Espainiako Gobernuak aurkeztutako Hezkuntzaren Kalitatea Hobetzeko Lege aurreproiektuak kontrako iritziak biltzen jarraitzen du. Kasu honetan, Gipuzkoako Batzar Nagusietatik heldu zaio kritika. Jose Ignacio Werten lege egitasmoa "atzerakoitzat" jo dut...

Gizonekin berdintasun gaiak lantzeko ikuspegia gehienbat 1970eko hamarkadan sortu ziren, herrialde anglosaxoietan; Ameriketako Estatu Batuetan, Ingalaterran eta Australian, alegia. Noski, betiere mugimendu feministak bultzatuta", dio On:giz elkarteko ...

Lanean ari dela erantzun die Ibon Esparzak (Donostia, 1977) Gipuzkoako Hitza-ren galderei, hori baita harentzako une aproposena. Arratsaldean, entrenatzera joaten da, eta sakelako telefonoa itzalita edukitzen du. Maratoia prestatzen aritzen denean, ar...

"Oso gizon atsegina da". Modaren mundu arranditsuarekin lotzen dute Paco Rabanne moda diseinatzaile ezaguna, baina gertuko tratuan aski abegikorra dela ikusi du Iñaki Aristik (Errenteria, 1959). Hendaian (Lapurdi) orain dela gutxi bilera bat egin dute Herrera Herrira herri batzordeko kideek eta Pasaiako Udaleko ordezkariek diseinatzailearekin. Kaiko Herrerako eremurako —135.000 metro koadro inguru dira, garai batean Pasaiako Portuarekin lotutako jardunbidera atxikiak eta egun bazter utziak— herritarren iritziak eta nahiak bilduta landu duten egitasmoa aurkeztu zioten, eta bertan Rabanne Espazioa eraiki nahi luketela oroitarazi zioten, modarekin lotutako industria eta ikerketara bideratutako esparru bat. Atxikimendu irmoa azaldu die Rabannek, egundaino ez baitu ahaztu sorlekua: Trintxerpen jaio zen, 1934an, otsailak 18 zituela.

Kaiko Herrerako lurrak Pasaiako Udalaren esku uzteko eskatzen duzue. Noren esku daude egun?

Lur publikoak dira, portuko jardunbidera bideratuak. Gaur egun, portuak ez ditu lehengo neurriak behar, portuko jarduna asko urritu baita. Gure aldarrikapen nagusia da lur horiek dohainik Pasaiako Udalaren esku geratzea eta bertan eremu horretarako herriko biztanleek egindako proposamena garatzea; 2009an ekin zitzaion partaidetza ekimen baten emaitza da, eta 155 lagun inguruk parte hartu zuten bertan. Ondoren, 6.000 lagunek baino gehiagok eman dute beren izenpea egitasmo horren alde.

Zein dira plangintza horren xedeak?

Gure eskualdean, batez ere, eremu libreak behar dira; arnasa hartzeko lekuak behar ditugu, eta aparkatzeko arazoei ere aurre egin behar diegu: 2.000 aparkaleku inguru egitea proposatu dugu. Kulturara eta kirolera bideratutako azpiegiturak daude plangintzan, baita jardunbide ekonomikoa sustatzeko asmoz egindakoak ere. Jakina. Ekonomian eremu berriak bilatu behar dira.

Testuinguru horretan, plan horren barruan, Rabanne Espazioa legoke...

Ziriza etxearekin batera, zeina kultur arloko jardueretara bideratu nahiko genukeen, egitasmoaren ikonoetako bat litzateke. Ez litzateke Balentziagaren estiloko museo bat; Rabanneren figura aurkezteaz gain, heziketara, ikerketara eta industria trakziora bideratutako eremu bat litzateke, horrek herrian mugimendua eragiteko. Ildo horretan, espazio horren ondoan hotel bat egitea ere proposatzen dugu; Pasaian, tamalez, egun ez dago pentsio egokirik ere hona datozen bisitariei harrera egiteko. Eta horien ondoan Euskal Herriko Itsas Museoa ere egin nahi genuke bisitariak erakartzeko. Gero, horiez gain, itsasora bideratutako ikerketa eta garapeneko industria ere hona ekartzea litzateke helburua. Egun, Azti hemen dago, eta eraikin handiago batean jartzea nahi genuke, eta kirol eta aisialdi jardueratarako ere hainbat espazio bideratzea.

Paco Rabanneri eskainitako espazioa aspalditik datorren egitasmoa da. Orain dela ia hamar urte ere Pasaian izan zen proiektu horri sostengua ematen. Zer dio orain?

Udalaren ekimenez jo dugu orain Rabannerengana, egitasmoaren alde egiten jarraitu nahi dugula oroitarazteko. Oso abegikor hartu gaitu, oso gustura; egitasmoa aurkeztu diogu, azter dezan. Izugarri gustatu zaio plangintza herritarren partaidetzaren emaitza izatea, eta bere atxikimendu osoa azaldu du, bere izena eta ospea proiektuaren alde emateko borondate erabatekoa. Pasaia munduan jartzeko garaia dela esan du Rabannek.

Zer lotura klase du Pasaiarekin?

Gerra garaian, 3 urteko mutikotxo bat zela alde egin behar izan zuen Pasaiatik, baina amaren eta amonaren bidez ezagutu zuen Trintxerpe; horiek asko hitz egiten zioten Pasaiari buruz, eta, nolabait ere, herri honen alde zerbait egiteko gogo agerikoa du.

Pasaiako biziberritzeari buruz asko hitz egin da, kaiko Herrerako lurren erabilerari buruz ere bai, baina ez da ia deus ere egin orain arte. Berriz piztu duzue zuzia. Herritarrak baikorrak zarete oraingo honetan?

Zalantzarik ez dugu, asko borrokatu beharko dugu, baina argi dugu lortuko dugula. Bada instituzioek eskualde honen alde egiteko garaia. Kanpoko kaiaren xantaia jasan behar izan dugu urte hauetan, baina bada garaia hori gainditu, albora utzi, eta eskualde honetako herritarrek eskatzen dutena aintzat hartzeko.

Mamo Wolde etiopiarra (Jirgalem, 1932-Addis Abeba, 2002) izan zen Mugerza Memorialean parte hartu zuen lehen atleta afrikarra, 1963an; eta, ordutik, kontinente beltzetik heldutako korrikalarien garaipen sorta luzearen iragarle izan zen. Lautan irabazi...

• Elikagaien Bankuak banatutako janaria, milioi kilotan. Urtetik urtera, elikagai bankuetara jotzen duten pertsonen kopurua %15 inguru handitzen ari da. 2012an 1,8 milioi kilo elikagai banatu zituen Gipuzkoako Elikagaien Bankuak 21.000 lagunen artean. Azalera handiko saltokietan, berriz, 350.000 kilo elikagai bildu dituzte urtebetean.

Berritasunez agudo aspertzen garen gizarte honetan, langile xumeen ofizioak pijoen afizio bilakatu genituen aspaldi. Begiratu zure ingurura: ez da faltako baratzatxoa ipini duen dentistaren bat, josten aritzeko ikastaroa betetzen ari den EHUko irakasl...

Azken lana —Hodeien azpian diskoa— 2011ko azaroan kaleratu zuen arren, Ruper Ordorika abeslariak disko hori taularatzen jarraitzen du oraindik, eta arrakasta handiz, gainera. Azken bi emanaldiak Bilbon eta Gasteizen eskaini ditu, eta, gaur, Azpeitian emango du kontzertua abeslari oñatiarrak, Sanagustin kulturgunean. New Yorken grabatutako diskoa baikortasuna ezkutatzen ez duten 11 kantuz osatuta dago, baina, Hodeien azpian diskoko kantez gain, pentsatzekoa da Ruper Ordorikak bere ibilbide emankorreko beste hainbat kantu ere —klasikoak zein berriagoak— eskainiko dizkiola ikus-entzuleari.

Elgoibarren bi kirolari handiren estatuak daude, bata bestearen ondoan. Bat Juan Mugerzarena da, landan zeharreko krosari izena ematen dion atleta elgoibartarrarena; bestea, berriz, Mamo Wolderena da, Olinpiar Jokoetako txapeldun izandako etiopiarrarena. Mamo Woldek 1963an irabazi zuen Elgoibarko krosa —eta beste hiru bider ere bai—; hura izan zen lehen parte hartzaile afrikarra eta ondorengo 50 urteotan nagusi izan diren korrikalari beltzei atea ireki ziena. Izan ere, bai Elgoibarko Mugerza Memorialean eta bai Lasarteko hipodromoan jokatzen den Donostiako Nazioarteko Krosean —Mamo Woldek hirutan irabazi zuena— afrikarrak izan dira jaun eta jabe ordutik.

Landan zeharreko krosen denboraldi bete-betea da egungoa, eta hilabete honetan jokatuko dira Gipuzkoako bi krosak: Elgoibarren etzi, eta Lasarten hilaren 27an. Horrez gain, inguruan, Zornotzako (Bizkaia) krosa ere izaten da, joan den asteburuan jokatutakoa. "Kros hauek egiten dira Munduko Txapelketa baino lehenago. Txapelketa martxoan da, eta kros gehienak abenduan, urtarrilean eta otsailean egiten dira", adierazi du Gipuzkoako Atletismo Federazioko lehendakari Mikel Odriozolak. Federazioa izan da beti Donostiako Nazioarteko Krosaren antolatzaile. Aurten hipodromoan jokatuko den krosak 58. ekitaldia beteko du.

Atleta handien izenak

Historia luzeagoa du Elgoibarko Mugerza Memorialak, eta urteurren biribila da aurtengoa: 70 urte beteko ditu. Mamo Wolderen argazkiak ilustratzen du aurten Mugerza Memorialaren afixa, hark irabazi zuenetik 50 urte beteko baitira. Baina, aurten gizonezko atleta etiopiarrik ez da izango Elgoibarko Mintxeta estadioko irteeran. "Eta ez da izango haien parte hartzea lortzen saiatu ez garelako", adierazi du Zigor Diezek. Krosa antolatzen duen Mintxeta atletismo klubeko kidea da Diez, eta krosaren koordinatzailea. Kenyarrek emango dute ikuskizuna etzi. Elgoibarko ibilbideak 10,7 kilometro ditu, eta 10.000 metrotan munduko marka onenak dituzten bost gizonetatik hiru lehiatuko dira bertan: Leonard Komon —hirutan irabazi du Elgoibarko krosa—, Vincent Chephok eta Emmanuel Bett kenyarrak.

Emakumezkoetan ere munduko onentsuenak etorriko dira astebukaeran lehiatzera. Haietako bat Hiwot Ayalew etiopiarrra da. Munduko sailkapenean bosgarrena eta aurten Atapuercako Krosa irabazi duena. "Atapuercakoa da Espainiako Estatuko kros garrantzitsuena", azaldu du Diezek. Mercy Cherono eta Irine Chepet Cheptai kenyarrak izango ditu lagun irteeran eta lehiakide ibilbidean.

Lan eskerga egin behar izaten dute krosaren antolatzaileek halako parte hartzaile distiratsuak ekartzeko. "Guk hasieratik egiten dugu atleten segimendu bat, atleta ezagunenen eta lasterketak irabazten dituztenen jarraipena. Eta azkenaldian atleta gazteak ekartzen ari gara, proiekzio bat izan dezaketenak. Atleta handiez gain, handiak izan daitezkeela iruditzen zaizkigunak ekartzen ditugu. Guretzat interesgarria da, eta haientzat ere bai", azaldu du Diezek. Gazteak ekartzea, gainera, merkagoa ere bada, esfortzu ekonomiko handia egiten baita goi mailako atletak ekartzeko. "Dirua baldin baduzu eta atletek etortzerik badute, ekarri egiten dituzu. Baina horiek ekartzea ez da erraza. Buruko min asko ematen du", argitu du Diezek.

Atleta afrikarrak punta-puntako kirolariak dira iraupen erdiko eta iraupeneko probetan, eta, Odriozolaren ustez, "ikuskizuna ez ezik, prestigioa ere ematen diote probari". "Eta jendeak horiek eskatzen ditu. Ikuslea ez da konformatzen atleta gipuzkoar edo euskaldunekin, abanikoa zabaltzea nahi izaten du; atleta afrikarrek parte hartzea, alegia".

Hozkailuak, sari gisa

Atleta afrikarrei gonbidapena egiten diete, eta etortzea onartzen badute, bidaia eta egonaldia ordaintzen dizkietela dio Odriozolak: "Bestelako sari batzuk ere ematen dizkiegu, eta sari handiak jartzen ditugu, amu gisa, etor daitezen". Egun atleta beltzen parte hartzea bermatzeko diru dezente behar dela dio Diezek, baina beti ez da horrela izan. "Mamo Wolderen garaiko atletei ez zitzaien dirurik ordaintzen. Opariak ematen zitzaizkien, hozkailuak eta horrelakoak, eta izugarri gustura itzultzen ziren euren herrira, halakorik ez baitzuten izaten".

Atletek lauzpabost egun egiten dituzte gurean, eta hemen entrenatzen dira. "Oso gustura egoten dira, eta jendeak asko maite ditu", azaldu du Diezek. Lehen, ordea, miresmen handiagoa pizten zuten atleta afrikarrek. "Egia da ere lehen hemen ez zela beltzik bizi; elgoibartarrek kalean beltz bat ikusten zutenean bazekiten krosa gertu zela".

Atletenganako miresmena, oro har, jada ez da lehengoa. "Lehen, atletismoa, futbola eta, agian, txirrindularitza zeuden, eta jendeak horien jarraipena egiten zuen. Orain aukera gehiago dago, kirol asko daude, eta atletismoak ez du garai bateko indarra", aitortu du Diezek. Odriozolak ere iritzi bera du: "Atletismoaren izen handiak jada ez dira iraupeneko lasterketak egiten dituztenenak; orain, lasterketa motzetako atletak dira izarrak, Usain Bolt eta halakoak".

Halere, Gipuzkoan egiten diren bi krosetara munduko atleta onenak ekartzen dituzte, eta, zailtasunak zailtasun, horrela jarraitzeko asmoa dute. "Aurten murrizketa handiak izan dira, eta hasieran urduri samar ibili ginen, ez genekielako egiterik izango genuen, baina pentsatzen dugu horrelako probei eutsi egin behar zaiela", azaldu du Odriozolak. Elgoibarren ere dirua ez dute soberan. "Baina jendeak eta laguntzaileek konpromiso handia dute proba honekin, beraiena sentitzen dute, eta azkenean aurrekontua aurrera ateratzea lortu dugu", gehitu du Diezek.

Bertako korrikalariak erakartzeko dute zailtasun handiagoa. "Federatua egon behar da, eta zapatila iltzedunak behar dira. Eta horrek jada jende bat kanpoan uzten du. Bestetik, jendea beldur da munduko onenen artean lotsagarri gelditzeko. Nik saiatzeko esaten diet, parte hartzeko, eta ikusteko nolakoa den horrelako kros bat barrutik. Festa handia antolatzen da halako krosen inguruan", dio Diezek. Odriozolaren arabera, gainera, "edozein kirolarik ez du aukera izaten munduko onenen ondoan lehiatzeko, eta hori kirol honek eskaintzen du".

Euskaraz nahiz gaztelaniaz, gizonezkoentzat, emakumezkoentzat nahiz talde mistoentzat... nahi adina eratara molda daiteke On:giz elkartearen helduentzako antzerki foruma. Antzerkiak maskulinotasunaren eraikuntza soziala, genero indarkeria, parekidetas...