Garai batean, Beasain eta inguruetako gazteak baserritik herriko plazara jaisten ziren, lehenbiziko doinuak euren belarrietara heldu bezain pronto. Plazatik hedatzen zen musika dantzagarriak modu kontrolaezinean erakartzen zituen agertoki txiki haren ...

Etxean jaso zuen mitologiarekiko zaletasuna, eta kasualitatez ekin zion ipuin kontalari lanari Miriam Mendoza "zarauztartuak" (Orio, 1969). Irakaslea da ogibidez, baina pilak kargatzen ditu eguna haurrekin ikasgelan pasa ondoren beste ume batzuei ipu...

Nokodek bideosormen erakustaldi bat da; bideoaren bidez adierazpen forma ezberdinak ezagutzeko modu bat: bideogintza, arte eszeniko, musika eta performancearen arteko topaleku esperimentala. Bandabat elkarteak antolatu du, eta Urgull mendiko Guardetxean egingo dute gaur eta bihar.

Bi egun hauetan, Rekord Your Fucking Name, Inesfera, Logical Disorder, Niebla fascista, DJ Yuju, Skygaze, Vacuum Exploration eta Led Screen taldeek joko dute, baina, horrez gain, Jordi Arque & Iglu, WC, Universo Zero edota Iñigo Benito Molineroren gisako artisten instalazioak, performanceak eta tailerrak eskainiko dituzte.

Nokodek

Bideoaren topaleku esperimentala. Gaur eta bihar, 19:00etatik 03:00etara, Guardetxean.

1936ko gerraren ubera Orion. Gerra bat barruan degula liburua joan den astean aurkeztu zuen Iñaki Iturain Azpirozek (Orio, 1956) Orioko Kultur Etxean, liburua egiteko bidean "laguntzaile finena" izan duen Imanol Manterolaren galderei erantzunez. Liburua egiteko lekuko izan dituen gehienak han ziren, eta "ondo, dotore" joan zela dio.

Non eta nola hasi zenuen liburu hau egiteko bidea?

Oso aspaldi zen, ni txikia nintzela etxeko sukaldean. Gure aita zenak gerra egin zuen, eta gerra egin duenak bere bizitza osoan dauka gogoan, eta kontatu ere askotan egiten du. Kontatu dizkidaten istorioetan hori nabarmena da: gerra egin zuenak nola bere etxean kontatzen zuen, atera egiten zaie, ateratzeko premia dute. Aitari entzunda nizkion istorio asko: errio gaineko zubia lehertu zutela; gizon bat etxetik eraman eta akabatu zutela; hiru neska gazte ilea dena moztuta eta errizino olioa edanarazita ibili zituztela kalean. Gerraren gauza nabarmenenak txikitatik neuzkan iltzatuta. Gaiak beti interesa sortu zidan, eta pixkanaka osatuz joan nintzen. Hogei urte badira Karkara aldizkaria sortu berritan, Jakes Goikoetxearekin batera, erreportaje bat idatzi nuela. Hura idatzi izanak ondorioz beste askoren testigantza ekarri zuen. Baina duela hiru urte bi kontutxo gertatu zitzaizkidan erabat lan horretan jarri nindutenak.

Zeintzuk dira kontu horiek?

Duela hiru urteko udan, Eleuteria Salsamendi etorri zitzaidan, txikitatik gerragatik Frantzian bizi dena. Haien aita Manuel Salsamendi Ferru zena ihesean joan zen gerra hasi berritan. EAJkoa zen; alderdiarentzat boto eske ibiltzen zen baserriz baserri, eta euskara erakusten zuen batzokian. Joan eta gerra bukatu zenean, badaezpada ez etortzea erabaki zuen, arriskuan zegoelako. Hark andrearen eta lau seme-alaben ihesaldia antolatu zuen Capbretonetik. Geroztik han gelditu zen familia osoa. Eleuteriak hori azaltzeko gogoa adierazi zidan duela hiru urte, eta idatzi egin nuen. Orduan, bera bezalaxe beren historia kontatzeko gogo handia zuten batzuk egongo zirela konturatu nintzen. Horrekin batera, Gipuzkoako Foru Aldundiak diru poltsa bat sortu zuen gerraren gaia herriz herri aztertzeko eta zabaltzeko. Udalak eskatu behar zuen diru laguntza, eta Orioko Udalari proposatu eta diru laguntza horren baiezkoa etorri zen.

Liburua idazteko zein dokumentazio bide erabili dituzu?

Hiru informazio bide nagusi izan ditut. Bata, hemeroteka, liburuak, prentsa... Asko dago. Bigarrenik, artxiboetako dokumentuak. Renoko Unibertsitatean dokumentu bilduma izugarria dago, eta haien berri Imanol Muruaren bidez izan genuen. Gero, gerra bukatuta, Iruñean Causa General izeneko legearen barruan izandako kasuen Orioko dokumentazioa Amagoia Ibanek helarazi zidan. Hogei eta gehiago oriotar epaitu zituzten han. Orioko udaletxean, berriz, nik uste baino gehiago topatu nuen, eta batzuk interesgarriak. Hirugarren dokumentazio bidea eta aipagarriena herritarrak izan dira, jende dezenterekin egon naizelako: batzuk etorrita eta beste batzuk ni bila joanda. Maiatzean herritarrentzat bilera deialdi bat egin genuen, bere historia kontatzeko inor gelditu ez zedin, eta jende pixka bat bildu zen. Dena batu eta forma egokia ematea niretzat oso abentura aberasgarria izan da.

Orion 1936ko gerratik datu bat ezaguna bada, errio gaineko zubiaren leherketa da, ezta?

Beharbada, gerraren Orioko topikoena da, orduan bizi zenak eta ondorengoek ere badakite eta. Baina ustekabea izan dute askok, nik izan nuen bezala, jakitean Altxerriko zubia ere bota zutela. Bistan da errioko zubia lehertuko zutela aurretik abisua emanda zutela: batzuk herritik kanpora joan ziren, eta beste batzuk inguruko baserrietara. Izan zen Arozena adreilu fabrikako labe barruan sartu zenik ere. Denak ezkutura joan ziren. Gorriek bota zuten zubia Donostia aldetik zetozen erreketeen eta falangisten aurrerabidea eragozteko, eta 1936ko irailaren 20ko hartan izan zen benetan gerra itxura. Baserritarrek kontatzen dute nola iristen ziren, eta nola ezkutatuta egon ziren baserri barruan fusilen eta kanoien tiroak iristen zirelako. Hura lehertu aurretik jende asko joan zen Oriotik, gehienak baporez Donibane Lohizunera. Orduan askorentzat bizitza osoko abentura hasi zen, batzuk ez baitziren sekula itzuli. Denetara 22 izan ziren hildako oriotarrak, eta gehienak frontean izan ziren.

Lan hau eginda zein ondorio atera dituzu?

1936ko uztailaren 17an Orion inork ez zekien gerra piztuko zenik eta hurrengo egunean gerran egongo zirenik. Kanpotik etorritako zerbait izan zen gerra, tsunami bat; tsunamia, sekulako eragina izan zuelako, denei eraginez oso modu bortitzean, eta batzuk alde batean eta besteak bestaldean jarri zituen, elkarren kontra. Denek sufritu zuten, eta denek galdu zuten. Gerra batean denek galtzen dute, baina batzuek gehiago galdu zuten, isiltasunarena behartuta egon zirelako. Haienak ez ziren inon aipatu, ez zuten aukerarik izan beren hildakoak gogora ekartzeko ere. Gerra irabazi zutenen aldekoek banan- banan izan zuten hileta elizkizuna elizan, baina galtzaileetako hildako bakar batek ere ez zuen izan hiletarik, eta ez dago Orioko hilerrian haietako inor. Nabarmena da batzuek irabazi eta besteek galdu egin zutela. Dena den, nik inpresioa hartu dut herri txiki honek —gerra hasi zenean 2.000 biztanle ziren— jakin zuela gerra den izugarrikeria hori gainditzen, atzean uzten, eta berriro elkarbizitza batean abiatzen, errespetuz. Nahiz eta erakundeetatik guztiz giro errepresiboa zegoen: elizaren, eskolaren, udalaren... aldetik. Hori gauza askotan antzematen zen: hizkuntzaren trataeran, eskolan, ikurretan eta denean.

Abian da Bergarako Helduentzako Nazionarteko Txotxongiloen XII. Mostra. Igandera bitartean, txotxongilo-ikuskizun onenekin gozatzeko aukera izango dute hara joaten direnek. Gaur, Italiako Dromosofista konpainiak El cubo libre antzezlana taularatuko du...

Buruntzaldeko sei udalek eskualdeko ekonomia sustatzeko proposamena aurkeztu dute aste honetan. Udalen helburua, hauxe: garapen integraleko agentzia sortzea eskualdean. Andoain, Astigarraga, Hernani, Lasarte-Oria, Urnieta eta Usurbilen arteko lankide...

ZESTOA. Zestoako Osinbeltz harrobian jarriko dute birziklatu ezin diren hondakinen biltegia. Aste honetan iragarri du Gipuzkoako Foru Aldundiak, eta esan du ingurumenarentzat ez duela kalterik ekarriko. EAJk salatu du ez dutela argibiderik eman.

Hiriburutik baserrira bokazioz joandako familia oso baten proiektua da Iturrieta sagardotegia. Juanjo Peciña eta haren sendiak Gasteiz utzi eta Aramaion (Araba) hartu zuten bizilekua, "haran eder batean", duela hamazazpi urte. Gipuzkoako mugan, "Debagoieneko Arabako herri bakarrean, baina Araban", aurkituko dute bisitariek txikia den baina bezeroei arreta bereizia eskaintzen dien sagardotegia.

Baserritartzat dituzte euren buruak. Beraz, txotx garaia hasten denetik udara arte dute zabalik jatetxea; abuztura arte. "Gero, nahikoa lan dugu-eta gainerakoan". Eta denetariko eskaintzak dituzte bertaratzen direnentzat. Bezeroak ahalik eta hoberen zaintzea dute xede.

Animaliak, arbolak eta sagardoa egiteko prozesua ikustera doazen ikastoletako ikasleen bisitak izaten dituzte, batetik. Sagardotegi garaian zuzeneko musika emanaldiak eskaintzen dituzte, herriko trikitixa eskolako gazteekin, bestetik.

Horrez gain, jabetu ziren gasteiztarrentzat ezezaguna dela sagardoaren kultura edo giroa. Araba osoan bi sagardotegi besterik ez dagoela nabarmendu du Peciñak. Beraz, Gasteizko jendea animatzeko, autobus zerbitzuak jartzen dituzte. Kuadrilla, talde eta norbanakoen artean betetzeko moduko zerbitzua da. Izan ere, 140 lagunentzako lekua dute jantokian.

Euren sagardoa baserrian bertan eros daiteke; baita sagar zukua ere. Proiektu bat baino gehiado darabilte esku artean Iturrieta baserrikoek. Sagarren zukuaren parte bat sagardoa egitera bideratzen dute; beste bat, pasteurizatutako zukua egiteko erabiltzen dute. "Umeen menuetarako eskaintzen dugu, bereziki. Gurasoek eskertzen dute zuku naturala, kontserbante bakoa eta azukrerik gehitu gabea, freskagarri karboniko artifizialen ordez". Zukugintzarena herrian bertan sortutako proiektu bat da eta 30 baserritar ari dira bertan lanean.

Sagar "uzta ona" jaso dute aurten. Buru-belarri aritu ziren joan den astean biltze eta prentsatze lanetan. Hala ere, txotx garaia iritsi eta probatu arte itxaron beharko da benetan zelakoa atera den ikusteko.

Erraz edateko sagardoa

"Sagardo suabe bat" egiten saiatu dira, "denek gogotsu edateko modukoa". Betiko sagardo kontsumitzaileez haratago, "erraz edateko" sagardoaren bila ari dira azken urteetan.

Helburu hori lortzeko, arbola mota jakin batzuk aukeratu dituzte. Euren sagarrondoetako uztak erabiltzen dituzte, beraz. Gehiago behar dutenetan, Aramaioko haranera jotzen dute; ostean, Arabako gainontzeko eskualdeetara, herrialdeko sagardoa aurkitu ahal izateko. Hangoekin nahikoa ez badute, Gipuzkoatik edo Bizkaitik hartzen dituzte.

Iturrieta sagardoa dastatzeko garai egoki bat baino gehiago badira urte osoan. Txotx garaia da horietako bat. "Nahiz eta negua izan eta sagardoa fresko egon, unea eta giroa dira aproposak. Garai berezia da. Jendea urte osoa izaten da zain sagardo berria dastatzeko. Osotasunean da aproposa, sagardotegi batean sortzen den giro politagatik. "Udan ere botila sagardo fresko bat izugarri ondo sartzen da, beroarekin".

Produktu zaindua

Produktuari garrantzi handia ematen diote era horretako ustiategi txikiek, eta asko zaintzen dute. Label ziurtagiriaren barruan daudenez, gainera, arboletatik prentsarako bidea bizpahiru egunetan egiten dute. Ekoizpen ezaugarriek berme horiek edukitzea ahalbidetzen diote Iturrieta sagardotegiari.

Sagardo ekologikoa egiten dute Aramaion, besterik ez. "Nekazaritza ekologikoak onartzen ez duen produkturik ez dugu erabiltzen gure landaketetan eta ustiategietan". Euren sagarrekin egindako sagardoa, beraz, naturalagoa ateratzen da.

Arabako sagarrak

Proiektu oso bat eratu du familia horrek. Arabako sagarra berreskuratzeko lanetan buru-belarri ere badabiltza. "Ikerketa bat egin da Araban zein sagar mota erabili izan den ezagutzeko. Hala, hasteko, sagar mota horiek mantentzea da helburua. Eta, denborarekin jakingo dugu sagarrok onak diren sagardoa egiteko".

Bi hartzitze prozesu egin ostean, urtarril erdi aldean, txotx egunean, probatu ahal izango dira joan den astean abiatu zituzten lanen emaitzak. Baserrian edo sagardotegian bertan sagarren zukua edo sagardoa erosteko aukera eskaintzeaz gain, Arabako kontsumo taldeetan ere sartuta daude Iturrietakoak. Beraz, herri proiektu bat den Aramaioko ekonomatuan ere eskura daitezke produktu hauek. Baita hainbat tabernatan ere.

Lehengo igandean Hiru Hondartzak proba jokatu zuten Donostian, eta emakumezkoetan Ainhoa Murua zarauztarrak irabazi zuen, bigarren sailkatuari bi minuturen aldea aterata. Gizonezkoetan, El Hassan Oudabi Marokoko korrikalaria sailkatu zen lehenengo, Un...

Tortura, Sortura, sortu da, soltura, lotura, basamortura, basa modura, ohitura, kontura. Bertsolaria, tortura hitza emanda, bukaera antzekoa duten hitzen bila abiatuko da. Baina preso egon denarentzat bukaerarik ez duen hitz eta sentimentu mingarrien ...