Danel Agirre

Kalea nirea da" esan omen zuen behin Manuel Fragak, herrizaintza ministro zenean. Kalea guztiona da izena du Zumaian urtebete martxan daraman kanpainak. Alkateak herriko bazterrak pintaketa eta pankartaz betetzea galarazi zuenean ipini zuten abian. Konstantzia bai, baina ekimena ez da arrakasta apartekorik izaten ari. Manolo Urbieta zena gogoan Erribera kalean margotutako mural ezin apolitikoagoa ere borratu egin zioten brigadakoek, pentsa. Beste Manolo bati, atariko esaldiko galiziarrari, hilondoko omenaldia izan zen Zumaiako Udalaren partetik.

Danel Agirre

Egunero arropa berberekin janzten zen unibertsitateko kide batek kontatu zidan bere aitak, Espainiako erregearen Gabon gaueko mezua entzuteko familia bildu, eta amaitu bezain pronto sofatik altxatu eta bigarren hitzaldia botatzen ziela, etxerakoa. Opus Deikoak zirenez, zortzi edo bederatzi seme-alaba ekoitzi zituzten gurasoek, zortzi edo bederatzi bider bakarrik txortan eginda —suposatu nuen nik—. Xanpu iragarkiak filmatzeko moduko ile bikaineko haurrak behar zuten, Opus Dein burusoilik ez dagoela gauza jakina delako. Koskortzen zirenerako sektako egoitzetara pasatzen zituzten guztiak, Madrilen edo Iruñean, eta urtean behin bakarrik biltzen ziren, elkarren segidako bi erretolikak entzun eta zeken banatutako xanpain kopa erdiekin txolintzen saiatzeko.

Amak eta zazpi edo zortzi anai-arrebek osatzen zuten hitzaldien entzuleria. Zeken banatutako xanpain kopa erdiez asperturik, unibertsitateko nire kidearen arreba batek Opus Dei laga eta familiako ospakizunetarako ez zen etxeratzen. Oraindik leial zitzaizkionak estu hartu ohi zituen aitak bere urteroko errepasoan. Seme-alabei eskolako txakalaldiak aurpegiratzen zizkien, Gabon gaueko etiketa arauek aholkatzen duten errukirik gabe. Ardi beltza bere balantzetik at utzi ohi zuen, hori bai, Juan Carlos eta Felipek Cristinarekin egin ohi duten gisara. Kiroltasunez betetako keinua iruditzen zitzaidan niri. Unibertsitateko kideak azaldu zidanez, bide okerretik galdutako arreba ahaztuta zazpi edo zortzi seme-alaba ekoitzi izanaren plantak egiten zituzten gurasoek ospakizunetan. Txortan zazpi edo zortzi bider bakarrik egin izan balute bezala.

Karrera bukatu eta pare bat urte pasata topatu nuen azkenekoz unibertsitateko kidea, Iturrama eta Eskirotz kaleek osatzen duten bidegurutzean. Lagun baten etxera bisitan nindoan ni, fakultaterantz presaka bera. Ordezko irakasle zebilela kontatu zidan, eta familia osatu berriarekin Lopez frontoiaren alboan bizi zela. Graduazio ekitaldia pasa berritan klasekide batekin ezkondu, eta bigarren haurraren zain omen zeuden dagoeneko (txortan bi bider baino egin gabe, suposatu nuen nik). Betiko arropak zeramatzan, eta bere ileak itxura bikaina zuen, distiratsua eta indarrez betea.

Hamabost urte igaro dira ordudanik, eta dagoeneko zortzi edo bederatzi bider egingo zuten txortan nire unibertsitateko kideak eta bere emazteak, suposatu berri dut. Juan Carlosek abdikatu zuenean Feliperi tokatu bezala, aitaren Gabon gaueko mezuaren ohitura ere bere gain hartuko zuen honezkero Lopez frontoiaren alboko etxean. Unibertsitateko nire kidea tipo argia zenez, nago aitaren beste ohitura bat ez zuela kopiatuko. Xanpain kopak zekenkeria gabe banatu, eta ziur txolindutakoan ile bikaineko bere zortzi edo bederatzi seme-alabei azkar ahazten zaiela egunero eskolara joateko arropa berbera jantzi behar dutela.

Leire Narbaiza
Iritsi zaigu 2016ari agur esateko ordua, baita balantzea egiteko ere. Baina zenbat gauza aldatu dira aurten? Badago alderik 2015. urtearekin? Egia esatera, ezin nezake nabarmendu gauza askorik. Eguneroko mikro-aldaketak gehituta ere ezin...

Leire Narbaiza

Benetan diotsuet, albiste onen bila ibiltzen naiz haien gainean hemen idazteko. Horrela jardun dut ea zerbait pozgarria topatzen nuen, edo zer edo zer positiboa, sikiera. Eta ahalegindu banaiz ere, eta zantzu baikor bat agertu zaidan arren, azkenaldiko notizia etsigarria gailendu zaio guztiari. Izan ere, tristeak dira benetan PISA txostenak EAEn izan dituen emaitzak.

Askotxok esango didazue OCDE Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Erakundeak sortutako probak direla, kapitalismoaren mesedetan eratutakoak, konpetentzia batzuk baino ez dituela neurtzen, sorkuntza eta imajinazioa alde batera lagatzen dituela... Bai, egunotan aditu ditut halakoak nonahi. Baina halakorik ez nuen entzun, ez irakurri txostenaren emaitzak onak izan zirenean, edo, behintzat, Espainiakoak baino hobeak irtendakoan.

Kontua da horrek ere ematen digula amorrua, euskal erdiko oasia ez dela hain oasi, alegia. Lehen, edozein kontutan estatuaren batez bestekotik gora geunden; eta nahiz eta Europakotik urrun egon, espainiarren gainetik izateak urguiluz eta satisfazioz betetzen gintuen "zein onak garen" esanaz bezala, goitik begiratuta beste estatukide guztiak.

Hain izan zaigu amorragarria probena, ezen nafarren emaitza onei ia ez zaien erreparatu ere egin EAEn. Edo agian, gure tripako zilari larregi begiratzen diogulako autonomia erkidego honetan, euskaldun bakarrak gu garelakoan, ez dakit. Baina lagunok, konturatu gara zertan atera dituzten hain emaitza kaskarrak gure nerabeek? Bada, irakurriaren ulermenean, matematikan eta zientzietan! Larria, oso larria. Batez ere irakurketa eta matematikakoa, oinarriak direlako beste ikasketa guztietan. Irakurtzen duguna ondo ulertu barik nola ikasiko dugu? Ezin! Matematikan oinarri sendoa izan gabe zelan egin aurrera formatzeko orduan?

Ezin dugu ahaztu jakintzak hanka bi dituela eta biak direla ezinbesteko, biak dira mundua ulertzeko lengoaiak. Utikan "ni letretakoa naiz", "ni zientzietakoa". Biak behar dira. Ez dago zientziarik ondo irakurri gabe. Ez dago arterik matematika bere barruan ez duenik. Ez dezagun ahantz 15 urteko ikasleei egiten zaiela proba, oraindik derrigorrezko beste urte bat dutela aurretik, eta gustatuko litzaigukeela gaztetxo horiek ikasten jarraitzea bai batxilerra, bai lanbide heziketa, bai goi mailako ikasketak… eskola graduatua gutxiegi delako beti.

Jo dezagun, hala ere, gure gaztetxo horietako batzuek 16 urterekin eta DBH amaituta ikasteari uzten diotela. Zelan moldatuko dira bizitza errealean irakurritakoa ganoraz ulertzen ez badute? Gai ez badira eragiketa matematiko sinple bat egiteko? Iruzurgileendako biktima perfektuak izango dira, bizitzan tentuz ibili beharko dute.

Dena dela, uste dut emaitza hauek pizgarri izan behar direla, akuilu. Alerta piztu zaigu, joan gaitezen muinera eta indartu dezagun hezkuntza. Gasta ditzagun diruak gure umeengan, inoiz ez delako gastua, inbertsioa baizik. Bultza ditzagun gaztetxoak, ez diezazkiegun ebaki motibazioa eta gogoa. Imajinazioa eta ilusioa erein behar ditugu, zientoka.

Molda dezagun hezkuntza, egin ditzagun libre umeok, ahazten zaigulako euskaraz hezi hitzak bezatu eta otzandu ere esan nahi duela, eta haurrekin eskolan sarriegitan hori egiten dugula, zirkuko animaliekin bezala gure pistan eta guk jotako musikarekin dantza eginarazten diegula, gu ere libreagoak izango gara eta.

Danel Agirre

Goizeko hiruretan Eduardo Indari telefonoz deitu, eta ez nuen momentua behar bezala zukutzen asmatu. Hilabeteak neramatzan harekin lan egindako nire lagunari erreguka, haren zenbakia gordeta zeukala banekielako. Azkenean, mahai zapi batean idatzita pasatu zidan sanferminetan, eta urduriegi ipini nintzen. Marca-ko zuzendaria zen Inda orduan, baina plaza handiagoetarako prest zegoen zantzuak sobran antzematen zitzaizkion dagoeneko. "¡Hola marquistas!" agurrarekin abiatzen zituen bideo xelebre askoak eskegitzen zituen egunero bere egunkariaren webean. Ordu gutxira, Indacente izeneko anonimo batek bizkor erantzun ohi zion, Youtubera igotako parodia jenialekin. Opioa ziren guretzat, bai Inda eta bai Indacente. Pieza guztiekin zerrendak egin eta repeat-ean edukitzen genituen astebururo. Efektu lisergikoa zuten bideo haiek. Eta badute oraindik, egiaztatu berri dut eta.

Leire Narbaiza

Doan, debalde, dohainik, musu-truk! Berba paregabeak black friday, merkealdi eta deskontuen sasoi honetan. Kontsumismoaren garaian amu ederrak dira.

Dena dela, kontu batzuetan ezinbestekoa da doakotasuna. Gizarte aurreratu eta moderno batean hezkuntza dohainik izan behar dela deritzot, baita osasuna, gizarte zerbitzuak eta liburutegiak ere, besteak beste. Oinarrizko zerbitzuak direlako eta biztanle guztiendako libreak izan beharko liratekeelako; nahiz eta azkenaldian kopagoa edo berrordainketaren mamua hegaka dabilen. Haize berrien patua.

Danel Agirre
Donald Trumpen garaipenaren harira, egunkarietan nonahi topatu dut post-egiaren aroan sartu garen iragarpena. Egun, politikariek ez dituzte arazo eta premisa errealak aurkeztu behar segidan irtenbideak saltzeko (lehen bai, antza). Ziriak e...

Leire Narbaiza
Lanerantz irten gara. Aurretik egun luzea daukagu, ordutegi zoroari esker. Lan egin behar dugu bizi behar garelako, dirua ezinbestekoa zaigulako irauteko. Era berean, umeak ekarri behar direla esaten digute, etengabe. Emakumeko X haur be...

Danel Agirre

Taberna perfektu batekin topo egin nuen lehengoan. Ezorduan eta ezlekuan izan zen, horrelako aurkikuntzekin beti gertatu bezala. Hotelera zeraman muinoa lanbroak estali zuela eta, taxi-gidariak bezperan gomendatutako lasterbidea hartuta nindoan. Harrizko eskailera luze bat igotzeak eragindako arnasestuari buelta eman ezinik nengoenean, argiztatu gabeko kale baten bukaeran izenik gabeko ostatu txiki bat antzeman nuen. Zapatu goizean egiteko apartekorik ez, eta bidetik zertxobait aldenduta bertaratu nintzen, azkenekoa bertan edateko asmoz. Atea zabaltzerako jakin nuen, hori bai, ni handik irten baino lehen bospasei azkeneko eroriko zirela.

Hogei metro karratu eskaseko egongela bat baino ez zen taberna perfektua. Lurra, hormak, sabaia. Guztiak zituen egurrezkoak. Zortzi lagun zeuden barra ttipiaren inguruan eserita, aulki bakarra zegoen niretzat libre. Okupatu nuenerako garagardoz betetako edalontzi txiki bat nuen parean. Nola izena nuen galdetu, eta tokata zaharreko diskoa aldatu zuen emakumezko bezero batek. Tabernariak garagardoa gustuko banuen pitxar oso bat aterako zidala hitzeman zidan. Erabaki baino lehenago beste argixeago bat ere emango zidala probatzera nahi banuen. Auzoko soto batean egiten dituzte garagardook, duela pare bat mende bai gutxienez, fraidez eta monasterioz betetako hiria zen hau aspaldi, eta jakingo duzu zurruterako ez dagoela fraidez eta monasterioz beteta egon zen hiria bezalakorik. Edalontzitik tragoxka eman, eta aurpegia ikusi zidanerako ekin zion tabernariak pitxar handiena betetzeari. Egurrezko bi upel zaharretan zituen garagardoak, eta lokaztuta erortzen ziren. Alimalekoak ziren. Bidaiari kaskarra da hau, esan zidan, zeharo petraltzen da urrutira eramanez gero, mikaztuta edo motelduta iristen da beti helmugara. Ez dizu inork inoiz inondik ("niemand, niemals, nirgendwoher") ekarriko zure auzokoa baino garagardo hoberik. Eta zure auzoan horrelako garagardorik ez badu inork sotoren batean egiten, auzoa gaizki aukeratu duzulako da.

Taberna perfektuan geundenen artean ni nintzen gazteena, eta besteek Boston, ZZ Top eta Lynyrd Skynyrden biniloak ipintzen eman zituzten orduak. Diskoz betetako kartoizko kutxak arakatu, eta berrixeagoak —ez asko— zirenen artetik Talking Headsen bat aukeratu nuen nik. Barraren bueltan eseritakoen hurrengo erronda nire kontuan idazteko eskatu nion tabernariari. Ederki da, erantzun zidan, baina zure orain arteko guztiak ere ordaindu dituzte dagoeneko. Hotelera zein bide hartu behar nuen galdetu nion azkenik. Tokitara etorri zara, lehertu zen algara batean, auzo tranpatia da hau oso turistentzat. Axota hartu, eta argibideak xehe idatzi zizkidan hogei euro egiten ez zituen nire kontuaren atzean. Berokia, eskularruak eta txapela janzten ari nintzela, hirian noiz arte geratuko nintzen jakin nahi izan zuen. Astelehenean naiz itzultzekoa, igandeko saskibaloi derbiagatik nago hirian, zehaztu nion. Bihar arte, beraz, agurtu ninduen, lanbroarekin edo lanbrorik gabe taxi-gidariari gaizki ulertutako lasterbidea berriz hartuko nuenaz ziur. Bihar arte, erantzun nion nik, taberna perfektu bat topatu izanarekin liluraturik, eta auzoa gaizki aukeratu ote dudan zalantza jaio berriarekin.

Leire Narbaiza

Sartzea egin dugu azaroan, heriotzarekin estuki lotuta dagoen hilabetean. Baliteke argi orduak murriztu eta egunak laburtzeak laguntzen duela konexioa egiten. Agian, udazkenak udaren amaiera dakarkigulako, eta iragartzen digulako naturaren lo-aldia. Horrek ere izango du eragina. Arbola askok ere hilda dirudite hostoak galduta. Tristura eta akabua irudikatuta izadian neguaren atarian.

Tradizionalki, heriotzaren errito eta jaialdiek bete dute urteko hamaikagarrena, Gaztainerre egunak, kasurako, Debabarreneko zati baten. Edo galiziarren Magostok. Jakina, Eliza katolikoak ere aprobetxatu zuen abagunea, eta aste honen hasieran izan ditugu Domu Santu eta Arimen Egunak. Eta nola ez, joan-etorriko Halloween dontsua, orain sustraietara itzuli ezinda darabilguna. Denetan Herio, guztietan hiltzea.

Kuriosoa egiten zait Halloweenen itzulera reloaded hau: bizirik dauden hildakoak, mamuak, fantasmak agertzen zaizkigu nonahi, heriotza inoizkorik taburik handiena denean. Saihesten den gaia, inork aitatu nahi ez duena. Eta elkarrizketan sartuz gero, mintzaide asko deseroso sentitzen dira. Izan ere, ostrukarena egiten dugu. Gaiari itzuri eginda, ematen du guri ez zaigula gertatuko; ez garela sekula hilko, alegia.

Hori ikasi nuen etxeko bat hil zenean. Harreman handiko ezagun batzuek ahaleginak eta bi egiten zituzten nirekin topo ez egiteko, izkin egiten zidaten. Ez zekitelako zer esan, nola zuzendu niregana. Gure amamek bazekiten, ostera. Gure aurrekoen heziketan bazegoen heriotzaren aurrean zelan jokatu, guri erakutsi ez zigutena, tabua delako horretaz berba egitea.

Horregatik nago oso ados Hedoi Etxartek Euskadi Irratiko Faktoria-ko tertulian esandakoarekin: boterearen ideologiak sinetsarazi nahi digula ez garela hilko, baina hil egiten garela. Eta familiako bati gertatutakoan etortzen direla koplak. Izan ere, gizarte laikoa erritoetan dabil makal. Eliza katolikoak eskaintzen digula agur esateko modua.

Batez ere, azpiegitura eskaintzen digu. Eliza asko ederrak dira, handiak. Estalita daude, eta jesarlekuak dauzkate. Zeremonia egituratua, abestiak, intsentsua, despeditzeko era bat. Baina, hildakoa erlijioso ez denean, zer? Etxartek dioen moduan, laga gaituenak inguruan badu kolektiboren bat, edo ondo berba egiten dakien norbait, salba daiteke. Baina ez badu?

Hileta zibilak hori dauka, inor ez dela arduratzen, leku egokirik ez dagoela. Berriak zaretela kontu honetan. Eibarren, aldiz, entiarro zibilla egon da mende batez, gutxienez. Baita frankismoan ere. PSOEko norbait arduratu izan da abade laikoarena egiteaz. Kontua da sasoi batean hileta hori aukeratzen zutenak sozialista zaharrak, errepublikanoak edota horrelako ideologia zutenak zirela —egia da, gaur egun, eskatuz gero, edonorena egiten dutela, gogaide ez bada ere—. Eibarren tradizio bat badugu, laguntzen diguna beste ideologia batzuetakooi bidea egiten. Hala ere, Etxartek adierazi bezala, zerbait gehiago beharko genuke hileta zibil horiek hornitzeko. Maite ditugunei agur esateko zeremonia behar-beharrezkoa delako.

Beraz, Halloween eraldatzen gabiltzan honetan, gure sustraietara itzuli nahian; aprobetxa genezake heriotzaz, Herioz, Balbeaz hitz egiteko. Eta era berean, zer-nolako agurra nahiko genukeen adierazi. Dena naturalagoa litzatekeelako.

Azaroan orbelak airez aire, ifartxo dultzean...