Jaurlaritzaren erabakiaren ondorioz BERRIA Taldeak "nahikoa babes ez" duela-eta kezkatuta dago Iban Arregi kontseilari ordezkaria (Azpeitia, 1975), itolarriak nekez emango baitio arnasa euskarazko hedabideen sektoreari. Diru laguntzen irizpideak ezarri aurretik, gainera, sektorearen eragileek estrategiari buruz gogoeta egin eta erabakietan ados jarri beharra dagoela uste du, eta BERRIAk horretan eragin nahi du hizkuntz normalizazioa lortze aldera.

210.000 euro gutxiago eman dio aurten Jaurlaritzak BERRIAri. "Kolpe handia" dela diozu.

BERRIArentzat handia, bai. Kontuan hartuta lehendik zein ahalegin egiten ari garen lantalde bezala, soldatak jaitsita, lantaldea gutxituta; baina, hori dena kontuan hartuta, berrikuntza prozesu batean sartuta gaude, ilusioz proiektuak aurrera ateratzen. Egunotan berrikuntzez hitz egiten aritu beharko genuke, eta, horren ordez, aurten egoerari nola aurre egin eztabaidatzen ari gara. Aurrera begira babesgabetasun handia eragiten du, orain artekoa baino are handiagoa. Gainera, kontuan hartu behar da bide bat marka dezakeela jaitsierak. Hori da larriena. Aurten, 210.000 euro izan dira. Nork esaten du hurrengo urtean ez dela beste horrenbeste izango?

Multzoen aldaketa, irismena eta BERRIAren aurrekontuen jaitsiera aipatu ditu Jaurlaritzak argudio gisa.

Zaku berean sartu ditu tokikoak, ordainpekoak, doakoak eta BERRIA, dioenez, ponderatuta, baina guk ez dugu ezagutzen ponderazio horiek zein izan diren. Su handiena, berriz, eman zaio une honetan norberak duen irismenari, eta guretzat irismena kontuan hartzeko gaia da, baina helburu bezala jarrita. Eta ez gaur egun dagoena aintzat hartuta. Irismena oinarri sendorik gabeko eduki eta termino teknikoetan bakarrik neurtzen bada, BERRIA babesik gabe dago. Eta aurrekontuaren gaiari erantzunez, iaz 2012an baino aurrekontu txikiagoa izan genuen, eta gehiago jaso genuen.

Zeri erantzuten dio gertatutakoak zure ustez?

Ez da erraza esatea zeri erantzuten dion. Garrantzitsuena da sektorearekin ados jarri gabe atera dituztela aurrera irizpide batzuk. Behin eta berriz esan izan diegu sektoreko kideok —Hekimenek eta baita BERRIAk ere— edozein irizpidetan sartu baino lehen analisi estrategiko bat egin behar dela. Lehenik eta behin, galdera honi erantzun behar zaio: ados gaude gaur egun sektoreak duen mapa edo sare hori gutxienekoa dela? Horri erantzun ondoren, nola finantzatu ikusi beharko da.

Zer dio Hekimen euskal hedabideen elkarteak?

Guk argi daukagu gutxienekoetatik harago joan behar dugula, baina denon artean adostuta. Ikusi behar dugu proiektu horiek zein bidetatik garatzea nahi dugun: nahi dugu irismena handitzea? Kalitatea handitzea? Berrikuntzetan urratsak egitea? Eraginkorrago izan nahi dugu? Non jarri nahi ditugu lehentasunak? Jaurlaritzak irizpide batzuk jarri beharko ditu horretan laguntzeko, baina sakonekoari helduz, eta horri ez zaio heldu. Hekimen ari da esaten sektorea inportantea dela, eta, sektoreak garatu beharreko irizpideez hitz egiten dugunean, estrategikotasuna eta irismena ez ezik eraginkortasun soziala eta kalitatea direla adostu beharrekoak. Azken hilabeteotan Hezkuntza Saila eta Hekimen hitz egiten ari gara, eta ja adostuta dago metodologia bat justu gai hauez hitz egiten hasteko. Hekimenek bere proposamena landuta dauka, eta proposamen hori eramango du, azken batean garbi hitz egiteko nora iritsi nahi dugun, eta nola ikusten dugun.

Sektoreak oro har zein iritzi dauka Jaurlaritzaren erabakiaz?

Berria jakin orduko aztertu genuen gaia Hekimenen, eta kolpe gogorra izan da sektore guztiarentzat, irakurketa baita sektoreko parte bat ahultzen denean sektore guztia ahultzen dela. Erraza da esatea sinergia landu, proiektu berriak sustatu... Araban ari gara, adibidez, proiektu bat sortzen elkarlanean, baina horrelakoetan oso zaila da aurrera egitea. Adibide argia da ikusteko horrelako erabakiek duten eragina.

BERRIA vs tokikoak. Mezu hori ez da zuzena, beraz.

Guk oso argi daukagu hedabideen sektore honek arlo guztietan egon behar duela sendo, bestela nekez egingo dugula sare eraginkor bat. Tokikoak inportanteak dira, nazionalak garrantzitsuak dira, telebistak, irratiak, aldizkariak... Denok egon behar dugu sendo sektorea garatu nahi badugu. Jaurlaritzak dirua banatu die, batzuei gehiago eta besteei gutxiago, baina arazoa ez da tokikoek gehiago jaso dutela. Gainera, gu ere bagara tokiko. Hitzen bidez 157.000 herritarrengana iristen gara astero (2013ko datua da).

Poltsa handitu behar da, beraz.

Hizkuntz normalizaziorako bide gisa hezkuntza planteatu zen bezala, garaia da serio aztertzeko finantzaketa sistema bat hedabideentzat, zeinak kontuan hartuko duen hizkuntz normalizaziorako duen garrantzia. Hitz egiten ari garen terminoetan diruak ez luke arazoa izan behar. Inork ez du sinesten 200.000 euro gehiago ez zeudenik hedabideei emateko. Jaurlaritza baten tamainan ez luke eraginik izan beharko.

BERRIAk herritarren babesa duela agerian geratu da beste behin, jasotako 15.000 sinaduraren bidez. Berriz ere jendearen laguntza beharrezkoa izango da, ezta?

Herritarren babesa espero baino handiagoa izan da berriz ere. Egia da erabaki honek behartzen gaituela beste diru iturri batzuk bilatzera eta lantzera. BERRIAlagunaren txapel horren barruan diru bilketa, babesa, beste esfortzu bat eskatzen hasiko gara, uste dugulako proiektu hau beharrezkoa dela. Gure asmoa ez da lehendik BERRIAlagun direnei gehiago eskatzea, baizik eta egin dezatela ahalegin bat beren inguruan zabaltzeko eta beste jende bat erakartzeko, BERRIAren proiektua laguntzera, babestera eta finantzatzera. Komunitatea handitzea da helburua. Egun, urtean ekarpen ekonomikoa egiten dutenak, harpidedunak eta BERRIAlagun iragarleak batuta, BERRIAlagunen komunitatea 13.000 pertsonak osatzen dute; 2015erako 15.000ra heldu nahi luke taldeak.

Ekinbideen artean helegite bat jartzeaz ere hitz egin duzu.

Aztertzen ari gara; oraindik xehetasunak ez ditugu ezagutzen, baina iruditzen zaigu datuak ez dituztela oso era txukunean erabili. Guk, adibidez, irakurleen datuak ditugu, salmentenak... Baina beste batzuek inprimaketa datuak bakarrik dituzte, ez ditu CIESek neurtzen... Konparagarriak ez diren elementuak daude. Hori dena aztertu nahi dugu, betiere jakinda helegiteak bide zaila izan dezakeela. Beste bidetik egin nahi dugu indar batez ere, Hekimenen bidez, Hizkuntz Politika Sailarekin martxan jartzea erabaki den mahai horretan indarra egin, aurrera begiratu eta sektore egonkor eta indartsu bat edukitzeko lan egin. Horrek seguruenik Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila gainditzen du. Gobernu osoari dagokiola iruditzen zaigu, eta gu hori lantzeko prest gaude.

Sorkuntzarako ahalmena azalarazi nahi du Kukai dantza konpainiak, eta, horretarako, dantza sormenerako tailerra antolatu du azarorako. Dantza garaikideari begirako tailerra da, baina Nagore Martinez Kukai dantza konpainiako produkzio arduradunak azaldu du hartzaileek ez dutela zertan dantzariak izan: "Edonork parte har dezake sormen tailerrean; nahikoa da zaletasuna eta gorputza lantzeko gogoa izatea".

Lehenengo aldia da Kukaik dantza sormenerako tailerra antolatzen duena Errenterian, eta erabakiaren atzean Donostiako esperientzia dagoela azaldu du Martinezek. Viktoria Eugenia antzokiarekin elkarlanean ari da Kukai azken bi urtean, eta, bertan, formatu txikiko ikastaroak antolatzen ditu: "Arrakasta handia eta harrera ezin hobea dute jendearen artean ordukako tailerrek, baita astean behin antolatzen ditugun ikastaroek ere. Donostian egiten genuena Errenteriara ekartzea erabaki dugu orain".

Dantza sentsibilizazioa

Gorputza ezagutu eta espresioa landuko dute aldi berean dantza sormenerako tailerrean parte hartzen duten lagunek; izan ere , "gorputz adierazpenean eta mugimendu sormenean oinarritutako ikastaroa" dela azaldu du Martinezek.

Errenteriako Udalak eta Kukai dantza konpainiak martxan jarritako Dantza Sentsibilizazio Programaren barruan antolatu dute tailer hori. 2008. urtean hasi zen Kukai Errenteriako Udalarekin elkarlanean sentsibilizazio programarekin, Errenterian sortutako taldea direlako eta bertan bizi direlako, eta ordundik hainbat tailer eta ikastaro egin dituzte. "Ekintza oso gutxirekin hasi ginen, baina, gaur egun, egitarau zabala eskaintzen dugu ikasturte osoan".

Horren adibide da Dantza Familian tailerra. Udazken honetan egin dute lehen aldiz tailer hori, eta "arrakasta handia" izan duela nabarmendu du Kukaiko produkzio arduradunak. Guraso eta haurrak batera aritu dira bertan dantzan Maria Martin eta Begoña Pregoren gidaritzapean.

Dantza Familian tailerrak izan duen erantzuna ikusita, bi hilean behin antolatzea pentsatu dutela zehaztu du Martinezek.

Abenduko oporretan, berriz, bostpasei eguneko ikastaroa antolatu nahi du Kukaik 16 urtetik gorako gazteei begira: "Tematikoa litzateke: egun batean dantza garaikidea landuko dugu, bestean tradizionala, hirugarrenean biak nahasturik...".

Eskoletan ere, lanean

Dantza sentsibilizazioa lortze aldera, ikastetxeetan ere lanean ari da ikasleekin Kukai. Horretarako, areto ikuskizunera eta kale ikuskizun batera gonbidatzen dituzte ikastetxeak, eta eskoletara ere jotzen dute bisita egitera eta ikasleei dantzaren mundua azaltzera.

Aurten estreinatu duten Gelajauziak kale ikuskizuna areto ikuskizun bihurtu nahi dute Kukaikoek, eta horretara gonbidatu nahi dituzte ikastetxeak: "Datorren urteko otsailean lanean ariko gara Gelajauziak aretora egokitzen, eta, hori aprobetxatuta, gonbidapena egingo diegu Errenteriako ikastetxe guztiei ikustera etortzeko".

Egiteko lan handia dagoela argi badu ere, azken urteetan asko aurreratu dela uste du Martinezek: "Ohartu gara dantza munduari begira egiten ditugun ekintzek harrera oso ona dutela. Gure esperientziari dagokionez, berriz, babes izugarria sumatzen dugu; herrian oso kuttun gaituzte, eta ikuskizunek harrera paregabea izaten dute".

Dantza sustatzea erabaki zutenean, lan zaila izango zutela pentsatu zuten Kukai konpainiako kideek, baina egin beharreko kontua iruditu zitzaien. "Jendea gerturatzen ari da dantzara; ez zaio hain arrotz egiten, eta jende berria hurbiltzen ari zaigu tailerretan parte hartzeko izena ematera. Hori izugarri positiboa da. Lan handia dago egiteko, baina bidea egiten ari gara, eta Errenteria eta Oarsoaldeko jendeari interesatzen zaio dantza".

Doakoa da Kukai dantza konpainiak antolatu duen dantza sormenerako tailerra, eta azaroko lau ostiraletan egingo dute, 20:00etatik 21:30era, Niessen kulturguneko dantza gelan. Irakasle lanetan Maider Oiartzabal ariko da. Tokiak mugatuak dira, 25 guztira, eta azaroaren 5a baino lehen eman behar dute izena interesdunek dantza@kukai.info helbidera idatzita.

Elkarrekin zer egin dezakegun mintzagai hartuta bildu ginen hainbat lagun Oiartzungo Areto Nagusian, Zazpiak Bat harreman sarearen gonbidapenari erantzunez. Gezurra badirudi ere, hitzetik hortzera darabilgun "herri" kontzeptuaren segidan oraindik ez da "lankidetza" kontzeptua agertu. Inoiz esan behar izan dugun bezala, Shanghai hurbilago dago edozein euskal herrialde baino.

Baina zertarako lan egin elkarrekin? Herri berekoak garelako? Ez da dudarik hori aski arrazoi izan dela hainbat egitasmotan, baina onartu behar genuke ez dela nahikoa. Euskal Herriaren mutur desberdinetako eragileek elkarrekin lan egingo badute, interesak konpartitzen dituztelako izango da, eta interes horiek zenbat eta materialagoak izan, orduan eta sendoagoa lankidetza.

Interesa da gakoa, beraz. Norberaren interesa, interes materiala, gutxietsitako hitza: inoiz aitortzen ez den eragilea, interesa. Baina, beharbada, interesak zein diren ezagutu eta interes komunak asetzeko bidea eskaintzean dago, inon egotekotan, Euskal Herrian "herri" izaerako proiektu bat gorpuzteko modu bakarra. Kulturak, hizkuntzak eta ahaidetasunak erabateko laguntza emango digute, baina interesak jarriko du pizgarria. Interesik badugu, lotzen gaituen zerbait eraikiko dugu, bestela ez.

Ba ote, ordea, interesik zuberoarrentzat Oarsoaldean edo Hegoaldean? Ba ote Hegoaldekoontzat interesekorik Zuberoan? Gordin galdetutakoak erantzun gordina behar du: bai, interes kidetasun handiak ditugu. Gero eta handiagoak, ikusi nahi dituenarentzat.

Oraindik gogoan dut Maulen gazte tolosarrak enplegatu zituen enpresariaren azalpena: ongi formatuak eta euskaldunak nahi zituen, euskaldunekin lan egiteko eta Hegoaldeko bezero zein hornitzaileekin lanean jarduteko. Oiartzungo saioak bide bera hartu zuen. Hegoaldeko industriak Zuberoakoari hornidura eta bezeroak eskaintzen dizkio; are, Okzitaniako Tolosaren inguruan gorpuztutako industria aeronautikoaren pattalaldiak Hegoaldeko partzuerrak inoiz baino interesgarriago egiten ditu oraintxe. Are gehiago, Frantziak ezartzen dion bazterketa dela medio, Hegoaldean dago Mauleko industriaren erreferentziazko eremua. Baina Hegoaldetik gauza bera esan genezake. Maule Biarnoko atean egonik, gaitasun industriala izanda, merkatu frankofonoari begira dagoela kontuan hartuz, bada interesik Maule ezagutzeko Gipuzkoako eskola eta enpresentzat. Donostiako Merkataritza Ganberaren azken egitasmoak lekuko.

Maule, irakurlea ohartuko zenez, Nafarroa Beherea edo Lapurdi ez bezala, izaera industrial nabarmeneko eremua da. Industriala bakarrik ez, ordea; laborantzak ere indar berezia du, harik eta bertako enpleguen laurdena izateraino. Zuberoako laborantza mozkinen merkaturatzeak lurralde hori errotik dinamizatzen du, laborantza iraunkorraren aldeko organizazioek adierazten diguten moduan. Hegoaldean kontsumitzen ditugun elikagaiak "kanpoan" ekoitziak dira neurri handi batean. Hori kontuan izanda, ulertzekoa da Lapurdi, Nafarroa Behere eta Zuberoako laborariek diotena, Hegoaldean euren mozkinen kontsumitzaileak badirela eta beren produktuen ezagupena sustatu behar dela.

Esandakoarekin, beraz, horra lankidetzarako bi zelai ezin zabalagoak. Oarsoaldea Garapen Agentziako ordezkariek bide horretan enpresen arteko lankidetza sustatzen ari zirela adierazi ziguten, eta Haurtzaro ikastolak lankidetza hitzarmena sinatu duela Basabürüko ikastolekin (Alozekoa eta Sohütakoa). Hitzetatik lankidetzara, beraz.

Baina itsasoan urak handi direla ongi dakigu euskaldunok. Borondatea baino handiagoak izan daitezkeela eragozpenak. Iritsi garen lekuraino iritsita, interes komunak eta elkarren beharra izan dezakegula ikusteraino, nago, ezinbesteko tresna baten beharrean gaudela, Zuberoa-Gipuzkoa lankidetza agentzia baten beharrean. Aukerak eta interesatuak topatu, informazioa eta formakuntza eskaini eta lankidetzari oinarri bideragarria ematen lagunduko duena. Gai izango ote gara bizi dugunari konpromiso zehatza eta lan tresnak emateko? Badira europar laguntzak, badira formula juridikoak… Orain Zuberoako herri elkargoak eta Oarsoaldeak lankidetza hitzarmena sinatzea falta da, bulego bateratu bat osatzea, Mauleko auzapez Etxebest jaunak eta Errenteriako Mendoza jaunak elkarri hitza hartzea eta aurrera, euskal sarea etenda dagoen lekuan ehuntzera.

Baina, urak handi direnez, horrekin batera, Hegoaldean, noiz ekingo diogu gure senideen kultura sakonago ezagutzeari? Esan gabe doa Hegoaldeko hezkuntzak eta kulturak gabezia larria dutela Bidasoaz beste aldean nagusi den hizkuntza, administrazio eta kultura sozialarekiko. Gaztetatik gureganatzeko programa zehatzak beharko ditugu, esandakoa gauzatzeko asmorik badugu.

Horra hor erronka. Esandakoa, hitzetatik lankidetzetara.

Joanek hiru urte daramatza futbolean jokatzen. Hamar urte ditu, eta Donostiako Jakintza ikastolako ikaskideekin parte hartzen du txapelketetan. Guztiak dira neskak, eta egun berezia izan zuten igandekoa, aurrenekoz Kontxako hondartzan jokatzeko aukera...

Pareko lubakikoari fatxa deitzen ibiltzen den hori izan ohi da, ia beti, herriko fatxarik potoloena. Behin batean zorrotz esan zidan anaiak, eta markatuta geratu zait, antifa mugimenduetan baino fa desatseginagorik ez duela sekula inon topatu. Beharbada horregatik, Diario Fatxo kontuari norbaitek gomendatutako begiratua bota nionean —ez dut Twitter jarraitzen—, ez nuen aparteko zirrararik sentitu. Arerio bakarra jomugan ipini eta 24 orduz akats bila radarra martxan mantentze hori errazkeria iruditu zitzaidan.

Logela ilun batean galtzontzilotan —horrela irudikatzen ditut nik Interneteko apatxeak— Diario Fatxo eguneratuz bizi den horren munizioa Gipuzkoako itzal handieneko botere faktikoaren miseriak dira. Lurraldeko imajinarioan txertatuta dago Diario Vasco-ko zuzendaritzatik mugitzen direla Donostiako Udaleko eta Foru Aldundiko hainbat txotxongiloren hariak. Zer esanik ez, Igaran erabakitzen dela Realeko entrenatzaileei gillotina noiz pasa behar zaien. Hainbestekoa da aitortzen zaion eragina, Diario Fatxo-ri kontua ordu batzuz eten ziotenean askok egitatetzat hartu zuten parodiatzen ari den egunkariak zentsuratu zuela bere sare sozialetako grano deserosoa. Twitterren beraren azalpenak —sinesgarri askoa, niri galdetuko balidate behintzat— bestelakorik badio ere.

Dozenaka mila gipuzkoarrek egunero debozio elizkoiaz irakurriz elikatu dute munstroa. Eta munstroak esnatu eta goizero han jarraitzen zuen, jarraituko ez zuen ba. Aitak Diario Vasco erosteari utziko ziola esan didan bakoitzean odolki bat jan izan banu, 2012ko David de Jorge mengel legoke nire alboan. Iñaki Badiolak esan zuen behin DV zakurraren kakak jasotzeko ere ez lukeela erabiliko. Realeko presidente ohi bitxiak hainbeste maite zuen esamoldea berreskuratuz, naif samarra izan beharra dago gosaltzerako goitik behera eskaneatzen ez zuela imajinatzeko.

Behin laugarren paragrafora iritsita, aitormena. Unibertsitatean nintzela urtebetez Diario Vasco-n aritu nintzen. Ohitura garestiak nituen orduan ere, gurasoen errapeak zukututa, eta beka beste batzuk baino luzeagoa zen eta hobeki ordaindua zegoen. Txapela kentzeko lankide mordoxka ezagutu nuen han. Txapela kentzeak antonimorik badu, txapela jarrita uzteko behargin eta nagusi bat baino gehiago ere bai. Enpresa, berriz, txapela kendu, kaskoa jantzi, motoa hartu eta Valentino Rossiren abiadan ihes egiteko modukoa iruditu zitzaidan. Ia enpresa guztiak bezalaxe.

Gremioko lankideei buruz idaztea ez omen da oso dotorea. Prentsa askatasuna defendatzeko ez bada: kasu horretan, inork ez du esan ohi testu horiek dotorezia falta dutenik. Idatzi gabeko legedia da. Egunkaria itxi zutenean, Diario Vasco-ren editorial aseptiko askoak ez ziren batere aproposak izan, nire gusturako. Baina ederra nago ni. Santiago Oleaga erail zutenean lankide ohi bakar bati ere telefonoz deitu ez izana ez luke inork egokitzat joko, preseski. Barka beza, beraz, Kazetarien Kolegioak nire orduko hutsegitea eta gaurko atrebentzia ez hain dotorea.

Gerra garaian, atxiloketa gune gogorrenetako bat Ondarretan zegoen. Euskal Herriko nahiz atzerriko ehunka herritarrek amesgaiztoa bizi izan zuten han. Askok ez zuten askatasuna berreskuratu: izurriteek edo goseak jota hil ziren batzuk; beste asko, fus...

Hamabi herrialde, hamalau abesbatza, lau kantu modalitate eta 30 bat musika saio. Tolosako Abesbatza Lehiaketa urteko kultur ekitaldi garrantzitsuenetako bat bihurtu da eskualdean eta Gipuzkoa osoan, eta, antolatzaileen arabera, zale guztiak asetzeko ...

Bigarren Antzerki Eskolen Eguna egingo dute igande goizean Azpeitiko plazan. Gaur bertan hasiko diren Azpeitiko XXXII. Euskal Antzerki Topaketen barruan antolatu du EHAZE Euskal Herriko Antzerkizaleen Elkarteak. Antzerki eskoletan egiten den lana ezag...

Kupela taldeak dantzan jarriko ditu plazak datozen asteetan, Eutsi goiari disko berriaren aurkezpen birari ekin baitio. Bihar bertan, Aiako Aizterrazun izango da taldea, erromeria doinuekin giroa alaitzen, 18:30etik aurrera.

Eutsi goiari izeneko bosgarren lanean, betiko formulari eutsi diote Angel Larrañagak eta Xabier Alberdi Zabale-k, eurek bakarrik sortzen dakiten zapore "autentikoa" lortzeko. Aitor Furundaren eta Mikel F. Krutzagaren ekoizpenarekin eta laguntzarekin, "lan alai eta, era berean, sentikorra" biribildu dutela azpimarratu du kritikak, bertsoa eta soinua berezko senarekin uztartuz.

Kupela taldearen kontzertua

Eutsi goiari disko berriaren aurkezpenetan, bihar, 18:30etik 21:30era, Aizterrazun (Aia).