Gipuzkoako biztanleriak azken hamarkadan izan duen goranzko joera amaitzear dago. Eustat Euskal Estatistika Erakundeak 2006-2020 tarterako egindako proiekzioek gainbehera hori 2016an hasiko zela aurreikusten bazuten ere, azken urteotan nabarmen apaldu...

Eserita egoteak ez du geldirik egotea esan nahi. Gero eta gehiago dira gurpil aulkia erabiltzen duten pertsonentzako egokitutako kirolak, eta Gipuzkoan ere zabaltzen ari dira kirola egiteko elkartzen diren elbarrien taldeak. Usurbilgo pilota elkartean ere bada palan jokatzeko elkartzen den talde bat; astearte arratsaldeetan entrenatzen dute Zubietako pilotalekuan.

Guztira, zortzi pertsonak osatzen dute taldea, bi entrenatzailek lagunduta. Taldearen koordinatzaile lanetan Oidui Usabiaga dabil; bera hasi zen duela sei urte taldea osatzen. "Lagun batek deitu zidan, esanez bazeukala senide bat aulkian gelditu zena, eta pilotan ibiltzea gustatzen zitzaiona". Usabiagak Euskal Herriko Unibertsitatean Pilota Gaietako irakasle gisa dihardu, eta lehendik ere bazeukan egokitutako beste kirolen berri; pilotarekin ez zuen halako eredurik ezagutzen, baina proba egitea erabaki zuen. "Behin hasita, urte osoko entrenamendu sistematizatuak egitea pentsatu genuen", azaldu du; duela hiru urtetatik, astero entrenatzen dute.

Pala jokoa egokitzeko, ez dituzte arauak asko moldatu behar izan: desberdintasun handienak bote kopuruan —egokitutako jokoan bi bote egin ditzake pilotak, eta egokitu gabean bakarra— eta sakeko distantzia egokitzean daude, baina azken hori "pilotako jokamolde guztietan egokitzen da", Usabiagaren hitzetan. Gainontzean, aulkian jokatzea da baldintza bakarra.

Aste honetako entrenamendurako, hiru jokalari agertu dira Zubietako frontoira. Patxi Fadrique da horietako bat; istripu baten ondorioz, duela zortzi urte gelditu zen gurpil aulkian, eta taldea sortu zenetik jokatzen du palan. "Jendeak uste du zaila izango dela", azaldu du, "baina probatzen duzu eta beste edozein kiroletan bezala da: lehenengo egunetan ohitu egin behar duzu, baina gero erraza da, eta jolasteko aukera asko ematen ditu. Probatzea da kontua".

Taldea sortu zutenean ere halaxe ibiltzen zirela azaldu du: probatzen. "Orain, etortzen den jende berriari azalpenak ematen dizkiogu: nola lotu aulkia, nola hartu pala... Baina hasieran frogak egiten genituen, nola moldatu asmatzeko". Palarako aulkirik ere ez zegoen orduan, eta saskibaloikoekin ibiltzen zirela ekarri du gogora: "Hau aurrera zihoala ikusi zutenean, Gipuzkoako Euskal Pilota Federazioak eta Kirol Egokituen Federazioak aulki hauek erosi zituzten".

Berez, egokitutako tenisean erabiltzen diren aulkiak dira palarako erabiltzen dituztenak: gurpilen arteko tartea handixeagoa da behean, eta gurpil txiki bat dute atzean, atzeraka erortzeko arriskurik ez egoteko. Jokalariak gerriko batez doaz lotuta. "Oso zaila da aulki hauetatik erortzea", esan du Fadriquek, "zerbait oso arraroa egin behar duzu horretarako".

Aingeru Senperena gazte bidaniarraren kasua bestelakoa da: gurpil aulkian txikitatik dabilenez, trebetasunez moldatzen da, eta indarrez ematen dio pilotari. Duela bi hilabete hasi zen palan jokatzen, fisioterapeutaren bidez taldearen berri izan ostean.

Hilario Olano alegiarra ere garai bertsuan hasi zen; aurretik handbike-an ibili izan da asko. Olanok lepo hezurra hautsi zuen duela bederatzi urte, motorreko istripu batean, eta, ondorioz, gutxiago kontrolatzen du gorputza: besoen aurrealdeko muskuluetan bakarrik du indarra, eta hori zailtasuna da palari eusteko eta indarrez emateko. Lesioaren ondorioz, pala ezker eskuaz heldu behar du, berez eskuina den arren: "Hasieran asko kostatu zitzaidan ohitzea. Aulkiari bultza eta palari heldu egin behar diozu, eta nik bultzatzeko ere arazoak ditut".

Lesioaren ondotik, kirola

Jokalariek aurretik duten esperientziak eta lesioak berak nabarmen eragiten dute jokatzeko moduan. Dena den, entrenamenduetan, jokoa bakoitzaren beharretara egokitzen saiatzen dira: Olanok, esaterako, eskularruak erabiltzen ditu gurpilei ondo eusteko.

Hasieran, gurpil aulkian gelditu berri direnentzat, kosta egiten da kirolean hastea; hala uste du Fadriquek: "Istripu bat izan baduzu, hasieran ez zaude kirola egiteko; zure bizitza antolatu behar duzu lehenengo. Baina denborarekin, ikusten duzu jendeak kirola egiten duela, eta animatzen zara".

Jurgi Olasagasti entrenatzailearen iritziz, oro har, informazio gutxi dago egokitutako kirolen inguruan: "Batzuek pentsatzen dute, zutik daudenek batez ere, hau atzerapausoa dela, eseri egin behar delako". "Hori da ez dutelako probatu", zehaztu du Usabiagak; "Jurgi eta ni gustura arituko ginateke hauekin txapelketan. Oso dibertigarria da".

Behin taldearen berri izanda, erraza izaten da jendea erakartzea, baina baliabideak falta zaizkie: gurpil aulkiak garestiak dira, eta gutxi dauzkate. Gainera, oraingoz Zubietan bakarrik egin ditzakete entrenamenduak. "Orain hiru pertsona gaude laguntzeko", azaldu du Usabiagak: "Batzuek laguntza handia behar dute, eta giza baliabideak behar dira". Dena den, horiek guztiak "salba daitezkeen gauzak" direla uste du: "Denborarekin, edukiko ditugu beste lau edo zortzi aulki, taldea leku gehiagotan osatuko da, eta entrenamenduetarako aukera gehiago egongo da".

Josu Maroto (Zumarraga, 1975) arkitektoa da ofizioz. Afizioz, marrazkilaria da. Marrazkietan une bat edo leku bat edo biak harrapatzen saiatzen da. Urban Sketchers taldeko kidea da, eta iaztik, Goierriko Hitza eta GoiBerri agerkarietako kolaboratzaile...

• Urtarrilean enpresek salmentetan izandako igoera. 2011ko urtarrilarekin alderatuta, Gipuzkoako enpresen salmentak %3,2 igo ziren urtarrilean, Gipuzkoako Ogasun Sailaren arabera. Esportazioen igoerak eragin du datua positiboa izatea.

dFeria

Donostia

Astelehenetik ostegunera bitartean, 22 antzezlan emango ditu Donostiako dFeria arte eszenikoen jaialdiak. 22 horietatik hamalau estreinaldiak dira, eta sei agertokitan taularatuko dituzte: Viktoria Eugenia antzokian, Viktoria Eugenia klubean, Antzoki Zaharrean, Egiako Gazteszenan, Lugaritz kultur etxean eta Intxaurrondoko kultur etxean.

Lau talde nagusitan banatu dira aurtengo dFeria jaialdiko emanaldiak. Batetik, Euskal Herriko antzerki taldeen lanak daude: Ubera gorriak (astelehenean, 16:15ean), Itzulera (astelehenean, 23:00etan), Contra el viento del norte (asteartean, 20:00etan) eta La lechuga (ostegunean, 23:00etan).

Bestetik, nazioarteko lanak: Rosmersholm (astelehenean, 18:00etan), Cantica II (astelehenean, 20:30ean), Agosto, cuadros de amor y humor fresco (asteartean, 18:00etan), Materia Viva (asteazkenean, 11:30ean), Jose K. Torturado (asteazkenean, 18:00etan), Tio Vania (asteazkenean, 20:00etan), Aquí va a pasar algo (asteazkenean, 23:00etan), Instrumento de Cuerdas (ostegunean, 11:30ean) eta Estrés por tres (ostegunean, 18:00etan).

Dantzari loturiko ikuskizunek osatzen dute hirugarren taldea: Privola (asteartean, 11:30ean), Tempus -I (asteartean, 13:00etan), Animal's Party (asteartean, 23:00etan), In corpore sano (asteazkenean, 13:00etan), Act of God (ostegunean, 13:00etan eta 20:00etan) eta Arte-An (ostegunean, 20:00etan).

Azkenik, haurrentzako emanaldiak daude: Ali Baba eta 40 lapurrak (asteartean, 10:00etan), Sialuk hartz txikiaren bila (asteazkenean, 10:00etan eta 11:30ean) eta Ninika (ostegunean, 10:00etan) .

Ikuskizunetarako sarreren salmentei dagokienez, Viktoria Eugenia antzokian, Antzoki Zaharrean, Gazteszenan, Lugaritz kultur etxean zein Intxaurrondoko kultur etxean eros daitezke. Ordu Gaztea delakoa ere izango da: 30 urtetik beherakoek areto guztietan hiru euroren truke erosi ahal izango dituzte sarrerak, ikuskizunaren aurreko 30 minutuetan.

Arteen zerrenda bakarra ez dagoen arren, askorentzat komikia bederatzigarren dago ekinbide horien segidan. Horrek agerian uzten du jardueraren garrantzia, eta horrek azaltzen du, beste hainbat arrazoirekin batera, Gipuzkoako Foru Aldundiak Gasca bildu...

Buruntzaldeko tokiko hedabideen eta udalen lankidetzaren fruitu asteon aurkeztu dute: Andoain, Astigarraga, Hernani, Lasarte-Oria, Urnieta eta Usurbilgo kultur eskaintzaren berri ematen duen agenda bateratua. www.buruntzaldea.org webgunearen atal bat...

Inuzente egunean jaio nintzen, eta, gutxi, baina ostu nion inozentzia pixka bat munduratu ninduen egunari, edo amari. Inuzente egunean, eta emakume jaio nintzen, eta oiartzuar, zilbor hestea lepoan (more), eta pare bat ile buruan.

Kosta egiten zait nire emakumetasuna eta nortasuna desglosatzea; kosta egiten zait nire konplexu, edo beldurrak, nire emakumetasunari —eta beraz, arnastu ditudan rolei— edo nire ni neutroari egoztea. Ziurrenik biak naizelako ni, garezurreko hezurrak elkartu ahala bat bilakatutako bi zati, ziurrenik ez direlako bi zati, bereizten saiatzen naizen bi itsaso puska baino ez. Ura. Eta ura eta kanpotik, metereologikoki nahiz hetereologikoki eroritako euria bereiztea kostatzen zait.

Ez naiz jendarte patriarkalaren neskame sekula sentitu —sentitu eta izan bereizita—, baina neska mehe eta neska eme izatearen ardurak arduratu nau, eta arduratzen nau arduratzeak. Sentibera izanagatik ikasi dut gogorra izaten, hauskor itxura ez ematen; harri puskak material malguak baino hauskorragoak direla jakinagatik, ikasi dut arroka izaten, eta sentimenduak fosilizatzen. Ez naiz sekula txutxu-mutxuzalea izan, dantzari arritmikoa naiz, eta sekula ez naiz sokasaltoan jolastu lurreko txikleak gertutik ikusi gabe, eta egin barre —bizkarrera, ahal bada—, baina eragin dit halako feminitate krisia horrek, orain dela ez hainbeste arte. Eta ahalegindu naiz txutxu-mutxuak memorizatzen, gerria mugitzen eta hankak koordinatzen. Berdin: ahaztura, zaintiratuak, eta txikle gehiago.

Deitu didate Sahara —eta nire neuronak elkarren artean barrezka entzun ditut—, tuntuntzat hartu nautela sentitu dudanek hasitako elkarrizketetan izandako joera monosilabikoarengatik. Lehorra izateagatik, zer norekin eta nola hautatzen saiatzeagatik, eta neure burua tuntun etiketa horretatik desetiketatzen saiatzeagatik.

Dantza utzi, eta bertso eskolan eman nuen izena. Ardura eta lotsa sentipenik gabe egin nuen oholtzarako bidea, natural, eta gainerako bertsokideekiko —gehienak mutilak izanagatik— distantziarik eta ezerosotasunik sentitu gabe. Kanpotik gogorarazten zidaten aldea, nire barruan ez zen existitzen, edo ez nuen fosila ikusten. Eta uste dut ordurako bidezidorra lurrean marraztuta egoteak mesede handia egin zidala, jabetu gabe. Maialen Lujanbiok zapatak erantzi eta bere kabuz hasitakoak, esaterako. Horrek bihurtzen du egoeraren kontzientzia ahalegin, eta ez behar. Beharrezko izanagatik. Bidezidorra sortu ez, jarraitzeak. Kontzientzia lan bat aurreztu dit, baina kontzientzia lan horren ardura piztu ere bai.

Ni, ni eta ni hau zuek, zuek eta zuek saihesteko egin dut, autokritikaz; iraultzak, norbere buruari ez, baina norberaren barruari begira hasten direla sinesten dudalako. Inuzente? Horregatik ura, eta ez hura.

Igande honetan, ia 100 pertsonak parte hartuko dute, Euskal Herrian aitzindari izan den Errenteriako txakur krosean. Bosgarrenez antolatu dute lasterketa, eta sortu berria den Gipuzkoako Ligarako saio puntuagarria izango da. Sei kilometro inguruko ibi...

"Blokeo egoeran gaude". Horretan bakarrik daude ados sindikatuak eta Adegi patronala, Gipuzkoako Metalaren hitzarmen kolektiboa berritzeko negoziazio prozesuaz mintzo direla. Iazko azaro amaieratik sei bilera egin dituzte, akordiorik lortu gabe; oraingoz, etenda daude negoziazioak. Adegik "errealitatearekin lotuta ez dauden eskaerak" egitea leporatu die sindikatuei; haiek, aldiz, langileen baldintzak okertu nahi izatea egotzi diote patronalari. Bi aldeetako bakoitza kexu da bestearen immobilismoaz.

ELA, LAB, CCOO eta UGT sindikatuek dute negoziazio mahai horretan ordezkaritza; bakoitzak bere proposamenak egin ditu, baina, oro har, "sintonia" dagoela adierazi dute. Bereziki langileen baldintzen egonkortasunean jarri dute arreta, aldi baterako kontratuak gutxitzeko eta gaixotasunagatik ordainsari osoa jasotzeko eskatuz.

Nerea Zamakola Adegiko negoziazio kolektiboen arduradunak azaldu duenez, krisiak "oso gogor" jo du metalaren sektorea, eta hitzarmenak hori kontuan izan behar luke: "Hitzarmenak ezin dira errealitatetik deskonektatuta egon; denak eskutik joan behar du". Langileei "merkatuaren egoerara egokitzeko malgutasuna" eskatu die patronalak, enpresen lehiakortasuna horren araberakoa izan litekeela argudiatuta. "Gastuei eustearen aldeko apustua" egin nahi du Adegik, Zamakolaren hitzetan. UGTko Mikel Martinek, ordea, beste irakurketa bat egin du: "Ez dute argi esan, baina badirudi soldatak izoztu nahi dituztela".

Lanordu kopurua igotzea ere proposatu dutenez, sindikatuek uste dute, funtsean, soldatak jaistea ekarriko duela. Haiek kontrakoa eskatzen dute, ordea: soldatak KPI kontsumo prezioen indizearen gainetik igotzea. Jon Ander Goñi LABeko ordezkariaren arabera, haiek jaisteak "ez dauka inolako zentzurik. Horrek, azkenean, eskaria gutxitzen du, eta hori txarra da ekonomiarentzat". Goñik adierazi duenez, bere sindikatuak kontuan izan du krisia bere proposamena egiterakoan: "Aurten sinplifikatu egin dugu plataforma, eta langileontzat garrantzitsuenak diren puntuetan jarri dugu arreta. Enpresa guztietan ditugu langileak, eta badakigu krisi ekonomikoan gaudela".

Krisi hori ez du, ordea, hitzarmenak eragin; hortaz ziur dira sindikatuak. CCOOko Jokin Cruzen arabera, arazoa da bankuek ez dutela krediturik ematen: "Eta hori ez du hitzarmenak konponduko; arazoa finantza sistemaren erreformak konponduko du, eta hori Adegik ere bultzatu behar luke". Jose Luis Vidal ELAko ordezkariak krisitik probetxu ateratzea leporatu dio Adegiri: "Tamalez, ikusten dugu nor ari den sufritzen, eta nor ari den egoera honetatik probetxua ateratzen". Iritzi berekoa da Goñi: "Badakigu noizbait egoera hobe batera bueltatzen bagara ere orain indarrean jarri nahi dituzten neurriak mantenduko dituztela". Krisiak errurik ez duela nabarmendu du: "Hitzarmen horrek oso urte onak eman ditu".

Enpresariek argudiatu izan dute hitzarmen kolektibo onenetakoa dela Metalekoa; Adegik emandako datuen arabera, itun hori duen Gipuzkoako langile batek Arabako batek baino %32 gehiago irabazten du. Cruzen iritziz, hori ez da baldintzak okertzeko aitzakia; aitzitik, Gipuzkoa bere hitzarmenagatik da lehiakorra, Alemania eta Frantzia baitira haren esportazio herrialde nagusiak: "Garai hauetan lehiakortasuna soilik soldatetan aurreztuz lortu nahi izatea Asiari begiratzea da".

Enpresariek proposatutako beste neurri bat da "bake soziala" deitu diotena; hau da, itunak irauten duen bitartean protestarik ez egitea. Sindikatuek gaitzetsi egin dute hori: "Ezin duzu greba egiteko aukera kendu".

Lan erreformaren menpe

Otsailaren 22an egin zuten negoziazio mahaiaren azken bilera; patronalak hilabete bateko etenaldia proposatu zuen, Espainiako Gobernuak otsailaren erdialdera onartu zuen lan erreforma aztertzeko. Erreforma horren zain egon izana leporatu diote sindikatuek Adegiri. Martinek hala azaldu du: "Uste dugu negoziazioa luzatzen aritu direla PPren gobernuak ezarritako neurri berri horiek nola baliatu ditzaketen ikusteko". Goñik ere hala uste du: "Horregatik ez dute jarri mahai gainean inolako proposamenik; ez zuten presarik ezer egiteko".

Erreforma horrek eragin handia izango du lurraldeetako hitzarmen kolektiboetan, eta eragin hori ez da positiboa izango, LABen irudiko. "Madrildik inposatutako edozein hitzarmen beti izango da gurea baino txarragoa", adierazi zuen sindikatuak, erreforma artean onartu gabe zegoela. Goñik berretsi egin du hori: "Enpresarien aldekoa da guztiz, posible dutelako hainbat neurri alde bakarretik hartzea: soldatak jaistea, lanaldian eta txandetan aldaketak egitea, kaleratzeak ere merkatu egin dira...".

Horrez gain, erreformak "hankaz gora" jarri du orain arteko negoziazio eredua. Orain arte, gutxieneko baldintzak ezartzen zituen hitzarmena izaten zen Gipuzkoakoa; horrek Metaleko enpresa guztiei eragiten zien —Gipuzkoan, 50.000 langile ingururi—, eta, hortik aurrera, enpresa bakoitzak bere itunak egin zitzakeen baldintza horiek hobetzeko. Lan erreformak, ordea, enpresa barruko hitzarmenak lehenesten ditu, eta horiek lurraldekoa baino okerragoak izan daitezke. Hori dela eta, lurralde mailako hitzarmena babestuko duen klausula bat aurkeztu du LABek bere proposamenean.

UGTko ordezkariak azaldu duenez, hori lortu ezean, hitzarmen osoa legoke arriskuan: "Hitzarmen bat sinatzen badugu baina enpresetan baldintza okerragoko akordioak egiten badituzte, lurraldeko hitzarmenak zentzua galduko luke. Langileen baldintzak okertuko lirateke, eta ez legoke haiek babesteko aterkirik".

Orain arte, hitzarmen kolektiboa berritzerakoan, ez zegoen akordiora heltzeko epe mugarik; itun berria sinatu bitartean zaharrak indarrean jarraitzen zuen. Erreformak, ordea, aldatu egin du hori: gehienez ere bi urteko epea ematen du akordio batera heltzeko; bestela, hitzarmena bertan behera gelditzen da. Goñik azaldu duenez, kasu horretan oinarrizko legedia aplikatuko litzaieke langileei, estatu mailakoa: "Horrek zeharo aldatzen du joko zelaia; orain arte bazegoen oreka bat, baina orain sindikatuok bi urteko epea dugu. Bi urte horietan ez bagara akordiora iristen, gure eskubide guztiak galduko ditugu; horrek edozer gauza sinatzera eramango gaitu. Hori nahi du patronalak, eta gobernuak erraztu egin dio".

Vidalen ustez ere, "pribilegio egoeran" utzi du erreformak patronala. Adegik, ordea, ez du hala ikusten: "Pribilegioak? Segun eta nola begiratzen diozun", esan du Zamakolak. "Benetan, hitzarmenen ultraktibitatearengatik zegoen blokeatuta negoziazio kolektiboa. Orain, negoziatzerakoan, oreka handiagoa dago, parametro berberetan gaude".

Martxoaren 19an bilduko dira berriz langileen eta enpresarien ordezkariak. Goñiren hitzetan, patronalak ordurako erantzun beharko du "ea herrialdeko hitzarmenaren aldeko apustua egin nahi duen, edo zerbait sinatzea nahi duen nahiz eta gero enpresetan ez aplikatu". Hori "langileentzako iruzurra" litzatekeela salatu du.

Grebarako aukera, irekita

Patronalaren aldetik ez dute "inolako aurrerapausorik" ikusi, eta, horregatik, "gero eta ezkorrago" daude sindikatuak, Martinen hitzetan: "Lehenengo egunetik esaten ari dira sindikatuon eskakizunak zorrotzegiak direla eta apaldu egin behar ditugula. Plataforma batzuk beste batzuk baino gehiago egokitu ditugu errealitatera, eta ez diote bat berari ere erantzun. Soldatetan neurritasuna behar dela esaten dute, hori zer den galdetzen diegu, eta ez digute erantzuten". Vidalek ere beltz ikusten du hurrengo bilera: "Nahiago nuke oker banengo, baina, patronalaren jarrerari dagokionez, ez dut inolako aldaketarik espero, are gutxiago aldaketa garrantzitsurik".

Goñi izan da ordezkari guztietatik baikorren mintzatu dena. Adegiri erantzukizunez jokatzeko eskatu dio, eta herrialdeko hitzarmenaren alde egiteko: "Hori ona izango da, egonkortasuna emango digulako; ez bakarrik langileei, enpresei ere bai". Patronala horretarako prest badago, LABek ere "eskuzabal" jokatuko duela adierazi du.

Orain indarrean den ituna 2010ean sinatu zuten, eta orduan ere arazo handiak izan zituzten ados jartzeko: ELA eta LAB sindikatuek zazpi egunetan egin zuten greba, enpresariei presio egiteko. Aurtengoak ez dauka itxura hoberik: "Hau jada bizi izan dugunaren irudipena daukagu", adierazi zuen LABek urtarrilaren 10ean. Goñik azaldu du negoziazioen bidez nahi dutela akordiora iritsi, baina "posible ez balitz" ez direla mobilizazioen "beldur". Adegitik, ez dute grebarako aukerari buruzko adierazpen askorik egin nahi izan. "Hori ez dago gure esku. Beraiek ikusiko dute", esan du Zamakolak.