758 elkarte gastronomiko daude Gipuzkoan; horietatik, 119 Donostian. Gaur egun oraindik irekita dagoen elkarterik zaharrena Donostiako Union Artesana da; 1870ean sortu zen. La Fraternal elkartea itxi ondoren sortu zuten.

Tolosako Aurrera gastronomia elkartean sartzea nahi zuen Itsaso Basterretxeak (Tolosa, 1988). Nerea Bordagaraik (Usurbil, 1988), berriz, Usurbilgo Mahaspildegin. Duela gutxi arte emakumeei itxita egon diren elkarte gastronomiko horietan haientzat leku...

EAEko Berdintasunerako Defendatzaileak 2010ean egindako txosten baten arabera, Gipuzkoako elkarte gastronomikoen %45,8k ez dituzte onartzen emakume bazkideak. 166 elkartetan galdetu zuten.

Lantegia

Errenteria

Pentsamendu ekologikoren lantegia. Izen hori jarri diote igandean, Errenterian, Mikelazulo elkartean egingo duten egun osoko ekinaldiari. "Mikelazuloko unibertsitatearen" jardunaren emaitza izango dela azaldu dute, eta gonbidatu berezi Jorge Riechmann idazle eta soziologoa izango dute. Ekologiari buruzko gogoeta ezinbestekoa dela oroitarazi dute antolatzaileek. "Krisi ekologikoak erronka definitibo baten aurrean jartzen gaitu", esplikatu dute. "Klima iraulketak, biodibertsitate ekologiko eta kulturalaren hondamenak, hiritartze prozesu erraldoiak, energiaren krisiak, bizimoduaren pozoitzeak... Horrek guztiak gizadi osoarentzat sufrimendu itzela sortzean gain, gizadiaren etorkizuna kolokan jartzen du. Horregatik egitasmo iraultzaileenak proban jartzen ditu. Egitasmo emantzipatzailea zuzendu, aberastu eta bizkortu beharra dago".

Egoera horrek arduratuta antolatu dute lantegia. "Ezagutza lantzea da helburu, ezagutza bizigarria, osasuntsua. Hau da, geure eta bakoitzaren esperientzia argitzen laguntzen duen eta esperientzia berrituetara bultzarazten gaituen lantegia nahi dugu" Hartara, lantegia espazio "ireki eta askea" izatea nahi dute. "Lantegian elkar loturik joango dira gogoeta teorikoak eta esperientzia praktikoak. Batak bestea elikatzen baitu eta bion batasunak osatzen du pentsamendu aske eta bizia. Lan-metodologian uztarketa hori zainduko da", azaldu dute.

Gonbidatu berezi gisara Jorge Riechmann hautatu dute. Mugimendu praktikoan eta lanketa teorikoan saiatzen del azaldu dute, eta aparteko ekarpena egin dezakeela gogoetan behar bezala aritzeko. Lantegia 09:30ean hasi eta iluntzera arte luzatuko da, eta hainbat gai jorratuko dituzte parte hartzaileek. Tartean bazkari begetarianoa izango dute, eta bazkaritarako orduan, "poema kosmikoen" irakurraldia ere izango da. Lantegian parte hartzeko Mikelazulon eman behar da izena.

Saioan, hainbat liburu jarriko dira parte hartzaileen esku eta Jorge Riechmannen azken bi liburuak (Al socialismo sólo se llega en bicicleta eta ¿Cómo vivir? Acerca de la vida buena) salgai egongo dira. Argibide gehiagorako: www.mikelazulo.com.

Urte asko daramatza Patxi Alberdik (Ibarra, 1949) Danimarkan, Mette emaztearekin ezkonduta eta psikiatra gisa lanean. Hala ere, ez du euskara galdu eta ez du eten Euskal Herriarekiko harremana. Tolosatik sartuta, Ibarrako lehen etxean jaioa da Alberdi —Benta Zabal izenekoan—; Eskolapioetan ikasi zuen, eta 10 urterekin seminariora joan zen; aurrera Lizarrara (Nafarroa) eta gero, 14 urterekin, Orendainera, garai hartako beste haur askoren gisan, "jaungoikoaren deia barrenean sentituta". "Garai hartan ez zen txorakeria, egia garbia baizik. Jaungoikoa gaur baino askoz hurbilago ibiltzen zen, baina pixkanaka urrundu egin zen, eta 16 urterekin, beste lagun askok bezala, haren deiei entzungor egin nien; etxera itzuli, eta Eskolapioetan bukatu nuen batxilergoa". Gogoan du Euskal Herrian orduan zebilen "modernitate haizea".

Batxilergoa bukatuta, Tolosako lagun batzuekin Bordele aldera joan zen frantsesa ikastera. "Etxetik lehen aldiz urrun eta 1968ko maiatza gertu, kanpoan eta, batez ere, gure barrenean iraultza osoa ibili zen". Han neska daniar batekin maitemindu zen —Mette zen—, baina etxera itzuli, eta Iruñera joan zen mediku ikasketak egitera. Ikasketez gain, "beste gauza asko" hasi zen egiten. "Iruñeko giro iraultzaile, berritzaile, borrokalari, euskaltzale, itxaropentsu hartan, gogorra eta utopikoa aldi berean. Sarrionandiak Argia-n esan berri duenez: Ziurtasun gutxi eta ilusio asko". Neska daniarra hilabete batzuk pasatzera etorri zitzaion Iruñera; familiari, ordea, ez zitzaion ondo iruditu harekin egotea, eta Danimarkara joatea ebatzi zuten orduan biek. "Gogorra eta penagarria izan zen, min handia izan nuen bihotzean", gogoratu du.

Hasiera "zaila" izan omen zuen; jendea, ohiturak, eguraldia, janaria eta, batez ere, hizkuntza oso desberdinak zirelako. Etxebizitza bat elkarrekin alokatu ahal izateko, ezkondu egin behar izan zuten —"gaur egun sinestezina badirudi ere"—; hiru hilabete pasatu eta gero, emazteak esan zion han bizitzeko daniera ikasi beharko zuela eta handik aurrera etxean daniera hutsez hitz egingo zutela. "Gora Euskadi! Nora etorri naiz ni?", pentsatu omen zuen, baina halaxe ikasi zuela dio. Baita ingelesa ere, mediku ikasketetako liburu guztiak ingelesez zeudelako, eta pixkanaka norvegiera eta suediera ere bai, ikasketak bukatu eta bi urtez Norvegian egon baitziren. "Hizkuntzak ikasteko ez naiz azkarra, ezta pentsatu ere. Beharra izan da motibo bakarra", azaldu du. Hiru seme-alaba izan zituzten, eta alaba zaharrenari hasieran euskaraz egiten hasi zitzaion, baina haurtzaindegiko pedagogoak esan zion euskara hizkuntza polita zela, baina haurrarentzat ez zela ona bi hizkuntzatan aritzea. Sinistu, eta hala egin zuen, danieraz hitz egin zion. Gerora ibili omen dira seme-alabak euskara ikasten, baina ez omen da hain erraza, "beharrik ez dutelako".

Gurasoak euskaldunak izan arren —aita tolosarra; ama irurarra— eta etxean euskaraz hitz egin arren, beti euskara kaxkarra izan duela dio Patxi Alberdik; senide guztiek Eskolapioetan eta Jesusen Alabetan ikasita "erdara pixkanaka etxean sartu zela" dio. "Hasieran senideen artean, gero gurasoei erantzuten, eta, azkenean, dena erdara hutsez egiten genuen". Lizarrako seminarioan hitz bat ere ez omen zuen entzuten euskaraz; gelakide zuen Tolosako Urkizu auzoko Ezeizabarrena ametsetan aritzen zenean besterik ez. "Zaila da esatea zer sentitzen nuen nik hari entzutean: nostalgia, lotsa, jakin-mina, dena nahastuta. Danimarkara joan, berdin sentitu, eta euskaraz irakurtzen hasi nintzen, oraindik burmuinean edo gibelean edo ez dakit non gordeta nituen euskal tantak ez galtzeko". Lizardi, Xabier Lete eta Xabier Azurmendiren liburuak, Zeruko Argia eta Jakin aldizkariak, geroago Egunkaria eta Galtzaundi aldizkaria… Orain "luxua" deritzo Internetez nahi duena irakurri ahal izatea.

Joan diren 30 urteotako gisan, mediku lanetan jarraitzen du Alberdik, psikiatra Kopenhageko ospitale batean. Lehen hogei urteetan eri psikotikoekin egin zuen lan, eta azken hamarretan depresio, etsipen, estutasun, antsietate eta horrelakoak dituzten gaixoekin ari da. "Gauza asko ikasten da eroetxe batean, baina ikasi dudan garrantzitsuena da ariman, gogoan edo jarri nahi duzun izeneko horretan, daniarrek edo euskaldunok, eroak edo normalak izan, gure barruko nahi, beldur, behar eta amets berdinak ditugula", azaldu du.

Aditzera eman duenez, hortik atera daitezke bere zaletasunak: poesia irakurri, pelikula eskandinaviarrak eta malenkoniatsuak ikusi, familia eta lagunekin lasai egon eta ondo jan. "Eta Aralarren bakar-bakarrik edota ilobekin, poetak esan zuen bezala, mendi hegaletan gora, oroitzapen den gerora, ihesetan ibiltzea. Zahartzen ari naiz, badakit, agerian dago".

Hondakinen kudeaketa txarrak egunerokoan arazoa jasaten duten biktimak eragiten ditu. Zabortegiak dituzten herrietako biztanleak. Etxean gaika biltzen ez diren janari hondarrak haiek bizi diren herrietan usteltzen dira, plastiko, beira, paper eta kart...

Lezon eta Donibanen autokontrolaren proba egiten ari diren gaixoak aholkatzen eta laguntzen dabil Nerea Colera familia medikua (Donostia, 1965).

Zenbat gaixo daude proba honetan?

Donibanen, hamalau hasi ziren eta hamahiruk jarraitzen dute; Lezon, hamahiru; Egian, 43; Amara Berrin, 82 eta martxoan 50 hasiko dira.

Zenbat dira Gipuzkoan Sintrom botika hartzen ari diren gaixoak?

EAEko datuak ditugu. Biztanleen %2k hartzen dute, eta 65 urteko biztanleen %8k. 43.682 paziente daude.

Zeintzuk dira botika hori hartu behar duten gaixoak?

Sintrom botika jartzen zaie fibrilazio bat daukatelako edo balbula protesiko bat jarri zaielako bihotzean. Orduan, kontrolak egin behar dituzte. Sintromak odolaren likidotasun maila neurri baten barruan mantentzen du; gaixoek esaten duten bezala, ez dadin ez oso lodia ez oso mehea egon. Tarteak 2-3 edo 2,5-3,5 artean egon behar du.

Zein onura ekarriko dizkio gaixoari?

Autonomia handiagoa emango dio, ez duelako osasun etxera joan beharrik izango; norbere gaixotasunaren arduradun egingo du; astero kontrola eginez seguruago egongo da, osasun etxean lauzpabost astean behin egiten delako kontrola. Hobea da bidaiatzen duen jendearentzat, etxea osasun zentrotik urrun duenarentzat… Osasun sistemarentzat ere onuragarria da, lan gutxiago eragiten diolako. Hala ere, gaixoek badute telefono zenbaki bat, eta eguneko 24 orduetan dei dezakete arazorik bada. Horrez gain, programa antolatu duten mediku eta erizainen jarraipena dute, eta osasun etxearekin ere jar daitezke harremanetan.

Arriskurik ekar diezaieke aldaketak gaixoei?

Ez. Datu guztiak grabatuta geratu dira makinan, baita zein dosi hartu duten ere. Datu horiek Internetez zein telefonoz jakinarazten dizkiote medikuari, eta hor egiaztatzen da ondo egiten ari diren ala ez. Arriskuren bat egotekotan, osasun etxean daukatenaren berbera litzateke.

Orain arte ikusitakoarekin zein balorazio egiten duzue?

Positiboa. Hitz egindako gaixoek pozik daudela esan digute.

Gipuzkoaz gain, beste tokiren batean dago martxan sistema hori?

Euskal Herrian ez. Beste toki batzuetan, ordea, martxan dago: Alemanian eta Erresuma Batuan egiten da, baita Espainian ere. Aragoin, 800 pazientek erabiltzen dute, Kanaria Uharteetan eta Andaluzian ere martxan da. Herrialde Katalanetan ere bai.

Osasun sisteman egiten ari diren murrizketen logikari jarraitzen dio sistemak?

Ez. Hau martxan hasi zen ekainean, eta ikerketa abiatu zuena lehenagotik hasi zen prestatzen, eta ez dauka zerikusirik, gainera, Osakidetzako agintariekin.

Zein dago proiektu horren atzean?

Proiektuaren zuzendaria Eduardo Tamayo da. Groseko mediku bat. Bi erizainekin batera ari da.

Gipuzkoan emakumeen eta gizonen arteko berdintasunerako ordenantza bat onartzen lehenengoa izan zen Tolosako Udala. Ondoren, berdintasun ordenantzak beste udal batzuetan ere lantzeko gida bat aurkeztu zuten Eudelek, Emakundek eta Eusko Jaurlaritzak; T...

Behatza ziztatu, odol tanta bat atera, zerrenda batean jarri, tresnan sartu, eta emaitzaren arabera, Sintrom botika hartu. Hori egin behar izaten du Rosa Sistiagak jaiotzatik duen eritasun batengatik. Orain arte, Pasai Donibaneko osasun zentrora joan ...

Elbarritasuna ez dela oztopo frontoian kirola egiteko erakusten dute astero zortzi pilotarik. Zubietako pilotalekuan elkartzen dira palan jokatzeko. Entrenamendu saioak ez ezik, txapelketa egitera ere animatu dira, eta abian jarri dute, aurten bigarren aldiz, aulki gurpildunean diharduten pilotarien Gipuzkoako Pilota Txapelketa. Gipuzkoako Pilota Federazioak eta Gipuzkoako Kirol Egokituko Federazioak hartu dute beren gain antolaketa. Jurgi Olasagasti aritzen da entrenatzaile lanak egiten pilotari taldearekin. "Hasieran, ariketaren asmoa aisialdiaren eta osasunaren ikuspegitik abiatu zen, beraien bizi-kalitatea hobetzeko asmoz", azaldu du. "Baina pixkana ikusi zuten entrenamenduen bitartez hobetzen ari zirela, eta partidak jokatzea eskatu zuten". Lehendabizi erakustaldiak jokatzen hasi ziren, eta gero etorri zen txapelketa antolatzeko ideia.

Kirol egokituaren mundua pixkana zabaltzen ari dela dio Olasagastik, eta hainbat kirol egin daitezkeela: "Lasterketak, saskibaloia, mahai tenisa, tenisa, esgrima… Zailtasunen bat duten pertsonek pentsatu ohi dute kirolik ezin dutela egin, eta hori ikusteak pena ematen dit, ez baita horrela. Ez dute ezagutzen nora jo dezaketen", nabarmendu du.

Lehenengo, pilotalekuan jokatzen hasteko, aulki gurpildunak eskuratu zituzten bi federazioen bitartez. Materialak gastu handia ekartzen duela dio Olasagastik: "Aulki bakoitzak 3.600 euroko salneurria du". Gipuzkoan bakarrik egiten dute kirol hori. Zubietan aritzen den taldeaz gain, Errenterian ere beste bat sortzeko asmotan dabiltza. "Orain Bizkaian ere jarri nahi dute martxan". Sei aulki dituzte, eta denak beharrezkoak direla dio Olasagastik: "Kirola egin nahi dutenek aukera izan behar dute bi orduz aritzeko, eta ez aulkia txandatuz ibiltzeko. Urrutitik etortzen denarentzat gogorra da bidaia egitea".

Saio bakoitzean egiten dutena azaldu du: "Beroketa egiten dugu, eta batez ere besoak lantzen ditugu. Gero, tiro trebetasuna lantzen dugu, komunikazioa, kokapena, tantoak egiteko estrategiak… Edozein pilota jokamoldetan lantzen dena". Pala arinagoak dituzte, eta pilota frontenisean erabiltzen dena da, baina presio gutxiago du, eta, horregatik, bote txikiagoa egiten du.

"Aurre samarrean jokatzen da, normalean laugarren koadrotik edo lau t'erditik aurrera", azaldu du Olasagastik. "Pilotak bote handiagoa egingo balu, tantoak berehala amaituko lirateke". Bestalde, zenbait arau berezi ditu aulki gurpildunaren jokamoldeak: pilotak gehienez bi bote eman ditzake, eta sakea hirugarren koadrotik egiten da, eta bigarren eta laugarren koadroaren artean egin behar du botea.

Jendea kirola egitera animatzen du Olasagastik: "Kirol honetan bada, guretzat hobeto. Gure asmoa horrelako talde bat beste leku batzuetan sortzea da. Horretarako, babesleak ongietorriak izango lirateke". Bien bitartean, pilotariak txapelketaren hurrengo jardunaldia prestatzen ari dira. Gipuzkoako Txapelketan hiru jardunaldi jokatuko dituzte, eta, ondoren, finala. Bidania-Goiatzen jokatu behar zuten lehen jardunaldia otsailean, baina elurra egin zuen, eta bertan behera gelditu zen. Azkenean, lehen jardunaldi hori aurreko astean jokatu zuten, Zubietako frontoian. Bigarren jardunaldia bihar jokatuko dute, hilaren 16an, Donostiako Antigua auzoko frontoian. 11:00etan hasiko dira partidak. Hirugarren jardunaldia Soraluzen izango da, apirilaren 13an, eta finala Usurbilen egingo dute, ziurrenik apirilaren 20an.

Zortzi parte hartzaile ari dira lehian aste hauetan, lau bikotetan banatuta: Hilario Olano (Alegia) eta Edorta de Anta (Tolosa), Patxi Fadrique (Lasarte) eta Iñaki Esnaola (Donostia), Beñat Lizaso (Usurbil) eta Andoni Aizpeolea (Usurbil), eta Edurne Unamuno (Soraluze) eta Aingeru Senperena (Bidania-Goiatz).