Lezoko Udalak herri baratzak ipini nahi ditu San Pedro auzoan, herrigunetik gertu dagoen 1.500 metro koadroko lur sail batean. Oraingoz, 55 pertsonak adierazi dute lur hori lantzeko interesa.

Misterio bat ezin argiturik nabil, nerabezaroa. Zer gertatzen da hamahiru urtetik hemezortzira bitarteko epe horretan? Neuronak ito egiten ote zaizkie hormona- festa horrek dakarren beroaldian? Aukera guztiak miatu ditut, benetako arrazoi bat bilatuk...

Gipuzkoako gizartea gero eta urbanoagoa da. Ez soilik gipuzkoarren bi heren 15.000 biztanletik gorako herrietan bizi direlako. Herri txikietan bizi direnek ere bizimodu aski hiritarra izaten dute maiz; bai, behintzat, kontsumoari dagokionez: erosketak dendan edo supermerkatuan egiten dituzte. Hala ere, askok nahiago izaten dituzte gertu ekoitzitako produktuak, eta sarritan lehenesten da herriko azoka; baina gai horiek ere denbora jakin bat behar izan dute kontsumitzailearen hozkailura heldu aurretik. Horregatik, geroz eta hiritar gehiagok nahi izaten dute euren baratzetxo propioa landu. Herritik kanpora lur sailik izan ezean, ordea, zaila izaten da hori. Azken urteotan, denetariko ekimenak sortzen ari dira hiri baratzeak sortzeko.

Etxeko terrazak, erreka ondoko lur zatiak edo utzitako zelaiak, edozerk balio du lau tomate eta bi porru landatzeko. Kostua "minimoa" da, eta abantailak, "ikaragarriak", Iñigo Segurola (Donostia, 1967) paisajistaren arabera: "Zure baratzetik baratxuri fresko bat hartzea, eta horrekin nahaski bat egitea, bere zapore guztiarekin... hori dendan ezin da lortu".

Azkenaldian hiri baratzeen boom bat egon dela uste du Segurolak: leku askotan daude norbanakoek jarritako baratzetxoak, eta beste batzuetan udalak dira horretarako lur sailak banatzen dituztenak. Lehenei "baratze okupak" deitzen die Segurolak: jabego ezagunik gabeko lur sail abandonatuak izaten dira, eta lur hori landu nahi dutenek hartzen dute hura txukuntzeko ardura.

"Euri asko egiten duenez, ur beharra ez da izaten baratze bat sortzeko arazoa"; horregatik, ohikoak dira Gipuzkoan. Garai batean, utzitako lur sail asko zeuden herrietan: "Euskaldunok betidanik izan dugu baratzarekiko zaletasuna, eta etorkin asko ere nekazal mundutik etorritakoak dira, eta euren baratzak antolatu izan dituzte". Bilbotik Behobiarako autobidearen ertzak, esaterako, "baratzez josiak" egoten zirela ekarri du gogora.

Hala ere, edozein lur sail ez da ona ortua jartzeko. Duela ez hainbestera arte, ohikoa izaten zen fabriketako produktu kimikoak inguruko lurretara isurtzea, eta horrek "kutsatutako lur dezente" utzi ditu gaur egunera arte.

Uzta, baratzea okupatu duenarentzat izaten da gehienetan. Badira, ordea, herri barruan baratzagintzan aritzeko beste eredu batzuk ere. Zenbait lekutan, udalak berak jartzen ditu oinarrizko baliabideak —lur saila, ura, hesitura—, eta zozketa bidez ematen du lur hori lantzeko baimena. Hortik aurrera, pertsona bakoitzak egokitu zaion saila nahi duen eran antolatzen du.

"Badago hirugarren eredu bat", azaldu du Segurolak, "hemen ez da hainbeste lantzen, baina Frantzian oso zabaldua dago. Jardin partagé deitzen diote, auzo baratzeak. Auzo elkarteek antolatzen dituzten guneak dira, eta beraiek kudeatzen dituzte. Udalak oinarrizko azpiegiturak ematen dizkie, eta komunitatean lan egiten dute. Gero, bakoitzak uztaren zati bat jasotzen du".

Oro har, instituzioek halako ekimen gehiago abiatu behar lituzketelakoan da Segurola: "Diputazioak eta udaletxeak nahiko motel ari dira kontzeptua barneratzen. Auzo bakoitzak eduki behar luke aukera baratze sailak jartzeko. Gainera, parke baten funtzioa ere bete dezake".

Oraingoz, gutxi dira halako ekimenak abiatu dituzten erakundeak. Kutxaren Ekogunea ari da hainbat herritan baratze parkeak sortzeko proiektu bat lantzen, baina oraindik guztiz zehaztu gabe dago. Segurolaren iritziz, erakunde publikoek errolda bat egin behar lukete halako lur sail bat hartzeko gogoz dauden pertsonekin, eta gero aztertu zein lur sail dituen eskaintzeko

Aztarna ekologikorik ez

Sarritan entzuten da krisi ekonomikoak areagotu egin duela hiriko biztanleen joera euren jaki propioak ekoizteko. Segurolak azaldu duenez, ordea, produkzio bide hori ez da derrigor merkeagoa: "Azkenean, industrializatzen den guztia merkeago ateratzen da. Tira, denbora asko duenarentzat bai, harentzat izan daiteke merkeagoa; azkenean, baratzea lantzea denbora pasatzeko era bat da, eta pasatzen duzun denbora horren kostua ez da horren handia".

Segurolaren ustez, beste arrazoi batzuek eragin dute hiri baratzeen hedapena azken urteotan: "Krisian gaude, baina ez da soilik ekonomikoa; lurretik deskonektatzen ari gara, gero eta arrotzagoa zaigu. Horrek bultzatzen gaitu lurrarekiko gertutasun hori bilatzera".

Ingurumenarekiko kontzientziak ere gora egin duelakoan da paisajista: "Asko hitz egiten da produktuen aztarna ekologikoaz. Jaten dugun gehiena urrutitik ekartzen dute, eta erregai asko behar da hura ekartzeko. Hortik sortu da Zero kilometro filosofia: jaten duguna bertan ekoitzitakoa izatea. Horregatik, hiri inguruetako baratzeak babestu behar dira; baratzagintza bermatzeko, eta hiria bertako lurretatik hornitzeko".

Baratze mota asko dauden arren, guztiek dute balio sozial handia Segurolarentzat: "Elkarbizitzen ikasten da. Azkenean, halako baratze bat mantentzeak beste pertsonekin harremantzera behartzen zaitu, komunikazioa lantzen da". Ekoizteko eta sortzeko lekuak dira ortuak: "Halako espazioetan asko lantzen da kreatibitatea: berrerabilpen asko ikusten da. Ura jasotzeko azpiegiturak, etxolak, hazitegiak... normalean, dirurik gastatu gabe egiten dituzte, hirian topa daitekeen edozein material erabiliz".

Joseba Sarrionandiaren poesia du oinarrian Sarritsasoa dantza ikuskizunak,Dantzaz konpainiak eta Lekeitioko Nazioarteko Kale Antzerki Jaialdiak elkarlanean osatutakoak. Hala, poesia, dantza garaikidea, literatura eta ingurumena uztartzen ditu ikuskizu...

Denboraren makinan sartu eta atzera egiterik balego, garai eta geografia guztietan egongo litzateke norbait haur txiki bati kantatzen. Umeari abestea harekin egoteko aitzakia da, magalean estutzeko aukera, gaitasunak era naturalean garatzeko bidea. "M...

Nola egiten dute amodioa baserriko neskatilek / berotasun asko daukate gorputzean / neskatilak jarraitu behar dira / baso barrura sartzen dira / Basajaun bat bilatzera / iluntzean entzuten dira atsegin intziriak / beti eskatzen, beti eskatzen / inoiz ez dira asebetetzen [...]". Emakume baten ahotsa eta erritmo alaia, country ukituarekin. Neskatila alaiak izeneko abesti hori izan zen Zarauzko OK Korral musika taldearen abestirik ospetsuena. Hala uste du Dani Ulaziak (Zarautz, 1959), talde horretako gitarra jotzaileak. Bidegile izan ziren country eta rock doinuak euskaraz eskaintzen, 1983tik 1990era. Taldean beste zenbait kide ere egon ziren,baina, oro har, honako laukote honek osatzen zuen OK Korral: Ulaziarekin batera, Lou Olanguak (ahotsa), Iñaki Brakamontek (baxua) eta Alberto Inzak (bateria). Zarauztarrak guztiak. "Country eta rockabilly estiloko talde gehiago bazegoen, baina euskaraz ez zegoen ezer garai hartan", dio Ulaziak. Ile gandorrak, country giroko arropak... Musikarekin lotutako estiloa taularatzen zuten askotan; baina ez omen zuten ispiluaren aurrean denbora askorik igarotzen, baten batek izan ezik: "Lou abeslariak, esaterako, prestatzeko denbora dezente behar izaten zuen, kar-kar-kar. Argazkilariak ere, gehienbat, Louren bila ibiltzen ziren". Zazpi urte haietan, kontzertuak emateaz gain, bi disko kaleratu zituzten: OK Korral aurrena, eta Beti gogor beti mozkor gero.

"Bitxia da, baina Gipuzkoan baino kontzertu gehiago ematen genituen Bizkai aldean", esan du zarauztarrak. Gogoratzen da Bilbon saio asko egiten zituztela, baita Bilbo inguruko herri txikietan ere. Bizkaian ez ezik, Ipar Euskal Herrian ere aritzen ziren: "Herrietako festetan ematen genituen kontzertuak, eta giro oso polita sortzen zen". Espainian ere kontzertuak emandakoak dira, Madrilen, Zaragozan eta beste hainbat tokitan. Beste garai batzuk zirela uste du Ulaziak: "Gurearen moduko talde txikiek aukera gehiago zuten kontzertuak emateko: gaztetxe gehiago zegoen, tabernak ere gehiago mugitzen ziren, eta taldeak ere ez ziren horrenbeste. Gaur egun, talde pila bat dago herri guztietan".

Beraien musika bestelakoa izan arren punk mugimenduarekin orpoz orpo ibili zirela azaldu du zarauztarrak: "Garai hartan, punk musika asko entzuten genuen: Ingalaterrako The Clash eta Jam taldeak, esaterako. Hemen ere indartsu zebilen mugimendua, eta guk ere bagenuen filosofia hori; nik ez nuen musika ikasketarik, eta teknikoki txarrak ginen, baina beste xarma bat genuen". Uste du OK Korralek estilo berezia zuela, punkaz gain rock gogorra eta rockabillya ere entzuten baitzituzten: "Lehenengo diskoa countryagoa izan zen, baina bigarrenak nahasketa handiagoa zuen. Zuzeneko emanaldiak ere indartsuagoak ziren". Taula gainean ere askotan egin zuten topo punk mugimendukoekin. Besteak beste, Kortaturekin eta RIPekin batera kontzertuak emanak dira. Gainera, Kortaturen hasiera gertutik ezagutu zuten: "Gogoan dut Kortatuk gurekin batera jo zuela bere lehen kontzertua. Hernanin izan zen. Gero, sekulako arrakasta lortu zuten, baina orduan ez ziren hain indartsuak", dio irribarretsu.

Gainerako musika taldeen antzera, OK Korralekoek ere edozein baldintzatan ematen zituzten kontzertuak; batzuetan, doan; zerbaiten truke hurrengoan. "Guretzat, garrantzitsuena zen larunbatero kontzertu bat ematea", dio.

OK Korralen musikan "doinu alaiak ziren nagusi". Bereziki lehenengo diskoa dantza egiteko modukoa zela uste du Ulaziak. Bigarrenean, berriz, doinu rockeroagoak sartu zituzten: "Pixka bat desberdina izan zen". Hala ere, kontzertuetan "jendea mugitu egiten zen". Gogoan duen kontzertuetako bat Zarautzen bertan emandakoa da. Kontzertua antolatu zuten NATOren aurka, gaur egun gaztelekua dagoen frontoian, eta hantxe izan zen OK Korral, Cicatriz eta halako taldeekin batera. "Jende pila bat joan zen, eta kontzertu indartsua izan zen". Bitxikeria eta guzti amaitu zen saio hura, gainera: "Kontzertua amaitu, dena jasotzen hasi, eta baterian gehien erabiltzen den pieza falta zen: kaxa. Guk badakigu zeinek lapurtu zigun, baina ez dut esango!", kontatu du, barrez.

Madrilen futboleko final baten harira ere eman zuten kontzertu bat zarauztarrek: "Realak Errege Kopako finala jokatu behar zuen Madrilen, Bartzelonaren kontra, uste dut, eta festa antolatuta zeukaten partidaren ondorenerako. Gu eraman gintuzten kontzertua emateko. Tamalez, Realak galdu egin zuen, eta festara ez zen jende askorik etorri, kar-kar". Hala ere, finaleko partida ikusteko aukera izan zuten, sarrerak ere eman baitzizkieten.

Azken kontzertua, berriz, 2005ean eman zuen OK Korralek. Hamar urte bat baino gehiago zeramatzan geldirik taldeak, baina Zarauzko Putzuzulo gaztetxeak elkartu zituen berriro: "Entsegu batzuk egin genituen, eta oso ondo pasatu genuen kontzertuan. Jende pila bat elkartu zen gaztetxean; batzuek lehenagotik ezagutzen zuten gure musika eta beste batzuek ez, eta harrituta gelditu ziren".

Pariak Bai musika taldean orain

Ulaziak ez ditu gitarrak astindu OK Korralen bakarrik. Aurrez, Humedecidos taldean ibilia zen, eta OK Korral desagertu ondoren Labanak taldean aritu zen bost urtez. Gero, musika alde batera utzita eduki du, "tarteka" musikari tokia egin badio ere.

Orain urtebete, ordea, bete-betean sartu zen beste musika proiektu batean. Ordurako, bere bidea egiten ari zen Zarauzko Pariak Bai musika taldea. Folk, country, blues eta halako estiloak lantzen dituzte euskaraz, modu akustikoan. "Ez da OK Korralen oso desberdina. Hain zuzen ere, OK Korraleko hiru kanta jotzen ditugu Pariak Bain. Badu zerikusia, bai". Gainera, Iñaki Brakamonte ere bada taldeko kide. Beste hiruk osatzen dute Pariak Bai taldea: Iñigo Manzisidor Mantxi-k, Iker Lopetegi Lope-k eta Kepa Izetak. Kontzertuak ematen ari da boskotea, eta kantu berriak prestatzen ere bai. Orain dela gutxi, Zarauzko Garagardo Azokan jo zuten kontzertua, eta asteburu honetarako ere badute plana. Izan ere, bihar Oiartzunen arituko dira: Makutxo tabernan emango dute kontzertua, 22:00ak aldean. Ulaziak ondo asmatu du garai zaharrak eta berriak uztartzen, baina aldeak ondo gogoan ditu: "Vista Alegreko lokaletan hiru talde hasi ginen; orain, estilo bakoitzeko talde mordoa dugu herrian".

Beatriz Garcia (Irun, 1983) Lazkaon bizi da, eta Urnietako musika eskolako irakaslea da. Musika hezkuntza eta hizkuntzaren pedagogia ikasketak egin ditu Musikenen; musika hizkuntza goiztiarrean espezializatu da.Zeintzuk dira 0 eta 2 urte bitarteko hau...

Sham 69 taldea (irudian) 1976an sortu bazen ere, bere ibilbide osoan baino kontzertu gehiago eman ditu taldeak azken bost urteotan. Punk-oi musika estiloaren mito bizia da taldea, urteetan hainbat aldaketa izan dituena. Trintxerpeko Mogambo aretoaren ...

Begoña Gonzalez (Bilbo, 1961) ari da ematen Eibarko Andretxearen Jabetze eskolan Kotxeko mekanika eta etxeko konponketa tailer praktikoa. Emakumeentzako ikastaroa baliagarritzat jotzen du irakasleak, norberaren gaitasunak aurkitzeko bidean oso lagungarria izan daitekeelako. Aurreiritzien alorrean, berriz, norberak bere akatsetan "estropezu" egingo duela uste du.

Zer ikasiko dute tailerrera joaten ari diren emakumeek?

Bada, horixe bera, etxeko konponketa lantxoak egiten: elektrizitate kontu txikiak, lanparak konpontzea, esaterako. Iturgintza pixka bat ere bai; jarioa duten kanilak konpontzea, trabatutako isurbideak garbitzea... Etxean egunero gertatzen diren gauzak. Funtzionatzeari uzten dioten tresnak konpontzea.

Zergatik da garrantzitsua emakumeentzat gauza horiek jakitea?

Arrazoi askorengatik da garrantzitsua. Batez ere, pertsona guztiok ditugulako ahalmen guztiak, beste kontu bat da horiek garatzea edo ez. Eta... noski, pertsonen artean emakumeak gaude. Badirudi gu garbiketaren txiparekin jaiotzen garela, eta gizonezkoek brikolajearena dutela. Ez da horrela, bizitzako beste gauzak bezala, horiek ere ikasten dira; egitearen poderioz ikasten dira gauzak. Garrantzitsua da emakumeek bere burua edozein gauza egiteko gai ikustea. Gainera, lantxo hauek egiten ikasita, badaude maila pertsonalean hazten diren emakumeak; osoago sentitzen direnak. Gaur egun jabekuntza deitzen zaio horri. Esate baterako, argindarrari beldurra galtzean, batzuetan, beste gauzei ekiteko gai garela ikusten dugu.

Nola iritsi zara ikastaro hauek ematera?

Zortzi bat urte daramatzat horrelako ikastaroak ematen. Ekonomia maila apaleko auzo batean bizi naiz, eta nire maila ere horrelakoa da. Duela urte dezente, auzo elkarteak eta horrelako beste talde batzuek jendeak ofizio bat ikasteko ikastaroak antolatu zituzten. Haietan, urtebete pasatxo eman behar zenuen; bi hilabeteko teoria, eta gero urtebete praktikak egiten. Benetako praktikak; peoi kontratua geneukan. Urtebete ematen genuen etxeetako obretan; hain zuzen ere, bitartekorik ez zuen auzoko jendearentzat egiten genituen aldundiak diruz lagundutako lan horiek. Ikastaroetan, emakumeentzat gordetako bi plaza zeuden, eta ni beti izan naiz oso emakume brikolajezalea. Ikastaro hartan, denetarik ikasi nuen profesionalki. Horren ondoren, eginbeharren truke ikastaro batzuk emateko deitu zidaten. Orain, ikastaroren bat irteten zaidan bakoitzean emateko saioa egiten dut, asko gustatzen zait eta.

Urteotan aldaketarik nabaritu al duzu?

Ez gehiegi. Normalean pertsona helduak izaten dira ikasleak, berrogei urtetik gorakoak. Maiz, ardura eta gogo hori duten pertsonak dira; beste batzuetan, berriz, ekonomiak pisu handia dauka, eta beren kasa moldatzen dakiten pertsonak izan nahi dute ikasleek. Bestalde, badira denbora asko dutenak ere. Alargun dezente ere etorri ohi da horrelakoetara, lehen beraien senarrek egiten zituzten gauza horiek ikasteko gogoa dutenak.

Gizonezkoak ere izan dituzu ikasle. Zer moduz hartu zaituzte?

Denetarik dago. Baina, gertatu ohi da batzuetan nahasita datozela, baita emakumeak ere. Eraikitzen ari diren etxerako argindar instalazioa egiten ikasiko dutela uste dute. Hauek ez dira ikastaro profesionalak, hauek etxean gauzak egiteko kapaz izaten ikasteko ikastaroak dira. Ezin zara profesional bihurtu lau saiootan! Bestalde, desafioa beti dago hor, gizonezko batzuk hitz handiak erabiltzen hasten dira, dela diferentziala dela besteren bat, nola erantzuten dudan ikusteko. Horri zera esaten diot. "Nik orduka kobratzen dut, eta, ikastaroan ematen den maila baino gehiago ikasi nahi baduzu, emango dizkizut eskola partikularrak". Baina, tira, kanila konpontzen ikastera datozenak ere badaude.

Ikastaroetan ez ezik, obretan ere ibilia zara. Aurreiritzi asko aurkitu al duzu?

Bai, baina horiekin tratatzen ikasten duzu. Obretan, gizonezkoek esan izan didatenean "zuk ezin duzu zaku hori altxatu"; bada, "ezetz" erantzun, eta beraiek altxatzeko esaten nien. Aurrez aurreko liskarretan ez sartzen saiatu naiz. Niretzat hori hobea da, beraiek direlako beraien akatsetan estropezu egiten dutenak, zakua eraman behar izan dutenak. Nik neuk ikusiko nuke nola mugitu zakua, baina dena delakoak ezin dudala badio...

Ikastaro hauek baliagarri ikusten dituzu?

Ikusten dudanagatik, baietz esan behar dut. Bere burua tontotzat zeukaten emakumeak etorri zaizkit, gauza ez direla izango esaka. Ikastaroa bukatu, eta zer egiteko kapaz diren ikusten dutenean, lanpara bat konpondu-edo, harro irteten dira. Esaterako, 60 urtetik gorako emakume batek kontatu zidan senarrak eta semeak esaten ziotela ezin izango zuela kanila konpondu. Nik, berriz, esan nion lasai saiatzeko, dagoeneko hondatuta zegoela, eta konpondu besterik ezin izango zuela egin. Semea eta senarra etxean ez zeudela, konpondu egin zuen kanila. Horren ondoren, zera esan zien: "Konpontzen badakidala ikus dezazuen. Hemendik aurrera, afaria nik egiten badut, zuek kanila konpondu, ea orain niri tokatuko zaidan dena egitea". Kontuz ibili behar dugu horrekin, ze, bestela, emakumeak dena egitera etorriko dira.

Zure ustez, tankera honetako nahiko ikastaro antolatzen dira?

Uste dut udal askoren emakume atalak ez duela behar beste diru, edo ez dela diru hori ondo banatzen. Makrame edo lorezaintza ikastaro gehiago antolatzen baitira, gisa honetakoak baino, eta, nik ikusten dudanagatik, kontua ez da bakarrik entxufeak aldatzen ikastea. Horrelako ikastaroek bestelako zerbait ematen baitiote emakumeari; konplexuen aurkari onak dira, eta autoestimua igotzen laguntzen dute. Emakumeak oso pozik irteten dira, eta ez dakit zergatik ez diren halakoak maizago egiten. Gainera, ikastaro hauek oso biziak dira, eguneroko bizitzan baliagarriak direlako.

Kutxaren Ekoguneak antolatuta, informazio postuak jarriko dituzte datozen hilabeteotan Gipuzkoako hainbat herritan, etxeko balkoian barazkiak nola landatu azaltzeko. Etzi, esaterako, Donostian jarriko dute; maiatzaren, 19an Leintz-Gatzagan; 26an, Ando...