Giro adeitsua nabari da Ordiziako eta Hernaniko errugbi jokalarien artean. Gehienek elkar ezagutzen dute, eta gogotsu agurtu dute elkar. Elkarrekin nahiz elkarren aurka jokatu izan dute. "Kalean ikusiz gero ere, elkarrekin tragoren bat hartu izan dugu", azaldu du Asier Alvarez de Eulate Ordiziako jokalariak. Ordiziako Altamira errugbi zelaian elkartuko dira bihar, 16:00etan, bi taldeetako jokalariak; Ampo Ordizia eta Hernaniren arteko derbian. Partida garrantzitsua izango da errugbizaleentzat. Gainera, jai giroan ospatuko dute eguna jokalariek eta zaleek, joan den azaroan Hernanin egin bezala. Ohorezko A Mailako partida horri buruz eta, oro har, errugbiari buruz hitz egiteko elkartu dira sei jokalari, Altamiran, derbia jokatuko duten leku berean: Hernaniko Igor Genua (Hernani, 1988), Jon Otxotorena (Hernani, 1987) eta Ekhi Aranburu (Hernani, 1992); bestalde, Ordiziako Joanes Aierbe (Ordizia, 1977), Asier Alvarez de Eulate (Ordizia, 1987) eta Iñaki Suso (Tolosa, 1983).

Derbiari begira, bakoitzak argi du non dagoen bere lekua. "Faboritoa Ordizia da; horrekin jokatzen jakin behar dugu, eta gure lana ahalik eta ondoen egin", aitortu du Hernaniko Ekhi Aranburuk.Ordiziak eta Hernanik, biek Ohorezko A mailan jokatzen duten arren, hernaniarrak igo berriak dira. Ordiziarrek zazpi urte daramatzate Espainiako Ligako maila gorenean; iaz Kopa irabazi zuten, eta Ligan txapeldunorde izan ziren. Joan den asteburuan Santboianaiaren aurka galdu ondoren, laugarren postuan dira ordiziarrak sailkapenean. Hernaniarrak, berriz, nahiko txukun hasi ziren arren, bolada txarra pasa dute; sei partida jarraian galdu dituzte, baina joan den asteburukoa irabazi egin zuten, Landaren, El Salvadorren aurka. Zelaira "ahal den guztia ematera" aterako direla azaldu du Ordiziako Joanes Aierbek: "Faborito moduan gu gaude. Baina konfiantza gehitxorekin ateratzen bazara eta aurkariak ere motibatuta etortzen badira… gaizki hasiz gero, buelta ematea zaila da".

Garrantzitsuena, esperientzia

Herriko eta inguruko jokalariekin osatuta dago Hernaniko taldea. Aurrerantzean ere klubak horrela jarraitzeko asmoa omen du. "Ez dago ez asmorik ez dirurik oraingoz Hernanira kanpoko jokalariak ekartzeko", dio Jon Otxotorenak. Ordizian badituzte hainbat atzerritar taldean, eta jokatzean antzematen da aldea. "Taldekideek antzematen dute, eta haien aurka jokatzen dugunok ere bai", gaineratu du Hernaniko Igor Genuak.

Atzerritarrek laguntzen dute, baina hori baino garrantzitsuagoa "esperientzia" dela azpimarratu du Alvarez de Eulatek: "Gu duela zazpi urte igo ginen Ohorezko A mailara, eta duela hiru urte arte, azken partidetan lortu genuen mailari eustea. Ikaragarri sufritu dugu, maila galtzeko arriskuan egon garelako; bat-batean, bigarrenak gelditu ginen. Beste eskarmentu eta esperientzia bat dugu orain; ikasi egiten duzu erritmo horretan jokatzen".

Genuak ere aitortu du partida batzuk galdu dituztela maila gorenean lehen urtea dutelako, esperientzia faltagatik: "Lehen, akats bat egiteak ez zuen hainbesteko garrantzirik, baina orain aurkariek ez dizute ezer barkatzen", azaldu du.

Batzuk mailaz igo berriak direnez eta besteak Kopako txapeldunak eta Ligako txapeldunordeak, itxaropen desberdinak dituzte. Beren buruari helbururik ez diotela jarri azaldu du Ordiziako Aierbek: "Poliki-poliki hazten joan gara, baina presioa klubetik baino gehiago herritarrengandik antzeman dugu. Badirudi behin txapeldun izan garelako hurrengo urtean ere lortu behar dugula. Baina besteek ere jokatzen dute". "Denboraldia hasten zenean, mailari eutsiko genion galdetzen ziguten lehen; orain, zer irabaziko dugun, Kopa edo Liga", gaineratu du Alvarez de Eulatek. Lana ondo egiten ari direla pentsatzen du Aierbek: "Kluba lasai dago, hasieratik apustu onak egin direlako. Gure helburua ahalik eta ondoen jokatzea da. Gero, zerbait badator, ongi etorria izango da".

Hernaniarrak helburu horietatik urruti daude: "Mailari eustea" eta "ikastea" da xedea. "Denboraldi hasieran jendea asko emozionatu zen, baina denborak jarri du bakoitza bere tokian", nabarmendu du Aranburuk. Oraindik partida batzuk irabazi eta "ezusteko pare bat" emango dituztela uste du Genuak.

Zelaia, urez beteta

Errugbi zelaiarekin ere izan dituzte gorabeherak. Hernanin, euriteekin ibaiak gainezka egin, eta behin baino gehiagotan urpean gelditu izan zaie Landare. Urtero izaten dituzte arazoak, eta aurtengo euriteekin, areagotu egin dira. Horrelakoetan, entrenatzera Zubietara joaten dira, eta partidak Donostian jokatzen dituzte, Bera Bera taldearen zelaian. Beste urte batzuetan Zarautzen ere jokatu izan zuten. Aldaketa horiek arazoak eragiten dituztela azaldu du Genuak, beraien laneko errutinak ere aldatu egiten baititu. "Behintzat jokatzeko bi zelai ditugu". "Eta arropa garbia", gaineratu du Aranburuk.

Ordiziakoek belar artifizialeko zelaian jokatzen dute azken hiru urtean: Altamiran. Alde horretatik, urte guztian "kalitatezko entrenamenduak" egin ditzakete. Halere, Trebijano zelai zaharraren falta sumatzen dute. Hala azaldu du Alvarez de Eulatek: "Geu bakarrik geunden, eta oso erosoa zen; orain futbolekoekin eta atletsimokoekin batera gaude". Aierbek ere " xarma" bazuela dio, "jendea oso gertu zegoen...".

Errespetu handiko kirola

Beti izan du errugbiak kirol gogorraren ospea. "Partida bat lehen aldiz ikustean badirudi sekulako zartakoak eman eta jasotzen ditugula, baina, kirola jarraituz gero, konturatzen da nolako errespetua zaion arbitroari eta arerioari", azaldu du Genuak. Sarri errugbia saltzeko modua "bi talde mutur joka" aritzea izan dela uste du Aierbek. "Baina pixkanaka aldatzen ari da hori ere". Errugbiaren ikuskizunak jendea erakarri egiten duela ere uste dute. "Ulertu edo ez ulertu, behin partida bat ikusi, eta ia astebururo etortzen dira batzuk; erakarri egiten du", adierazi du Susok. Izan ere, hankaz gora erortzea "ikusgarria" izan daiteke. Baina haiek zelaian ez dira horretaz jabetzen. Minik ez hartzeko, erortzen jakitea "teknika" kontua da.

Beste kirol batzuekin alderatuta, proportzioan lesio larri gutxi izaten direla diote. "Gutxi gorabehera, parez pare ibiltzen gara lesioetan futbol jokalariak eta gu", azaldu du Alvarez de Eulatek. "Kolpeak izaten ditugu, aurpegia urratuta ere bai, baina horiek ez dira larriak", gaineratu du Otxotorenak; "txapakoak", erantzun diote besteek. Askotan lesio larrienak era "tontoenean" heltzen direla diote. Ordiziako Susok kontatu du, esaterako, aurten bi lesio larri izan dituztela taldean; "batek berak bakarrik jauzi egiten hartu zuen mina".

Errugbiak trasmititzen dituen balioak ere kirol horren filosofiaren erakusgarri dira. Ez dela kirol baztertzailea esan du Aierbek: "Txikiago, handiago, potoloago edo mehago izan, denek dute lekua errugbian". Laguntasuna eta errespetua ere garrantzitsuak dira, "taldekideen artean eta baita aurkariarekiko ere". Balio horiek landu egiten dituztela gaineratu du Alvarez de Eulatek: "Entrenatzaileak beti erakutsi digu balio horien garrantzia".

Idatzi gabeko arau horiek denek errespetatzen dituzte. Horien barnean sartzen da errugbiko hirugarren denbora ospetsua ere. Partida amaitutakoan, bi taldeetako jokalariak elkarrekin joaten dira zerbait jatera; emaitza dena delarik ere, hala egingo dute bihar ere. Umetatik erakusten zaie ohitura hori. "Errugbian lehen entrenamendura etorri nintzenean, amaitutakoan, patata frijituak, kakahueteak, edariak eta beste eman zizkiguten. Harrituta geratu nintzen; errugbian jarraitzeko arrazoietako bat hori izan zen. Harremanak sortzen asko laguntzen du", azaldu du Genuak.

Errugbirako zaletasuna aspalditik dago Ordizian eta Hernanin; halere, azken urteetan gorakada nabarmena antzeman dute. Maila gorenera igotzeak asko eragin zuen herriko zaletasunean. "Herritarren babes handiagoa dago, errugbi eskolan mutiko gehiago daude, eta errugbi giroa berriro pizten hasi da", adierazi du Aierbek. Igoerak errugbia gehiago ezagutarazteko ere balio izan du.

Hernani Ohorezko Mailara iaz igo bazen ere, duela urte batzuk ere maila horretan jokatutako taldea da, 1977. eta 1987. urteen artean. Urte horietan lau aldiz izan ziren txapeldunorde. Errugbiari oso lotuta egon den herria izan den arren, urte batzuetan beherakada antzeman dutela azaldu du Genuak. "Baina azken urteetan berriz errugbi giroa berpizten ari da, oinarriko lana pixkanaka lantzen ari baitira". Iaz, mailaz igotzeko zeudenean, eta aurten, maila gorenean, partidetara jende gehiago joaten dela nabari dute.

Zale aldetik, nagusi

Zaletasunari dagokionez, ia kirol nagusia da errugbia bi herrietan. "Zaila da futbolarekin lehiatzea, baina herritar gehiagok jarraitzen dute errugbia", dio Aierbek. Ordizian ezezik, taldea Goierri osora zabaltzeko ere lan handia egin dute; errugbi taldeak eskualdeko eskoletan egiten duen lana da horren erakusgarri. Horietan dago harrobiaren etorkizuna.

Oro har, 1.000-1.500 zale inguru joaten dira bi taldeen partidak ikustera; halere, partida berezietan kopuru horiek txiki geratzen dira. Duela bi urte La Vila taldearen aurka jokatutako partida gogoan du Alvarez de Eulatek: "Ia 3.000 pertsona etorri ziren. Lehen aldiz bigarren geratu ginenean izan zen. Azken partida zen, jai txiki bat zegoen antolatuta, eta oso eguraldi ona egin zuen. Dena gure alde genuen". Hernaniarrek, berriz, iaz mailaz igotzeko jokatu zituzten kanporaketak aipatu dituzte; Ciencias Cajasolen aurkako partidan, 2.000 pertsonatik gora bildu ziren. Azaroan Ordiziaren aurka jokatu zutenean ere, jendetza izan zen.

Hernanin eta Ordizian dagoen zaletasun hori ez dute ikusi beste hainbat lekutan. Adibide bat jarri du Susok: "CRC Madrilgo taldeak liga irabazi zuenean, 300 ikusle egongo ziren". Hemengo zaleak, berriz, asko mugitzen direla adierazi du Aierbek: "Badira Madrilera edo Valladolidera partida ikustera egunpasa joaten direnak; leku horietan pasa izan zaigu ia Ordiziako ikusle gehiago egotea". Biharkoan ez dute hain urrutira joan beharrik izango bi herrietako zaleek errugbiaz eta kirol horren inguruko jaiaz gozatzeko.

Errugbirako zaletasun handia dago Gipuzkoako hainbat herritan. 1.047 bazkide dituzte Ordiziako taldean, eta 920 Hernanin. Horiez gain, Donostian, Zarautzen, Eibarren, Arrasaten eta Irunen ere badituzte taldeak. Lasarten duela gutxi sortu dute berriro.

Itunpeko lekuak eskaintzen dituzten Gipuzkoako zahar etxeetan eta eguneko zentroetan 4.800 langile ari dira gaur egun lanean. Emakumeak dira gehienak: %91. Horien lan baldintzak hobetzeko ari dira negoziatzen sindikatuak patronalarekin.

Gaztea izan arren, urteak daramatza Sergio Carbajok (Donostia, 1985) munduan barrena. Ikasketak bukatzen aurrena, eta lan txikiak egiten gero; gaur egun Boston du bizitoki (AEB), baina, hara iritsi arte, munduko txoko asko ezagutu ditu.

Goi Mailako Telekomunikazio Ingenieritza ikasketak egin zituen Donostiako Tecnunen, Nafarroako Unibertsitateko Ingenieritza Eskolan. Ikasketa horiek bukatzen ari zela atera zen lehen aldiz atzerrira, 2008. urtean: Austria izan zen lehendabiziko jomuga. "Azken seihilekoa kanpoan bukatu, eta nire aleman kaxkarra hobetzea zen helburua". Austriatik Hernanira bueltatu beharrean, ordea, Coloradora (AEB) egin zuen jauzi.

Ikerlari aritu zen lanean, eta hango unibertsitatean bukatu zituen Ingenieritza Elektriko eta Informatikako Master Zientifikoko ikasketak. "Coloradokoa izan zen ikerkuntza sailean nire ibilbide profesionalaren hasiera, laser eta fisika arloan". 2009. urtean, proiektua aurkeztu eta ikasketa tituluen bila itzuli zen etxera. Baina maletak desegiteko ia denborarik hartu gabe itzuli zen Coloradora, ikasketekin jarraitzera. "Coloradon egondako hiru urteetan bidaia asko egin ditut, ia hilero, batez ere Ipar Amerikara, hitzaldiak eta kolaborazioak egitera".

Etengabeko joan-etorri eta lan horietan buru-belarri murgilduta zebilela jaso zuen bere biziko eskaintza Bostondik.

Ikerkuntza lanak

Bostongo Massachusetts Institute of Technlogytik bertako ikerkuntza talde batean sartzeko aukera eskaini zioten Carbajori. Kontratua eskuetan zuela, lanean hasi aurretik, ordea, sei hilabeteko atsedenaldia hartzea erabaki zuen; ez etxera itzultzeko, gehiago bidaiatzeko baizik.

Ipar Amerikan eta Karibe inguruan ibili zen gehienbat. "Tobagoko herrixka txiki batean pasatu nituen bi hilabete, Charlottevillen. Lehen ere askotan egona nintzen bertan, urpekari gida eta monitore gisa lanean. Kostalde horretan, Karibe itsasoko ur epelen eta Ozeano Atlantikoko ur hotzen nahasketak urpeko bizitza ikusgarria sorrarazten du".

Atsedenaldiaren ondoren, 2012ko ekainaren 1ean, Bostongo ikerketa zentroan jarraitu zituen doktoretza ikasketak. Sergio Carbajoren lanak kokagune bikoitza du gainera: bata, AEBetan, eta bestea, Alemanian. "Denbora gehiena Bostonen pasatzen dut, baina noizbehinka Alemaniara joaten naiz, gehienez bi edo hiru asterako". Tarteka, gainera, eskolak hartu eta eman behar izaten ditu bere laneko jardueran. "Beraz, agenda aurki betetzen zait".

Potentzia eta energia handiko laserrak diseinatu eta eraikitzen lan egiten du Carbajok, ikerlari moduan. Laser horiek medikuntzarako eta industriako hainbat arlotarako erabiltzen dira.

Urruti bizitzera ohitua

Carbajo berehala ohitu da AEBetako bizimodura. "Hemengo bizimodua oso Mendebaldekoa da; beraz, ez da hain desberdina. Gainera, onerako edo txarrerako, Ameriketatik datorren guztia aspaldi kontsumitzen dugunez, ia ezer ez da arrotza egiten".

Hala era, desberdintasun nabarmen batzuk ere sumatzen ditu Carbajok; lan munduan, adibidez. "Bostonen ohikoa izan daiteke langileek astean 60 ordutik gorako lanaldiak egitea, askok lanbidearen inguruan antolatzen baitute bizimodua. Ez dago euskaldunon bizipoza alderatzerik".

Bestalde, Boston milaka aukera eskaintzen dituen hiria omen da. "Herrialde osoko unibertsitate eta eskola hoberenetarikoak eskutara edukita —MIT, Harvard eta Berkeley, esaterako— erdigune kultural eta intelektual garrantzitsua da". Charles ibaia eta itsasoa ere hortxe dauzka: "Eta udaran ia egunero joaten naiz ikerketa zentroko belaontziren batean nabigatzera, bazkaldu eta gero siesta egin beharrean".

Bizi-kalitateari dagokionez, bada aldea: "Politika sozialetan oso kaskar dabiltza AEBak; beraz, hezkuntza eta osasun zerbitzuak norbere patrikaren araberakoak dira, eta horrek klaseen arteko aldea areagotu besterik ez du egiten hemen".

Amerikarrak oso usadiozaleak iruditzen zaizkio Carbajori, batez ere aberri kontuetan; Independentzia Eguna eta Eskerrak Emateko Eguna deituetan, adibidez, herrialde osoa batzen omen da, arrazak eta joera politiko edo erlijiosoek eragindako bereizketak baztertuta. "Elkartu bai, baina Euskal Herriko pintxo-poteo eta antzekorik ez dago hemen. Koadrilarekin tabernaz taberna patxadaz ibiltzea... Horrelakorik ez dago beste inon. Euskal Herriko bizitza soziala gero eta bitxiagoa iruditzen zait", adierazi du.

Urruti dagoenez, aurkako sentimendu asko nahasten zaizkio Carbajori: herrimina, familia eta lagunekin geratzeko gogoa alde batetik, eta kanpokoa ezagutzeko premia bestetik. Familiari eta lagunei denbora gutxi eskaintzea sarri gogorra iruditzen bazaio ere, erronka pertsonal eta profesionalak dakarren ahalegina hausnartu, eta distantziaren mugetara egokitzen ikasi du.

Herenegun itzuli zen Fatou Gaye etxera, Euskal Herriko etxera. 7 urteko neskatila hori iazko abendutik dago Hondarribian, bere herrian sendatu ezin dioten masailezurreko arazo bat konpon diezaioten. Hilaren 6an egin zioten ebakuntza Donostiako Ospital...

Ilunabarrean paseatzen ari direla, Leonek eta Kastillok itzal jostalari bat sumatu dute inguruan. — To, saguzarra —ohartarazi dio Kastillok Leoni.

— Ba al dakik saguzarrak zergatik ibiltzen diren beti ilunpean eta ezkutuka? —bota du Leonek.

Kastillok hasperen egin du, lagunaren istorioetako bat nahitaez entzun beharko duela jakitun. Zuzen dago, Leonek erantzun esplizitua itxaron gabe ere kontatzeari ekin baitio…

Aspaldi, jana zela eta, saguek eta txoriek gerra egin zioten elkarri, harik eta bakea egiteko ordua bazela erabaki zuten arte. Tratu bat egin zuten: handik aurrera, lurrean ziren hazi eta fruituak saguen esku geratu ziren; zuhaitzetan zirenak, berriz, txorien esku. Bakea ospatzeko festa bana antolatu zuten. Saguzarrak txorien festara joan ziren, baina sarrera ukatu zieten, modu txarrean, gainera: "Gerran, saguen alde egin duzue sarri; beraz, orain ere segi haiekin!". Orduan saguzarrek saguengana jo zuten, baina han ere epelak entzun behar izan zituzten: "Komeni izan zaizuenean, gurekin bat egin duzue; komeni izan ez zaizuenean, berriz, txoriekin. Kopeta galanta behar da orain gurekin bakea ospatzera etortzeko! Alde hemendik!".

— Geroztik — Leonek ikasgai moral batekin biribildu nahi izan du kontakizuna—, saguzarrak ilunpean ibiltzen dituk, oportunismo haren lotsa ezkutatu nahi eta ezinean.

— Gezurra! —entzun da ustekabean.

Ahoa ireki duena ez da Kastillo izan. Bi lagunek inguruan begiratu dute, beraien arteko elkarrizketan hain bortitz zein sartu den jakin nahian. Eta han ikusi dute saguzarra, zuhaitz adar batetik buruz behera zintzilik.

— Gezurra! — errepikatu du, eta Leon eta Kastillo adi-adi dituela segurtatu duenean, hasi da azalpenak ematen—. Egia da batetik bestera ibili ginela, baina ez gure apetak asetzeko, batzuei eta besteei gerra alferrikakoa zela ikusarazteko baizik. Bagenekien jarrera hura azkenean gure kontra ere bihur zitekeela, baina ez genuen amore eman, arrazoi genuela zeharo sinistuta baikeunden. Bakea egin zutenean, berriz, gu baztertu eta elkarren artean banatu zuten jana. Bazterketa bidegabe hura zuritzeko asmatu zuten gure ustezko oportunismoaren istorioa. Izan ere, gu ilunpean eta desorduan ibiltzen gara beste aukerarik utzi ez digutelako, ez lotsa ezkutatu nahi dugulako. Kontzientziak agindu bezala jokatu genuen. Beraz, ez dugu zertan lotsatu: ez gara ez saguak ez txoriak, saguzarrak baizik, eta harro gaude!

Leonek eta Kastillok gehiago jakin nahi izan dute:

— Zergatik paratzen zarete buruz behera? — galdetu du Kastillok.

—Horrek zerikusia izango du gauzak bestelako moduan ikusteko dugun joerarekin, noski.

— Zergatik helgaldi zalantzati hori? — Leonek.

— Nahiago dugulako zalantza batekin hegan egin axioma txar batekin baino.

Saguzarrak alde egin duenean, Leon eta Kastillo, txanpon bereko bi aldeak, badakizue, ez dira ados jarri. Leonek ez dio saguzarrari sinesgarritasunik aitortzen. Kastillok, berriz, haren bertsioa aintzat hartzen du. Gauza batean, ordea, bat datoz: orain errazago ulertzen dute zergatik dauden galzorian hainbeste saguzar espezie.

Gizakien Lurra gobernuz kanpoko erakundeak Afrikako haurrak ekartzen ditu Europako hainbat lurraldetara, haien herrian sendatu ezin dituzten gaitzez trata ditzaten. Masailezurreko arazo larriak dituztenak Donostiako Ospitalean tratatzen dituzte, eta, ...

Soinu pantailak jarri ala ez erabakitzeko, toki bakoitzean txosten zehatz bat egiten du Aldundiak. Horretarako, hainbat alderdi aztertzen ditu. Hasteko, zarata mailak zehazten ditu —etxebizitzetan, espazio publikoetan, naturgune babestuetan eta ospitaleak, ikastetxeak eta gisako eraikin berezietan—. Bigarrenik, zarata maila horiek murrizteko zer egin daitekeen aztertzen da —pantailak jartzea, abiadura murriztea eta abar—. Hirugarrenik, neurriz kanpoko zarata zenbat bizilagunek jasaten duten ikusten da, eta, neurriak hartuz gero, zenbatek jasango dituzten. Azkenik, irtenbidea zenbat diru kostatuko den aztertzen da. Neurria ekonomikoki orekatua den kalkulatzen da.

Iñaki Perurena, Itxaro Borda, Ramon Etxezarreta, Ibon Sarasola, Maialen Lujanbio eta Amets Arzallus, Harkaitz Cano, Mariano Ferrer, Ilaski Serrano eta beste hainbat pertsona ezagunek eskaini dute beren ikuspegia Badu, bada erakusketan, bisita gidatuen bidez.

Atzo, Aizpea Goenagak berak hartu zuen azken bisita gidatua egiteko ardura, baina ez zuen erakusketa itxitzat eman. Bisitariei testigua pasatu, eta gogoeta eginarazi zien. Haren ustez, norberak du euskaraz bizitzeko erabakia eta euskararik bizirik iraunarazteko ardura.

• Betoizkoak. Zarata xurgatzen dute pantaila mota hauek.

• Metalezkoak. Zarata xurgatzen dute pantaila mota hauek.

• Polimetakrilatozkoak. Soinuak pantailan jo, eta beste aldera bueltatzen du. Mendiak daudenean edo etxerik ez dagoenean jartzen dira.