Edozein motatako zientziak jorratzeko, zabaltzeko edo, besterik gabe, horiei buruz hitz egiteko "hutsune handia" dagoela iritzita, Lemniskata elkartea sortu zuten, iaz, zenbait goierritarrek. Hogei bat bazkide dira gaur egun, baina, hazten jarraitzeko, irekita dago "zientzia gustuko" duen edonorentzat. "Gure helburua da adieraztea zientziarekin gozatzeko ez dagoela zientzialaria izan beharrik", azaldu du elkarteko kide Jose Luis Etxezarretak.

Eratu ondoren, eta hainbat egitasmo antolatu ostean —CAFen egindako trenen erakusketa eta hilabete iraun zuen hitzaldi sorta bat egin zituzten iaz—, urte osorako egitarau landua aurkeztu dute 2013rako. Lehenbizikoa bihar izango da, Beasainen; matematika eta ilusionismoa uztartuko dituzte Matemagia tailerrean.

Zientziaren inguruan "giroa" sortu nahi dute —"aniztasun osoan" ulertzen dute zientzia—. "Dibulgazioa kontuan hartuta, bai, baina baita interesa duen jendeak leku bat edukitzeko ere, bildu eta elkarrekin hitz egiteko", dio Etxezarretak. Urtebeteko ibilbidean, ikusi dute giro hori sortzen ari dela, jende gutxien joan den ekitaldian ere hirurogei lagun elkartu dituztelako. Saio gehienak Beasaingo Igartza jauregian egin dituzte, baina Lemniskatari Goierriko herriko zientzia sare izaera eman diote; eta ez geografikoki, ez jakintzaz, esparrurik ez dute mugatu nahi, eskualdeaz gaindi ere.

Zientziazaleentzat bi alderditatik izan nahi dute topagune. Batetik, zaletasuna dutenek ezagutza garatzeko bideak irekita; bestetik, zientzialariak ezagutarazita. "Jende guztiak daki hemen Realean zeinek jokatzen duen, baina badirudi eskualdean zientzialaririk ez dagoela, eta hori gezur hutsa da. Gazte asko dauzkagu, eta lekua eman nahi diegu aurkezpenak egiteko, beren lanaren berri emateko, eta gizartean 'hau norbait bada' esateko".

Topikoak hautsi nahian

Zientziarekiko ezjakintasunari erremedioa ipintzeko balio dezake Lemniskata elkartearen jardunak. Iritzi hori du Idoia Goikoetxea Beasaingo biologo eta antropologo fisikoak. "Ez ezagutze hori ez da hemengoekin bakarrik; estatuko zientzia ere ez da asko ezagutzen. Iruditzen zaigu zientzia kanpoko zerbait dela eta zientzialaria jende eroa dela, laborategian sartuta dabilena. Eta ez da horrela".

Elkartearen barruan sail batzuk sortu dituzte, eta denborarekin ugaritu egin nahi dituzte. Aurten garatuko duten egitarauan islatu dituzte sailen jakintza arloak: matematika, ekonomia, berrikuntza, etnologia, arkeologia, soziologia, neurologia, energia iturrien teknologia...

Goierriko enpresen jardueraren berri ere eman nahi dute: "Zientzia eta ikerketa eskualdeko enpresa askotan egiten da. Inork ez daki zer egiten den, eta hori ere gizarteratu nahi dugu. Jakinduria da zientzia, azkenean", esan du Etxezarretak.

Elkarteko kideen iritziz, enpresei bi bidetatik interesa dakieke: gizarteratzeko ematen dien aukerarengatik, batetik; eta ikerketa, garapena eta berrikuntza arlorako jario gehiago lortzeko, bestetik. "Goierriko enpresetan etorkizuna izan nahi badugu, I+G+B-tik etorri beharko da".

Halako sareen bitartez, zientzialari hasiberrientzat edo ikasleentzat bidea lautuko litzateke, Goikoetxearen esanetan. Are gehiago gaur egun, zientziaren esparruan ere aukerak gutxitzen eta mehetzen ari baitira. "Karrera bukatzen duzunean, oso zaila da beka bat lortzea. Gutxi daude, eta, krisia dela eta, murrizketa handienetakoak eremu horretan ari dira egiten. Hemen, zortea dugu: oraingoz, Eusko Jaurlaritzak bekei eutsi die, bai doktoretza aurrekoei, bai ondorengoei".

Gaur egun, zientzialarientzat beste muga bat da lanak argitaratzeko zailtasuna. "Oso zaila da lan bat publikatzea edo jendeari erakustea. Ez daukagu inongo fororik. Kongresuak normalean hemendik kanpo izaten dira. Nik Burgosen egin dut lan guztia [Atapuercako aztarnategian jardun da bost urtean], eta, nahiz eta bertan gauden, oso zaila da hemen gure lana ezagutzea".

Zientzialarien zerrenda

Elkartearen filosofiaren ardatza, jakin-minaz gain, gertukoa zaintzea ere bada. "Gazte jendeari, batik bat, aukera ematen diogu zerbaitetan ari dena guregana hurbiltzeko. Ez du zertan ikerketa soilik izan, haien gaian adituak izan litezke". Horien zerrenda bat osatu nahi dute, Goierrin eta handik kanpo.

"Gu zientziaren hasierara goaz, eta zientziaren hasiera jakin-mina da. Jakin-mina bultzatu eta indartu nahi dugu", aitortu du Etxezarretak. Hasieran beldur ziren gaitzat zientzia duen elkartearen lanak zenbat jende hurbilaraziko zuen. "Baina, gure harrigarri, harrera izugarrizkoa izan da"; bai hitzaldiak ematera musu truk etorri diren adituen aldetik, eta bai entzule edo parte hartzaile modura hurbildu den herritarraren aldetik. Zientzia pintxo-potea egitasmoa ere hasi dute, eta giro "goxoa" izaten du.

Bazkidetza bidez funtzionatzen du Lemniskatak, eta izaera horri eutsi nahi diote, finantzaketa ahalik eta gehien euren iturritik kontrolatuz. Lokal bat behar dute, eta Beasaingo Udalari helarazi diote eskaera. Biltzen ari diren materialaz gain, liburutegia osatzen ari dira hasieratik; "inguruan publikatzen den guztia" jasotzeko, gai askori buruz. Oraingoz, bilerak —hamabostean behin—, Aizkorri mendizale elkartean egiten dituzte, eta blogean jartzen dituzte (www.blogak.com/lemniskata).

Abiaburua jakin-mina baldin badute, sabairik ez diote jarri nahi elkarteari, ezta haren jardunari ere. Elkartzen den jende multzoaren arabera landuko dituzte etorkizunekoak.

Dibulgazioa eta hausnarketa dituzte akuilu. "Pertsona kritikoak eta autokritikoak behar direla esaten da; jendeak hausnartzea eta pentsaraztea bultzatu behar da lehenengo. Presakakoa eta gero eta azalekoagoa den gizarte honetan, geratu, ikusi eta ondorioztatu", dio Etxezarretak.

Baina zientziarekin jolas ere egin nahi dute. "Honen inguruan ere ondo pasatu daiteke. Ez dugu jakinduria sufrimendu gisa ulertzen".

Zure ziztada behar dugu kanpainaren barruan, ekitaldi hunkigarria egin zuten joan den ostiralean, Arrasaten. BERRIA Taldeari babesa eman zioten han bildutako 350 herritarrek eta oholtza gainetik parte hartu zutenek. Dagoeneko, urtea bete da kanpaina a...

Gaur egun, 6.000 hizkuntzabaino gehiago hitz egiten dira mundu osoan, 206 estatutan banatuta. Horietako asko desagertzeko arriskuan daude; Unescoren arabera, 2100erako munduko hizkuntzen %60 eta %80 artean desagertu egingo dira.

Zuria Larramendi San Sebastian (Tolosa, 1975) Australian bizi da gaur egun, Sidneyn, Euskal Herriaren antipodetan, hemendik punturik urrutikoenean, hain zuzen ere. Bederatzi urte daramatza han. Aurretik beste sei urte Londresen pasatu zituen, ikasten eta lanean. Kimika analitiko ikasketak Donostian hasi zituen, eta, ondoren, Londresera joan zen karrera bukatzera. Han ezagutu zuen gaur egun bere senarra dena; australiarra da jaiotzez, baina familia greziarreko semea. Euskalduna izan eta ikasketak euskaraz egin zituen arren, gaur egun euskara oso gutxi erabiltzen duela dio, erabat ingelesez bizi delako; baina txukun erantzun ditu posta elektronikoz egindako galderak.

"Londresen kimika ikasten ari nintzen bitartean, denda batean aritu nintzen lanean. Eta ikasketak bukatu ondoren dendan eta banketxe batean ere aritu nintzen, Australiara etortzeko bisa prestatzen ari ginen bitartean", adierazi du tolosarrak.

Gaur egun, Sidneyko abokatu bulego batean ari da lanean, astean hiru egunez, bikotekidearekin duen 4 urteko alabarekin gehiago egon ahal izateko. "Auzitegiko kimikari moduan lan egiteko asmoa nuen hasiera batean, baina arlo horretan ezin izan nuen lanik aurkitu Australiara etorri nintzenean. Beste gauza batzuetan aritu eta gero, abokatu bulegoko lana eskaini zidaten, eta interesgarria iruditu zitzaidan. Horretan ari naiz orain", dio.

Alabaren zaintzak eta lanak uzten dioten denbora libre gutxian hondartzara joatea edo etxean familiarekin gelditzea gustatzen zaio tolosarrari. "Etxean bi logela hutsik ditugu, eta alokatu egiten ditugu, ingelesa edo beste zerbait ikastera datozenei. Agentzia bidez jartzen gara harremanetan, eta familiako beste bat balira bezala bizi dira gurekin. Gainera, behar duten gauza guztietan (trenak, telefonoak, banku kontuak ireki…) laguntzen diegu ikasle horiei. Gehienak hiruzpalau astetan gelditzen dira, eta gero bertako lagunak egin eta haien etxeetara joaten dira bizitzera", adierazi du Larramendik.

Australiako kultur aniztasunak harritu zuen gehien Larramendi: "Edozein janari mota aurki dezakezu Sidneyn, mundu guztiko janaria dago". Australiarrak, berriz, "oso irekiak" direla dio, beti laguntzeko prest daudenak; "no worries" (lasai, arazorik ez) omen da "erantzun arruntena" haien artean, eta estresik ez omen dute, oso lasai bizi ei dira. Bestalde, oso bizimodu aktiboa omen dute: hondartzara joan, igeri egin, surf… Larramendiren esanetan, beti etxetik kanpora daude australiarrak.

Aborigenak hizpide

Aborigenen egoeraz zera adierazi du tolosarrak: "Sydneyn ez dugu aborigen asko ikusten, ez eta gaiari buruz asko entzuten ere. Gehienak Australiako iparraldean bizi dira. Horietako batzuek ez dute interes handirik gure bizimodua jarraitzeko, eta nahiko gustura daude euren modura bizitzen, nomadak bezala. Beste batzuek gure bizimodua nahiago dute, baina aldatzea kostatzen zaie. Laguntzak jasotzen dituzte Australiako Gobernutik, baina horietako askok edaten edo antzekoetan gastatzen dute dirua, eta alkoholismoa arazo nabarmena dela dirudi. Orain dela 60 urte edo, ume aborigenak gurasoengandik banandu eta familia zurietan edo barnetegietan sartzen zituzten, bizimodu hobea izango zutelakoan. Orain dela lauzpabost urte Australiako Gobernuak barkamena eskatu zuen, baina ez nago ziur aborigenen egoera asko aldatu den".

Bertan bizi diren euskaldunekin harreman handirik ez duela dio tolosarrak: "Australiara iritsi eta hurrengo egunean Sidneyko Euskal Etxera joan nintzen. Han zegoen jendea oso jatorra da, baina ez dira askotan biltzen, gehienbat igandeetan bazkaltzeko edo. Eta ia dena gazteleraz hitz egiten zutela zirudien. Han zeuden asko nafarrak zirela uste dut, eta gehienek ez zekiten euskaraz".

Euskal Herrira eta Tolosaldera maiz etortzen dira Larramendi eta haren familia; alaba, lau urte eta erdian, bost aldiz etorri da. "Bueltatzen naizenean, hasieran, pixka bat arraro hitz egiten dut euskaraz, eta ingelesezko hitzak ere erabiltzen ditut noizbehinka; oso dibertigarria da".

Alabarekin gehienbat gazteleraz eta ingelesez hitz egiten du. Euskaraz hitz gutxi ikasi omen ditu haur txikiak: agur, ondo lo egin... "Pena ematen dit, baina gaztelera euskara baino erabilgarriagoa izango da Australian", dio Larramendik. Gainera, Australian bizitzen jarraitzeko asmoa dute.

Santa Ageda bezperan kantari ateratzeko entseguak egiten eta koplak ikasten ari dira Bergarako Auzoko taldean. Makilak hartuta, Bergarako kaleetan kantari ateratzeko asmoa dute. Horien artean egongo dira Jibril Sarr senegaldarra eta Faisal Abass pakis...

Beldur nintzen: tokia ez nuen oso gustukoa, eta nekagarria iruditzen zitzaidan; baina lau hilabeteren ostean esan dezaket nahiko goxo zaindu nauela Madrilek. Konturatu naiz arrotza suertatzen zitzaidan munstro horren barrenak zertxobait ezagutzeko aukera izan dudala eta horrek beldurra galtzera eraman nauela ezinbestean. Amaitu dira Bellas Artes antzokiko emanaldiak, eta hasi gara biraka; Espainiako hainbat antzoki ezagutuko ditugu orain, Valentzia batean, Almeria bestean, Zaragoza hurrena, Granada gero… Aspertzeko denborarik gabe, atseden hartzeko ganorarik gabe.

Duela urte batzuk ez bezala, gaur, Madrilen inguruan balorazio bat eskatzen didanari, alde positibo gehiago eskainiko dizkiot kontrakoak baino. Gustatu ez zaizkidan aldeak baditu, noski, toki guztiek bezalaxe: jendeak egunerokotasunean duen presa alferrikakoa, metro deritzoten lur azpiko beste bizitza hori, kotxe-jendetza-zarata eromena, bertako aireak duen hezetasun maila eskasa (txikikeria bat badirudi ere, Euskal Herrira ohitutako nire azala segituan konturatu da aldaketa horretaz)… Eta zer gustatu zaidan? Tamaina horretako hiri baten handitasuna, edozertarako aukerak zabalik izatea, egunero antzoki berean lan egitearen erosotasuna eta jende maitagarria ezagutzeko aukera.

Baina bada bat beste pertsona guztien artetik gailendu dena, eta haren istorioa zuei kontatzeak berebiziko poza ematen dit. Javi izena du, 25 urte ditu eta Bellas Artes antzokiko leihatilan lan egiten du sarrerak saltzen. Iritsi ginen egunean "kaixo, arratsalde on", esan zidan; eta nik neure artean: "Euskaldun bat hemen? Nongoa ote da?". Galdezka joan nintzaionean aho zabalik gelditu nintzen. Madrilgoa da, baita haren gurasoak ere, eta baita aitona-amonak ere. Sei urte bete zituenean amonak aurrezki kontu bat ireki zion Kutxan, eta oparitan Euskara-castellano hiztegi txiki bat oparitu zioten. Esku artean izan du harrezkero, eta hantxe dauka oraindik ere. Beti eramaten ditu berekin bi hiztegi, bat leihatilako apalean eta txikia poltsikoan; eta egunero ikasten du hitz berriren bat. Hark ere ez daki euskaragatik sentitzen duen grina hori nola azaldu, nondik datorkion. Haurtzaroan jasotako opari horrek liluratu zuen nonbait: "Ez dakit zergatik, ez dakit nola arrazoitu", esan zidan. "Hori ez da arrazoitzen, sentitu baizik", pentsatu nuen.

Euskal selekzioko kamiseta soinean zuela ikusi nuen egunean, barrez esan nion baserritar txapela bakarrik falta zitzaiola. Bazuela erantzun zidan, eta nik —euskaldun on batek bezala— apustu egin nion, hurrengo egunean soinean ekartzen bazuen sagardotegi afari bat zor niola. Apustua galdu dut; sagardotegi afari bat zor diot madrileño txapeldun bati! Eta ondo merezitako afaria, gainera, txapelak ikurrinaren bordatua eta guzti zeraman eta. Haren ametsa emakume euskaldun bat ezagutu eta "aita" deituko dioten hiru alaba izatea omen da. "Nik sagardotegiko afaria ordainduko dizut, hiru alabak beste norbaiti eskatu", esan diodanean lehertzeraino barre egin dugu, eta sano-sano bizkarrean kolpea eman dit —plazta!—. Francisco Javier, Javi, Patxi, Xabi… izena da gutxienekoa, euskalduna da; euskara daramalako bihotzean, ahoan, buruan, iraganean, orainean, etorkizuneko ametsetan, poltsikoan eta leihatilako apalean. Javi, kostako zaizu hau dena itzuli eta ulertzea, baina badakit txukun asko egingo duzula. Afari bat zor dizut, eta hitz berri bat ikasiko duzu: "Txotx!".

Bihotzez, Madrilgo euskaldunari.

Kaori Ito dantzariak Solos ikuskizuna eskainiko du datorren ostegunean eta ostiralean Viktoria Eugenia antzokian. Dantzari eta koreografo japoniarrak lau emakumezkoren rolak jokatuko ditu oholtza gainean; bakoitzari musika bat dagokio, eta, horren bit...

Arantza Eguzkizak (Hernani, 1959) txikitatik bizi izan du sagardoaren mundua. Bere baserrian, Iparragirren, betidanik ikusi du sagardoa egiten eta kanpora saltzen. Gipuzkoako Sagardogileen Elkarteko lehendakaria da 2008tik. Zuzendaritzara talde bat au...

BERRIAren alde

Arrasate

Arrasateko Amaia antzokian jaialdi berezia egingo dute biharko. Zure ziztada behar dugu kanpainari laguntzeko xedez antzokia mukuru bete nahi dute, bertan biltzen den dirua BERRIA Taldeari emateko. Jaialdiari arratsaldeko 19:30ean emango zaio hasiera, eta sarrerak unean bertan, antzokiko leihatilan, edo aurrez —Bergarako Jardun elkartean, Aretxabaletako Loramendi elkartean eta Arrasateko AED elkartean— eskura daitezke. Helduek 5 euro ordainduko dute sarrera, eta adingabekoek, berriz, 2 euro.

Jaialdia Kike Amonarriz eta Ilazki Serrano telebistako aurkezleek gidatuko dute. Haiek emango diete sarrera, esaterako, Bea Asurmendi eta Oier Arregi musikariei, Doberako antzezleei, Manex Agirre eta Maddi Labaien bertsolariei eta Oihana Kortazar mendi lasterkariari eta Alberto Iñurrategi mendizaleari. Oñatiko Ganbara Txikia koruak ere parte hartuko du, eta kanpoan bizi diren debagoiendarren testigantzak ere jaso ahal izango dira.

4.100 BERRIAlagun

Jaialdiaren aurkezpenean Arrasateko alkate Inazio Azkarraga-Urizarrek adierazi zuenez, dagoeneko 4.100 BERRIAlagun badira, baina kopuru hori emendatu nahi dute biharko ekitaldiaren bitartez. Euskalgintzako eragileen izenean Eneko Barberanak hitz egin zuen aurkezpenean, eta egunkari batek mundua ulertzeko leiho bat eskaintzen duela adierazi zuen, eta ezinbesteko jo zuen leiho hori euskaraz irekitzen jarraitzeko aukerari eustea. "Egia da, egun, bai sareak bai gure eleaniztasunak leiho asko ireki dizkigutela, baina behar dugu euskaldunok gurea izango den leiho bat. Gu aintzat hartuko gaituen leiho bat, edota zergatik ez, gu mundura eroango gaituen leiho bat".

Jaialdiari buruzko informazio gehiago bildu nahi izanez gero, edo BERRIAlagun egin nahi baduzu:

http://berria.info/berrialaguna

Wolofera, urdu, kitxua, albaniera, errusiera, frantses, galego, greko, gaztelania, txinera eta munduko beste hainbat hizkuntzaren eta euskararen arteko hiztegitxoak sortu ditu Topaguneak. Dagoeneko 60 baino gehiago dituzte, eta oraindik gehiago sortze...