Danel Agirre

Goizeko hiruretan Eduardo Indari telefonoz deitu, eta ez nuen momentua behar bezala zukutzen asmatu. Hilabeteak neramatzan harekin lan egindako nire lagunari erreguka, haren zenbakia gordeta zeukala banekielako. Azkenean, mahai zapi batean idatzita pasatu zidan sanferminetan, eta urduriegi ipini nintzen. Marca-ko zuzendaria zen Inda orduan, baina plaza handiagoetarako prest zegoen zantzuak sobran antzematen zitzaizkion dagoeneko. "¡Hola marquistas!" agurrarekin abiatzen zituen bideo xelebre askoak eskegitzen zituen egunero bere egunkariaren webean. Ordu gutxira, Indacente izeneko anonimo batek bizkor erantzun ohi zion, Youtubera igotako parodia jenialekin. Opioa ziren guretzat, bai Inda eta bai Indacente. Pieza guztiekin zerrendak egin eta repeat-ean edukitzen genituen astebururo. Efektu lisergikoa zuten bideo haiek. Eta badute oraindik, egiaztatu berri dut eta.

Leire Narbaiza

Doan, debalde, dohainik, musu-truk! Berba paregabeak black friday, merkealdi eta deskontuen sasoi honetan. Kontsumismoaren garaian amu ederrak dira.

Dena dela, kontu batzuetan ezinbestekoa da doakotasuna. Gizarte aurreratu eta moderno batean hezkuntza dohainik izan behar dela deritzot, baita osasuna, gizarte zerbitzuak eta liburutegiak ere, besteak beste. Oinarrizko zerbitzuak direlako eta biztanle guztiendako libreak izan beharko liratekeelako; nahiz eta azkenaldian kopagoa edo berrordainketaren mamua hegaka dabilen. Haize berrien patua.

Danel Agirre
Donald Trumpen garaipenaren harira, egunkarietan nonahi topatu dut post-egiaren aroan sartu garen iragarpena. Egun, politikariek ez dituzte arazo eta premisa errealak aurkeztu behar segidan irtenbideak saltzeko (lehen bai, antza). Ziriak e...

Leire Narbaiza
Lanerantz irten gara. Aurretik egun luzea daukagu, ordutegi zoroari esker. Lan egin behar dugu bizi behar garelako, dirua ezinbestekoa zaigulako irauteko. Era berean, umeak ekarri behar direla esaten digute, etengabe. Emakumeko X haur be...

Danel Agirre

Taberna perfektu batekin topo egin nuen lehengoan. Ezorduan eta ezlekuan izan zen, horrelako aurkikuntzekin beti gertatu bezala. Hotelera zeraman muinoa lanbroak estali zuela eta, taxi-gidariak bezperan gomendatutako lasterbidea hartuta nindoan. Harrizko eskailera luze bat igotzeak eragindako arnasestuari buelta eman ezinik nengoenean, argiztatu gabeko kale baten bukaeran izenik gabeko ostatu txiki bat antzeman nuen. Zapatu goizean egiteko apartekorik ez, eta bidetik zertxobait aldenduta bertaratu nintzen, azkenekoa bertan edateko asmoz. Atea zabaltzerako jakin nuen, hori bai, ni handik irten baino lehen bospasei azkeneko eroriko zirela.

Hogei metro karratu eskaseko egongela bat baino ez zen taberna perfektua. Lurra, hormak, sabaia. Guztiak zituen egurrezkoak. Zortzi lagun zeuden barra ttipiaren inguruan eserita, aulki bakarra zegoen niretzat libre. Okupatu nuenerako garagardoz betetako edalontzi txiki bat nuen parean. Nola izena nuen galdetu, eta tokata zaharreko diskoa aldatu zuen emakumezko bezero batek. Tabernariak garagardoa gustuko banuen pitxar oso bat aterako zidala hitzeman zidan. Erabaki baino lehenago beste argixeago bat ere emango zidala probatzera nahi banuen. Auzoko soto batean egiten dituzte garagardook, duela pare bat mende bai gutxienez, fraidez eta monasterioz betetako hiria zen hau aspaldi, eta jakingo duzu zurruterako ez dagoela fraidez eta monasterioz beteta egon zen hiria bezalakorik. Edalontzitik tragoxka eman, eta aurpegia ikusi zidanerako ekin zion tabernariak pitxar handiena betetzeari. Egurrezko bi upel zaharretan zituen garagardoak, eta lokaztuta erortzen ziren. Alimalekoak ziren. Bidaiari kaskarra da hau, esan zidan, zeharo petraltzen da urrutira eramanez gero, mikaztuta edo motelduta iristen da beti helmugara. Ez dizu inork inoiz inondik ("niemand, niemals, nirgendwoher") ekarriko zure auzokoa baino garagardo hoberik. Eta zure auzoan horrelako garagardorik ez badu inork sotoren batean egiten, auzoa gaizki aukeratu duzulako da.

Taberna perfektuan geundenen artean ni nintzen gazteena, eta besteek Boston, ZZ Top eta Lynyrd Skynyrden biniloak ipintzen eman zituzten orduak. Diskoz betetako kartoizko kutxak arakatu, eta berrixeagoak —ez asko— zirenen artetik Talking Headsen bat aukeratu nuen nik. Barraren bueltan eseritakoen hurrengo erronda nire kontuan idazteko eskatu nion tabernariari. Ederki da, erantzun zidan, baina zure orain arteko guztiak ere ordaindu dituzte dagoeneko. Hotelera zein bide hartu behar nuen galdetu nion azkenik. Tokitara etorri zara, lehertu zen algara batean, auzo tranpatia da hau oso turistentzat. Axota hartu, eta argibideak xehe idatzi zizkidan hogei euro egiten ez zituen nire kontuaren atzean. Berokia, eskularruak eta txapela janzten ari nintzela, hirian noiz arte geratuko nintzen jakin nahi izan zuen. Astelehenean naiz itzultzekoa, igandeko saskibaloi derbiagatik nago hirian, zehaztu nion. Bihar arte, beraz, agurtu ninduen, lanbroarekin edo lanbrorik gabe taxi-gidariari gaizki ulertutako lasterbidea berriz hartuko nuenaz ziur. Bihar arte, erantzun nion nik, taberna perfektu bat topatu izanarekin liluraturik, eta auzoa gaizki aukeratu ote dudan zalantza jaio berriarekin.

Leire Narbaiza

Sartzea egin dugu azaroan, heriotzarekin estuki lotuta dagoen hilabetean. Baliteke argi orduak murriztu eta egunak laburtzeak laguntzen duela konexioa egiten. Agian, udazkenak udaren amaiera dakarkigulako, eta iragartzen digulako naturaren lo-aldia. Horrek ere izango du eragina. Arbola askok ere hilda dirudite hostoak galduta. Tristura eta akabua irudikatuta izadian neguaren atarian.

Tradizionalki, heriotzaren errito eta jaialdiek bete dute urteko hamaikagarrena, Gaztainerre egunak, kasurako, Debabarreneko zati baten. Edo galiziarren Magostok. Jakina, Eliza katolikoak ere aprobetxatu zuen abagunea, eta aste honen hasieran izan ditugu Domu Santu eta Arimen Egunak. Eta nola ez, joan-etorriko Halloween dontsua, orain sustraietara itzuli ezinda darabilguna. Denetan Herio, guztietan hiltzea.

Kuriosoa egiten zait Halloweenen itzulera reloaded hau: bizirik dauden hildakoak, mamuak, fantasmak agertzen zaizkigu nonahi, heriotza inoizkorik taburik handiena denean. Saihesten den gaia, inork aitatu nahi ez duena. Eta elkarrizketan sartuz gero, mintzaide asko deseroso sentitzen dira. Izan ere, ostrukarena egiten dugu. Gaiari itzuri eginda, ematen du guri ez zaigula gertatuko; ez garela sekula hilko, alegia.

Hori ikasi nuen etxeko bat hil zenean. Harreman handiko ezagun batzuek ahaleginak eta bi egiten zituzten nirekin topo ez egiteko, izkin egiten zidaten. Ez zekitelako zer esan, nola zuzendu niregana. Gure amamek bazekiten, ostera. Gure aurrekoen heziketan bazegoen heriotzaren aurrean zelan jokatu, guri erakutsi ez zigutena, tabua delako horretaz berba egitea.

Horregatik nago oso ados Hedoi Etxartek Euskadi Irratiko Faktoria-ko tertulian esandakoarekin: boterearen ideologiak sinetsarazi nahi digula ez garela hilko, baina hil egiten garela. Eta familiako bati gertatutakoan etortzen direla koplak. Izan ere, gizarte laikoa erritoetan dabil makal. Eliza katolikoak eskaintzen digula agur esateko modua.

Batez ere, azpiegitura eskaintzen digu. Eliza asko ederrak dira, handiak. Estalita daude, eta jesarlekuak dauzkate. Zeremonia egituratua, abestiak, intsentsua, despeditzeko era bat. Baina, hildakoa erlijioso ez denean, zer? Etxartek dioen moduan, laga gaituenak inguruan badu kolektiboren bat, edo ondo berba egiten dakien norbait, salba daiteke. Baina ez badu?

Hileta zibilak hori dauka, inor ez dela arduratzen, leku egokirik ez dagoela. Berriak zaretela kontu honetan. Eibarren, aldiz, entiarro zibilla egon da mende batez, gutxienez. Baita frankismoan ere. PSOEko norbait arduratu izan da abade laikoarena egiteaz. Kontua da sasoi batean hileta hori aukeratzen zutenak sozialista zaharrak, errepublikanoak edota horrelako ideologia zutenak zirela —egia da, gaur egun, eskatuz gero, edonorena egiten dutela, gogaide ez bada ere—. Eibarren tradizio bat badugu, laguntzen diguna beste ideologia batzuetakooi bidea egiten. Hala ere, Etxartek adierazi bezala, zerbait gehiago beharko genuke hileta zibil horiek hornitzeko. Maite ditugunei agur esateko zeremonia behar-beharrezkoa delako.

Beraz, Halloween eraldatzen gabiltzan honetan, gure sustraietara itzuli nahian; aprobetxa genezake heriotzaz, Herioz, Balbeaz hitz egiteko. Eta era berean, zer-nolako agurra nahiko genukeen adierazi. Dena naturalagoa litzatekeelako.

Azaroan orbelak airez aire, ifartxo dultzean...

Danel Agirre
Zerbitzari dabilen ezagun batek kontatu zidan baduela ostegun arratsaldero tabernara etortzen zaion espainiar kuadrilla bat. Agurtu, kafe merkeenarekin eseri, eta kexaka hasten omen dira astero, deiadarka, Berlinen eskandalutzat hartu ohi ...

Leire Narbaiza

Aitorpen bat egin behar dizuet: gaztetan oso futbolzalea izan nintzen. Oso! Igandero joaten nintzen Ipuruara Eibar ikustera. Ederki pasatzen genuen, eta gustura ibili nintzen. Gero ez dakit zer gertatu zitzaidan, baina poliki-poliki joateari laga nion; bizitzaren beste arlo batzuetan murgildu nintzen. Eta jakin barik zelan, gorrotatzen amaitu nuen; erretzaile amorratuak tabakoa lagatzen duenean bezala, gero ezin duela usaindu ere egin zigarroaren kea, eta tabakoaren aurkako zorrotzena bihurtu. Pasio zuena, gorroto bilakatuta. Tabakoaren lekuan jarri futbola, eta hori izan zen pasatu zitzaidana. Ez dakit nola. Askotan hausnartu dut zer dela-eta izan nuen aldaketa hura. Ez dut emaitza garbirik aurkitu. Baina esan nezake dena hasi zela kontratu handi eta diru askokoak egiteari ekin ziotenean, Reala euskal herritarrak ez zirenak kontratatzen hasi zenean. Gugandik urrundu zenean astiro-astiro, berba baten. Hor hasi zen nire ziaboga, aldaketa osoa.

Egia esatera, gogo-hoztasun horrek oinarri sendoa zuen. Orduan konturatu ez banintzen ere, hemendik, denboraren distantziak ematen duen perspektibarekin, berrets nezake motibo askotxo neuzkala. Orain argi eta garbi ikusten ditut.

Futbola ez da alferrik herriaren opioa. Hala erabiltzen dute gobernuek. Bestela, nola azaldu partidu zaparrada etengabea? Zelan ulertu astean zazpi egunetan jokatzen dutela futbolariek, ia edozein ordutan, astelehen buruzuri bateko gaueko hamarretan, adibidez? Bai, telebista pribatuak, Txinako zaleak... esadazue gura duzuena, baina atertu gabeko eraso horrek planifikatua dirudi.

Bestetik, aitatu behar dut futbolak eta bere inguruan mugitzen den parafernalia horrek zein errespetu gutxi duen beste kolektiboekiko. Eibarren ondotxo dakigu hori! Egon zintezke urte osoan dantza taldearen emanaldia prestatzen egun zehatz batean herriko plazan jende guztiaren aurrean aurkezteko, baina futbol taldea beste dibisio batera igotzear dagoenez eta hori ospatu behar denez, dantza taldeak aldatu behar du eguna, astebeteko epean! Gero, gainera, ez igotzeko eta ospakizuna (eta dantza emanaldia) bertan behera lagatzeko!

Jarraitu nahi nuke Gipuzkoa-Bizkaiaren arteko ikusezinaz. Gauza asko daude horren atzean —batez ere egunkari talde ezagun bat, gorrotoa hauspotzea komeni zaiolako—. Futbolak sustatu egiten ditu ezinikusi horiek, askorendako identitate ikur bakarra futbol ekipoa delako. Esperientziaz diotsuet: ia beti Bizkaian lan egin duen gipuzkoarra izanik, sarriegitan esan didate "aaaa, Reala, uuu!". Nik aurpegian egin diet barre, jakina! Baina latzena futbolarien ukiezintasuna da. Messirekin gertatu da. Espainiako Estatuan bizi garen guztioi dirutza lapurtu digu —zergarik ez ordaintzea lapurtzea delako—, baina segitzen du normal-normal inongo lotsa barik jokatzen. Gainera, jendearen babesa du! Itzela.

Itzeletan itzelena, baina, Luna eta Enrich Eibarko jokalariena da. Imanol Epeldek bere blogean dioen legez, irakasleak balira aspaldian egongo lirateke kalean, lan barik eta beste inon lanean hasteko aukerarik gabe. Baina, futbolariak direnez, ez da ezer gertatzen. Edo Abasoloren moduan, indultatuta libre, sexu erasoengatik zigortua izan bazen ere.

Horiek dira gure umeen idoloak, eredu dituztenak. Gero hileta jotzen ibiliko gara belaunaldi gazteek ez dituztelako espektatibak betetzen!

Danel Agirre

Taldekako sexuan aritu nintzen lehenbiziko aldian 12 urte nituen, eta orgasmo bat eduki izanaren plantak egiten bukatu nuen. Gogoan dut data, hartan amak Bartzelonako Olinpiar Jokoen hasiera kontatzeko eskutitz bat bidali zidalako. Udalekuetan nengoen Nafarroan, kuadrillako lauzpabostekin. Gelako mutil guztiak norbera bere koltxoian etzan eta kanpai joka hasi ginen bazkaloste batean, Penthouse pare bat eskuz esku pasatzen genituen bitartean. Bietako baten azalean, begiak itxita zeuzkan neska ilehori batek eskuekin irmo heltzen zituen bere silikonadun titiak. Koskortu gabeko mokoa nintzen ni, eta bibotea hazita zeukaten dagoeneko festa hartako ia beste guztiek. Estreinatzen ari nintzela aitortzeak lotsa ematen zidanez, albokoen espasmo eta hasperenak imitatu nituen, zertan nenbilen oso ondo jakin gabe. Eskerrak inork ez zuen egiaztatu nahi izan eskuak eta galtzontziloak zikintzerik lortu ote nuen. Azkenak behingoz bukatu eta nork irabazi zuen neskei kontatzeko atarira irtendakoan arindu ederrarekin altxatu nintzen.

Ezin konplituak subkontzientean lagatako trauma izango da akaso, baina harrezkeroztik ez dut kuadrillako lagunik inoiz maindire jokoetan alboan eduki nahi izan. Haietakoren batek taldekako sexu saio batera gonbidatuko banindu, ez nagoela interesatutik erantzungo nioke. Taldekako sexuan bai, ez nahastu, festa diskretu, ezkutuko eta libreek eragiten didate morboa, ia guztioi bezala. Ezezagunekin badira bakarrik, hori bai. Inola ere ez nuke gura une delikatu samar horietan albora begiratu, eta hil arte txikiteoko kide izango dudan hori izerditan ikusterik.

Seta hau anakroniko samarra eta moden kontrakoa da. Egunkari espainiar batean prostitutei laguntzen dien elkarte bateko arduradunari egindako elkarrizketa batean irakurri nuen: garai batean, gizonezko lagunartea klubera joan, eta bakoitza prostituta batekin desagertzea zen ohikoena. Orain, bezero gazteagoak nagusitu omen dira, eta elkarrekin partekatu nahi izaten dute profesional bakarra. Kondoien erabileraren inguruan sestra luzeak ematea ohikoa omen da, ez ipintzeagatik diru gehiago eskaintzea ere bai. Adituaren susmoa zen mutikoak Interneteko pornografia-bideoetan ikusitakoa erreplikatzearekin itsututa daudela. Behin bideoetakoa erreplikatzen hasita, Iruñekoen eta Eibarkoen moduan balentriak dokumentatu eta Whatsappean zabaltzea urrats naturala da. Sare sozialak ez direlako bizitzaren osagarri bat gazteentzat, bizitza bera baizik, eta pasadizo txikiekin sakelakoak beraietaz eraikitzen duen ikus-entzunezko fabula biografikoak iragartzen dielako beste guztiei nor diren.

Barregarria litzateke, etsigarria ez balitz, hurkoen aurrean oraino geure burua matxo moduan irudikatzeko adin guztietako gizonezkook dugun pultsioa (krimeneraino iritsi arte, bistan denez). Eta asaldagarria da —desagerrarazi beharrean— nire udalekuetakoa bezalako gaztaroko errituek sofistikatzen eta zakartzen jarraitzen dutela. Sofistikatzen eta zakartzen jarrai dezaten bide ematen diegula, esan nahi da.

Leire Narbaiza

Aurreko astean, zehaztu ezin dudan egun batean, albistegi batean berri bi eman zituzten bata bestearen atzean, gaur egunean hain modan dagoen notizia harilkatzean. Batak zioen emakumeak EAEn gero eta zaharrago erditzen zirela bere lehenengo umeaz. Bestean, erkidegoko neskek euren amak baino lehenago izaten dituztela harreman sexualak, eta zeintzuk ziren erabiltzen zituzten antisorgailuak. Bietan emakumeengan zentratutako berriak, andrazkoak erantzule eta arduradun.

Egia esatera, azken boladan bazterrak harrotzen dabil ama "zaharren" kontua. Tarteka-marteka komunikabideetara ateratzen den polemika da. Batez ere, 60 urte baino gehiagoko emakume batek ume bat izan berri duenean. Orduan, debatea derrigorrean agertzen zaigu. Ezin dugu ahaztu Italian ere Osasun Ministerioak amatasuna aurreratzeko kanpaina egin duela, kritika ugari jaso duena, bestalde.

Argi dago gai horrek iritzi asko eragiten dituela, baina beti harritzen nau nolako gaitzespen tonua erabiltzen den ama "zahar" horien kontra: ea ez dakiten zein arriskutsua den beraientzat adin horretan haurdun geratzea, ez dituztela umeak hazten ikusiko, berekoiak direla… Ados egon ninteke ala ez, baina beti egon dira menopausian haurdun geratu diren emakumeak; ia beti gura barik. Baina gehien harritzen nauena da adinaren kontua inoiz ez dela gizonezkoen kontra erabiltzen, nahiz eta 80 urterekin aita izan. Aita "zaharrek" ikusiko ote dituzte umeak nagusitzen, ala? Edota ez ote da ardurabakoa eta berekoia aitatasuna edade ezohikoetan? Non dago desberdintasuna?

Argi dago ugalketa kontuetan gizonei ez dietela gainean lupa jartzen, ez direla existitzen, alegia. Kontu egizue, ugalkortasun tasa ere X ume emakumeko neurtzen dela, gizonezkoen zeregina ez balitz bezala, edo euren partea hartzea hutsa balitz legez. Momentutxo bateko atsegina besterik ez omen dira ugaltzearen mundu horretan, antza. Izan ere, kontuan hartu ere ez dituzte egiten. Umeak beti emakumeen pentzura. Mentalitate baten ajeak.

Errealitate hori askoz argiago ageri da hasieran aitatutako bigarren albistean, antisorgailuenean, alegia. Neskei baino ez zaie egiten galdera, ea zein antisorgailu erabiltzen duten harreman sexualak edukitzerakoan. Galdera honetan inplizituki neskengan lagatzen da nahi ez den haurdunaldi bati aurre egiteko moduaren ardura. Mutilek ez dute, itxura denez, horren erantzukizunik. Atzera ere, ikusezin bihurtuta ugaltze gaietan, errespontsabilitaterik ez.

Tira, azken berri horrek badu mami gehiago. Batetik, jakin nahi nuke zer ote den harreman sexual inkesta egin dutenentzat. Masturbazioaz ari ote dira? Um, ez dut uste. Argi dago sarketaz dihardutela. Beraz, hartu-eman heterosexualak dituzte buruan eta harreman mota zehatz bat. Dena oso gaurkoa eta plurala!

Teleberrian erreskadan emandako albiste bik laburbiltzen dute oraindik gaur egun ugalkortasunaz gure gizartean barruraino sartuta dauden usteak, finean gure aurrekoen berberak direnak. Gero kexatuko gara gizonek ez dutela nahikoa ardura hartzen haurren hazkuntzan. Nolatan, inkesta eta ikerketetan agertu ere egiten ez badira? Zelan, bada, ikerketa batek gizarte baten pentsamendua islatzen badu? Zenbat lan oraindik ere!