Inaxito Albisuren aldeko egunak, eta EMKE Errenteria Musikal Kultur Elkartearen bandaren 150. urteurrenak bat egingo dute bihar. Bi arrazoi horiek baliatuta, Gipuzkoan estreinakoz, film mutu bati musika jarriko dio bandak kalean, Errenteriako Herriko Enparantzan, 22:30ean.

Josu Mitxelena EMKEko lehendakariaren arabera, biharko proposamena "berritzailea" izango da. "Sekula ez dugu halakorik egin, eta Gipuzkoan egiten den lehen aldia izango da". 3-4 metroko pantaila batean, hainbat filmen zatiak proiektatuko dituzte, eta horri musika jarriko diote bandako 55 kideek.

Nazioarteko hainbat zinema musikagilek film batzuetarako egin dituzten piezak joko dituzte, hala nola Enio Morriconerenak, John Williamsenak, Klaus Badelt eta Alfred Newmanenak. Pantailan, bitartean, euren film batzuen muntatzeak proiektatuko dituzte. Muntatze lana Julen Nieto bandako kideak egin du, eta Irudi Hots enpresak egokitu du.

Errenteriari lotutako irudiak ere sartu nahi izan dituzte, eta horrela Miguel Angel Quintanaren —kontzertuan izango da— Rentería en fiestas 1964 dokumentalarekin hasiko dute kontzertua. "Bertan agertzen den musika errespetatu nahi izan dugu, eta guk musika jarriko diogu. Horrela, Diana, Zentenarioa eta abar joko ditugu, irudietan agertzen diren heinean", azaldu du EMKEko presidenteak.

Egun osoan antolatutako ekintzetara joateko deia egin diete herritarrei bandako kideek nahiz Albisuren gertukoek.

"Langintza zaila izan da"

Aitor Mitxelenak zuzenduko du banda. Haren esanetan, langintza "zaila" izan da entseguetan musika irudiekin koordinatzea: "Lan dezente eman digu".

Ordubete inguru iraungo du kontzertuak, eta, irudi piezen artean, bandaren argazki zaharrak jarriko dituzte, trantsizio gisa, ikuskizunak geldialdirik izan ez dezan.

Irune Balentziaga Errenteriako Udaleko Kultura zinegotziaren arabera, "ohorea" da hiriko erakunde batek 150 urte betetzea eta, horiek ospatzeko, biharkoaren antzeko hainbat ikuskizun egitea. "Jauzi kualitatiboa egin du aurten bandak 150. urteurrenaren harira, eta eurentzako ere apustu indartsua izan da".

Beraz, berriz ere bat egingo dute EMKEk eta Inaxito Albisuren oroimenak. Nola ez, kalean.

Patxi Zubizarreta idazlea, Andoni Aizpuru ETBko eguraldiko aurkezlea, Beasaingo Boluntario Eguna, Zaldibiako Santa Fe jaiak eta Zumarragako Etxeberri auzokoak, eta Urretxu-Zumarragako Gainzuri ikastetxearen eraikin berriaren irekiera. Horiek izan ziren 2004ko urriaren 5ean Goierriko Hitza egunkariaren lehen zenbakiak hartu zituen gaiak —urte hartako irailaren 11n argitaratu zen zero zenbakia, aurkezpen modura—.

BERRIA Taldea, Goierritarra Elkartea (Goierritarra aldizkariaren argitaratzailea) eta Zintzo Mintzo elkartea (Otamoz aldizkariaren argitaratzailea) batu, eta eskualdeko beste hainbat gizarte eragilerekin batera egindako elkarlanetik garatu zen egunkariaren proiektua Goierrin.

Euskaltzalea, plurala, eta parte hartzailea izan da, besteak beste, urte hauetan eskualdeko euskarazko egunkari bakarra, euskararen normalizazioan laguntzea izan duena helburu hasieratik. Goierrikoaren aurretik, baina, Euskal Herrian baziren beste lau Hitza ere: Tolosaldekoa (2001ean sortua), Oarso Bidasokoa eta Lea-Artibai eta Mutrikukoa (2003an sortuak) eta Urola-Kostakoa (2004an sortua; hori ere urteurreneko ekitaldietan murgilduta ibili da). Hilabete batzuk geroago, 2005eko otsailean, sortu zuten seigarrena, Irutxuloko Hitza, Donostialdeako albisteen berri emateko.

Hamar urtetik gora igaro dira Hitza guztien sorreratik, eta, orain, Goierriko Hitza egunkariaren sorreraren hamargarren urteurrena ospatzeko tartea hartu du Goierriko lantaldeak (beste Hitzek egin duten eta egingo duten moduan). Ia 2.400 egunkari eta hamaika produktu argitaratu dituzte hamar urteotan, eskualdea osatzen duten 22 herrietako milaka albiste eman dituzte, bateko eta besteko herritarrei, elkarteei, eragileei, eta taldeei egin diete tartea, eta orain, hamar urteren ondoren, horiekin guztiekin ospatu nahi dute urteurrena.

Izan ere, hamar urte eta hamaika kontu eraman dituzte paperera, baina beste horrenbeste dituzte eramateko eta kontatzeko. Halaxe adierazi dute urteurrenaren harira osatu duten irudiarekin eta esaldiarekin ere: paper bola batek irudikatzen du irudia, hari bat zintzilik duela, egin duen bidea eta egiteko duena azaltzeko. Leloak ere horixe uzten du agerian: 10 urte, 11kontu; hamar urte igaro eta hamaika kontu esan dituzten arren, beste horrenbeste dituztelako esateko aurrerantzean ere.

Elkarrekin ospatzeko

Goierriko Hitzak, gainerako Hitza egunkariek bezala, zail luke bere jarduna egunero herritarrengana eramatea, herritar horien guztien laguntzarik gabe. Horregatik, urteurrena ere herritarrekin ospatu nahi du Goierriko lan taldeak.

Urteurrena zetorrela eta, martxoan egin zuten hurrengo hilabeteetan urteurrena irudikatuko zuen irudia aukeratzeko lehiaketa. Mattin Osinaldek egindako Paperbola aukeratu zuten, lan taldeak hasieratik zuen ideia modu argian eta esanguratsuan laburtzen zuelako. Ordutik, Goierriko elkarteek, taldeek eta eragilek antolatutako kirol probetan, kultur ekintzetan, ikuskizunetan, emanaldietan... ikusi ahal izan da irudia. Horrela zabaldu da, besteak beste, eta jarraituko da zabaltzen Goierriko Hitzaren 10. urteurrena.

Horrez gain, baina, eta herritarrei orain arte egindako bidea eskertzeko, emanaldia antolatu du urriaren 4rako Urretxun. Irrien Lagunak Klubeko kideekin batera saioa egingo dute Ederrena pilotalekuan. Hitzako lankideak eta Irrien Lagunak Klubeko kideak, ordea, ez dira bakarrik egongo oholtza gainean. Eskualdeko 28 eragile ere txandaka agertokira igoko dira, dantzan, alai, umore onean, urteurrena ospatzeko.

Ekitaldirako sarrerak 5 euroan daude salgai Goierriko Hitzak Beasainen (Oriamendi kalea, 32) eta Urretxun (Iparragirre kalea, 11) dituen egoitzetan. Horrez gain, Legazpiko Karibe Zaharra tabernan, Lazkaoko Gerriko eta Ordiziako Mujika liburu dendetan, Zumarragako Lanbroa belar dendan eta Urretxuko Fox tabernan ere bai. Nahi duenak gh@hitza.eus helbidean ere erreserbatu ditzake sarrerak.

Ane Piratarekin eta gainerako lagunekin egingo duten saioaz gain, urriaren 25ean egingo dute hurrengo ospakizun jaialdia.

Ordukoa Ordizian izango da, eta hura ere elkarlanean antolatuta. Ordiziako Amets Bide dantza taldearen 50.urteurreneko ekitaldia eta urtez urte Ordiziako Hitzaro euskara elkarteak antolatzen duen kantu afaria elkarrekin egingo dituzte aurten, Goierriko Hitza lagun dutela. Afariaz gain, bestelako ekintzak eta ikuskizunak ere antolatzen ari dira urriaren 25rako.

Orioko lurretan, orain dela 7.000 eta 3.000 urte artean leundutako eta landutako aizkora bat aurkitu berri dute. Horri lotuta, joan den larunbatean Gipuzkoako Neolito eta Brontze Aroari buruz jardun zuten Irunen, ondare arkeologikoen Gordailuan. Jesus...

Urnietan, atzo hasi eta astelehena bitartean San Migel jaiak ospatuko dituzte. Poxta Zahar gazte kuadrillen taldeak egitarau zabala prestatu du aurten: herri bazkariak, tortilla lehiaketa, Olinpiada probak, Bi bala bertso ikuskizuna... Eta, nola ez, musikak ere izango du lekua txosnetan. Gaur, 23:00etan hasita, kontzertua eskainiko dute Glaukoma —argazkian—, Kaotiko eta Sangre de Mono taldeek. Bihar, 23:00etan, oholtzara igoko dira Bad Sound System eta Los Zopilotes Txirriaos. Igandean, berriz, herriko taldeen txanda izango da, 22:00etan.

Inaxito Albisu errenteriarra omenduko dute bihar, sorterrian. Bi ekitaldiko gorazarrea izango da. Lehenak haren bizitzeko era, pentsamolde eta helburuekin bat egingo du: herrian zehar omenaldi ibiltaria egingo dute, hainbat gunetan geldituz, eta, bakoitzean, Albisurekin harremana izan zutenek hura oroituko dute. Antolatzaileen arabera, "gizarte harremanetako aktibista" zen Albisu: "Kalea zuen bere bizimoduaren oinarria. Hark erakutsi zigun gauza bat praktikan jarriko dugu bihar. Egunerokoan gertatzen zirenekin zerikusi handia zuen Albisuk". 18:00etan hasiko da, Biteri Txikiko plazatik. Bigarrena 22:30ean da: Errenteria Musikal Kultur Elkarteko bandak film mutu bati musika jarriko dio Herriko Enparantzan.

Urtebete eta ia bost hilabete pasatu dira Albisu hil zela. Arras ezaguna zen Errenterian zein herritik at. Besteak beste, Gipuzkoako Alkoholiko Anonimoen sortzaileetakoa izan zen, bai eta Errenteriako Sustapen Kultur Elkartearena ere. Euskalgintzarekin konprometitua zegoen; euskara eskolak emanaz, besteak beste. Kultura eta sorkuntzaren zalea ere bazen. Omenaldiaren antolatzaileek adierazi dutenez, arazoak zituztenen —arazo horiek edozein motakoak izanda ere— ondo-ondoan bizi zen beti: "Haren ohiko esaldi honek ederki azaltzen du haren filosofia: Bizitza zama bada zuretzat, niretzat ere bai. Zure beharrean nago".

Ohikoa izaten da horrelakoetan omenaldiak berehala egitea. Baina ez dute horrela egin Errenterian. Nahiago izan dute omenaldia denborarekin prestatu: "Ez genuen ohiko omenaldi bat egin nahi, berotasunean egitea arrotza egiten zitzaigun". Beharbada, "nahi baino gehiago" luzatu da omenaldia, baina antolatzaileek diote denborak gorpuztu egin duela Inaxitorekiko sentimendua: "Sentitzen genuena azaldu nahi genuen omenaldian, eta horrek denbora behar zuen".

Horrelako lanketa bat egiteko jende askoren koordinazioa behar dela esan dute antolatzaileek, eta ia nahi gabe luzatu dela dena: "Modu horretan arau bat ere hautsi dugu, Inaxitok egiten zuen bezala. Hark ez zuen presarik, beti zuen zerbait buruan, baina presarik gabe egiten zuen lan".

Errenteriako hainbat talde, eragile eta norbanakok antolatu dute omenaldia, Inaxitoren kaleak, gora bekatua! izenekoa. Gipuzkoako Hitza-rekin talde bezala hitz egin nahi izan dute, nor bere izenik eman gabe.

Kortseak hausten

Omenaldiaren antolatzaileek nabarmendu dutenez, Errenteriak 100 urte hauetan izan duen herritarrik garrantzitsuenetakoa izan da Albisu. Haien esanetan, "solemnitateetatik at", kortseak hausten zituenetako zen; ezberdinen arteko harremanean sinesten zuen, eta beti zen kritikoa zein autokritikoa: "Sortzeko, eta hori nola hobetu zitekeen pentsatzeko gaitasuna zuen; betiere, gizarte ikuspegitik, beharra zutenen larrutik. Injustiziari aurre egiteko grina zuen, finean".

Izatez gizarte hezitzailea bada ere, iazko ekainean goi mailako keinu hizkuntzako zikloa amaitu zuen Miriam Amubietak (Ibarra, 1988), eta ordutik gor-mutuei interprete zerbitzua eskaini izan die. Denetariko lanak egitea egokitu zaio: ahozko jarduna go...

DONOSTIA. Igandean Erretinosi Pigmentarioaren Nazioarteko Eguna da, eta horren harira, Begisare elkarteak jardunaldi bat antolatu du 10:00etatik 14:00etara, Iluntasunaren aurkako borroka lelopean. Herritarrak kontzientziatzea da elkartearen helburua...

Bi hamarkadako etenaldiaren ondoren, Usurbilen Argia Eguna egingo dute bihar. Azkeneko aldiz 1992an antolatu zuten, eta astekariak egitarau zabala prestatu du itzulerarako. Egun osorako antolatu dituzte ekintzak. 22 urte igaro dira azken Argia Egunetik, baina astekariaren helburua lehengo bera da orain ere: "Argia-ren proiektu komunikatiboa herriarekin konpartitzea".

Jaialdiak, besteak beste, euskaltzale, Argia-ren irakurle, langile, kolaboratzaile, harpidedun eta sare sozialetako jarraitzaileen topagune izan nahi du, eta esan dute Argia astekariaren balioetan oinarrituko dela: garapen iraunkorrean oinarrituriko ekonomia eta ekologian, parekidetasunean, lurraldetasunean, euskaltzaletasunean eta parte hartzean.

Eguna ordubeteko ibilaldi batekin hasiko dute, 10:15ean; Usurbilgo herriko plazatik aterako da. Adin eta ezaugarri guztietako pertsonek egiteko moduko ibilbidea prestatu dute, eta hiru gida berezik aholkuak eta azalpenak emango dizkiete txangoa egingo dutenei. Alde batetik, Josu Tellabidek ibilbidearen inguruko datu historiko eta etnografikoak emango ditu; bestetik, Jakoba Errekondo txangoan zehar egingo diren geldiune bakoitzaren paisaia kulturalaz mintzatuko da; eta, hirugarrenik, Jon Ander Galarragak, Argia-ren webguneko Konpostazank! blogaren egileak, konposta egiteko irizpideak azalduko ditu.

12:00etan herriko frontoian izango dute ordua argiazaleek. Han, astekariaren komunitatea osatzen duten harpidedun, laguntzaile, irakurle eta langileak elkartuko dira, ondoren eztabaidatu eta adostuko diren proposamenekin egitasmo ezberdinak abiarazteko.

Bertsoak eta musika

Egunak aurrera egin ahala, musika eta bertso doinuek girotuko dute Usurbil. Lehenago, baina, Argia Egunera joandakoek aukera izango dute herri bazkariaz gozatzeko. 15 euroren truke, Euskal Herriko garaiko produktuekin kozinatutako jakiak dastatu ahal izango dira. Gainera, kafe ordua alaitzeko, Asisko Urmeneta eta Kike Amonarrizen konpainia izango dute. Bazkalostean, berriz, Herrialde Katalanetan herriz herri zabaltzen ari den nortasun agiriaren jaurtiketa txapelketa egingo dute. Parte hartzaileek eskuz bota beharko dituzte euren nortasun agiriak.

Jaialdiko ekitaldi nagusietako bat arratsaldeko seietan izango da: ordu horretan hasiko da bertso saioa. Besteak beste, astekariaren kolaboratzaile ezagunak igoko dira Usurbilgo frontoiko oholtza gainera: Amets Arzallus, Uxue Alberdi, Miren Amuriza, Julio Soto, Sustrai Colina eta Rosi Lazkano. Sei bertsolari horiekin, kartel "koloretsua" osatu nahi izan du Argia-ko lantaldeak, belaunaldiari, lurraldetasunari, euskalkiei, bertsokerari eta generoari dagokienez. Urko Apaolaza arduratuko da gaiak aurkezteaz.

Jaialdia kontzertuekin amaituko da; gaueko hamarretan hasiko dira. Lau talde arituko dira: Behi Bi Blues, Eñaut Elorrieta, Perlak eta Esther Sound Sister.

Isileko artista zela nabarmentzen dute haren gertukoek, ez zela bere lana bereziki plazaratu zuen pertsona, eta guztia ematen zuela ezer trukean jaso gabe. Margolari nahiz eskulturgile gisa ezaguna zen Iñaki Epelde tolosarra, eta txikitatik zetorkion dohain eta sen hori hamaika egitasmotan garatu zuen. Joan den urteko martxoan hil zen Epelde, 54 urterekin, gaixotasun larri baten ondorioz.

Parte hartu zuen egitasmoen artean daude Tolosan kaleko museoa sortzeko egitasmoa, Koldobika Jauregirekin naturaren erdian lanak ikusgai jarri zituen Alkizako Urmara proiektua eta Eskulturastea. Azken jaialdi hori 2012an sortu zuten, eta aurten egingo dute bigarrenez, haren hutsunearekin. Hutsune hori omenaldi bilakatu nahi izan dute, eta jaialdi osoan nabaria izango da tolosarraren presentzia. Halaber, beste hutsune handi bat ere izango du aurtengo Eskulturasteak, Nestor Basterretxea artista hondarribiarrarena.

Epelderen omenez, egunotan ikusgai jarri dute haren ondare artistikoaren zati bat Tolosako hiru gunetan. Aranburu jauregian, artistaren lanak daude Pinturak izenburupean, 1980ko hamarkadatik hasi eta azken obretaraino; Topic Txotxongiloen Nazioarteko Zentroan dagoen Diseinuak erakusketak, berriz, tolosarraren alderdi pertsonalagoa erakusten du, parte hartu zuen hamaika egitasmo erakusten dituelarik; azkenik, GKo galerian Epelderen garai ezberdinetako margoak zintzilikatu dituzte, formatu txikian.

Kristina Martija Iñaki Epelderen emaztea arduratu da erakusketak antolatu eta osatzeaz. Aitortu duenez, "poz handia" sentitu zuen Tolosako Udalak artistaren lanak Aranburu jauregian erakusteko gonbita egin zionean: "Iñakik horrelako zerbait egitea merezi zuela uste nuen nik ere". Bertan zer jarri pentsatzen hasi zenean erabaki zuen "artista batek bere estudioan isilean egiten duen lana" erakutsi behar zuela. Kronologikoki daude banatuta koadroak, eta azken obretan Epelderen lanetan ohikoak ez diren koloreak eta margotzeko moduak ageri dira. "Lan horiek ezagutzea gogorra izan zen niretzat, Iñakiren gaixotasuna ikusten bainuen bertan. Baina, denborarekin, koadro horiek ere maite ditut azkenean", azaldu du Martijak.

Alderdi pertsonala

Aranburu jauregirako erakusketa prestatzen ari zela, konturatu zen bertan erakutsiko zena baino gehiago ere bazela Epelde. "Ikusten nuen banuela beste material bat erakusteko, hala nola berak egindako kartelak, logotipoak, inauterietako lantxoak eta ilustraturiko liburuak. Gauza horiek erakusteko beharra sumatzen nuen". Martijaren ustez, hori guztia erakusteko lekurik egokiena Topic zentroa da, "gazte-gaztetik Tolosako Ekinbide Etxeari lotua egon baita". Hala, Epelde zenaren emazteak dioenez, Topic zentroko erakusketara doanak "Iñakiren bihotza ikusiko du, eta baita Tolosaren historiaren zati bat ere". Erakusketekin eta omenaldiarekin "gustura" dago Martija, eta baita ekimena gauzatzeko moduarekin ere: "Iñakiren bizitzan zutabe izan diren bi erakunde, Udala eta Ekinbide Etxea, elkarlanean aritu dira".

Erakusketekin batera, liburuxka bat ere kaleratu dute, Afizio, ofizio, baina batez ere, debozio izenburupean. Epelderen ibilbidea islatzen du lanak, eta haren hitzak nahiz haren inguruan esandakoak jaso ditu. Artistaren emaztea arduratu da liburuaren edukiez, eta, adierazi duenez, artea azaltzea zaila den arren, jarraibide batzuk ematen saiatu da: "Erakustea eta irakastea du helburu liburuak, jendeak Iñakiren lana ezagutu eta hala gehiago mirets dezan".

Epelderen ondarea

Eskulturastearen antolatzaile eta bultzatzaileek, artistaren obra eta izana eta utzi duen hutsunea nabarmentzearekin batera, haren emazteak erakusketak antolatzean egin duen lana goretsi dute. Elena Basagoitia Tolosako Ekinbide Etxeko lehendakariak artista tolosarrari omenaldia egiteko beharra sentitzen zutela azaldu du: "Eskuzabala zen, guztiei laguntzeko prest azaltzen zen beti, eta ez zekien ezetz esaten".

Nisa Goiburu Ekinbide Etxeko eskultura batzordeko kideak ere hutsune handia sumatzen duela adierazi du. Esate baterako, Eskulturastearen egitaraua bien artean osatzen baitzuten: "Oso ondo ulertzen genuen elkar, eta gauzarik gehienetan ados egoten ginen".

Ibai Iriarte Tolosako alkateak Eskulturastea "Iñakiren itzal luzea omentzeko modua" izango dela azpimarratu du. "Pertsona handiek itzal handiak uzten dituzte, eta horren erakusle dira Iñaki Epelderen erakusketak". Era berean, Tolosarekiko zuen konpromisoa ere nabarmendu du Iriartek: "Hori dela eta, udalak asko du eskertzeko, eta Aranburuko erakusketa eta argitaratu den liburua omenaldi txikiaren isla dira". Emaztearen lana eskertzekoa dela gehitu du alkateak: "Erakusketan ikusten den elementu bakoitzak haren historia du, eta hori dena gogora ekartzea ez da batere erraza". Tolosako alkateak herritar guztiak gonbidatu ditu erakusketak bisitatzera eta nola margotzen zuen ikustera. Baita liburua eskuratzera ere, "Iñakiren zatitxo bat norberak bere etxean izateko".

arriskuan dauden enpresen esku utzitako Euroak.Gipuzkoako Foru Aldundiak Ekintza plana deitutako programa jarri du martxan, egoera txarrean dauden enpresa txikiei eta ertainei laguntzeko. Sei milioi euro utziko ditu enpresa horien esku. Aurrez, diag...