Kutxaren Ekoguneak antolatuta, informazio postuak jarriko dituzte datozen hilabeteotan Gipuzkoako hainbat herritan, etxeko balkoian barazkiak nola landatu azaltzeko. Etzi, esaterako, Donostian jarriko dute; maiatzaren, 19an Leintz-Gatzagan; 26an, Ando...

Begoña Gonzalez (Bilbo, 1961) ari da ematen Eibarko Andretxearen Jabetze eskolan Kotxeko mekanika eta etxeko konponketa tailer praktikoa. Emakumeentzako ikastaroa baliagarritzat jotzen du irakasleak, norberaren gaitasunak aurkitzeko bidean oso lagungarria izan daitekeelako. Aurreiritzien alorrean, berriz, norberak bere akatsetan "estropezu" egingo duela uste du.

Zer ikasiko dute tailerrera joaten ari diren emakumeek?

Bada, horixe bera, etxeko konponketa lantxoak egiten: elektrizitate kontu txikiak, lanparak konpontzea, esaterako. Iturgintza pixka bat ere bai; jarioa duten kanilak konpontzea, trabatutako isurbideak garbitzea... Etxean egunero gertatzen diren gauzak. Funtzionatzeari uzten dioten tresnak konpontzea.

Zergatik da garrantzitsua emakumeentzat gauza horiek jakitea?

Arrazoi askorengatik da garrantzitsua. Batez ere, pertsona guztiok ditugulako ahalmen guztiak, beste kontu bat da horiek garatzea edo ez. Eta... noski, pertsonen artean emakumeak gaude. Badirudi gu garbiketaren txiparekin jaiotzen garela, eta gizonezkoek brikolajearena dutela. Ez da horrela, bizitzako beste gauzak bezala, horiek ere ikasten dira; egitearen poderioz ikasten dira gauzak. Garrantzitsua da emakumeek bere burua edozein gauza egiteko gai ikustea. Gainera, lantxo hauek egiten ikasita, badaude maila pertsonalean hazten diren emakumeak; osoago sentitzen direnak. Gaur egun jabekuntza deitzen zaio horri. Esate baterako, argindarrari beldurra galtzean, batzuetan, beste gauzei ekiteko gai garela ikusten dugu.

Nola iritsi zara ikastaro hauek ematera?

Zortzi bat urte daramatzat horrelako ikastaroak ematen. Ekonomia maila apaleko auzo batean bizi naiz, eta nire maila ere horrelakoa da. Duela urte dezente, auzo elkarteak eta horrelako beste talde batzuek jendeak ofizio bat ikasteko ikastaroak antolatu zituzten. Haietan, urtebete pasatxo eman behar zenuen; bi hilabeteko teoria, eta gero urtebete praktikak egiten. Benetako praktikak; peoi kontratua geneukan. Urtebete ematen genuen etxeetako obretan; hain zuzen ere, bitartekorik ez zuen auzoko jendearentzat egiten genituen aldundiak diruz lagundutako lan horiek. Ikastaroetan, emakumeentzat gordetako bi plaza zeuden, eta ni beti izan naiz oso emakume brikolajezalea. Ikastaro hartan, denetarik ikasi nuen profesionalki. Horren ondoren, eginbeharren truke ikastaro batzuk emateko deitu zidaten. Orain, ikastaroren bat irteten zaidan bakoitzean emateko saioa egiten dut, asko gustatzen zait eta.

Urteotan aldaketarik nabaritu al duzu?

Ez gehiegi. Normalean pertsona helduak izaten dira ikasleak, berrogei urtetik gorakoak. Maiz, ardura eta gogo hori duten pertsonak dira; beste batzuetan, berriz, ekonomiak pisu handia dauka, eta beren kasa moldatzen dakiten pertsonak izan nahi dute ikasleek. Bestalde, badira denbora asko dutenak ere. Alargun dezente ere etorri ohi da horrelakoetara, lehen beraien senarrek egiten zituzten gauza horiek ikasteko gogoa dutenak.

Gizonezkoak ere izan dituzu ikasle. Zer moduz hartu zaituzte?

Denetarik dago. Baina, gertatu ohi da batzuetan nahasita datozela, baita emakumeak ere. Eraikitzen ari diren etxerako argindar instalazioa egiten ikasiko dutela uste dute. Hauek ez dira ikastaro profesionalak, hauek etxean gauzak egiteko kapaz izaten ikasteko ikastaroak dira. Ezin zara profesional bihurtu lau saiootan! Bestalde, desafioa beti dago hor, gizonezko batzuk hitz handiak erabiltzen hasten dira, dela diferentziala dela besteren bat, nola erantzuten dudan ikusteko. Horri zera esaten diot. "Nik orduka kobratzen dut, eta, ikastaroan ematen den maila baino gehiago ikasi nahi baduzu, emango dizkizut eskola partikularrak". Baina, tira, kanila konpontzen ikastera datozenak ere badaude.

Ikastaroetan ez ezik, obretan ere ibilia zara. Aurreiritzi asko aurkitu al duzu?

Bai, baina horiekin tratatzen ikasten duzu. Obretan, gizonezkoek esan izan didatenean "zuk ezin duzu zaku hori altxatu"; bada, "ezetz" erantzun, eta beraiek altxatzeko esaten nien. Aurrez aurreko liskarretan ez sartzen saiatu naiz. Niretzat hori hobea da, beraiek direlako beraien akatsetan estropezu egiten dutenak, zakua eraman behar izan dutenak. Nik neuk ikusiko nuke nola mugitu zakua, baina dena delakoak ezin dudala badio...

Ikastaro hauek baliagarri ikusten dituzu?

Ikusten dudanagatik, baietz esan behar dut. Bere burua tontotzat zeukaten emakumeak etorri zaizkit, gauza ez direla izango esaka. Ikastaroa bukatu, eta zer egiteko kapaz diren ikusten dutenean, lanpara bat konpondu-edo, harro irteten dira. Esaterako, 60 urtetik gorako emakume batek kontatu zidan senarrak eta semeak esaten ziotela ezin izango zuela kanila konpondu. Nik, berriz, esan nion lasai saiatzeko, dagoeneko hondatuta zegoela, eta konpondu besterik ezin izango zuela egin. Semea eta senarra etxean ez zeudela, konpondu egin zuen kanila. Horren ondoren, zera esan zien: "Konpontzen badakidala ikus dezazuen. Hemendik aurrera, afaria nik egiten badut, zuek kanila konpondu, ea orain niri tokatuko zaidan dena egitea". Kontuz ibili behar dugu horrekin, ze, bestela, emakumeak dena egitera etorriko dira.

Zure ustez, tankera honetako nahiko ikastaro antolatzen dira?

Uste dut udal askoren emakume atalak ez duela behar beste diru, edo ez dela diru hori ondo banatzen. Makrame edo lorezaintza ikastaro gehiago antolatzen baitira, gisa honetakoak baino, eta, nik ikusten dudanagatik, kontua ez da bakarrik entxufeak aldatzen ikastea. Horrelako ikastaroek bestelako zerbait ematen baitiote emakumeari; konplexuen aurkari onak dira, eta autoestimua igotzen laguntzen dute. Emakumeak oso pozik irteten dira, eta ez dakit zergatik ez diren halakoak maizago egiten. Gainera, ikastaro hauek oso biziak dira, eguneroko bizitzan baliagarriak direlako.

'Zazpikoloroa'Lasarte-OriaPirritx, Porrotx eta Marimotots pailazoek, Lasarte-Oriakoak izanagatik ere, azken urteotan ez dute aukerarik izan udalak gonbidatuta euren herrian bertan emanaldiak egiteko, modu "ofizialean". Bihar, ordea, denbora askoan leh...

• Iragan asteburuan alkoholagatik atxilotutako gidariak. Alkoholaren eraginpean gidatzeagatik, bederatzi gidari atxilotu zituen Ertzaintzak iragan asteburuan, Gipuzkoan. Irunen, Azpeitian, Zarautzen, Beasainen, Legazpin, Lasarte-Orian eta Hernanin izan ziren atxiloketak.

• Txikizkarien salmenten jaitsiera, ehunekotan. Eustaten datuen arabera, Gipuzkoako txikizkako merkatarien salmentek %1,2 egin dute behera urteko lehen hiruhilekoan, 2011ko datuekin alderatuta.

Izaera taldeko musikari izandako Mikel Ugarte (Hondarribia, 1980 - Bera, 2011) omentzeko gaur eta bihar kontzertuak izango dira Hondarribiko Banako aretoan, Mikel Live! goiburuarekin. Gaur, Zea Mays, Anje Duhalde eta Beti Mugan ariko dira; bihar, berriz, Lif, Lisabö eta Eraso!. Bai gaur eta bai bihar, 22:00etan hasiko dira kontzertuak. Sei talde horiek eta DJ pare batek joko dute Ugarteren omenaldian, baina askoz gehiago izan zitezkeen, dozenaka bandaren soinu teknikaria izan baitzen Ugarte. Talde berrien grabaketak ere egiten zituen, eta duela urte pare bat MIK estudioa sortu zuen Beran (Nafarroa). Han entseatzen zuen Izaera hardcore hirukotearekin.

Joan den urteko abenduaren 19an hil zen Ugarte, auto istripuz, 31 urterekin. Berako estudiotik Hondarribiko Psilocybenea estudioetara joan behar izan zuen, baina ez zen Berara itzuli. Albistea jakin bezain pronto euskal musika munduan zabaldu zen samina. Senitartekoek, Izaera taldekoek eta Hondarribiko lagunek Ugarteren heriotzarengatik animoa agertzen zuten dozenaka mezu jaso zituzten: posta bidez, telefonoz, blogetan...

Ez zen musikarietan ezagunena, baina teknikari bezala langile "fina" zela diote. "Bere lanarekin inoiz ez zegoen soinu arazorik", dio Olearso elkarteko kide batek. Dioenez talde askok deitzen zuten berari buruz galdezka, kontzertuetan Ugarterekin kontatu nahi zutela esateko. Hain justu, Olearsokoak aritu dira Mikel Live! prestatzen. Bazekiten ingurukoek omenaldian egon nahiko zutela eta horregatik promoziorik ez egitea erabaki zuten, "kalean inor ez uzteko". Baina ez dute lortuko; egon nahiko luketen guztiak ez dira Banakon kabituko. Lerro hauek idazterakoan oso sarrera gutxi geratzen ziren saltzeko, eta batek baino gehiagok irakurri beharko du sarrerarik ez dioen kartela, bai gaur, eta baita bihar ere.

Parte hartu nahi izan duten guztiek ere ez dute jaialdian joko. "Su ta gar edo Ze esatek! bezalako taldeek kanpoan geratu behar izan dute", onartu dute Olearson.

Gauza bat jakina da, taula gainean eta bozgorailuen aurrean jarriko direnak, guztiak, Mikel Ugarteren lagunak izango direla. Kuadrillakoak, Psilocybenekoak, zein Berako estudiotik pasatutakoak.

Gipuzkoako Garraioaren Lurralde Agintaritzak pauso "erabakigarria" eman du aste honetan bertan, Gipuzkoan posible izan dadin 2013. urtearen hasieran txartel bakarra izatea garraio publikoa erabiltzeko. Iñaki Arriola Gipuzkoako Garraioaren Lurralde Agintaritzako presidenteak —Eusko Jaurlaritzako Garraio sailburua ere bada— hitzarmen bat sinatu du aste honetan Indra eta Teknatrans enpresetako arduradunekin; enpresa horiek arduratuko dira Gipuzkoako garraio enpresen sistema teknologikoak egokitu eta bateratzeaz. Garatuko duten eredua, hain justu ere, Lurraldebus txartelaren ereduan dago oinarrituta.

Akordioaren azken helburua sistema bat ezartzea da, non zenbait garraio modu eta operadore bateratuko diren; alegia, honako hauek bateratzea: tren eta errepide bidezko garraio publikoa, Renfe, Euskotren, Lurraldebus, D-Bus eta Irungo, Errenteriako eta Arrasateko hiri barneko autobusak. Horri esker, txartel bera erabili ahal izango da trenean zein autobusean, eta garraio konpainia ezberdinetan egindako bidaiak batu egingo dira deskontu eta abantaila handiagoak lortze aldera. Tren eta autobus aldaketa ere posible egingo du txartel bakarrak, baita kolektiboen definizio bateratu bat ere —haurrena eta adinekoena—. Horrela, erabiltzaile guztiek baldintza berberak izango dituzte garraiobide denetan.

Garraio mota guztietarako ordainketa sistema bera erabiltzeko modua ere emango du txartel bakarrak, egun Lurraldebus autobusetan erabiltzen den ereduaren antzera. Bateratzearekin, eremuak eta haien araberako prezioak ere bateratu egingo dira. Hala, prezio bera izango du ibilbide bera trenez eta autobusez egiteak.

Lurraldebus Renfen

Txartel bakarra lortzeko bidean, beste urrats bat ere egin berri du Gipuzkoako Aldundiak; izan ere, iragan astelehenetik, Lurraldebus txartela erabil daiteke Renfeko txartelak erosteko orduan. Oraingoz, Renfeko leihatiletan soilik ordaindu ahal izango da txartel horrekin. Hala ere, uztailaren 1etik aurrera, makinetan ere erabili ahal izango da. Oraingoz, Renfeko txartel arruntak zein hileko txartelak erosteko baliatu ahal izango dute erabiltzaileek; gaur-gaurkoz, ordea, hitzarmen horretatik kanpo daude talde berezientzako Lurraldebus txartelak. Bestalde, oraingoz, erabiltzaileek Renferen tarifen arabera ordainduko dute; alegia, ez da ezarri tarifa bateraturik. Lurraldebus txartelarekin ordaindutakoa gero aldundiak ordainduko dio Renferi. Gipuzkoako Foru Aldundiak otsailaren 20an sinatu zuen Renferekin zerbitzu hori eskaintzeko akordioa.

Herri kultura zer den ideia askotarikoak ditugu buruan; batzuetan interesen arabera ere osatzen da definizio hori. Eta definizioaz aparte, errealitateak ere erakusten dizkigu herri kulturaren egoera askotarikoak, munduan zehar: batzuetan komertzializatuta eta estandarizatuta egoten da, bakarrik turistentzat balitz bezala; beste batzuetan, ideia politiko edo erlijiosoak bideratzeko erabiltzen da; edo iraganaren irudi idealizatua margotzeko bestela.

Guk hemen, asmo antropologikorik edo filosofikorik gabe, hauxe hartuko dugu oinarritzat: herri kultura dela, herritar arruntak zuzenean —ikusle eta egile— parte hartzen duen kultura eta lurralde jakin baten ezaugarriei lotuta dagoena.

Estaturik gabeko herrietan eta kulturetan dugu herri kulturaren eta herritarraren inplikazioaren behar berezia, zeren neurri handi batean bertan adierazten eta gauzatzen baitira herriaren izaera eta nortasuna. Baita Euskal Herrian ere. Azken bi mendeetan, euskaldunentzat herri kultura, Euskal Kultura herrikoia, herria irudikatzeko eta eraikitzeko leku garrantzitsua izan da. Kultura nagusien eta hizkuntza dominanteen aurrean ezaugarri propioak gordetzeko eta sortzeko, leku propioak osatzeko, bai eta kontsumoko kulturak irentsiak ez izateko ere.

Euskal Kultura herrikoiak zirkulu komertzial eta dominantetik kanpo hainbat urte iraun badu eta aurrera egitea lortu badu, herritarren inplikazioari esker izan da. Euskal kantak, dantzak, ahozko kultura, herri kirola, jantziak, musika tresnak, festetako edo inauterietako ohiturak… horiek guztiek ez zuten hainbeste urte iraungo, herritar arrunten parte hartze, imajinazio eta gozamenik gabe.

Hala ere, gaur egun herri kultura deitzen duguna, gizakiaren berezko edo antzinako behar batetik dator: elkarri eta elkarrekin zerbait komunikatzeko beharra. Dantzak, kantak, antzezpenak, ipuinak edo errituak gizakiak bere egoera adierazteko tresnak dira, modu indibidual edo kolektibo batean, hartu eta emanez, komunikazio tresna aberatsak erabiliz: ahotsa, erritmoa, kolorea, zarata, doinua, mugimendua, antzezpenak...

Elementu horiek, Euskal Herrian beste leku askotan baino gehiago iraun dute, herritarrek, belaunaldiz belaunaldi, herri kulturari eutsi eta bertan inplikatu direlako.

Hala ere, iraute horretan eustea ez da elementu bakarra: bizirik irauteko, bikotekide bat behar du ezinbestean: bilakaera. Herri kulturak, benetan herrikoia izateko, bizirik behar du. Gizakiak bere eskuetan, gorputzean edo ahotsean sentitu behar du komunikazio tresna hau, patroi kolektibo batean bakoitzak bere berezitasuna sartu ahal izateko. Herri kulturak antzinako elementuak jasotzen ditu, baita mendeetan ezagutu dituen transformazioak ere. Horrela, belaunaldi bakoitzak bere ekarpen propioak egiten ditu, ezaugarri batzuk desagertzen dira, berri batzuk sartu, eta beste batzuek iraun egiten dute. Transformazio prozesu horrek egiten du herri kultura herrikoa izatea.

Mendebaldeko hainbat lekutara begira iruditzen zait leku gutxitan dela herri kultura Euskal Herrian bezain bizia eta herritarrena; aldi berean, tradiziozko eta modernitatezko elementuz beteta dagoena. Dantzan, festetan, bertsolaritzan, kantugintzan, musikan eta arlo gehiagotan sartzen du belaunaldi bakoitzak bere ekarpen propioa, edukian eta forman; askotan, gainera, belaunaldi askoren elkarlanean. Herri kultura bizirik dago Euskal Herrian, horretaz kontziente izatea falta da batzuetan.

Orioko Udalak Hiri baratzea eta autogestioa ikastaroa antolatu du maiatzaren 17tik ekainaren 10era bitartean. Eskolak astean lau arratsaldetan izango dira, Orioko Herri Ikastolan. Interesa dutenek igandera arte eman dezakete izena udaletxean. Prezioa ...

Oraingoz, Bakalhau kolektiboa hasi da Eraldalabak sortzen. Taldeko kidea da Beñat Irasuegi (Errenteria, 1978); haren ustez, teknologia behar bezala ezagututa, proiektu askotarako tresna baliagarria izan daiteke. Horretarako interesa dutenei laguntza eskaintzen arituko da bihar.

Teknologiek gizartea aldatu dute, zalantzarik gabe. Baina nolakoa da zuek proposatzen duzuen aldaketa?

Teknologia teknologiagatik ez da berez ona. Teknologiak aurrerapenak lor ditzake, baina baita kapitalarentzako interesak ere. Guk proposatzen dugu teknologiaren erabilera sozializatzea; gizarteak teknologia berrien inguruko informazioa edukitzea, gero haien proposamen eraldatzaileetarako erabiltzeko: komunikazioaren teknologiak, informatika, programazioa, hardwarea... Guk bultzatzen ditugun proiektuetan, gizarte eredua aldatzea bilatzen dugu. Guk nahi duguna da aberastasunaren banaketa justuago baten alde egiten duten taldeak indartu, horretan dabilen jendea formatu, teknologia aliatu bihurtuz.

Sarritan egiten den kritika da teknologia berriak ez ote diren, funtsean, gizarte kontrolerako tresnak.

Alde hori badago. Guk sumatzen dugu Googleren eta sare sozialen —ez zait gustatzen haien izena, baina horrela deituko diegu— inguruan sortzen ari den eredu horretan badaudela kontrolerako elementu batzuk: enpresa izugarri handi batzuek informazio asko kontrolatzen dute.

Horietatik ihes egiteko modurik bada?

Guk ez dugu esaten ez erabiltzeko Google, edo Facebook, edo Twitter, edo horrelako zerbitzuak. Gu saiatzen gara jendea informatzen, azaltzen zer diren zerbitzu horiek, eta, ahal den neurrian, nola erabil ditzaketen euren interesetarako. Guk esaten duguna da: "Horiek badaude, erabil ditzakezu, baina jakin ezazu alternatibak badaudela eta zuk eraiki ditzakezula tresna propioak auzolanean".