Gaur egun arte, lau urtean behin botoa ematera mugatu izan da, gehienetan, herritarrek erakunde publikoen jardunean eragiteko duten ahamena. Azken urteetan, ordea, gero eta gehiago entzuten dira parte hartze politiken beharra azpimarratzen duten diskurtsoak, herritarren zein erakundeen ahotik. Diskurtsotik harago, herritarren "eskubidea eta betebeharra dena praktikan jartzeko bideak" ireki nahi ditu Gipuzkoako Foru Aldundiak, udalen arteko Herritarrekin sarearen bidez. "Geure bizitzaz eta herrietan gertatzen denaz jabetu behar dugu", foru aldundiko Herritarren Partaidetzarako zuzendari Arantza Ruiz de Larrinagaren hitzetan: "Herri boterean oinarritutako gizartea nahi genuke. Badakigu oso urrun gaudela, baina horretarako jartzen ditugu martxan parte hartze esperientziak, sistema politikoa eraldatzen joateko".

2001ean egin zituen Europako Batasunak parte hartzeari buruzko lehen gomendioak, eta horiek erreferentziatzat hartuz onartu zuten Gipuzkoako Foru Araua, 2010eko uztailean. Bertan, "ezinbestekotzat" jotzen da erakundeak "partaidetzarako beste modu batzuetara zabaltzea, sistema demokratikoa aberasteko". Araua bera esparru gisa "ondo" dagoela onartu arren, EAJren gobernuak egindakoa "beharragatik" egin zuela uste du Ruiz de Larrinagak: "30 urte goitik beherako gobernatzeko modu batean igaro ondoren, lidergoa galtzen joan ziren, eta horretaz ohartu zirenean jarri zuten mahai gainean parte hartzearen gaia".

2011ko maiatzeko udal eta foru hauteskundeen ostean etorri zen, kopuruari dagokionez behintzat, parte hartze prozesuen gorakada. 2007 eta 2011 arteko legegintzaldian, 30 parte hartze esperientzia gauzatu zituen foru aldundiak. Herritarrekin sarea martxan jarri zenetik, berriz, 130 prozesu baino gehiago izan dira urtebetean, 77 udalekin lankidetzan. 527.000 euro eman ditu horretarako foru aldundiak; gehienak, udalek bultzatutako prozesuak laguntzeko, baina izan dira herri eragileen ekimenez abiatutakoak ere.

Hainbat udaletako hautetsi eta langileek parte hartu zuten, elkarrekin, sarea bera sortzeko prozesuan, iazko urtarril eta martxo artean. "Hori egiteko modua ere ezberdina izan da", nabarmendu du Ruiz de Larrinagak. Herrien arteko koordinazio gune baten beharra nabaritu zuten, esperientziak trukatu eta trebakuntzan sakontzeko. Izan ere, barne mailako lan hori oso garrantzitsua da foru aldundiko Herritarren Partaidetzako zuzendariarentzat: "Teknikariak, adibidez, erraztaile bihurtu behar ditugu, herritarrentzat ez baizik herritarrekin lan eginez".

Koordinazio batzorde bat ari da iraunkorki lanean, baina bi topaketa ere egin dituzte jada. Donostian egin zuten lehena iazko ekainean, eta legegintzaldia hasi zutenetik garatutako esperientziak —aurrekontu parte hartzaileak, galdeketak, herriko eraikinak berrantolatzeko prozesuak...— trukatu zituzten 30 udaletako ordezkariek. Joan den otsailaren 1ean elkartu ziren bigarrenez, Hernanin, 48 udaletako hautetsi eta teknikariak. Aurrez, ordea, hainbat hausnarketa saio egin zituzten, euren herrien biztanle kopuruaren arabera banatuta. Horrela, parte hartzaileek berek egin zituzten aurkezpenak, denen artean galdera bati erantzun nahian: nolakoa izan behar du herri baten parte hartze sistemak herritarren boteretzea lortzeko?

Zailtasunen gainetik, aurrera

Ruiz de Larrinagak aitortzen du ez dutela erantzun osorik. Gainera, aurrera egiteko zailtasunak ere badaudela dio: adibidez, erakundeen egitura. "Oso zaharkituak daude; funtzionamendua ez da egokiena", dio. Erakundeetako politikaren "prestigiorik eza" ere bada oztopo bat, baina Gipuzkoan egoera berezia dela gogoratu du: "Jende ezberdin eta berri mordoa iritsi da erakundeetara. Legez kanporatzeen ondorioa izan da, baina parte hartzearen ikuspegitik badu bere alde ona".

Zailtasunak zailtasun, argi du udalerri bakoitzak erabaki behar duela zein diren haien errealitatera ondoen egokitzen diren mekanismoak. Oro har, ordea, "etengabea eta zeharkakoa" izan behar du sistemak. "Hainbat gauza egin behar dira aldi berean eta iraunkorki", dio Ruiz de Larrinagak. Bide horretan, ezinbestekotzat du baliabideak eskaintzea —horretara bideratutako diru laguntza berriak laster onartzea espero dute—, trebakuntza ematea, elkarlana bultzatzea eta herritarrei informazioa eskuragarri jartzea.

Laster Herritarrekin sarearen webgune berri bat aurkezteko asmoa ere badute, herri guztietako parte hartze prozesuak mapa batean bildu eta parte hartzaileei informazioa eskura jarriko diena. "Borondatea izanez gero, aurkitzen dira bideak", dio.

"Garestia" da errepideetako zarata murriztea, eta Gipuzkoako Foru Aldundiko iturriek horren adibide zehatzak eman dituzte: Donostia-Irun norabidean, Loiola-Lasalleko zubibidean, Lasalle ikastetxearen parean jarri dute pantaila bat. 440 metro luze et...

Kirol munduan eskarmentu handia du Etor Mendiak (Lazkao, 1968). Kirolari gisara, batetik —berriki Espainiako neguko triatloi txapelketan bigarren geratu da beteranoetan—, baina baita prestatzaile modura ere. Orain, pilotarien alderdi fisikoa lantzeko arduradun da, Asegarce enpresan.

Noiz eta nola hasi zara pilota munduan prestatzaile?

Gabonen aurretik, Asegarcekoek esan zuten Gipuzkoan prestatzaileren bat nahi zutela. Orduan, prestatzailerik gabe zeuden. Ordu arte, prestatzaile bakarra zegoen, eta bera mugitzen zen herrialdeetara. Nonbait, horrek ez zuen oso ondo funtzionatzen, eta lekuan lekuko bat jarri nahi zuten.

Eta enpresako pilotari gipuzkoarren prestatzaile jarri zaituzte.

Hori da, Gipuzkoako eta inguruko pilotariena. Urteko lehen astelehenean, Tolosako Usabal kiroldegian geratu ginen, entrenamendu bat egiteko. Lau pilotari eta Ruben Beloki bera azaldu ziren. Saiotxo bat egin genuen, eta badirudi gustura geratu zirela; ikusi zuten menderatzen genuela kirola eta ezaugarriak ezagutzen genituela. Orain, taldean dauzkat Saralegi, Olaetxea, Mendizabal, Albisu eta Aimar Olaizola ere bai, gipuzkoarren taldean, Hondarribian bizi delako.

Astirik izan duzu egitarauren bat lantzeko?

Lehenengo lana hasierako ebaluazio bat egitea izan da, erresistentziaz, indar aldetik eta abiadura aldetik nola dauden ikusteko, eta gero plangintza berezitua egiteko. Kirolaren ezaugarriengatik ere nahiko korapilatsua da prestaketa jakin bat egitea. Orain taldean dauden pilotarietatik, bat ez da ari ia batere jokatzen; bi ordezko moduan daude, eta, ostegunera arte, ez dute jakiten asteburuan jokatu behar duten ala ez; Albisu eta Aimar asteburu oro jokatzen ari dira... Alde horretatik, konplexua da.

Nola ikusi dituzu, sasoi aldetik?

Beste arazo bat ere izan dugu: aurretik zegoen arduradunak ez digu aparteko informaziorik utzi. Enpresan mediku bat badago, baina ez zuten erabiltzen esfortzu probak egiteko. Orduan, enpresan ez daukate informazio hori, eta ondo edo gaizki dauden esateko ez daukat alderaketa egiterik. Orain nola dauden dakit, eta horren arabera hasi beharra daukat neurtzen. Haien egoera ona zein den ez dakit. Test bateria bat eratzen ari gara, alderaketa bat egiteko eta garapena ikusteko.

Pilotan ez dago denboraldi-aurrerik: urte guztian jokatzen dute. Nola prestatzen da pilotaria? Noizko jarri sasoian, erritmoa noiz lasaitu...

Zailtasuna hor dago. Pilotariak berak ere, bikoteka ala buruz buru jokatu, entrenamenduak oso desberdinak ditu. Bakoitzaren ezaugarrien arabera eta helburuen arabera hasi behar da, eta txapelketa jakin bati garrantzi handixeagoa emanez. Beste kiroletan denboraldi-aurrea dago: hasiera eta bukaera jakin bat dauzkate. Pilotan ez, baina garrantzi gutxiago ematen diegun tarte horiek baliatu behar dira denboraldi-aurreko lanaren antzekoa egiteko. Hamabi hilabetean, urtea joan eta urtea etorri, zaila da beti goren mailan egotea.

Txapelketez gain, torneoek ere badute pisua, gero.

Pilota orain dagoen eran, pilotariei partidak jokatzea interesatzen zaie, partidako daukatelako soldatatxo bat; hilekoa baino handiagoa ateratzen dute jokatutako partida kopuruaren arabera. Txapelketak garrantzitsuak dira, baina udako torneoei ere garrantzia ematen diete, dirua irabazteko aukera dutelako.

Gero, sentsazioka mugitzen den kirol bat da. Nahiz eta sasoi aldetik ondo egon datu objektiboetan, frontoian agian ez da eroso eta konfiantzarekin sentitzen, eta hobekuntza fisikoa ez da hain nabarmena izaten frontoian. Alde psikologikoa garrantzitsua da. Kirol honen zailtasuna hori guztia uztartzea eta aurretik egiten den lana kantxan erakustea da.

Pilotarien garapenaren daturik ez eduki arren, beste kirolari batzuen erreferentziak badituzu. Atleta gisara, pilotariak zer moduz daude?

Kirola bera askoz gogorragoa da, azken 10-15 urteotako bilakaera ikusita: azkarrago jokatzen da, intentsitate handiagorekin; partidak askoz berdinduago daude, haien arteko maila asko orekatu delako. Alde horretatik, hobekuntza nabarmena izan da. Garai batean, herri kirolekin pareka zitekeen, mentalitate aldetik: prestakuntza fisikoari garrantzi handirik ez zitzaion ematen; asko jatea ondo jatea baino garrantzi- tsuagoa zen; sagardotegira joatea ondo ikusita zegoen; erresistentzia lantzeko mendi buelta bat ematen zen, besterik gabe... Ez zegoen aparteko antolakuntzarik prestaketa aldetik. Informazio eta datu bilketaren lehenengo erreferentzia Bartzelonako Olinpiar Jokoek markatu zuten. Pilota Euskal Herriko kirola izanda, ikusi zuten bazegoela aukera etekina ateratzeko, eta, nola domina aldetik garrantzi handia ematen zaion, ADO planean sartu zen. Ruben Beloki bera plan horretan egon zen, eta haiek izan ziren prestakuntza serio bat aurrera eramaten lehenengoetarikoak.

Pilotariak gero eta atletagoak dira; 1992an hasi zen bilakaera: azkarragoak dira, erresistentzia handiagoa dute, potentzia handiagoa. Orain, pilotariekin lan egiten duzunean, atletekin ari zara. Lehen, tripa pixka bat edukitzeak berdin zion, beso handiak izan eta pilota atzera botaz gero.

Frontoiko lana eta prestaketa fisikoa nola uztar daitezke?

Beste borroka hori da. Bereizita daude alderdi fisikoa eta teknikoa, frontoiko lana eta kanpokoa. Frontoikoa aztertu nahi dugu lehenengo, zer entrenamendu mota egiten duten ikusi, han egiten dutena eta gero nik bideratu behar dudana osagarriak izateko eta elkarri oztoporik ez egiteko.

Esku pilotak zer ezaugarri fisiko behar ditu, berez?

Garrantzitsu bat badu, landu ezin daitekeena: azkartasun mentala, erabakiak hartzeko. Goi mailako kirolean jokoaren irakurketa deitzen den hori. Azkartasuna eta abiadura bai, erreakzio abiadura edo pilotara iristeko mugimendu abiadura ere bai, baina gehiago da azkenean erabakitzea. Badirudi batzuk pilotari bizkorrak direla eta hanka oso onak dituztela, baina askotan ez da izaten besteek baino abiadura handiagoa dutelako, egoerari aurre hartzen diotelako baizik; aurkariak pilota nola bidali behar duen ikusteko gaitasuna dute. Bestela, kirolaren beraren ezaugarria erresistentzia ona izatea da, eta goiko ataleko potentzia. Abiadura ere bai, baina erabakitzeko abiadurarekin lotuta.

Eskuak lantzeaz zu arduratzen zara?

Ez. Hori haien lana da. Oso korapilatsua da. Askotan, faktore mugatzaile handia izaten da eskuena buru konfiantzarako.

Oro har, kirola egiteko gero eta ohitura handiagoa dago gizartean. Kemen kirol osasunerako zentroan nabaritu duzue jendeak laguntza berezitua edo entrenamendu programak gehiago eskatzen dituela?

Bai, nabaritu izan dugu. Hasierako urratsak egiteko jendeak laguntza eskatzen du. Baina garai batean Behobia zen gorena, eta orain badirudi edozeinen esku dagoela eta ez dela laguntzarik behar. Sortu ziren Aizkorriko mendi maratoia, Beasaingo Ehunmiliak ultratraila... Jendeak oraindik errespetua badie, baina horiei ere galduko zaie urte batzuk pasatu ahala. Proba batzuk astakeria direla esaten da, baina astakeria behar bezala ez egitea da: prestatu gabe joatea.

• Azpiegituretara bideratutako milioi euroak. Donostiako Udalak 76,7 milioi euro bideratuko ditu hiri azpiegituretara eta zerbitzuetara. 16,9 milioi hondakinak kudeatzeko izango dira, eta 11,1 milioi, inbertsioetarako.

Herenegun itzuli zen Fatou Gaye etxera, Euskal Herriko etxera. 7 urteko neskatila hori iazko abendutik dago Hondarribian, bere herrian sendatu ezin dioten masailezurreko arazo bat konpon diezaioten. Hilaren 6an egin zioten ebakuntza Donostiako Ospital...

Ilunabarrean paseatzen ari direla, Leonek eta Kastillok itzal jostalari bat sumatu dute inguruan. — To, saguzarra —ohartarazi dio Kastillok Leoni.

— Ba al dakik saguzarrak zergatik ibiltzen diren beti ilunpean eta ezkutuka? —bota du Leonek.

Kastillok hasperen egin du, lagunaren istorioetako bat nahitaez entzun beharko duela jakitun. Zuzen dago, Leonek erantzun esplizitua itxaron gabe ere kontatzeari ekin baitio…

Aspaldi, jana zela eta, saguek eta txoriek gerra egin zioten elkarri, harik eta bakea egiteko ordua bazela erabaki zuten arte. Tratu bat egin zuten: handik aurrera, lurrean ziren hazi eta fruituak saguen esku geratu ziren; zuhaitzetan zirenak, berriz, txorien esku. Bakea ospatzeko festa bana antolatu zuten. Saguzarrak txorien festara joan ziren, baina sarrera ukatu zieten, modu txarrean, gainera: "Gerran, saguen alde egin duzue sarri; beraz, orain ere segi haiekin!". Orduan saguzarrek saguengana jo zuten, baina han ere epelak entzun behar izan zituzten: "Komeni izan zaizuenean, gurekin bat egin duzue; komeni izan ez zaizuenean, berriz, txoriekin. Kopeta galanta behar da orain gurekin bakea ospatzera etortzeko! Alde hemendik!".

— Geroztik — Leonek ikasgai moral batekin biribildu nahi izan du kontakizuna—, saguzarrak ilunpean ibiltzen dituk, oportunismo haren lotsa ezkutatu nahi eta ezinean.

— Gezurra! —entzun da ustekabean.

Ahoa ireki duena ez da Kastillo izan. Bi lagunek inguruan begiratu dute, beraien arteko elkarrizketan hain bortitz zein sartu den jakin nahian. Eta han ikusi dute saguzarra, zuhaitz adar batetik buruz behera zintzilik.

— Gezurra! — errepikatu du, eta Leon eta Kastillo adi-adi dituela segurtatu duenean, hasi da azalpenak ematen—. Egia da batetik bestera ibili ginela, baina ez gure apetak asetzeko, batzuei eta besteei gerra alferrikakoa zela ikusarazteko baizik. Bagenekien jarrera hura azkenean gure kontra ere bihur zitekeela, baina ez genuen amore eman, arrazoi genuela zeharo sinistuta baikeunden. Bakea egin zutenean, berriz, gu baztertu eta elkarren artean banatu zuten jana. Bazterketa bidegabe hura zuritzeko asmatu zuten gure ustezko oportunismoaren istorioa. Izan ere, gu ilunpean eta desorduan ibiltzen gara beste aukerarik utzi ez digutelako, ez lotsa ezkutatu nahi dugulako. Kontzientziak agindu bezala jokatu genuen. Beraz, ez dugu zertan lotsatu: ez gara ez saguak ez txoriak, saguzarrak baizik, eta harro gaude!

Leonek eta Kastillok gehiago jakin nahi izan dute:

— Zergatik paratzen zarete buruz behera? — galdetu du Kastillok.

—Horrek zerikusia izango du gauzak bestelako moduan ikusteko dugun joerarekin, noski.

— Zergatik helgaldi zalantzati hori? — Leonek.

— Nahiago dugulako zalantza batekin hegan egin axioma txar batekin baino.

Saguzarrak alde egin duenean, Leon eta Kastillo, txanpon bereko bi aldeak, badakizue, ez dira ados jarri. Leonek ez dio saguzarrari sinesgarritasunik aitortzen. Kastillok, berriz, haren bertsioa aintzat hartzen du. Gauza batean, ordea, bat datoz: orain errazago ulertzen dute zergatik dauden galzorian hainbeste saguzar espezie.

Gizakien Lurra gobernuz kanpoko erakundeak Afrikako haurrak ekartzen ditu Europako hainbat lurraldetara, haien herrian sendatu ezin dituzten gaitzez trata ditzaten. Masailezurreko arazo larriak dituztenak Donostiako Ospitalean tratatzen dituzte, eta, ...

Soinu pantailak jarri ala ez erabakitzeko, toki bakoitzean txosten zehatz bat egiten du Aldundiak. Horretarako, hainbat alderdi aztertzen ditu. Hasteko, zarata mailak zehazten ditu —etxebizitzetan, espazio publikoetan, naturgune babestuetan eta ospitaleak, ikastetxeak eta gisako eraikin berezietan—. Bigarrenik, zarata maila horiek murrizteko zer egin daitekeen aztertzen da —pantailak jartzea, abiadura murriztea eta abar—. Hirugarrenik, neurriz kanpoko zarata zenbat bizilagunek jasaten duten ikusten da, eta, neurriak hartuz gero, zenbatek jasango dituzten. Azkenik, irtenbidea zenbat diru kostatuko den aztertzen da. Neurria ekonomikoki orekatua den kalkulatzen da.

Iñaki Perurena, Itxaro Borda, Ramon Etxezarreta, Ibon Sarasola, Maialen Lujanbio eta Amets Arzallus, Harkaitz Cano, Mariano Ferrer, Ilaski Serrano eta beste hainbat pertsona ezagunek eskaini dute beren ikuspegia Badu, bada erakusketan, bisita gidatuen bidez.

Atzo, Aizpea Goenagak berak hartu zuen azken bisita gidatua egiteko ardura, baina ez zuen erakusketa itxitzat eman. Bisitariei testigua pasatu, eta gogoeta eginarazi zien. Haren ustez, norberak du euskaraz bizitzeko erabakia eta euskararik bizirik iraunarazteko ardura.

• Betoizkoak. Zarata xurgatzen dute pantaila mota hauek.

• Metalezkoak. Zarata xurgatzen dute pantaila mota hauek.

• Polimetakrilatozkoak. Soinuak pantailan jo, eta beste aldera bueltatzen du. Mendiak daudenean edo etxerik ez dagoenean jartzen dira.