona eskatzen duen gai bat da. Guk, elkargo moduan, uste dugu Lanbide eta gizarte zerbitzuekiko koordinazio falta handia dagoela. Gainera, komunikazioa ez da batere gertukoa. Egia da zerbitzua hobetze aldera pausoak eman direla, baina asko falta da egiteko.
2012an, diru sarrerak bermatzeko laguntza edo AGI delakoa ipini zuen EH BIlduk, DSBEn izan ziren aldaketek sortutako hutsuneak betetze aldera. Gerora, EAJk kendu egin zuen diru laguntza hori, etorkinengan erakartze efektua sortzen zuela argudiatuta. DSBEn ere mezu hori zabaltzen da, baina datuek besterik diote; 2015eko maiatzetik, gutxituz doa jasotzaileen kopurua.
Nazioarteko Diru Funtsak berak ere esana du emigrazioak aberastasuna sortzen duela. Bai kultura mailan, bai jarduera ekonomikoan. Elkargokook adierazi genuen, esaterako, AGIa kentzeko neurriarekin ez geundela ados. Gure lanean ikusten dugu geroz eta egoera okerragoan bizi dela jendea, eta gainera edonori edonoiz alda dakioke bizia. Halako diru laguntzak egoera horietarako dira. Beraz, gure ustez, erakartze efektua baino gehiago, aberastasun efektua da. Hori bai, iruditzen zait inklusio planen eta etorkinen harreran hausnarketa egin beharra dagoela. Kontuan hartu behar da ikerketen arabera Euskadin etorkinei harrera positiboa egiten zaiela, eta bide horretatik jarraitu behar dugu.
Oso zabaldua dago, halaber, etorkinek jasotzen dituztela diru laguntza horiek.
Gure erkidegoan bizi direnek dute eskubidea laguntza jaso ahal izateko. Niretzat ez da hain garrantzitsua etorkina izatea edo ez, baizik eta diru laguntzarekin oinarrizko beharrak bete ahal izatea.
2008. urtean onartu zen DSBE diru sarrerak bermatzeko eta gizarteratzeko errenta. Aldez aurretik, gizarteratzeko gutxieneko diru sarrerak edota oinarrizko errenta izan ziren. Zergatik uste duzu sortzen dela hainbeste eztabaida gai honen inguruan?
Batetik, aurrekontuari eragiten dion zerbait da; bestetik, erabaki politiko bat da, hau da, arlo horretan zer filosofiarekin egingo den lan. Gure aurrekontuetan dirua banatu behar dugunean, zeri eman nahi diogu gehiago: gizarteratzeari edota hirigintzari? Erabaki politikoa da hori. Eta horri guztiari gehitzen badiogu egoera geroz eta latzagoak direla, polemikak sortzen dira. Agian, askotan oso erraz hitz egiten dugu gai batzuen inguruan, eta kontuan hartu behar da gai delikatuak direla, tentuz hartzekoak. Besteetan, berriz, konpromiso falta handia ere sumatzen da; maiz asko hitz egiten da politikariek, esaterako, gizartearen onerako egingo dituztenen inguruan, eta gero hitzetan baino ez dira geratzen.
Uste al duzu diru sarrerak bermatzeko errenta arriskuan dagoela eta noizbait ken dezaketela?
Zail ikusten dut kentzea. Izan daiteke diru sarrerak bermatzeko errenta eduki ahal izateko baldintzak gogortzea. Hori bai, baina kentzea oso zaila ikusten dut. Oinarrizko errenta unibertsala delakoaz ari da asko hitz egiten orain, eta horregatik uste dut zaila izango dela kentzea. Geroz eta gehiago dira oinarrizko errenta unibertsalaz hitz egiten dutenak Europan, Espainian eta Euskal Herrian. Kopuru bat jarriko litzateke, eta guztiek jasoko lukete gutxienez hori; esaterako, lan egiten dutenak horretaraino iristen ez badira, iritsi arteko kopurua gehituta. Horrela oinarrizko bizi kalitatera iritsiko ginatekeela diote adituek. Nik espero dut ez kentzea diru sarrerak bermatzeko errenta; izan ere, gainerakoan ezingo lirateke jasan gaur egun ikusten ditugun hainbat egoera.
