Atzera kontaketa hasi da. Astebete baino gutxiago falta da Donostiako Jazzaldirako. Antolatzaileak buru-belarri lanean dabiltza azken prestaketetan, eta azken momentuko ezusteei aurre egiten. Horrela azaldu du Miguel Martin Jazzaldiko zuzendariak: "Azken egunetan lan ugari izaten dugu, plan aldaketa txikiak ere izaten baitira. Baina hori urteroko kontua da. Dena aurreikusi bezala doa".

Urtero legez nazioarteko jazz musikari entzutetsuak izango dira Donostian; hiriko erdigunean hainbat agertoki prestatuko dituzte kontzertuetarako. Zuzendaria "oso gustura" dago osatu duten egitarauarekin. "A priori zailtasun ugari izan beharko lituzkeen urte honetan, jaialdiaren historia guztiko programaziorik onenetako bat lortu dugu". Jendearen erantzuna ere maila berekoa izatea espero dute: "Hondartzan programatu ditugun kontzertuekin, aurten inoiz baino ikus-entzule gehiago izango ditugu, eguraldiak laguntzen badu, behintzat". Elvis Costello, Jamie Cullum, Belle & Sebastian, Capsula eta beste izango dira hurrengo egunetan Zurriolako agertokian. Aipagarriak dira Diana Krall, Lee Konitz, John Zorn, Pharoah Sanders eta beste hainbaten emanaldiak ere. Guzti horien artean, Euskal Herriko hainbat musikarik ere parte hartuko dute: Belako, Beñat Axiari, Igelaren Banda eta Mikel Azpiroz dira horietako batzuk.

Datozen egunetan, pixkanaka-pixkanaka atzerriko musikariak iristen joango dira. Horiek guztiak antolatzen izango dute lana antolatzaileek. Bestetik, kontzertuak prestatu eta kontzertuen guneak muntatu beharko dituzte: "Soinu tresneria guztia behar den bezala dagoela ere ziurtatu behar da", adierazi du Martinek. "Egun biziak eta lan askokoak izango dira; egun horietan, nik ezin dut planik egin, egunero aurreikusi gabeko makina bat zeregin berri sortzen baita. Antolaketa lan hori guztia gogoz hartzen dugu, baina jazzaldia urtero egiten denez, dagoeneko normal egiten dugu".

Tamaina horretako jaialdia antolatzeko, urtebete lehenago hasten dira dena prestatzen. "Jazzaldi bat amaitu orduko, hurrengoa antolatzen hasten gara". Dena den, urtea lau zatitan banatzen dute. Finantzaketa lortzea, programazioa, produkzioa eta hedapena. "Jazzaldiaren prestatzen hasten garenean, lehenengo finantzaketa lortu eta programazioa definitzen hasten gara. Otsail ingururako, bi arlo horiek nahiko itxita egoten dira. Data horretarako, guk badakigu agertoki bakoitzean zer kontzertu egongo diren; hortik aurrera, hedapenaren eta produkzioaren alorrek hartzen dute indar handiagoa".

Bertako taldeak, herena

Jazzaldian parte hartzen duten talde asko eta asko kanpokoak diren arren hemengo taldeei ere "leku handia" egiten saiatzen direla azaldu du Martinek: "Hemengo taldeen kontzertuak 35 dira; gutxienez, jaialdiaren herena izango da hori. Neurri handi batean, hori posible da Musikene gisako hezkuntza zentroak daudelako. Horietatik, etengabe musikari gazteak ateratzen dira, eta oso ondo prestatutakoak; euskal jazzean kalitate oso ona dago".

Euskal taldeek parte hartu ahal izateko, modu bat baino gehiago eskaintzen die Jazzaldiak. Hautaketa prozesu bat igaro ondoren joko dute Jazzaldian hamar euskal taldek. Hasiera batean, 40 talderen proposamenak jaso zituzten, eta horietatik hamabost hautatu zituzten. "Urtarriletik maiatzera, kontzertu ziklo bat egin dugu hamabost horiekin Donostian. Emanaldi horiek entzun ondoren, hamar aukeratu ditugu". Horiez gain, 2012an diskoa kaleratu zuten taldeen artean, beste bost euskal talde aukeratu dituzte: Jeronimo Martin seikotea, Iñaki Dieguez, Gregorio de Luxe, Satxa Soriazu & Jorge Abadias eta Belceblues. Azkenik, Musikenerekin ere hitzarmen bat dute; horren arabera, Euskal Herriko Goi Mailako Musika Ikastegiak bertako ikaslez osatutako taldeak aukeratzen ditu Jazzaldirako. Aurtengo jaialdian, Musikeneko Four Corner Quartet, Eladio Diaz & Natanael Ramos Quintet eta No Gueif Quartet taldeek hartuko dute parte.

Jazz emanaldi guzti horiez gain, aurtengo egitarauan bada berrikuntzarik ere: lehen aldiz, haurrentzako programazio berezi bat prestatu dute. "Erraza ematen duen arren, guretzat oso zaila izan da. Gauzak ondo egin nahi genituen, eta gaia serio landu nahi genuen. Arrazoi horiengatik guztiengatik, denbora asko behar izan dugu haurrentzako programazioa prestatu ahal izateko; 48 urte, hain zuzen. Zerbait duina egingo genuela ziur egon nahi genuen. Gure ikus-entzule guztiek merezi duten bezala, arreta, ardura eta zorroztasunarekin jokatu nahi dugu, baita gazteenekin ere".

Kontzertuen eta festaren egunak gerturatzen doazen heinean, sarreren salmenta ere goraka doa. Baina krisi garaia dela gogoan izan du zuzendariak: "Sarreren salmentak ez dira jaitsi, baina kontuz ibiltzeko garaia da. Arreta jarri eta kontu handiz jokatu dugu. Kontzertu asko doan izateaz gain, beste batzuk merke jartzen saiatu gara. Badakigu jende asko etorriko dela, baina horretarako lan handia egin dugu. Jaialdia asko sustatu dugu, eta krisi garaian jendeari sarrerak erosteko erraztasunak ematen saiatu gara". Ordaindu beharreko kontzertuen artean, hamar euro inguruan dabiltza sarrera merkeenak; garestiena, berriz, 67 eurokoa da. Kursaaleko entzulekuko kontzertuetarako, Trinitate plazarako edo San Telmo museorako bonuak erosteko aukera ere jarri dute.

Arratsalde osoa pasa dut bi emakumeren hizketaldi gogaikarri bat ekidin ezinik. Gogaikarria bai, baina nahita ere ezin kendu belarririk etengabeko hitz jario horretatik. Kaleko banku batean eseri naiz egunkaria irakurtzera, eta bi minutu baino lehen atzeko bankura norbait iritsi dela sentitu dut, inguruko hutsuneren bat betetzen denean konturatzen garen intuizio horrekin. Ahotsak dantzan hasi dira. Bi emakume. Atzean ditut, eta aurpegirik ez diet ikusi, baina liburu bat irakurtzen dugunean protagonistei aurpegia, gorputza eta begirada jartzen diegun moduan jarri diet hauei ere. Zenbat jolas egin daitekeen irudimenarekin!

Egunkariko berrietan kontzentratzen saiatzea alferrik da, behin eta berriz labaintzen naiz lerro lausoetatik nire gibeleko amildegira; diotenak grazia egiten didalako batetik, eta Torremolinosetik entzuteko moduan hitz egiten dutelako bestetik. Argaltzeko dietaz, otorduez eta elikagai debekatuez hitz egin dute; geroago deskubritu dut hauetako bat (nire irudimenean kaoba koloreko ile motza eta betaurrekoak dituena) dietetika eta nutrizioko kontsulta baten jabe dela.

Egunean bi litro ur edan behar dira, sekula ez otorduetan, beti aurretik edo ondoren. Hiru fruta pieza eta bi barazki errazio jan behar dira. Behi esnea txarra da; lehen soja esnea omen zen onena, baina orain almendra edo arroz esnea hobe omen da. Astean hirutan arrain urdina, eta bitan arrain zuria, eta haragi gorria astean behin bakarrik. Azukreak gizendu egiten du, eta sakarinak minbizia eragin dezake… Eta ni estresatu egin naiz! Eguerdiko hamabiak dira, eta ez dit denborarik emango bazkaldu aurretik litro bat ur edateko eta fruta pieza bat jateko, ez dit denborarik emango! Arraindegira astean pare bat aldiz joaten naiz gutxienez, gorputzak edo gutiziaren batek eskatzen didan arraina aukeratzen dut, eta kolorerik ez diot galdetzen sekula. Modak joan-etorrian dabiltza uneoro, bai jantzietan, bai haurren heziketan, bai haurdunaldietan eta baita elikaduran ere. Zenbaitetan pentsatzen dut erotzen ari garela. Entzundako orori kasu egiten badiogu dioten guztiari buruz asko jakingo dugula, baina gorputzak eskatzen duena entzuteko gaitasuna galduko dugula. Uste dut galtzen ari garela, edo galdu dugula… Lastima.

Askotariko musika emanaldiak antolatu dituzte aurten ere Errenteriako madalenetan. Iganderako Ddik, Humus, Kaso Mai eta T. Dinox taldeak gonbidatu dituzte; Errenteriako Musika Taldeen Elkarteak eta txosna batzordeak antolatu dituzte kontzertuak. 23:00...

Maximina Espeso Torrelavegan jaio zen (Kantabria, Espainia, 1959), bere gurasoen bidaia batean. "Bidaiatzen ari zirela jaio nintzen, eta ez diot orain artean bidaiatzeri utzi". Iruñean hazi da, eta iruindartzat du bere burua. Erizain lanetan ari dela 25 urte dira jada; orain, Donostia ospitaleko neurologia sailean lan egiten du. Gaueko txanda batean, 2012ko azaroan, sail horretako hainbat langileren solasaldi bat izan zen, hain justu, Nire paga, zure estra egitasmoaren ernamuina. Geroztik, proiektua hazi besterik ez da egin.

Gaueko txandako neurologia zerbitzuan izan zenuten solasaldi hura nola gogoratzen duzu?

Erizain eta erizain laguntzaile taldetxo bat geunden. Hitz egiten hasita, jabetu ginen guztiok genuela inguruan egoera dramatikoren bat pairatzen ari zen norbait, hala senideak nola lagunak. Aldi berean, gure zerbitzuan ezohiko ospitaleratze asko gertatzen ari zen; batik bat, aurrekaririk ez zuen gazte asko etortzen ari zen iktusak jota. Gazte horietako batzuekin hitz egin genuenean, jakin genuen egoera berriaren ondorioz jasaten ari ziren pobreziaz, estres izugarrian bizi zirela, eta horrek, seguru aski, iktusa eragin zien. Langileok hain gertu sentitu genituen arazoak, non gure kasa zer edo zer egiteko erabakia hartu baikenuen.

Zerbait hori izan al zen 'Nire paga, zure estra'? Zertan datza?

Lehenengo eta behin, gure ideia serio hartu genuen. Hasiera batean, proiektuaren ardatza gure zerbitzuko langileon aparteko ordainsari osoa edo zati bat ematea zen. Ez genuen uste Gabonetako ordainsaria jasoko genuenik, eta emango zigutela esan zigutenean bide ona zela pentsatu genuen. Baina azkenean ez ziguten eman. Hori dela eta, egitasmoa gauzatzeko beste esparru batzuetara zabaldu, eta jabetzako lanpostua duten guztiengana jotzea erabaki genuen.

Behin dirua jasotzen hasita, diruaren kudeaketa egiteko nola moldatu zarete?

Gure mugen jabe egin ginen, eta beste erakunde batekin lan egiteko premia sumatu genuen. Gipuzkoako hainbat gobernuz kanpoko erakunde aukeratu genituen. Horien artean, Caritas hautatu genuen haren ibilbide luzeagatik, sinesgarritasunagatik eta fidagarritasunagatik. Caritasek Eliza kristauarekin duen loturak dudak sortu zizkigun, gutako gehienok ez genuelako horrekin bat egiten, baina aldekoak hobetsi, eta Caritasekin kontaktuan jarri ginen. Ez gara damutu; profesional oso onak dituzte, benetako beharra eta iruzurra ederki bereizten dakitenak. Caritaseko Gipuzkoako ordezkariei gure proiektua gustatu zitzaien, eta kontu korronte bat sortu zuten.

Nork jaso dezake dirua, zehazki?

Plataformaren bitartez biltzen den diru guztia jasoko dutenen soslaia zehatza da. Krisi ekonomikoagatik pobrezia egoeran dauden familiak, eta bakarrik Gipuzkoako familiak. Jakin badakigu egun Gipuzkoan 8.000 familia inguru daudela krisi ekonomikoak eraginda egoera honetan.

Zer egin behar dute egoera horretan daudenek diru laguntza lortzeko?

Caritaseko bulegoetara jo dezakete. Badakigu diru laguntza bat eskatzera joatea ez dela gauza erraza, lotsa sentitzen dela, eta beharra dutenak baino gutxiago dira laguntza eske doazenak. Guretzat, ezinbestekoa da egoera horretan dauden familiek jakitea dirua egon badagoela eta beren egoera azaldu eta frogatzen dutenei laguntza emango zaiela. Diru bilketa aurrera doa, eta elkartasun asko jasotzen ari gara. Laguntzen jarraitzeko dirua badago. Egia esan, errazagoa da bilketa banaketa baino, zaila baita benetako beharra duena nor den bereiztea.

Musu truk egiten duzue lan hori guztia. Zergatik?

Gure lanorduetatik kanpo suhiltzaileekin, epaitegietako zein postako langileekin, ertzainekin eta lanpostua jabetzan duten hainbat eremutako langileekin egoten gara proiektuaren berri emateko. Gero eta lan gehiago dugu, proiektua hazten ari delako etengabe. Atzerrian gure berri izan dute, eta informazio eske ditugu Alemaniako, Kanadako, Austriako zein Espainiako erizain taldeak. Erizainok eta erizain laguntzaileek sufrikarioa hurbil-hurbil daukagu, eta uste dut horrek sentsibilizatu egiten gaituela.

Proiektuak diruaren beste erabilera bat erakusten du, ezta?

Bai, badu halako mezu subliminal bat, esan nahi baitugu dirua gorde, pilatu eta gastatu daitekeela, baina dirua eman ere egin daitekeela. Finean, indibidualismoaren gainetik, bizitzaren zentzu komunitarioa gogora ekartzen dugu, bestearekin hartu-emanean egiten dugun guztia gurera itzuliko baita. Uste dugu garaiotan berreskuratu beharreko balioak direla, krisiak okerrena erakusten duen bezala onena ere agerian uzten duelako.

Inoiz izan al duzue diru laguntzen onuradunen berri?

Gure kanpaina guztien aurpegia izan naiz. Behin gizon batek eskerrak eman zizkidan kalean, eta zergatik galdetuta, onuradun gisa aurkeztu zuen bere burua. Jarraian, bere egoera kontatu zidan. Langabezian geratu ondoren zorrak izugarri handitu, eta itota zegoen. Gure berri izan zuen, eta Caritasera jo zuen. Caritasek ez du dirurik zuzenean ematen, baina bere zor guztiak ordaindu, eta gizonak arnasa izan zuen hilabete batzuetan. Tarte horretan, etxeko tresnak konpontzeko tailer bat ireki zuen garajean, eta, auzotarrek berera jotzeko ohitura hartu dutenez, ondo doakio. Guretzat, hori entzutea bezalakorik ez da.

Gatzagen topaketak

Leintz Gatzaga

Gatzak arreta guztia bereganatuko du gaur eta bihar Leintz Gatzagan. Barnealdeko gatzagen lehen topaketak antolatu dituzte gaurko; bihar, berriz, haurrentzako zein helduentzako jarduera ugari izango dira Gatzaren Egunean.

Hitzaldiak, proiektuen aurkezpenak, mahai inguruak eta bisita gidatua prestatu dituzte Gatz museoan, goizetik arratsaldera arte. 10:00etan hasiko dira gaur topaketak, eta ordu erdi geroago emango dute lehen hitzaldia: Barnealdeko gatzagen ondarearen berreskurapen proiektuen erabilera turistikoa.

Arratsaldera bitarte gatzagekin lotura duten herrietako ordezkariek euren proiektuak ezagutaraziko dituzte; turismoan eta herrien garapen sozioekonomikoan zer eragin duten ere aztertuko dute. Parte hartuko dutenen artean daude Buradon eta Añana (Araba), Arteta (Nafarroa) eta Pozako (Burgos, Espainia) gatzagak gertutik ezagutzen dituzten hainbat norbanako eta talde.

Topaketen amaieran, 16:30ean, bisita gidatua egingo dute Leintz Gatzagako Erdi Aroko gunera eta Gatz museora; gatza dastatzeko aukera izango dute jarduerara batzen direnek.

Gatzaren Eguna, igandean

Igandean haurrek zein helduek izango dute zertaz gozatu. Helduentzako bisita gidatua antolatu dute Jakion Debagoieneko barazki eta fruta kontserbagintza enpresara eta Gatz museora. Goizean 10:00etatik 13:00era egingo dute; arratsaldean, berriz, 16:00etatik 18:00etara —aurrez izena eman behar da—. 13:00etarako gatza dastatzea prestatu dute herriko plazan.

Haurrek, bitartean, hainbat tailerretan parte hartzeko aukera izango dute. 11:30ean hasita, txokolate gazizko bonboiak, taloak eta beste egiteko tailerrak egingo dituzte. Leintz Gatzagako Guraso Elkarteak, Oñatiko Txokolateixiak eta Leintz Gatzagako Sorginak emakume taldeak lagunduko dute antolaketan.

Musika ere ez da faltako. 13:30ean kalejira egingo dute Brasilgo Lovis G & AR taldearekin. 19:30ean ere kontzertua emango du talde horrek.

Gatazka politikoagatik Euskal Herrian ezaguna den hiri batean bizi da Olaia Elortza (Lasarte-Oria, 1977), Ipar Irlandako hiriburuan, Belfasten —Beal Feirste gaelikoz—. Lau urte eta erdi daramatza han bizitzen. "Beti nahi izan dut ingelesa ikasi, eta lanik gabe gelditu nintzenean, hemengo kontaktu bat eman zidaten Lasarten. Orduan etorri izan ez banintz, ez nintzateke inoiz etorriko", esan du Elortzak.

Irlandako iparraldera iritsi zenean, baina, ez zuen integratzeko arazo handirik izan: "Belfasten bizi ziren (eta diren) lagun batzuen lagunekin hasi nintzen bizitzen". Kataluniako bi neska dira. Haiei esker hasi zen harremanak egiten: "Izugarri lagundu zidaten, eta, haiei esker, jende mordoa ezagutzeko aukera izan nuen: euskaldunak, katalanak, galiziarrak eta, nola ez, Belfastekoak. Oso lagun onak dira gehienak".

Belfasteko eta Euskal Herriko ohiturak alderatzeko garaian alderik handiena otorduetan dagoela nabarmendu du Elortzak. Jatetxe batzuk izan ezik, Irlanda iparraldeko sukaldaritza "ez da munduko onena".

Gobernuaren laguntzak

Euskal Herriarekiko beste alde nabarmenetako bat da hirian alokairuan bizi den jende kopurua. "Ez da oso garestia, eta gazte gehienak oso goiz joaten dira bakarrik edo beste norbaitekin bizitzera", azaldu du. Gobernuak laguntza ematen die alokairuan bizitzeko, eta horrek asko laguntzen du, baina badu bere alde txarra ere: "Batzuk oso konformista daude alde horretatik, eta ez gazteak bakarrik, baita jende heldua ere".

Haurrak izateko ere laguntzak ematen dizkie Ipar Irlandako Gobernuak, eta, horregatik, "oso goiz" ezkontzen dira Belfasteko gazteak. "Gehienek 30 urte bete baino lehenago izaten dituzte haurrak normalean".

Ipar irlandarrei lan egitea "kostatu" egiten zaiela uste du Elortzak. "Izan dituzten arazoengatik izan daiteke hori... Baina ez pentsa lanik egiten ez dutenik!", esan du, umorez. Belfasteko jendea gustuko du lasartearrak: "Beti jaso izan dut beraien laguntza eta babesa; beti edo ia beti daude laguntzeko prest, bai alde batekoak, baita bestekoak ere. Horrez gain, familia oso garrantzitsua da eurentzat". Belfasteko hizkera oso ezberdina den arren, "ulertarazten saiatzen dira beti". Hori bai, galdera pertsonal "gehiegi" egiten dituztela iritzi dio.

Gau giroari dagokionez, "lurrera erori arte" edaten dutela nabarmendu du. "Euskal Herrian asko edaten dugun ospea dugu, baina hemen are gehiago edaten dute; master bat dutela dirudi". Hori gazteen zein helduen artean gertatzen dela ziurtatu du. Tabernak goizaldeko ordubatean ixten dituzte, eta, ondoren, house party-ak (jaiak etxeetan) egiten dituzte. Neska gazteen janzkerak ere atentzioa eman dio, "elurra egiten badu ere ia tapatu gabe ateratzen direlako".

Gatazkaren zauriak

Hamarkada luzez jasan du unionisten eta errepublikarren arteko gatazka Ipar Irlandak, eta, bereziki, Belfastek. Ostiral Santuko bake akordioa orain dela hamabost urte sinatu zuten, baina, Elortzaren ustez, "gauza asko dago oraindik egiteko, zauriak zabalik daudelako". Horrela, azken egunetan martxa orangisten karietara sortu diren istiluak jarri ditu adibide moduan. "Bake prozesua poliki doa, eta kosta egiten da, minak barruan jarraitzen duelako oraindik". Loialista baino errepublikar gehiago ezagutzen ditu lasartearrak, eta nabarmendu du bi aldeetan bakea nahi duen jendea "gehiengoa" dela.

Kuriositate gisa, bi anekdota kontatu ditu Elortzak. Uztailaren 11tik 12rako gauean, suak pizten dituzte Ipar Irlandako unionistek. Su emateko prestatu zuten egur pila baten puntan, norbaitek eliza batetik lapurtutako Ama Birjinaren estatua bat jarri zuen. Beste batean, berriz, Irlandako bandera zelakoan, kolore berberak —baina alderantzizko ordenean— dituen Boli Kostako bandera bat jarri zuten.

Gipuzkoako arrantzale ohiek eta saregintzan aritutako hainbat emakumek omenaldi beroa jaso zuten asteartean Donostian, Karmengo amaren egunean. 70 urtetik gorako arrantzaleak omendu zituzten; adina dela eta, guztiek ezin izan zuten omenaldian egon. Ha...