Hondarribiko Sardara motor elkartearekin batera, Irurako Ikastola V. Ñañarri Rallyesprinta antolatzen ari da. Lehen urtetik, koordinatzaile lanak egiten ditu Iñigo Iñurritak (Irura, 1979), eta "indarrak dauden bitartean" horrela jarraituko duela dio.

180 boluntario, autoen araberako zazpi maila, Euskal Herriko txapelketarako baliagarria... Motorren eztanda bihar zortzi hasiko da, hilaren 21ean, 15:00etan.

Euskal Herrian punta-puntako proba antolatzen duzue. Nola aurkezten da horrelako auto lasterketa bat?

Euskal Herriko txapelketan hamar bat rallyesprint puntuagarri daude, eta horietako bat Ñañarrikoa da. Gidarien artean estimu handia duen proba da gurea; bai ibilbideagatik, baita antolakuntzagatik ere. Lana serio egiten saiatzen gara, denak ahalik eta gusturen gelditzeko.

Serio, eta auzolanean.

Hainbat talde edo arlotan banatzen dugu antolakuntza, eta auzolanean eta musu truk aritzen gara. Auzolanean ibiltzen garenok, gainera, dirua galtzen dugu normalean.

Bosgarren urtea da aurtengoa. Indarrak ez al dira akitzen?

Momentu honetan, rallya antolatzea gero eta errazagoa egiten zaigu. Zorionez, ia taldeburu guztiak lehengo berak dira, eta horrek lana asko errazten du: bakoitzak argi dauka zer egin behar duen. Indarrak dauden bitartean, hor jarraituko dugu.

Irurako Ikastolaren alde ari zarete lanean. Nondik sortu zen rallya antolatzeko ideia?

Ikastolak 2007an Kilometroak jaia antolatu behar zuen. Konturatuta geunden, nahiz eta Kilometroak oso ondo joan, aurrera begira ekintzak egiten jarraitu beharko genuela, diru beharrean jarraituko baitzuen ikastolak.

Egin berria den eraikuntza ordaintzeko.

Eraikuntza bat gastu handia da, eta, gainera, berez, beste baten beharra dago. Herriko lokal asko ikastolaren funtzioa egiten ari dira, eta Irurako ume guztiak elkartuko bagenitu, beste eraikin bat beharko genuke. Une honetan hori ezinezkoa da, aurrekoa ordaintzen ari baita ikastola. Kilometroen urtean, beraz, hori jakinda, aurrera begirako planteamendu batzuk egin genituen. Kilometroak hitzak ate asko irekitzen ditu, eta rallyaren ideia hortik atera zen. Kilometroen babes horrekin, Alegia, Orendain, Abaltzisketa eta Amezketako udalekin hitz egin, eta baimenak lortu genituen. Ondo funtzionatzen zuela ikusi genuen, eta etekinak ematen zituela.

Zenbateko aurrekontua duzue?

Rally bat antolatzeko, 18.000-20.000 euro behar dituzu. Horietatik sei bat mila euro gidariek jartzen dute, inskripzioarekin. Auto bakoitzak parte hartzeagatik 130 euro ordaindu behar ditu, eta 60 auto inguru ateratzen direnez… Diru horrekin asegurua ordaintzen dugu, aurrekontuaren heren bat. Beste heren bat publizitatearekin lortzen dugu, hortxe ibiltzen gara borrokan; niretzat hori da lanik gogorrena, arrotzena. Azken herena ikusleek ordaintzen duten sarrerarekin biltzen dugu. Egunean bertan saltzen dira sarrerak, eta, gutxi gorabehera, eguraldia tarteko, 3.000 ikusle inguru etortzen dira Ñañarriko rallyesprintera.

Publizitate eske ibili zaretenean, krisia nabarituko zenuten, ezta?

Egia esan, ez asko; oso gutxi, baina goraka egin dugu. Nire ustez, rallyaren ospeagatik izan da hori. Kartelean autoaren argazkia sartzeko ere justu ibili gara.

Izen handiko partaideak irteten dira Ñañarriko rallyesprintean. Nola erakartzen dituzue?

Futbolarekin alderatuko bagenu, liga bezalakoa da: puntuak lortu nahi badituzu, partidak jokatu behar dituzu. Proba batera ez bazara joaten, zure aurkariek puntuak lor ditzakete, eta aurrea hartuko dizute. Orduan, liga irabazi nahi duenak parte hartu beharra dauka.

Ibilbideari dagokionez, zein da gidarien iritzia?

Teknikoki asko gustatzen zaie, eta errepidea ere txukun dago. Lehen zatia, Alegiatik Orendainera bitartekoa, oso teknikoa da. Bihurgune ugari daude: irekiak, itxiak, geldoak, azkarrak… Bigarren zatia, Orendaindik Abaltzisketarako tartea, oso azkarra baina aldi berean itsua da. Bihurgune azkarrak daude, baina ez duzu ikusten ondoren zer dagoen. Azken zatia, Abaltzisketa eta Amezketa artekoa… balaztek irauten duten bitartean, aurrera.

Zein sari banatzen dituzue?

Orain arte derrigorrezkoa zen saritan 6.000 euro banatzea, baina krisiarengatik federazioak aldaketak egin ditu; aukera desberdinak jarri ditu: 2.000, 4.000 edo 6.000 euro banatzeko aukera dago. Sarien arabera, koefiziente bat dauka lasterketak, eta, horren arabera, puntu gehiago edo gutxiago banatzen dira proba horretan. Guk orain arte bezala jarraitzea erabaki dugu, eta, ondorioz, koefiziente altueneko proba da. Horrek, teorian, txapelketaren bila doazen gidariak hemen egongo direla ziurtatzen dizu.

Azken lau urteetan hemeretzi aldiz lapurtu dute kobrea Oiartzunen, Arditurriko bidegorrian. Sistema berria instalatu ondoren, hogeigarren lapurreta saihestea lortu dute.

Euskal Gorrak erakundeak, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako gorren aldeko elkarteen federazioak, keinu hizkuntzako ikastaroak ematen ditu hainbat lekutan. Gipuzkoan, Donostian dago horretarako aukera, elkarteak Larramendi kalean duen egoitzan. Ikasturt...

Kobrea material preziatu bihurtu da. Gero eta ugariagoak dira lapurretak argiterian: industrialdeetan, bidegorrietan... Lapurreta horiek eragozteko sistema bat sortu du Lasarte-Oriako Setalde enpresak, eta Oiartzunen lehenengo lapurreta saihestu dute dagoeneko.

Egoera ekonomikoak okerrera egin ahala, ugariagoak dira lapurretak. Setalde enpresak nabarmendu duenez, ez dago lapurren profil jakin bat, ezta gune konkreturik ere. Hala ere, oro har, lapurrek gune aldenduak eta lasaiak, erdi eraikitako urbanizazioak eta bidegorriak aukeratzen dituzte. Horrek zaildu egiten du lapurretei aurre egitea eta lapurrak atzematea. Kableak oso-osorik lapurtzen dituzte, eta gero horiek zuritu egiten dituzte, kablearen jatorria ezagutzea ia ezinezkoa izan dadin.

Lapurreta horiek saihesteko, sistema berri bat garatu du Setaldek, Iñigo Cabanillas enpresa horretako teknikariak zehaztu duenez: "Sistema honek argiteriaren elikatze linean hainbat parametro neurtzen ditu; horrela, lapurtzen saiatzen direnean —kablea moztutakoan, alegia—, sistemak mezu bat edo dei bat bidaltzen die aurrez ezarritako telefono bati edo batzuei".

Cabanillasen arabera, lapurrek egunez mozten dituzte kableak, eta gauera arte itxaron, gauean osorik lapurtzeko. Sistema horrekin, detekzio elementu bat jartzen dute argi instalazioaren buruan, argi zutoinen goialdean, eta horrek detektatzen du kablea moztu dutela. Mozketa detektatu bezain laster, alarma mezua edo deia emititzen du sistemak, "Udaltzaingoari, edo dagokionari".

Lehen emaitzak lortzen

Hainbat herritan eta hainbat enpresarekin egin dituzte probak. Eta jada Gipuzkoako bi udalek ezarri dute sistema; Oiartzungoak eta Oñatikoak. Eta lehenengo lapurreta, benetako kasu bat, saihestu dute Oiartzunen. Bertan, azken lau urteetan hemeretzi aldiz lapurtu dituzte kobre kableak Arditurriko bidegorrian. Eta gune batzuk egon izan dira argirik gabe ere, berriro kobre kableetan inbertitzeko dirurik ez zegoelako.

Kablea berriro jartzea oso garestia izan ohi denez, sistema berriarekin proba egitea erabaki zuen Oiartzungo Udalak. Eta hogeigarren lapurreta saihestea lortu dute. Lapurrak goizez joan ziren bidegorri aldera, eta kablea moztu zuten. Sistemak berehala bidali zien mezua udaltzainei, eta udaltzainak lapurreta izan zen tokira joan ziren. Lapurrak ez zituzten atxiki, baina badirudi ez zeudela oso urrun. Izan ere, udaltzainak bertara iritsi zirenean, erremintak lapurretaren tokian bertan zeuden.

Kable osoa berriro jarri beharra saihestu dute Oiartzunen. Moztutakoa konpontzea errazagoa da, Cabanillasek azaldu duenez: "Osoa jartzea garestia da oso, baina, moztuz gero, argiketariek konpon dezakete, kasu horretan udaleko mantentze lanetarako beharginek, esaterako. Ez da horren lan zaila; osoa jartzearekin alderatuta, ezta horren garestia ere".

Oiartzunen eta Oñatin inbertsioa egin dute sistema jartzearekin. Baina, Setalderen arabera, lapurreta bakarra saihestearekin, inbertsioa amortizatu egiten da. Setalde enpresako teknikariak zehaztu duenez, gainera, erraza da garatutako sistema instalatzea. Honela azaltzen ditu enpresak instalazioaren nondik norakoak: "Argiteriaren elikatze lineatan hainbat parametro neurtzen ditu sistemak. Baina beti linearen instalazio tutuetan egon behar du. Sistemak alarma bidaliko du kablea moztutakoan, eta mozketa hori zein lineatan egin duten zehaztuko du".

Kobrearen ordezkoak bilatzen ere ari da Setalde. Hala, kobrezko kable sarea aluminiozkoagatik ordezkatzea izan liteke irtenbide bat. Aluminioaren kostua baxua delako, esaterako, "eta horrek ez luke lapurren interesa piztuko". Baina kobrea eroale hobea da aluminioa baino. Alegia, elektrizitatea hobeto garraiatzen du kobreak. Horrez gain, argindar sare guztia aldatzea garestia da udalentzat. "Errentagarriagoa izan daiteke detektagailua jartzea, instalazioa erraza izateaz gain, kostua ere baxua delako".

Jadanik bi aldiz antolatu dute Zeinu Hizkuntzan Egindako Film Laburren Nazioarteko Jaialdia, Tolosan; parte hartu zutenen artean, bi gipuzkoar zeuden iaz. Haietako bat da Nuria Ruiz (Donostia, 1966). Pertsona gor eta itsuak elkartuta, ikus-entzunezko ...

Lirikaren munduaren alde onak eta txarrak, biak ezagutu ditut". Horixe dio Naroa Enekotegik (Eskoriatza, 1977). 11 urte zituen eta Lekeitioko abesbatzan aritzen zen opera abeslari izatera eramango zuen bideari ekin zionean. Jose Ramon Arteta hasi zen orduan abesbatzan zuzendari lanetan, Ainhoa Arteta opera abeslariaren aita. Segituan ohartu zen zuzendaria Enekotegiren ezaugarriaz; mezzo-sopranoen ahotsa zuen. Aurreneko urteetan, hura izan zuen irakasle. 14 urte bete zituenean, ordea, Atlantikoa zeharkatu, eta New Yorkeko (Ameriketako Estatu Batuak) irakasleak ezagutu zituen: "Lehen bidaiak Jose Ramonekin berarekin egin nituen, eta hark alabaren bitartez ezagutzen zituen irakasleak aurkeztu zizkidan".

19 urtera arte, urtean hiru aldiz New Yorkera joanez sakondu zuen lirika teknikan. 19rekin, apustu handia egin zuen: hara bizitzera joatea eta lirika ikastea. "Hartzen nituen eskola guztiak pribatuak zirenez, ikasle bisa eduki ahal izateko ingeles ikasketak ere egin nituen".

Ahaleginak eman zituen bere fruituak ere, opera abeslari lanak egiteko aukera izan baitzuen: "Bi urtez kontratatu ninduten New Yorkeko Da Capo antzokian, opera ikuskizunetan aritzeko". Hala, ikasitako errepertorioa zabaldu zuen denbora hartan. Guztira, lau urtez izan zuen mundu hori lanbide.

Orain sei urte, familiako kontu batzuk zirela medio, Euskal Herrira itzultzea erabaki zuen. Hango irakasleak esana zion "teknikoki oso ondo" zegoela, hango errepertorioa ere "egina" zuela eta ez zitzaiola gaizki etorriko Europara etorri eta hemengo errepertorioa egitea.

Etorri, eta ez zuen esperotakorik aurkitu, ordea: "Zortzi urtez han egon ondoren, hemengo maisuekin ez nintzen oso gustura sentitu, ez zen berdina. Ni erradikala naiz, eta dena utzi nuen". Orain urtebetera arte. Izan ere, mundu horretan buru-belarri sartuta jarraitzen du gaur egun, beste alderdi batetik bada ere.

Aurreko urteetan hartutako esperientziarekin eta teknika aldetik ikasitako guztiarekin, zekiena irakaskuntza aldera bideratzea erabaki zuen. Abeslariei eskola partikularrak ematen hasi zen, eta hortik gainerako guztia: "Berriz harra piztu zitzaidan; izan ere, abestea da nire mundua. Eta, hala, kontzertuak ematen hasi nintzen". Onintza Agirre haren lehengusina piano eta organo jotzailea da, eta, hura lagun hartuta, emanaldiak eskaintzen hasi zen. Maiatzetik aurrera saio gehiago emateko asmoa du. Operaren mundua ez ezik, lirika kontzertuena ere "zaila" da, ordea: "Krisi garaia ez da onena guretzat, baina kostuak gutxitzeagatik saioak elizetan egitea erabaki dugu, organoekin, udalek pianorik alokatu behar izan ez dezaten". Oraingoz, baina, ez daukate saiorik lotuta; "horretan ari gara".

Beste proiektu bat ere badu esku artean: abeslarientzako hitzaldiak antolatu nahi ditu. Izan ere, arlo horretan hutsune handia dagoela uste du: "Gazte batek, abeslari izan nahi duenean, normalean kontserbatoriora jotzen du. Gero, eskola partikularrak hartzen hasten da, ordea, eta hor iruzurgile asko dago". Enekotegirentzat oso garrantzitsua da irakasleak egoki prestatuta egotea, gero ondo irakasteko: "Abeslari eta ahots on asko galtzen dira irakasle txarren erruz, eta pena handia da hori. Amorru handia ematen dit, askotan jendeak dirutza ordaintzen duelako, gainera".

Hitzaldietan abeslariei "oinarri orokorrak" eman nahi dizkie, baita "irakasle ona zein den antzematen jakiteko jarraibideak" ere. Horretarako, abeslari profesionalen laguntza izango du. Orain bi urte, esaterako, Iruñean antolatu zuen ikastaro batean Isabel Rey sopranoa izan zuen lagun: "Isabelek bere esperientziatik hitz egiten du hitzaldietan; abeslari gazteei norabide egokia hartzen laguntzen die. Oinarrizko teknikak edozein abeslariri balio dio, ez lirikoei bakarrik". Proiektua zehazteko dute oraindik. Azpimarratu duenez, ordea, gazteentzat izango da, "16 eta 25 urte bitartekoentzat".

Gipuzkoan operak tokirik ez

Gipuzkoan operarekiko afiziorik ba al dagoen galdetuta, Enekotegik argi du baietz. Aukerak dira falta direnak, haren ustez: "40 urtetik gorako herritar askok du gustukoa opera, baina antzokiak eta emanaldiak falta dira". Bilbon OLBE operazaleen elkarteak opera denboraldia antolatzen du urtero, eta hara "gipuzkoar asko" joaten dela uste du abeslariak: "Emanaldiak 20:00etan hasten dira, Euskalduna jauregian, eta Donostiako Anoeta estadiotik jendez betetako autobusak joaten dira hara; zalea ez bazara, ez zara autobusez Gipuzkoatik haraino joaten". Gaur egun, Donostian "urtean behin bakarrik" ematen dituzte opera saioak: Musika Hamabostaldian.

Zaleei dagokienez, gazteen artean egiteko lan asko dagoela deritzo, eta beste herrialde batzuetan txiki-txikitatik mundu horri garrantzi handiagoa ematen zaiola gogorarazi du: "Italian, Suitzan eta Suedian, esaterako, txikitatik gerturatzen dituzte musika klasikora. Hemen gazteei galdetzen diedanean opera gustuko duten, aspergarria dela erantzuten didate. Baina, benetan, ez dute aukerarik eduki opera ezagutzeko. Ez diegu eman aukera hori".

Krisi betean aukerak badaudela dio: "Opera ekartzea garestia izaten da, azken batean ekoizpen handia eskatzen duelako. Baina Irungo Amaia antzokian, esaterako, eman berri dute koste baxuko opera bat. Aukera bat da hori. Ez daukagu zertan beti handira joan. Gauza txikiek ere balio dute". Alde horretatik, operarik ezean antzokiek eta udalek lirika kontzertuak antola ditzaketela uste du: "Kontzertu bat ez da hain garestia, eta musika mota hori eskaintzeko beste aukera bat da".

Opera eta errezitaldiak, biak ezagutzen ditu gertutik Enekotegik. Izan ere, Euskal Herrian eta Espainian kontzertu asko emana da. Gaur egun, abesteko bigarren arlo hori nahiago du opera baino: "Orain zortzi urte galdetu izan balidate, opera esango nukeen dudarik gabe; izan ere, opera da abeslari liriko baten xedea. Orain, berriz, errezitaldiak ditut nahiago. Neure buruarekin zintzoa izan behar dut; sei urte daramatzat gogor jardun eta prestatu gabe opera batean aritzeko. Gainera, kontzertuan Naroa naiz; operan, berriz, pertsonaia bat".

Eguzki talde ekologistak kanpaina bat abiatu du auzolanaren bidez Donostiako hainbat tokitan buddleja landare inbaditzailea (Buddleja davidii) kentzeko. Dagoeneko bi saio ere zehaztu dituzte. Lehena bihar bertan izango da: 10:00etan biltzeko deialdia ...

Pertsona gorrentzako hainbat webgune gomendatzen ditu Euskal Gorrak elkarteak:

• www.infoeg.org

• www.zeinu.tv

• www.pertsonagorrennazioartekoeguna.blogspot.com

• www.zeinuhizkuntza.info

Kaleko motor hotsak, norberaren urratsak eta ingurukoen hitzak; gauza guztiek dute soinua entzuteko gaitasuna duenarentzat, eta hots guztiek adierazten diote zerbait. Soinua leku guztietan dago, etengabe, eta kosta egiten da hura gabeko errealitateak ...

Aitorpena era mekanizatuan egiteko ordua apirilaren 16tik ekainaren 8ra eska daiteke. 11 bulego daude Gipuzkoan. Azpeitian, Beasainen, Bergaran, Eibarren, Errenterian, Hernanin, Irunen eta Tolosan bana, eta hiru Donostian: Errotaburun, Amaran eta Grosen.