Motorrik gabeko mugikortasun iraunkor baterako bidean, bizikletaren erabilera sustatzeko urrats bat gehiago egin zuten Gipuzkoako Batzar Nagusiek joan den ekainaren 5ean: Gipuzkoako Bizikleta Bideen Lurraldearen Arloko Plana (LAP) jasotzen duen foru araua onartu zuten alderdi guztiek aho batez. Bizikletaren erabilera sustatzea da planaren helburua; baina, batez ere, bizikleta eguneroko joan-etorrietarako erabiltzea nahi dute. "Gipuzkoak dituen ezaugarriekin, bost kilometroko distantzietan motordun ibilgailuen alternatiba erreala da bizikleta; distantzia horretan egoten dira herriak, industria poligonoak eta baita ikasteko lekuak ere", azaldu du Unai Erroitzenea aldundiko mugikortasun arloko zuzendariak.

Lurralde guztirako oinarrizko bizikleta bideen sarea jaso dute egitasmoan; helburuak, ezaugarriak eta jarduera programak zehaztu dituzte. Azpiegitura horiek egiteko epeak ezarri dituzte; lehentasunen arabera, bide batzuk hurrengo lau urteetan egitea aurreikusten dute, eta beste batzuk, berriz, zortzi urte baino lehen. Dena den, badira zortzi urte barru berrikusteko utzi dituzten ibilbideak ere, "bidea nondik izango den erabat definituta ez dagoelako edo bestelako zailtasunak daudelako". Proiektuen epeez gain, laurteko bakoitzean bidegorrien sarean aldundiak egin beharreko inbertsioak ere zehazten ditu foru arauak.

Mugikortasun irizpideen arabera erabaki dute zeintzuk izango duten lehentasuna: "Eguneroko joan-etorrietarako erabilgarriak diren zatiei eman diegu lehentasuna; bizikleta lanerako, ikastera joateko eta eguneroko zereginetarako erabiltzea nahi baitugu". Hiri barneetako bideez gain, elkarrengandik gertu dauden herriak lotzea da garrantzitsua: "Horietan, bizikleta oso erabilgarria da. Errepideetatik ibilgailuak ateratzea eta mugikortasun kultura aldatzea denontzat onuragarria da".

Guztira, bederatzi ibilbidetako proiektua dago Gipuzkoan; herrien arteko loturak ibilgailu motordunik gabe egiteko aukera emango dute; hau da, bizikletaz eta oinez. "Eskualdea egituratzeko azpiegiturak dira; funtzio soziala betetzen dute". Guztira, 439,1 kilometroko oinarrizko bidegorri sarea dago aurreikusita Gipuzkoan; oraindik, 262,3 kilometro daude egiteko,%59.

Udalekin elkarlanean

Gipuzkoako oinarrizko bidegorri sarean, herri arteko ibilbideak bakarrik egiten ditu aldundiak; herri barneko sarea udalen eskumena da. Ondorioz, bizikleta bideen artean, oinarrizko foru sarea eta oinarrizko udal sarea bereizten dituzte. Udal sareko 74,4 kilometro burutu dituzte, eta 75,9 kilometro daude egiteko. Foru sareari dagokionez, 102,4 kilometro daude amaituta, eta plangintzaren arabera, beste 186,4 kilometro egingo dituzte datozen urteetan. Batzar Nagusietan onartutako egitasmoa bete beharrekoa da aldundiarentzat, baina udalentzat gomendiozkoa da. Udalekin koordinazioan lan egin behar dela uste du Erroitzeneak. "Elkarlana beharrezkoa da bi sareen arteko loturak ondo egiteko. Ez du zentzurik guk herri arteko bidegorria egitea eta gero horren lotura den herri barneko bidea egin gabe egotea. Udalei ere urratsak egitea eskatzen diegu".

Plana behin betiko hil honetan onartu duten arren, zazpi urte lehenago hasi zen prozesua. "Bitartean, parte hartzeko hainbat gune izan ditugu udalekin, garapen agentziekin eta baita bizikletaren inguruko eragileekin ere". Dokumentuko irizpide eta lehentasunak kontuan hartuta egin dituzte orain arteko ibilbideak ere.

Aurten, bi bidegorri inauguratu dituzte: Arrasate eta Oñati artekoa da bat; Urnieta eta Andoain arteko zati bat da bestea. Andoain eta Sorabilla auzoaren artean ere lanean ari dira. Zumaia-Narrondo eta Hernaniko Karabel-Portu ingurukoak izango dira hurrengo proiektuak. "Diru kopuru xumea eskatzen duten proiektuak dira; hemendik urte bukaera arte dugun aurrekontuarekin horiek egin ditzakegu". Datorren urte hasieran, berriz, Ordizia-Itsasondo bidegorria abian jartzea aurreikusten dute.

Inbertsioen menpe

Planean hemendik lau urtera egin beharrekoa zehazten den arren, horrek inbertsio bat eskatzen du. Egungo egoera ekonomikoak inbertsio horiek zenbateraino baldintzatuko dituen beldurra badago: "Ikusi beharko da urtero gai garen planean zehaztutako inbertsioak egiteko. Dena den, aldundiaren lehentasuna da mugikortasun iraunkorra bultzatzea; beraz, aurrekontuetan ere isla izan beharko luke".

Azpiegituretatik harago, bizikletaren erabilera sustatzea ere bada planaren helburua: "Gipuzkoako bizikletaren estrategia garatu behar da. Epe motzean, aholkularitza kontratu bat aterako dugu; bizikletaren estrategia garatu beharko du, hainbat eragilerekin elkarlanean, prozesu parte hartzaile baten bidez. Jarraitu beharreko politikak eta bizikleta sustatzeko tresnak definituko ditu. Zortzi urterako estrategia izango da".

Bizikleta sustatzeko ahalegin horretan, bizikletaren erabilera dagoeneko handitzen ari da. Horrela ondorioztatu dute azken urteetako datuek. Aldundiak hainbat bidegorritan kontagailuak jarri ditu, eta urtero ateratzen dituzte bide horien erabilera txostenak. Inkestak ere egiten dituzte erabiltzaileen artean, bidegorriak zertarako erabiltzen dituzten jakiteko. "Tresna garrantzitsua da guretzat, politikak eta helburuak zehazteko".

Oinezkoentzat eta bizikletentzat prestatuta daude bidegorri gehienak, baina oinezko erabiltzaileak txirrindulariak baino gehiago dira. "Kasu gutxi batzuetan, ibilgailuak ere pasatzen dira bide horietatik, baserri bideetan eta horrelakoetan". Iazko datuen arabera, bidegorrien erabiltzaileen %26 txirrindulariak dira, eta %74, oinezkoak. Oinezkoek, gehienbat, aisialdian erabiltzen dituzte bide horiek; oinezkoen %70ek. Txirrindularien artean, berriz, %46k eguneroko joan-etorrietarako erabiltzen dituzte bidegorriak: lanera edo ikastera joateko edo eguneroko bestelako zereginetarako.

Onura ekonomikoak

Era batera edo bestera, bizikletaren abantailak kontaezinak dira. "Modu iraunkorrean mugitzeko aukera emateaz gain, ibilgailuak errepidetik aterata ingurumenean ere eragin onuragarria du. Osasun aldetik ere kirola bultzatzen du. Erabiltzaileentzat onura ekonomikoak ere badauzka, merkeagoa baita".

Mugikortasun iraunkorrerako bidean, garraio publikoa bezain "garrantzitsuak" dira bizikleta bideak Erroitzenearentzat. "Horrela mugitzera ohituago dauden herriak badaude; guri ere ohitura eta kultura aldaketa eskatuko digu". Donostian eta herri handietan ere bizikletarako joera handiagoa ikusten du. "Bizikleta sustatzean, ez dira bakarrik azpiegiturak jarri behar; ibilgailuei oztopoak jartzea ere eskatzen du, jendea horrela mugikortasun iraunkorreko ohituretara bideratzeko".

Beste igande bat da, baina ez bat gehiago. Beste igande bat Aiako Andatza auzoan, igande euritsua baina hunkigarria, hainbaten begietan euri tantak negar malkoekin nahasterainokoa. Astero-astero dantzan jartzen diren hamarnaka oinak bikoiztu edo hirukoiztu egin dira; guztia, Aristerrazuko erromeriari leialak diren horien omenez. Eguraldia petralduta esnatu bada ere, auzora iristerako nabari da gaur ere ez dutela hutsik egin. Autoak marra zurietatik kanpo, inprobisatutako aparkalekuak eta trikiti doinuak plaza aldetik. Jendetza batu zuen igandean Andatza erromeria elkarteak antolatutako festak. Esker ona bikoitza izan zen: antolatzaileek zaleei, eta zaleek prestaketetan aritzen direnei.

"Benetan merezi dute omenaldia, euritan ere beraiek dira dantzan ari direnak". Hala mintzo da Iosu Arrizabalaga Izer; trikitilari eta erromeriazale izateaz gain, omenaldian laguntzaile dabil. Ondo baino hobeto ezagutzen du Aristerrazuko erromeria. Igandero joaten da normalean, soinua jotzera ez bada, erromeriaz gozatzera. "Etxe bat", "familia bat" da harentzat jaieroko martxan han sortutakoa. Azalpenak eman bitartean, plazako oholtza gainetik igarotzen jarraitzen dute trikitilari eta pandero jotzaileek, txandaka-txandaka; hirurogeiren bat izango dira egun osoan. Tartean, erromeriazaleen omenez ondutako doinua entzungai. Zirimiriaren pean osatu da dantzarako taldea, eta, inguruan, aterkien errenkada.

Eguerditik jai giroan dabiltza hara eta hona. Euritik babesteko aterpean bildu dira asko arratsalde partean; beterik dago taberna ingurua. Oholtzatik jaisten doazen heinean, agertuz doaz musikariak ere, jan-edanen berora. "Dantzarako gogoz dago jendea, baina...". Guztiek dute eguraldia hizpide. Hala ere, dantzarako ez ezik, berriketarako elkargune ere izaten ari da eguna. Aspaldiko —eta ez hain aspaldiko— garaiak gogoan dituzte uralitaren azpian daudenek. Erromeriazaleen omenezko plaka jarri dute han, argazkiz osatutako mosaiko itxurako bat ondoko paretan, eta egunerako propio jarritako pantaila batean, irudi gehiago: jaiero ateratako argazkiak. Jende ugari dabil haiei begira, euren burua noiz ikusiko zain.

Hizketaldi eta trago artean hasi da inguruan zirkulu bat irekitzen. Juani Iriondo eta haren kuadrilla dira erromeriaren jarraitzaile finenetako batzuk. "Ia igandero etortzen gara hamalau laguneko kuadrilla; dantza egin, eta gero hemen afaltzen dugu". Mendarokoa da Iriondo, eta Azpeitiko taldea du lagun. "Zoragarria" deritzo Andatzak antolatutako jaiari, eta euria egitea "lastima" bada ere, hori ez da geldirik geratzeko aitzakia: "Hasi egin behar lekua egiten!". Eta hasi dira. Hasi dira oinak dantzatzen; banaka lehenik, bikoteka gerritik helduta ondoren. Aristerrazuko esentzia, bete-betean.

Gainerakoei, dantzan egitea kosta. Izerrek bazekien erromeriazaleak ez direla hain erraz kikiltzen. "Hauei ez zaie kostatzen, hauek beste batzuk bultzatzen dituzte, eta guretzat babes handia dira". Dantzari eta musikariek zalea dute lagun; zaleak dantza eta musika behar ditu gertu. Hori dela eta, omenaldia ez dute soilik ausartenei eskertzeko baliatu. Jende asko hurbiltzen da dantzara, baina beste horrenbeste elkartzen da bazterretik begiratzera. Izerri aitortutakoa da honako hau: autoan gidari etorritako bat autotik bertatik entzutera geratutakoa da, "agian ausartzen ez zelako edo".

Iluntzen hastear da, eta ez dirudi plazaren bueltan etxerako presarik dagoenik; afaritarako garaia dantzaldiaren lagun banaezina da Aristerrazun.

Azken saioa, etzi

Amaitzear da Aristerrazun iganderoko jarduna; hilaren 16an, igandean, Izer eta Alabierrek egingo diote ongietorria udari, dozenaka erromeriazaleren babesean. Urrian itzuliko dira, hirurogei urtetan baino gehiagotan bildutako bizipen eta istorioak pilatzen jarraitzeko. Udan, ordea, ez da atsedenik erromeriazale nekaezinentzat: gogotsu dira edozein herritako plaza dantzan jartzeko.

• Metalgintzan deitutako greba egunak. CCOO, LAB eta UGT sindikatuek hiru eguneko grebara deitu dute Gipuzkoan, sektoreko hitzarmenaren alde. Hilaren 17, 19 eta 21erako deitu dute lanuztera.

Batere sakelakorik gabe nabil azken bi hilabeteotan, bazterren batean enegarrena galdu nuenetik. Egun hartan gertatutakoa nire oroimenean lanbro trinkoen artean ageri denez, nahi banu ere non eta nola desagertu zitzaidan ezingo nizuke kontatu. Baina jakin ezazu gertakariak batere nahigaberik ez zidala eragin. Sakelako telefonorik gabe hobeto bizi naizela aspaldi antzeman nuen, eta, kaikua izatearen poderioz, tramankulu garestirik soinean eramaterik komeni ez zaidala ere ikasita neukan.

Duela hamar urte amari auzoko supermerkatuko zozketa batean egokitutako trastea zen dantzalekuren batean geratu zena. Deiak egiten eta mezuak jasotzen bikain portatzen zen, eta zuri-beltzezko pantaila ñimiñoak huskeriatan astia galtzeko beta gutxi eskaintzen zuen. Milioika aplikazio txororen ordez, bi ezaugarri aparteko zeuzkan.

Zure tresna dotore eta ezin garestiagoak ez bezala, bi aste luze egiten zituen nireak bateria hustu arte. Ez zen hori haren gaitasun harrigarriena: gin tonicarekin betetako edalontzian minutu erdiz murgildu, eta batere kexatu gabe lanean jarraitzen zuen. Lagunartean-eta apustu andana irabazitakoa naiz Nokia maitagarri haren kontura.

Soinean telefonorik ez daramadanetik adiskideekin lehen baino ordu gehiago ematen ditudalakoan nago. Zoritxarrez edo, lanean aritzeko noizean behin posta elektronikoa begiratzearekin aski eta sobera dut. Aitak Skype-rekin pozarren deitzen dit, Realari buruz luze jardun dezakegulako, garesti suertatuko ote zaigun batere kezkatu gabe.

Askotan Facebook ere popatik hartzera gustura asko bidaliko nukeela pentsatu izan dut, eta berandu baino lehenago halakorik egiteko bezain adoretsua izango naiz. Segapotorik gabe bizitzeko ere gertu nago, kontratu malapartatua noiz amaituko zain. Asko jota beste pare bat galtzeko beta bakarrik izango dut.

Laster ziklo berri bat abiatuko dut, hamar euro kostatzen den sakelakoa topatu bainuen lehengoan denda batean. Oinarrizko betebeharretan ederki asko moldatzen dela azaldu zidan saltzaileak, baina "modernoagoa" eta "osoagoa" den bat saldu nahian hasi zen segituan. Ez nekatzeko erregutu, eta merke antzeko hura erosi baino lehen zalantza bakar bat argitzeko eskatu nion. Gin tonicean igeri pixka bat eginez gero funtzionatzen jarraituko ote zuen galdetu nionean, isil-isilik geratu zen morroia. Erosketa aproposa den ala ez jakin gabe zalantza batean nago oraindik.

2012ko ekainetik irailera, egunean 16.758 lekualdatze egin ziren, batez beste, Donostian. 2011ko udarekin alderatuta, %2 igo zen bizikletaren erabilera; 2010tik 2011ra, berriz, %27ko igoera izan zen.

Gipuzkoan naturaz gozatzeko hainbat eremu daude. Horietako batzuk kontserbazio bereziko eremu izendatzen ari dira egun, baina batzuek aurretik ere badute babesa. Hala, lau parke natural daude: Aralar, Aiako Harria, Pagoeta eta Aizkorri-Aratz. Horrez gain, babestutako hiru biotopo aurki daitezke Gipuzkoan: Leitzaran, Iñurritza eta Deba-Zumaia itsasertza.

Txingudiko badia Hegaztien Babeserako Eremu Berezia da. Horrekin batera, zuhaitz aparta izendaturiko hamar zuhaitz ere badaude lurraldean, ondorengo herrietan: Aian, Aizarnazabalen, Albizturren, Altzon, Arrasaten, Bergaran, Donostian (bi), Getarian eta Hernanin.

• Autobus lineak indartzeko dirua, milioi eurotan. Uztailaren 1etik aurrera, Gipuzkoako zortzi autobus lineatan zerbitzuak gehitu edo indartu egingo dituzte. 2,3 milioi euro bideratuko ditu Gipuzkoako aldundiak horretara.

Herri barruko bidegorrien sareak osatzeko, 250.000 euroko diru laguntza eman die Gipuzkoako Foru Aldundiak zortzi udali: Zizurkil, Zarautz, Villabona, Eskoriatza, Ordizia, Hernani, Beasain eta Donostiari. 26 udalerri aurkeztu ziren deialdira, eta hori...

Hernio-Gazume eremuak izendapen berezia jaso ondoren, Alkizan interpretazio zentroa inauguratu dute. Fagus Alkiza izena jarri diote udaletxeko goiko solairuan dagoen zentroari, eremuan pagoak duen garrantziagatik eta nazioartera zabaldu daitekeen izen...