"Foru aldundira iritsi ginenetik gogor lan egin dugu proiektu hau aurrera ateratzeko, eta orain errealitate bihurtuko da. Erakundeen arteko elkarlan handia eskatu du". Mugikortasun eta Bide Azpiegituretako diputatu Larraitz Ugarteren hitzak dira. Izan...

Greba egin dute Gipuzkoako zahar etxeetako langileek hiru egunotan. Itunpeko lekuak eskaintzen dituzten egoitza eta eguneko zentroetako langileak dira: 3.800 inguru, gehien-gehienak andrazkoak. "Lan gogorra dute; bai fisikoki, baita psikologikoki ere", azaldu du Iñigo Zubeldiak. ELAko arlo soziosanitarioko arduraduna da Gipuzkoan. Sindikatu horrek %55eko ordezkaritza du sektorean. Udazkenetik dabiltza patronala eta sindikatuak lan ituna hitzartzeko elkarrizketetan, eta akordiorik ezak eraman ditu kalera. Ez dira soldataren inguruko eztabaidan katramilatu. "Ados gaude KPIa igotzearekin", esan du Zubeldiak. Harago doa protestaren ardatza: lan itunean "bermeak" nahi dituzte langileek, neurri zehatzak, Espainiako lan erreformak hitzarmena etorkizun hurbilean guztiz itxuralda ez dezan. Eta enpresak ez daude horretan amore emateko prest. Bi taldetan banatuta daude Gipuzkoan zahar etxeetako enpresak; Adegik irabazi asmoa dutenak batzen ditu, eta Laresek, irabazi asmorik gabeak: Gurutze Gorriak eta lekaimeek kudeatutakoak daude horien artean, esate baterako. Gipuzkoako Foru Aldundia prest agertu da diru kopuru bat —8,2 milioi euro— langileen lan baldintzak hobetzera bideratzeko. Enpresek hasieran ez zuten hori onartu, baina aste honetan, grebaren atari-atarian, prest azaldu dira Adegin batutakoak.

Hala ere, protestaren aldeko hautua egin dute langileek, ELAk eta LABek egindako greba deialdiaren eskutik. Mesfidantzaz hartu dute enpresaburuen azken orduko aldaketa. "Adegik nahi du lan itun horretan ez agertzea klausula bakar bat ere lan erreformaren aurka egingo duena", azaldu du Zubeldiak. "Eta sindikatuok eta aldundiak, aldiz, diogu lan erreformaren aurka egon den kontsentsu sozialak argi utzi duela zein den gipuzkoarren iritzia horren inguruan". Lan erreformak ekar ditzakeen kalteak zerrendatu dituzte, lan baldintzak nabarmen kaskartuko lituzkeela nabarmenduz. "Diru iturria ikusten dute enpresek lan erreformak dakartzan neurrietan, baina ez dituzte izango". Sektorean lehendik ere sarritan lan baldintzak aski txarrak direla dio, eta horien kontra egin behar dela. "Emakume askok ez dute lanaldi osorik, eta horietako askok ez dute inoiz erretirorik lortuko. Lan merkatuan sartu dira andre asko zaharrentzako zentro hauen bitartez, baina, erretiratzen direnean, miseria ez-kontributibotik biziko dira", kritikatu du.

Itunaren iraungitzea kezka

Lan erreformaren ondorio larrienetako bat ikusten dute lan hitzarmenen iraungipen bizkorrean; lehen, akordio berririk lortu ezean, aurreko hitzarmenak jarraitzen zuen indarrean, baina orain erreformak ekar dezake beste aukera bat. "Erreformak bidea ematen du hitzarmena bukatu eta urtebetera beste akordio bat hitzartzen ez bada, estatuko ituna ezartzeko; eta horrek baldintzak asko okertu ditzake; izango lirateke 400 euro gutxiago hilean, 200 ordu gehiago urtean". Uztailaren 7a bitarteko epea dute Gipuzkoan hitzarmen berria izenpetzeko. "Ez dugu pentsatzen egun batetik bestera estatuko ituna ezarriko luketenik; baina pentsatzen dugu hortik aurrera, poliki-poliki, baldintzak kaskartzeko bidea hartuko luketela". Horregatik nahi dute uda baino lehen horrelakoetarako biderik emango ez duen lan hitzarmen taxuzko bat indarrean izatea: "Bermeekin". Lan erreformaren ondorioz, herrialdekako itunek balioa galdu dute enpresaz enpresa egindakoen aurrean, eta hori saihesteko "bermeak" eskatzen dituzte, hain zuzen ere, langileek.

Lan erreformak erraztu egin du gaixoaldian dauden langileen kaleratzea; aski da bi hilabetean langileren batek bederatzi egun baino gehiago egitea gaixo, haren kaleratzea merkeagoa izateko. "Eta hori ez aintzat hartzeko eskatu dugu", adierazi du Zubeldiak. Gogora ekarri du zahar etxeetako langileek lan gogorra izaten dutela sarri eta atsedenaldi luzeak eskatzen dituzten lesioak nahiko ohikoak izaten direla. "Hala, lan erreforma betetzen bada, langile ia denak daude kalean geratzeko arriskura kondenatuta", ohartarazi du.

Malgutasunaren beldur

24 orduko zerbitzua eman behar izaten dute zaharren artara zuzendutako zentro askotan; gau eta egun aritzen dira langileak. Txanda klase asko bete behar izaten dituzte horretarako. Lan erreformarekin, ordea, malgutasuna areagotu egingo dela uste dute sindikatuek, txarrerako. "Enpresei aukera ematen die orduen %10 nahierara erabiltzeko", azaldu du Zubeldiak. "Alegia, dei zaitzakete egun batetik bestera lanean agertzeko". Aldaketa horren alde azaldu dira Gipuzkoako enpresak, baina diputazioak ez die onartu, eta sindikatuek ere gogor egin dute kontra. "Lana eta familia bateratzeko zailtasun handiak eragingo lituzke horrek", esan du Zubeldiak. Halaber, lan hitzarmen berrian ager daitezen, lanaldi murrizketak errazteko hainbat baliabide ere zerrendatu dituzte.

Lan erreformari ikusten dioten beste arrisku bat da arbitratze zerbitzuei ematen zaien aparteko lekua. "Izan ere, auzitara jo beharrean arbitratzeetara bideratzen dira gatazkak; eta bide horretan ari dira poliki-poliki lan baldintza kolektiboak urritzen", ohartarazi du Zubeldiak. Horregatik, soilik "bi aldeek" egoki ikusten badute arbitratzera joateko zehaztapena egin dute langileek eta aldundiak defendatzen duten proposamenean. Bestalde, lan hitzarmen kolektiboa ez betetzeko zirrikituak itxi dituzte.

Protestarako orduan langileen atxikimendua ia erabatekoa izan dela dio Zubeldiak. "Langile hauek badakite lortu duten guztia borrokaren bidez lortu dutela". Enpresek esan dute diputazioak eskaini duen diru gehigarria lanpostu berriak sortzeko erabili beharko litzatekeela. Baina argudio hori funtsik gabea dela dio ELAko ordezkariak. "Azken urte hauetan enpresak kalitatea urritzen ari dira; hobekuntza guztiak kendu egin dituzte, eta langile taldeak txikitu egin dituzte... Eta orain lana sortu nahi dutela diote? Ezin da lan gehiago izan lan hori prekarioa bada. Ez gaude prekarietatea areagotzeko prest". Baikorra da. "Uste dugu irabaziko dugula; diputazioak egindako proposamena aintzat hartuko dute azkenean".

Igaro astebururako elur eta izotz iragarpenak egin zituzten meteorologoek, eta bazter askotan elurra egin zuen, batez ere Gipuzkoako barnealdean. Aste honetan ere izan da bazterrak zuri-zuri ikusteko aukera, eta elurra itsasertzeraino heldu da; horre...

Egunotan, badirudi krisia, kaleratzeak, murrizketak, lantegi hura itxi dute... eta tankerako hitzak eta esaldiak besterik ez direla entzuten. Kontrako adibideak ere badaude, ordea. Oiartzunen, 50. urteurrena ospatuko du bihar Tajo kooperatibak.1963. u...

Urtarrilean eta otsailean izan diren euriteek eta luiziek arazo handiak eragin dituzte Gipuzkoako errepideetan. Gipuzkoako Foru Aldundiak emandako datuen arabera, urte hasieratik otsailaren 23ra, 280 kasutan behar izan dira kamioiak edo makinak errepi...

Gipuzkoako Mendi Federazioaren zuzendaritzan aldaketa izan berri da. Tolosako Oargi mendi elkarteko zazpi kide jarri dira gidari. Garbi dute zein den beraien helburua: "Federazioaren erronka da elkarteak federaziora hurbiltzea, eta elkarteen erronka da jendea mendira hurbiltzea. Federazioak egon behar du elkarteak koordinatzeko, eta ez beste gauza bat izateko. Elkarteek federazioaren erabakietan parte hartzea da gure nahia".

Laureano Urkiza da federazioko lehendakari berria; Juan Manuel Serrano lehendakariordea; Iñaki Blanco diruzaina; Eneko Elola idazkaria; eta batzordekide karguetan, Urtzi Kalonje, Iñigo Berasategi eta Egoi Muñoz daude. Serrano Oargiko lehendakaria da, eta azken urteotan federazioko zuzendaritzan izan da. Haren ustez, zuzendaritza berrian elkarte berekoak izateak eta elkar ezagutzeak abantailak ditu: "Beti errazagoa izango da federazioa ezagunen artean eramatea, eta ez lehen bezala, bakoitza eskualde eta elkarte batekoa, eta ia elkar ezagutzen ez genuela. Modu hori pluralagoa izan daiteke, baina oraingo modu honetara edozein gauza egiteko antzeko ideia gehiago izan ditzakegu".

Urkizak gaineratu duenez, egitasmoak gehiago mamitzeko aukera izango dute: "Eztabaida luzeagoa da. Gu hilean behin elkartzen gara irteera bat egiteko Pirinioetara. Bestalde, karguak hartu baino lehen, gure eztabaidak izaten genituen federazioaren inguruan. Hain justu, gure eztabaida nagusia izaten zen zeinen urrun dagoen federazioa mendizaleengandik eta, bide batez, elkarteengandik".

Federazioko zuzendaritzara ez zelako inor aurkezten hartu zuten hautagai izateko erabakia Oargiko kideek. "Elkarteek nahiko arazo dituzte jendea bilatzeko eta lana egiteko elkarteetan bertan, eta ez dute parte hartzen federazioan", dio Serranok. Elkarteei laguntza emateko izan beharrean, federazioa erakunde independente bihurtu dela esan du Serranok. "Elkarteekin harreman handirik ez du. Horrek ez du esan nahi horrela gertatzea nahi zenik. Jendeak nahiko kontu baditu bere bizitzan; lanaz aparte nahiko gauza ditu, eta ez du denbora edo gogo nahikorik parte hartzeko beste gauza batzuetan. Azkenean, horregatik ez du inork federazioan aritu nahi", azaldu du Serranok.

Federazioa "kudeaketa kontu bat" bihurtu dela dio Urkizak. "Mendizaleentzat zer da federazioa? Seguru bat, eta kito. Bide horretatik atera nahi dugu. Programa bat aurkeztu beharko da aurki egingo den batzarrean, eta ez dago gure esku bakarrik hori aurrera eramatea: ikusi behar da zer erantzuten duten elkarteek".

Bestalde, federazioa nola dagoen antolatuta ondo ezagutu behar dela eta elkarteetara ondo iristeko zer baliabide dauden ikusi behar dela esan du Urkizak. "Ez dugu nahi elkarteak batzar batera joatea eta erabakien berri izatea eta kito. Haiek ere erabakietan parte hartzea nahi dugu, proposamenak egitea, eta batzarrez aparte harremana izatea", adierazi du Serranok.

Arazoei erantzunak eman

Aurrera begira, mendi elkarteen arazo komunak aztertu behar direla esan du Urkizak. "Elkarteek harreman handiagoa izango balute, gauza asko lortu ahal izango genituzke", azaldu du Serranok. "Garraioaren aldetik, esaterako, autobus enpresa batekin hitz egin daiteke prezio hobeak lortzeko; eta aterpetxeen inguruan ere berdin, denon artean gauza gehiago egitea legoke". Mendi irteeren egutegi bateratuak egiteko aukera egon daitekeela ere esan du Urkizak.

Gazteek mendi elkarteetan duten parte hartzeak kezka sortzen die. "Gazte jendea non dago mendi elkarteetan? Zein gazteri sortzen zaio mendizaletasuna elkarteen bidez?", galdetu du Urkizak. "Egutegiak ez dira gazteentzat izaten, gehiago izaten dira jende helduarentzat". Gaur egun gazteek mila jarduera egiten dituztela dio Urkizak: "Eskia, amildegiak, ferratak, horiek denak batera, kobazuloak... Haientzat erakargarri izan behar dute jarduerek. Azken finean, larunbat gauekin lehiatzen ari zara". Elkarte askok horrelako jardueretan ez dutela sartu nahi esan du Serranok: "Zerbait gertatuz gero, agian elkartearen kontra salaketa bat izan daiteke, eta horren beldur izaten dira elkarteko arduradunak. Nahiago izaten dute beste jarduera batzuk antolatu, arrisku gutxiago izan ditzaketenak".

Oro har, federatuen kopurua handitzen ari da azken urteotan. Euskal Mendi Federazioan federatu gehien dituena Gipuzkoakoa da. 14.000 federatu inguru ditu; Bizkaiak, 8.000 eta Arabak, 6.000. Mendizaleak elkarteetara gerturatzeko, ikastaroak bide bat izan daitezkeela dio Serranok: "Elkarteek gehiago parte hartuko balute ikastaroak antolatzerakoan, batez ere oinarrizkoak antolatzerakoan, askoz jende gehiagorengana iritsiko lirateke. Elkarteak gertuago daude mendizaleengandik".

Ondo egindako teilatu baten garrantziaz aritu ginen lehengo egunean berriketan hiru lagun, badirelako berri-berriak egindako teilatu penagarriak etxerik dotoreenean ere.

Teilatu batek izan dezakeen garrantzia ulertzeko, itoginak ezagutu behar dira. Negu gogorrean, euria gogotik ari duenean, etxe barruan euri tantak entzutea ezinbestekoa da txapelaren beharra sentitzeko, ondo egindako txapela desiratzeko.

Etxea behetik gora egin behar dela dudarik ez badugu ere, goialdea osasuntsu mantendu behar urteak joan eta urteak etorri… Esaterako, badira bostehun urteko baserri eder askoak, horma sendoz eraikiak, baina horiek ere, teilatu berria behar gainontzekoa mantenduko bada. Teilatua behera badator, akabo baserria, nekez berriro biziberrituko den baserria…

Hiri handi eta ilun bati argia ematen dioten elementuak dira teilatuak. Behetik ikusi ezin badugu ere, pisu altu batetik hiriari begiratuz gero, koloreak antzeman daitezke, hiriaren taupada senti daiteke… Hasi gorritik eta beltz ilunerainokoak beha ditzakegu, batzuk berriak, gehienak zaharrak… Baina, erantzun honi: ez dakizula zein koloretakoa den zure etxearen teilatua?

Txikia nintzela, izebak aipatzen zuen hitz bat datorkit gogora: "Ganbaratxoa". "Estali ezazu ganbaratxoa, hoztu egingo zara eta". "Kontuz makurtzerakoan, ganbaratxoa mindu gabe"…

Gure herrian, gazteleraz ari garenean, ganbara hitza ganbarote bezala itzultzen dugu… Euskaraz ez dakienari sekulako grazia egiten dio hitz hori entzuteak… Hiztegian begiratu eta azaltzen ez dela ikustean, are eta handiagoa egiten digu guri!

Urteak aurrera egin ahala, "ganbaratxoari" garrantzia ematen hasten gara. Izan ere, gorputzak izan dezakeen min fisikorik arruntenetarikoa izango da ganbarak jasaten duena, pilula batek aise konpon dezakeena. Baina bestelako buruhausteak ere ematen ditu gorputzaren atal gorenak, pilulekin ezin konpon daitezkeenak. Etxeari teilatu berria egitea baino zailagoa da "ganbaratxoa" berritzea…

Ondo jantzitako makina bat ganbara ezagutzen ditugu, ilustratuak, kultuak… Gure inguruetako hainbat baserritakoak bezala: baba, intxaurra, urra… gainezka dituzten horietakoak.

Badira, ordea, hutsak daudenak ere, lizunduak, itoginez beteak, hautsez josiak… Horietakoak ugaltzen ari ote diren inpresioa daukat azkenaldian.

Ganbara hutsarenak egin du, baina zer litzateke betea eta ondo jantzia arimarik edo bihotzik gabe? Hutsaren pareko…

Zenbat etxe eraiki da azken urteotan gure herrietan, teilatu ederrekoak, ganbara ahulekoak eta batere bihotzik gabeak? Denborarekin lizunduko direnak, itoginez beteko direnak… Zenbat teilatu zaharretako ganbara sendori kendu diogu arima eta bihotza azkenaldian? Ganbara ahulak ondokoaren zoriontasunik desio ez…

Ipuinetako ganbarak ditut maite. Sagutxoak bizi diren horiek, kutxa sekretuak gordetzen dituztenak, haurrak ezkutaketan jolasteko aproposak direnak, maitaleak gordetzen direnekoak, traste zaharrez beteta daudenak, istorioz ederki hornitutakoak, urteak pasa arren arimarik galtzen ez dutenak…

Ondoko etxearen teilatu zaharra berritzen ari dira. Hotz egiten du etxe horretan, teilatua berritzeko lanetan tximinia geldi dagoelako, baina etxeko txikienen barre algarak entzun ditzaket nire etxetik, "Txiki, txiki, txikia… Handitzen handitzen, ari naiz handitzen…" amak kantatzen dien bitartean. Hipoteka ordaintzeko arazoak dituzte, baina badaezpada, azken txanponak teilatu berria egiten xahutu dituzte.

"Emaitzak onak dira". Urtarrileko bisitarien datuak aztertu dituzte Gipuzkoako Foru Aldundiko turismo arduradunek, eta urteari begira iragarpen "baikorrak" egiten hasi direla azaldu dute. "Turismoak pozak emango ditu, eta lanpostuak eta aberastasuna l...

Orain arte Lurraldebus izan duten erabiltzaile gehienek txartel horrekin jarraitu ahalko dute hemendik aurrera ere. Dena den, 18 urte baino gehiago dituzten gazte txarteldunek, 65 urtetik gorakoek eta urritasunen bat dutenek frogatu beharko dute ez di...