Gipuzkoako Mendi Federazioaren zuzendaritzan aldaketa izan berri da. Tolosako Oargi mendi elkarteko zazpi kide jarri dira gidari. Garbi dute zein den beraien helburua: "Federazioaren erronka da elkarteak federaziora hurbiltzea, eta elkarteen erronka da jendea mendira hurbiltzea. Federazioak egon behar du elkarteak koordinatzeko, eta ez beste gauza bat izateko. Elkarteek federazioaren erabakietan parte hartzea da gure nahia".

Laureano Urkiza da federazioko lehendakari berria; Juan Manuel Serrano lehendakariordea; Iñaki Blanco diruzaina; Eneko Elola idazkaria; eta batzordekide karguetan, Urtzi Kalonje, Iñigo Berasategi eta Egoi Muñoz daude. Serrano Oargiko lehendakaria da, eta azken urteotan federazioko zuzendaritzan izan da. Haren ustez, zuzendaritza berrian elkarte berekoak izateak eta elkar ezagutzeak abantailak ditu: "Beti errazagoa izango da federazioa ezagunen artean eramatea, eta ez lehen bezala, bakoitza eskualde eta elkarte batekoa, eta ia elkar ezagutzen ez genuela. Modu hori pluralagoa izan daiteke, baina oraingo modu honetara edozein gauza egiteko antzeko ideia gehiago izan ditzakegu".

Urkizak gaineratu duenez, egitasmoak gehiago mamitzeko aukera izango dute: "Eztabaida luzeagoa da. Gu hilean behin elkartzen gara irteera bat egiteko Pirinioetara. Bestalde, karguak hartu baino lehen, gure eztabaidak izaten genituen federazioaren inguruan. Hain justu, gure eztabaida nagusia izaten zen zeinen urrun dagoen federazioa mendizaleengandik eta, bide batez, elkarteengandik".

Federazioko zuzendaritzara ez zelako inor aurkezten hartu zuten hautagai izateko erabakia Oargiko kideek. "Elkarteek nahiko arazo dituzte jendea bilatzeko eta lana egiteko elkarteetan bertan, eta ez dute parte hartzen federazioan", dio Serranok. Elkarteei laguntza emateko izan beharrean, federazioa erakunde independente bihurtu dela esan du Serranok. "Elkarteekin harreman handirik ez du. Horrek ez du esan nahi horrela gertatzea nahi zenik. Jendeak nahiko kontu baditu bere bizitzan; lanaz aparte nahiko gauza ditu, eta ez du denbora edo gogo nahikorik parte hartzeko beste gauza batzuetan. Azkenean, horregatik ez du inork federazioan aritu nahi", azaldu du Serranok.

Federazioa "kudeaketa kontu bat" bihurtu dela dio Urkizak. "Mendizaleentzat zer da federazioa? Seguru bat, eta kito. Bide horretatik atera nahi dugu. Programa bat aurkeztu beharko da aurki egingo den batzarrean, eta ez dago gure esku bakarrik hori aurrera eramatea: ikusi behar da zer erantzuten duten elkarteek".

Bestalde, federazioa nola dagoen antolatuta ondo ezagutu behar dela eta elkarteetara ondo iristeko zer baliabide dauden ikusi behar dela esan du Urkizak. "Ez dugu nahi elkarteak batzar batera joatea eta erabakien berri izatea eta kito. Haiek ere erabakietan parte hartzea nahi dugu, proposamenak egitea, eta batzarrez aparte harremana izatea", adierazi du Serranok.

Arazoei erantzunak eman

Aurrera begira, mendi elkarteen arazo komunak aztertu behar direla esan du Urkizak. "Elkarteek harreman handiagoa izango balute, gauza asko lortu ahal izango genituzke", azaldu du Serranok. "Garraioaren aldetik, esaterako, autobus enpresa batekin hitz egin daiteke prezio hobeak lortzeko; eta aterpetxeen inguruan ere berdin, denon artean gauza gehiago egitea legoke". Mendi irteeren egutegi bateratuak egiteko aukera egon daitekeela ere esan du Urkizak.

Gazteek mendi elkarteetan duten parte hartzeak kezka sortzen die. "Gazte jendea non dago mendi elkarteetan? Zein gazteri sortzen zaio mendizaletasuna elkarteen bidez?", galdetu du Urkizak. "Egutegiak ez dira gazteentzat izaten, gehiago izaten dira jende helduarentzat". Gaur egun gazteek mila jarduera egiten dituztela dio Urkizak: "Eskia, amildegiak, ferratak, horiek denak batera, kobazuloak... Haientzat erakargarri izan behar dute jarduerek. Azken finean, larunbat gauekin lehiatzen ari zara". Elkarte askok horrelako jardueretan ez dutela sartu nahi esan du Serranok: "Zerbait gertatuz gero, agian elkartearen kontra salaketa bat izan daiteke, eta horren beldur izaten dira elkarteko arduradunak. Nahiago izaten dute beste jarduera batzuk antolatu, arrisku gutxiago izan ditzaketenak".

Oro har, federatuen kopurua handitzen ari da azken urteotan. Euskal Mendi Federazioan federatu gehien dituena Gipuzkoakoa da. 14.000 federatu inguru ditu; Bizkaiak, 8.000 eta Arabak, 6.000. Mendizaleak elkarteetara gerturatzeko, ikastaroak bide bat izan daitezkeela dio Serranok: "Elkarteek gehiago parte hartuko balute ikastaroak antolatzerakoan, batez ere oinarrizkoak antolatzerakoan, askoz jende gehiagorengana iritsiko lirateke. Elkarteak gertuago daude mendizaleengandik".

Ondo egindako teilatu baten garrantziaz aritu ginen lehengo egunean berriketan hiru lagun, badirelako berri-berriak egindako teilatu penagarriak etxerik dotoreenean ere.

Teilatu batek izan dezakeen garrantzia ulertzeko, itoginak ezagutu behar dira. Negu gogorrean, euria gogotik ari duenean, etxe barruan euri tantak entzutea ezinbestekoa da txapelaren beharra sentitzeko, ondo egindako txapela desiratzeko.

Etxea behetik gora egin behar dela dudarik ez badugu ere, goialdea osasuntsu mantendu behar urteak joan eta urteak etorri… Esaterako, badira bostehun urteko baserri eder askoak, horma sendoz eraikiak, baina horiek ere, teilatu berria behar gainontzekoa mantenduko bada. Teilatua behera badator, akabo baserria, nekez berriro biziberrituko den baserria…

Hiri handi eta ilun bati argia ematen dioten elementuak dira teilatuak. Behetik ikusi ezin badugu ere, pisu altu batetik hiriari begiratuz gero, koloreak antzeman daitezke, hiriaren taupada senti daiteke… Hasi gorritik eta beltz ilunerainokoak beha ditzakegu, batzuk berriak, gehienak zaharrak… Baina, erantzun honi: ez dakizula zein koloretakoa den zure etxearen teilatua?

Txikia nintzela, izebak aipatzen zuen hitz bat datorkit gogora: "Ganbaratxoa". "Estali ezazu ganbaratxoa, hoztu egingo zara eta". "Kontuz makurtzerakoan, ganbaratxoa mindu gabe"…

Gure herrian, gazteleraz ari garenean, ganbara hitza ganbarote bezala itzultzen dugu… Euskaraz ez dakienari sekulako grazia egiten dio hitz hori entzuteak… Hiztegian begiratu eta azaltzen ez dela ikustean, are eta handiagoa egiten digu guri!

Urteak aurrera egin ahala, "ganbaratxoari" garrantzia ematen hasten gara. Izan ere, gorputzak izan dezakeen min fisikorik arruntenetarikoa izango da ganbarak jasaten duena, pilula batek aise konpon dezakeena. Baina bestelako buruhausteak ere ematen ditu gorputzaren atal gorenak, pilulekin ezin konpon daitezkeenak. Etxeari teilatu berria egitea baino zailagoa da "ganbaratxoa" berritzea…

Ondo jantzitako makina bat ganbara ezagutzen ditugu, ilustratuak, kultuak… Gure inguruetako hainbat baserritakoak bezala: baba, intxaurra, urra… gainezka dituzten horietakoak.

Badira, ordea, hutsak daudenak ere, lizunduak, itoginez beteak, hautsez josiak… Horietakoak ugaltzen ari ote diren inpresioa daukat azkenaldian.

Ganbara hutsarenak egin du, baina zer litzateke betea eta ondo jantzia arimarik edo bihotzik gabe? Hutsaren pareko…

Zenbat etxe eraiki da azken urteotan gure herrietan, teilatu ederrekoak, ganbara ahulekoak eta batere bihotzik gabeak? Denborarekin lizunduko direnak, itoginez beteko direnak… Zenbat teilatu zaharretako ganbara sendori kendu diogu arima eta bihotza azkenaldian? Ganbara ahulak ondokoaren zoriontasunik desio ez…

Ipuinetako ganbarak ditut maite. Sagutxoak bizi diren horiek, kutxa sekretuak gordetzen dituztenak, haurrak ezkutaketan jolasteko aproposak direnak, maitaleak gordetzen direnekoak, traste zaharrez beteta daudenak, istorioz ederki hornitutakoak, urteak pasa arren arimarik galtzen ez dutenak…

Ondoko etxearen teilatu zaharra berritzen ari dira. Hotz egiten du etxe horretan, teilatua berritzeko lanetan tximinia geldi dagoelako, baina etxeko txikienen barre algarak entzun ditzaket nire etxetik, "Txiki, txiki, txikia… Handitzen handitzen, ari naiz handitzen…" amak kantatzen dien bitartean. Hipoteka ordaintzeko arazoak dituzte, baina badaezpada, azken txanponak teilatu berria egiten xahutu dituzte.

Ana Domingok 82 urte ditu, eta neska gaztea zenean, Salamancako unibertsitatean hasi zen aktore. "Lorcaren obra bat egin genuen". Beti izan du zaletasun antzerkia, eta, orain, Oroimenak antzerki taldean dihardu. Ados kultur elkartearen barruan eratutako talde bat da, ONCE itsuei laguntzeko erakundearen Gipuzkoako adarraren abaroan antolatutakoa. Izan ere, Domingo itsua da, eta antzerki taldean ikusmen arazoak dituzten hainbat pertsona ditu taldekide; baita era horretako eragozpenik ez duten aktoreak ere. Elkar laguntzen dute, eta oholtzan, batera eta bestera keinuka dabiltzanean, ez da erraza aktore itsuak zein diren bereiztea; oholtzatik kanpo agertzen da iluntasuna. Datorren asteartean, 19:00etan, beren azken lana taularatuko dute Donostian, Imanol Larzabal aretoan: Clochemerle. XX. mende hasieran Frantziako herritxo batean izaniko gatazka baten inguruan harilkatuta dago antzezlanaren trama.

Domingok argi du: "Niri bizitza ematen dit honek. Marisa Elizondok ere, 80 urterekin, onurak besterik ez dio ikusten: "Ni oso lotsatia izan naiz, eta hemen, ez du ematen". 65 urte ditu Begoña Manterolak, eta txakur bat izaten du lagun iluntasuna gainditzen laguntzeko. Oholtzan, hura gabe moldatzen da, dotore. "Burua martxan izateko primerako modua da hau", nabarmendu du. Izan ere, aktore itsu askok zailtasunak izaten dituzte testuak buruz ikasteko. Maria Jesus Etxebestek, esaterako, 67 urte ditu. Aparteko grazia du oholtza gainean, baina lan izugarria dago agerraldi horien atzean. Testuak ikasteko, esaterako, modu bitxia du, laneko ordu asko eskatzen dituena. "Testu guztia grabatu egiten digute, eta hura entzuten ikasten dut". Begiekin ezin, eta entzumenarekin ikasten du.

Jose Mari Martinek 62 urte ditu. Urte asko egin zituen errepidean lanean; kamioian aurrena, anbulantzian aurrerago. Ez zuen inoiz aktore ariko zenik irudikatu ere egin. Orain, ordea, ikusmena urrituta, horixe du bizipoza. "Oporretan, etortzen ez naizenetan, egundoko pena izaten dut".

Urte asko daramate elkarrekin, eta lagunarte sendoa dira. Triste daude orain: "Bi kide gaixotu zaizkigu, Benito eta Armando". Kide gazteena Ana Blanco da, 31 urtekoa. Ikusmen arazoak izateaz gain, medikuek diote adimen urritasuna duela. Urritasun horren zentzua askotan jartzen du auzitan; oholtzan agertzen den guztietan. "Izugarria da".

Sarri zur eta lur geratzen dena Josema Langara da, 57 urtekoa: taldeko zuzendaria. Antzerki tailerrak eskaintzen ditu, eta 1990eko hamarkadan hasi zen ONCErekin lanean. Adineko jendearekin hasi zen aurrena, haien bizipenak biltzen. "Hortik taldearen izena: Oroimenak". Apurka, inprobisazioak lantzen hasi ziren, eta, orain hamar urte, inguru antzerki taldeari egun duen forma eman zioten. "Maribel y la extraña familia obrarekin hasi ginen". Talde arrunt bat izan nahi dutela dio: "Inoiz ez dugu aurkezten geure burua itsuen antzerki talde bat garela esanez. Ez dugu ukatzen, baina ez dugu nabarmentzen; oso normalak gara". Zorrotza da aktoreekin; ikusten dutenekin, ikusten ez dutenekin, eta gutxi ikusten dutenekin. Baita publikoarekin ere: "Ez dugu nahi inoren errukirik. Lizentziarik txikiena ere ez dugu onartzen".

Bi ordu lehenago

Ikusmena urritua duten guztiek heldutan edo gaztaroan galdu zuten bista. Horrek lana errazten du: izan ere, ezagutzen dituzte haserretzean, harritzean edo beldurtzean ohikoak diren keinuak. "Gainerakoekin, zailagoa da".

Taldearentzako antzezlan asko Langarak berak idazten ditu. Saiatzen da bere aktoreen ezaugarri bereziak aintzat hartzen. Eszenografia ere egokitu egiten dute, ikusmen arazoak dituztenak ondo mugi daitezen, ahalik eta erosoen. "Ikuskizuna hasi aurretik, leku bakoitzean, bi ordu egiten ditugu aktoreekin, eszenako altzari eta antzekoak non dauden ikas dezaten". Hartara, antzezten ari diren bitartean, iluntasunik ez da izaten oholtzan.

Aitonak iratzargailu handi bat behar izaten zuen gauean lotarako, metronomoak bezain argi segundoak markatzen zituena, eta hura matxuratzen zenean, isilago batekin oheratzen bazen, lo hartu ezinik ibili ohi zen.

Orain gutxi Lisboako Os Prazeres hilerriari buruzko lerro batzuk irakurtzen ari nintzela jakin nuen hilobi erraldoi horietako batzuetan, bizimodua erosoago egiteko asmorekin, hainbat gauza jartzen zizkietela eskura hilobiratzen zituztenei. Aitonarekin gogoratu nintzen eta zerraldoan gutxienik iratzargailu zaratatsu haietako bat sartu behar geniola esan nuen nirekiko, betikotasuneko loan lasaigarri gerta zekion, azken gau luze hori amesgaiztorik gabe igaro zezan.

Laurogei eta bi urte zituela kolpetik abaildu eta lanerako gauza ez zela geratu zen. Gogoan dut bere azken udako arratsalde luzeetan euskal autore zenbait irakurri nizkiola, Txomin Agirreren bi eleberriak, Etxaide, Uztaro… eta begirada urrunean galduta egoten zela entzuten. Ingurukoei kontatu izan diet Orixeren Euskaldunak irakurtzen saiatu nintzela tarteka, baserri giroko epopeia hori inori interesatzekotan aitonaren garaikoei interesatu behar zitzaiela pentsatuz, baina begirada zerumugatik ekarriz haserre begiratu ohi zidan eta "Orain ere horrekin al hator?" esan ohi zidan. Geroztik nobela on bat irakurtzen ari naizenean tarteka aitonarekin gogoratu ohi naiz. Seguru nago Kirmenen azkena, Saizarbitoriarena noski… gustura jarraituko zituela. Zalantza handiak ditut, ordea, neureekin eta nago ez ote zidan haserre begiratu eta "orain ere horrekin al hator?" esango.

Irudipena dut irakurraldi haiek ez ote zioten bizitzaren azken nekeak arintzen lagundu eta gaueko isilaldi mingarriak betetzeko aitonak iratzargailuaren hotsak adina ez ote ditugun behar besteen ahotsak, besteen kontakizunak, bizitzako idorraldiak arintzeko.

Antonio Tabucchi izan da Os Praceresko hilerrira eraman duten azken idazle handia. Normalean zutik idazten zuen eta eskuz, bizkarreko arazoak zituelako. Bere umetako Vecchianoko hilerriaren ordez Os Prazeres aukeratu bazuen, beharbada horregatik izango zen, tarteka zutik jarri eta azal gogorreko koadernoetan idazteko itxaropena izango zuelako.

Joxe Agirre ere joan zen, eserita egoten ikasi ez zuen beste gizon bat. Os Prazeresen hilobiratu izan balute ere, ez zukeen aulkirik beharko. Hurritz makilarekin irudikatzen dut. Zer gauza hobetik ezerezera garamatzan bidaia horretarako. Tarteka, hori bai, bi eskuak eta kokotsa makilaren kontra dituela geldirik geratuko zen, geratuko da, eta irribarre maltzur batek zimurtuko dio eta aldi berean gaztetuko aurpegia eta hildakoenak ere antzemango dio orduan bertso izpiren bat erne zaiola buruan, edo arrazoiren bat edo adarra jotzeko edo ziria sartzeko burutazioren bat. Duela astebete joan zaio bisitan beste bertsolari bat, Senpereko Jean-Pierre Soudre Larreko. Guk aditzeraz bakarrik ezagutzen genuen, baina seguru nago Joxek ezagutuko zuela eta han egongo dira Xalbadorren txisteak kontatzen, Oranda oso ona baitzen Xalbadorren txisteak kontatzen, haren euskalkia imitatuz gainera.

Woody Allenek galdetzen zuen: "Zeruan egongo al da Jainkorik? A!, eta garrantzizkoena, egongo al da emakumerik?". Bertsozaleok ere horrelako zerbait galdetzen dugu: egongo al da bertsolaririk?

Musika, bazkaria eta pintxo poteoa; Ordiziaren eta Hernaniren arteko derbia girotzeko Ordiziako Errugbi Elkarteak antolatu dituen jardueretako batzuk dira. Horretarako, fan-zone deituriko gunea atonduko dute Altamira zelaiaren ondoko aparkalekuan. Par...

Donostiako Viktoria Eugenia antzokian bihar, 20:00etan, kontzertu bat eskainiko du Anarik —argazkian—. 2009. urtean eman zuen argitara Irla izan diskoa; bere ibilbideko laugarren emaitza izan zen, eta lan horretako kantuak presente daude orain eskaintzen dituen emanaldietan. Estilo aski berezia du, bere gordintasunean ederra, eta publiko arras leiala du. 1997. urtetik euskal musikagintzan erreferente da Anari, eta ibilbide oso interesgarria du, izaera berezikoa.

Bi urte daramatzate Sevillan (Espainia) mitokondria gaitzen sendabidea aurkitzeko lanean. Lau urterako proiektua da, eta 40.000 euro behar dituzte lana burutzeko.

Esnatzea asko kostatzen zaio Iker Galani; egun batzuetan, ohi baino gehiago, edonori bezala. Hark, ordea, sendabide ezagunik ez duen gaitz degeneratibo bat du: mitokondria gaitz bat. Hori dela eta, gaitasun asko galduak ditu, eta loak hartzeak, esnatzeak eta gisako ekintza sinpleenak ere ahalegin handia eskatzen dio. Berari, eta bere gurasoei. Eguneroko borroka etengabean bizi dira halako gaitzak dituzten haurren senideak. "Lelo bat ere asmatu dugu, gure artean, sare sozialetan erabiltzen duguna", dio Ana Belen Martinez umearen amak: "Etsitzea, debekatuta".

Zeluletan eragiten dute mitokondria gaixotasunek, eta indarrik gabe utzi ohi dute gorputza. Bi hilabete eskas zituenerako antzeman zuten gurasoek haurra ez zela normal garatzen ari; martxoan beteko ditu 3 urte. "Halako eritasunek, oso txikitan agertzen direnean, eragin handiagoa izaten dute burmuinean, oraindik guztiz garatu gabe egoten delako", dio Martinezek. Ia egun batetik bestera, mitokondria gaitzetan aditu bihurtu da. Semeak nahikoa kaltetua du burmuina, eta ezin du hitzik egin. Ia ezinezko zaio mugitzea ere; buruari zuzen eusteak, esaterako, ahalegin berezia eskatzen dio. "Panpina bat bezalakoa da", azaldu du amak.

Ez da gorputzeko tenperatura egonkor mantentzeko gai, eta hipotermia edo sukar handiak izan ditzake edozein gorabeheragatik. Azken krisialdiaren ondoren, barre eta negar egiteko gaitasunak ere galdu zituen, eta oxigenoa eta bihotz taupadak kontrolatzeko aparatu bati lotuta dago une oro.

Esku bateko hatzekin zenbatu litezke halako kasuak Euskal Herrian. Barakaldoko (Bizkaia) Jon Francesen senideekin badute harremana, eta baita Espainiako beste hainbatekin ere. Abian dira zenbait ikerketa, sendabideren bat aurkitzeko asmoz, baina ez asko. Zaragozako (Espainia) Julio Montoya doktorea, adibidez, gaitzaren diagnosia hobetu nahian dabil. Sevillako Pablo de Olavide unibertsitatean (Espainia), berriz, sendagai bat patentatzeko helburuarekin ari dira lanean, eta aurrerapenak ere egin dituzte. "Bi urte daramatzate horretan, eta beste bi falta zaizkie proiektua amaitzeko", kontatu du Martinezek. Ikerketarako zeuden diru laguntzak, ordea, murriztu ez ezik, errotik moztu dituzte. "40.000 euro behar dira. Hortik entzuten diren zifrekin, huskeria", kexatu da, telebistari begira: "Tristea da, baina hori da errealitatea".

Proba batzuk ere ari dira egiten AEBetan, mitokondria zelulei energia egonkortzen laguntzen dien molekula batekin. Proba horiek inguruko ospitaleetara ekarri nahian ere ari dira, baina diru asko behar da halako bakar bat egiteko ere.

Keinu txikiak, laguntza handia

Gipuzkoan, Bizkaian eta Araban laguntza gehiago izan ohi dutela dio Martinezek: "Beste leku batzuetako jendearekin hitz egitean, harrituta geratzen naiz: 'Baina hori ere kendu dizuete?'". Dena den, azkenaldian hasi dira haiek ere murrizketak nabaritzen; adibidez, osasun arloan.

Egoera zaila izanda ere, ez dira besoak gurutzaturik geratzekoak AEPMI Mitokondria Patologiadun Gaixoen Elkartekoak. Botiletako tapoiak biltzen hasi ziren lehenbizi, baina nahikoa etekin ateratzeko, lan asko dago egin beharra, Martinezek kontatzen duenez. "1.000 kilo tapoi bildu behar dira 250 euro irabazteko". Dena den, eskertuta dago jasotako laguntzagatik. Bergarako Udalak, esaterako, lokal bat utzi zien, tapoiak gordetzeko.

Orain, berriz, sakelako telefono zaharrak biltzen ari dira. Hainbat kaxa uzten dituzte han eta hemen, eta, gero, jasotako gailuak sakelakoak birziklatzen dituen enpresa batera bideratzen dituzte. Konfiantzazko enpresa bat dela dio, birziklatze prozesua Espainian egiten duena. "Ondo begiratu nahi izan dugu gauzak nola egiten dituzten; ez diet beste haur batzuei kalterik egin nahi nirearen alde egiteagatik". Teknologia gailuak ume txiroak lanerako erabiltzen dituzten herrialdeetara eramaten dituzten enpresez ari da. Badute inguruan laguntzeko borondatearen indarrez ari denik. Enpresa batek, esaterako, sakelako ugari biltzen dizkie, eta telefono dendetan ere lortzen dituzte dezente.

Orain gutxi, merkatu txiki bat ere antolatu zuten herrian, Martinezen ahizparen dendako jostailuekin. Itxi egin behar izan zuen saltokia, eta soberan zituen jostailuak atera zituzten kalera. "Dirua zertarako den jakiten duenean, beti erosten du jendeak zerbait", dio, esker onez. Bestelako egitasmo batzuk egitea ere badute buruan —kontzertu, gala eta antzekoak—, baina oraingoz ez daukate baieztatuta ezer berririk. Horiez gain, kontu korronte bat ere badute, zuzenean diruz lagundu nahi duenarentzat: "Badakigu nolakoa den egoera, baina, nahi izanez gero, lagun dezakegu. Hiru edo bost euroko laguntzak ere iristen dira. Laguntza txiki askok dena egin dezakete".

Jaiotzetik gaixo

Martinezek jaiotzetik ezagutu du semea eri, baina oroitarazi du edozein adinekin ager daitekeela. Pertsona helduagoetan agertzen denean, gehiago eragin ohi du gihar jakin batzuetan, garuna garatuta egon ohi delako. "Edozeini gerta dakioke, egun batetik bestera", ohartarazi du: "Zuri gertatzen zaizunean ohartzen zara nolako injustizia den. Baina pixkanaka onartu egiten duzu: beste bati gertatuta ere, berdin izango litzateke injustizia bat, ezta?".

Egunez egun, semea ahalik eta ondoena zaintzea da Martinezen eguneroko zeregina gaur egun. Kolpe gogorra da halako zerbait onartu beharra. Zeharo aldatu zaio bizitza: eguneko hogeita lau orduak semeari eskaintzen dizkio orain, ingurukoen laguntzarik falta ez zaion arren. Guztiarekin ere, ikasi du alde onei begiratzen. Alde horretatik, esan liteke 3 urteko semeak asko irakatsi diola: "Mundua beste modu batera ikusten dut orain; Ikerren begietatik ikusten dut bizitza".

Duela bi urte, Hernanin emakume talde bat elkartu eta elkarrekin entrenatzen hasi ziren, errugbi talde bat sortzeko helburuarekin. "Aspalditik zegoen gogoa, baina ez zuten lortzen nahikoa emakume biltzea", azaldu du Nora Fuentes Hernaniko jokalariak (...

Margolaritza kaleanOrdiziaMartxoaren 8an Emakumeen Nazioarteko Eguna izango da, eta, horren harira, ekitaldi ugari antolatuko dira datozen egunetan Euskal Herri osoan. Hitzaldiak, kultur arloko ekitaldiak eta mobilizazioak ere izango dira. Datorren os...