Odolaren %55 plasmak osatzen du. Likido garden eta horixka da. Odolaren %45, berriz, zelulak dira. Horien artean globulu gorriak, zuriak eta plaketak daude. Gipuzkoako Odol Bankuan osagaiak banatzen dira, beharraren arabera erabiltzeko.

Erizain batzuen ekimenez sortu zen Gipuzkoako Odol Emaileen Elkartea. Orain dela 47 urte izan zen hori. "Ordura arte norbaitek odola behar izaten zuenean, senitartekoek ematen zuten normalean", kontatu du Sabin Urzelaik. Odol Bankuko sendagilea eta elkarteko lehendakaria da. Gaineratu duenez, senitartekoen faltan, "odola erosi eta ospitalera eraman behar izaten zen". Garai hartan, ordea, Espainiatik jende asko etorri zen Euskal Herrira lanera, eraikuntza arlora eta industriara, eta "erizain batzuk ohartu ziren haiek ez zutela ez senitartekorik, ez dirurik, odola lortzeko". Izan ere, "garai hartan tuberkulosi asko zegoen, eta torax ospitalean jende asko zegoen odol faltan, dirurik eta senitartekorik gabe". Egoera hartan "erizainak beraiek hasi ziren odola ematen, eta baita beraien lagunekin antolatzen ere, odola lortzeko".

Gipuzkoan zehar lehendik ere bazegoen odola ematen zuen jendea, Urzelairen esanetan: "Esaterako, emakume batek haurra izan eta odola galtzen zuenean, beti zegoen norbait odola emango zuena; odol emaileak bazeudela, alegia". Baina ez zeuden ondo antolatuta, sakabanatuta baizik. "Hala sortu zen odol emaileen elkartea. Pixkanaka, herri guztiak elkartzen joan ziren, eta lauzpabost urtetan elkartea probintzia osora zabaldu zen". Elkartea eratu, eta herri bakoitzean ordezkaritza autonomoak sortu ziren. Gaur egun ere hala jarraitzen dute: "Gu gara erdigunea, baina herri bakoitza bere erara antolatzen da, eta Odol Bankutik odola ateratzera joaten garenerako, dena prest izaten dute".

Egituran hainbat aldaketa

Alde batetik, Odol Bankua dago; bestetik, Odol Emaileen Elkartea. Odol Bankuan sendagileak, erizainak, gidariak eta administratiboak daude: profesionalak dira guztiak. Odol Emaileen Elkartean, berriz, lan boluntarioa egiten dute denek. 1982 arte Odol Bankua Odol Emaileen Elkartearen barruan zegoen. Ordutik, ordea, hainbat aldaketa izan da egituran. Izan ere, garai hartan odolaren osagaiak banatzen hasi ziren eta, beraz, prozesua konplexuago bihurtu zen. Hies kasuak agertzen ere hasi ziren. Horregatik, Odol Bankua elkartetik kanpora atera, eta hainbat erakunderen esku gelditu zela azaldu du Urzelaik: "Patronatu bat osatu zuten Gipuzkoako Foru Aldundiak, Insaludek (gaur egun Osakidetza), Eusko Jaurlaritzak eta Odol Emaileen Elkarteak".

2005era arte gisa horretan jarraitu zuten. Orduan, patronatua fundazio bihurtu zuten, eta hango lehendakaria Osakidetza da ordutik: "Gauza bera da, baina orain jabea edo presidentea Osakidetza da. Hierarkikoki, Odol Bankua Osakidetzaren barruan dago. Ez gara Osakidetza, baina kanpotik begiratuta hala garela esan daiteke".

600 boluntario, ezagun bat

Gipuzkoako Odol Emaileen Elkarteak 600 boluntario ditu, eta horien lana "asko nabaritzen da". Herrietako ordezkarien lana ere oso garrantzitsua dela deritzo Urzelaik: "Ordezkaria langilea izatea, giroa sortzen jakitea… gauza horiek garrantzitsuak dira. Ez da odola ematea bakarrik; hala izan behar luke, baina giroak asko laguntzen du, eta Gipuzkoako giroa oso ona dela uste dut". Ordezkari asko ia hasieratik daude elkartean, "40 urte daramatzate askok". Hala ere, "zorionez" orain arte ez da arazorik egon ordezkoak aurkitzerakoan.

Urte hauetan guztietan, elkarteak eta bankuak hartu du bisitari ospetsurik ere: "1969an Christian Barnard zirujaua elkartean izan zen. Berak egin zuen gizaki bati egindako aurreneko bihotz transplantea". Bisita liburuan esker oneko hitzak utzi zizkien.

Ofizioz, txokolategilea; zaletasunez, berriz, argazkilaria, idazlea, irakurlea… Eta jakin-nahiz betetako pertsona: "Jakin-nahiak eman dit bizitzeko indarra eta ilusioa", dio. Txokolateak egin du ezagun Joxe Mari Gorrotxategi (Tolosa, 1929), jaioterrian, Euskal Herrian nahiz nazioartean.

Familiako obradorea txikitatik ezagutu zuen, eta bertan hasi zen lanean, aita maisu zuela, 14 urterekin. Garai zailak ziren, gerra ondorengo errazionamenduari loturikoak, eta horrek ezinbestean baldintzatzen zuen txokolategileen lana. "Espainiako Gobernuak azukrea, kakaoa eta irina neurtuta banatzen zigun, eta txokolatea osagai kantitate berekin egitera behartuta geunden guztiak. Garai hartan, txokolatearekin soilik aurrera egitea zaila zen, eta, horregatik, beste askoren moduan, argizaria ere egiten genuen", azaldu du.

Tolosako Kale Nagusian zegoen obradore zaharra. "Beheko solairuan, denda eta txokolatea egiteko alokatutako mandoak eragiten zuen harria genituen; lehenengo solairuan, garai batean herriko jauntxoak jokoan egitera joaten ziren jangela zegoen; bigarrenean, logelak, eta hirugarrenean, obradorea. Azken solairuan zegoen, suteren bat gertatuz gero eraikin osoa ez erretzeko". Errazionamendu garaia amaiturik, Donostian, Miarritzen (Lapurdi) eta Iruñean izan zen Gorrotxategi, txokolatearen inguruko jakintza handitzen. "Gehiena Katalunian ikasi nuen, Sabat maisu handiaren gozogintza eskolan; oinarrizko jakintza banuen, eta txokolatearen mundua txikitatik izugarri maite nuenez, gehiago jakiteko ilusioz nengoen beti". Eta, horrela, pixkanaka, txokolategile handienen pare jarri zen tolosarra.

65 urte zituela, ezbehar handi batek bultzatuta, obradorea seme-alaben esku utzi zuen. "Benidormera [Herrialde Katalanak] oporretan gindoazela istripua izan, eta Mirentxu emaztea hil zitzaidan; kolpe handia izan zen niretzat, eta pixka bat urruntze aldera, Alemaniara joateko erabakia hartu nuen, garai hartako txokolategintza eskolarik onenera".

Urte hauetan guztietan, txokolategintza eta gastronomiako liburuen bilduma itzela osatu du. Haren liburutegian, halaber, hark idatziriko Historia de la Confitería Vasca (Euskal gozogintzari buruzko historia) liburuaren bi liburukiak ere badira, noski. "Jose Miel Barandiaranek proposatu zidan liburua egiteko; jakintza ugari nuela arlo horretan eta nekien guztia liburu batean jasota geratzeak merezi zuela esan zidan. Juan Garmendia Larrañagak idatzi zidan hitzaurrea". Geroago, Tolosako babarrunaren inguruko liburua ere idatzi zuen. Liburu horien aldamenean gordetzen ditu bai gastronomian, bai eta txokolategintzan lortuak dituen sari, aipamen eta izendapenak ere, hala nola Munduko Gozogintza Lehiaketan zilarrezko saria, Felix Mokoroa Gastronomia Ikerketan aipamen berezia, Gastronomiaren Euskal Kofradiaren Eguzki Lora saria, Euskal Gastronomiaren kide izendapena eta Eusko Jaurlaritzak ematen duen Euskadi Turimo saria.

Argazkigintzaren amuak ere oso gazte zela harrapatu zuen. "Ikusten dudana nolabait etorkizunerako gordeta geratzea interesatu izan zait beti. Gainera, une, leku edota pertsona bat ikusita, hor argazki bat dagoela antzemateko dohaina izan dut". Argazki kamerarekin ere maisu dela esan behar, eta horren erakusle irabazi dituen sariak. Haren argazkiez gozatzeko aukerarik izan dute, gainera, tolosarrek, 400 argazki jarri baitzituen erakusgai duela lau urte.

Politikan eta kulturan ekarpena

1961. urtean politikarekin jolasten ere aritu zen, Tolosako Udalean zinegotzi izan baitzen. "Abertzalea naiz, baina ez naiz inoiz alderdi batekoa izan. Udaletxean egon nintzen garaian, nire asmoa tolosar guztientzat lan egitea zen". Diputatu izateko ere proposatu zuten, baina "beldurtu" egin zuen ideia hark, eta ez zuen onartu. Zinegotzi zela, euskarazko haur eskola eta txistu eskola jarri zituen martxan, eta kale garbitzaileei soldata igotzea lortu zuen.

Asko irakurri du Gorrotxategik Euskal Herriko historiaz, eta "oso ondo" ezagutzen du. "Jakinduria horrek gure herriarekiko dudan maitasuna areagotu dit". Kultur munduarekin ere lotura estua izan du, eta Jose Inazio Telletxea, Jose Miel Barandiaran, Antonio Maria Labaien, Jorge Oteiza, Mikel Laboa, Juan Inazio Uria, Ixaak Lopez Mendizabal eta Fernando Larruquert sortzaileekin ikusi ahal izan da maiz. "Lagun onak ditut, eta asko irakatsi didate, batez ere, gauzak garbi esaten; beti laguntzeko prest azaldu zaizkit".

Bizitzan antzeztea egokitu zaizkion askotariko rolen artean, toreatzailearena ere bada, eta El Cordobés eta besterekin batera aritutakoa da zezen plazan. "Beti zezenaren aurrean jartzen nintzen, baina, kapoterik eta horrelakorik gabe, oso arina bainintzen. Sokamuturra eta pattar-zezena oso gogoko nituen, eta aitak obradoretik irteteko baimena ematen zidan horietan parte hartu ahal izateko".

Garrantzi berezia dute argazkiek, liburuek, sariek… bizitzaren oroitzapenek Gorrotxategirentzat. "Gure jatorriak, historiak eta kulturak beti izan dute pisu handia nigan, baina unibertsalizazioarekin, geroz eta gutxiago inporta zaio jendeari zer izan garen; balioak galtzen ari dira". Orduak irakurtzen ematen ditu gaur egun, eta gogoetari ere tartea gordetzen dio: "Orainaz, etorkizunaz, egungo egoeraz pentsatzen dut, baina ez diot garrantzi gehiegirik ematen, pertsona bakoitzak bere unean unekoa bizitzen duela uste baitut". Duen adinera dagoen moduan iristeko formula "gorrotorik inori ez izatea, bizitzaz ahal den gehien gozatzea eta txokolatea jatea" dela dio, "txokolatea oso osasungarria baita".

Aurten, oraingoz, ez doa oso ondo". Halaxe esan du Marian Izagirre Aizpeoleak (Errenteria, 1968), Txernobyl Elkarteko presidenteak, eta urtero legez Txernobyl ingurutik haurrak ekarri ahal izateko azaroan abiatu zuten kanpainaz mintzo da. "Urte hau ez da oso ongi abiatu; egia esan behar da. Lehengo urtean ere krisian geunden, baina, hala ere, 59 adingabeko gehiago gonbidatzea lortu genuen", azaldu du. Aurten, ordea, "gehiago" kostatzen ari zaiela onartu du: "Oraindik familia berri gutxi ditugu, eta horrek haur berri gutxi esan nahi du". Alegia, programan parte hartu nahi duten haur batzuk Euskal Herrira etortzeko aukerarik gabe uztea.

Krisiaz gaindi, ordea, Txernobyl inguruko haurren beharrek hor segitzen dute. "Osasunaren Mundu Erakundeak eta Nazio Batuen Erakundeak esaten dute haur hauek kutsatuta dagoen eremutik atera behar dutela, eta toki garbi batean egon behar dutela, janari garbia janez. Adituek diote lau, bost edo sei uda eremu horretatik kanpo bizitzeak modua emango diela heldu osasuntsu moduan garatzeko. Eta hori da gure lanerako oinarria", azaldu du Izagirrek. 1996az geroztik ari dira Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako familietara Txernobyl inguruko haurrak bideratzen. Iaz, esaterako, 262 adingabek Euskal Herrian igaro zuten uda —horietatik 178k, Gipuzkoan—. Izagirreren etxean, esaterako, Ukrainako bost haur batzen dira udan. Ukrainako bi haur adoptatuta dauzka; ikasketak direla medio, Ukrainako beste adingabeko bat etxean bizi du, eta haren bi senide udan harreran hartzen ditu.

Hain justu, besteak beste haurren osasunaren inguruko kezkak bultzatu zituen Itziar Ibañez (Andoain, 1944) eta haren senarra haur bat harreran hartzera: "Arduratu egiten zaitu munduan osasun arazoak dituzten edo oso baldintza txarretan bizi diren hainbeste haur daudela ikusteak". Arrazoi hori zela medio, lehendik hainbat haur besoetako hartu zituzten, "baina, beti, apur bat urrutitik. Ezin genuen haurrik harreran hartu: lan egiten genuelako, nire ama zaintzeko ardura nuelako...". Erretiroa hartzearekin batera sortu zitzaien aukera. "Irratian egiten ari ziren eskaera entzun eta pentsatu genuen: 'Hau da garaia'".

Kezka apur batekin jo zuten, ordea, Txernobyl Elkartera. "Gure kezka zen erretiratuak ginela biok, bagenuela adin bat, eta pentsatzen genuen, akaso, baztertu egingo gintuztela". Ez zen, ordea, hala izan. Aurtengo udan, laugarren urtez, etxean izango dute Dima: 10 urteko mutikoa. "Gure kasua oso-oso positiboa izan da. Gainera, epe luzerako zoriontasuna da; poztasun handia ematen du". Areago, bikotearen barnean "batzeko" ere balio izan diela uste du: "Etorri aurretik antolatu egin ginen, biok inplikatzeko, eta horrek biok batzeko ere balio izan du".

Berme guztiekin

Familiek, haurrak harreran hartu ahal izateko, ez dute baldintza zehatzik bete behar. Honela azaldu du Izagirrek: "Haur bakoitzak bere beharrak ditu, eta elkarteak, behar horien arabera, familia egokia bilatzen dio". Izan ere, familia guztiek egin dezakete ekarpenen bat: "Denbora eskaini dezakete batzuek; beste batzuek, gaztetasuna, jolastu ahal izateko etxean haurrak izatea, beste batzuek arreta... Hala, haur bakoitzaren beharrak eta familiak egin dezakeen ekarpena uztartzen saiatzen gara".

Eta uztarketa horretatik harremana sortzen da. Ibañez, esaterako, iaz Ukrainan izan zen, elkarteak Aste Santuan urtero antolatu ohi duen bidaian. "Txernobylgo leherketaren 25. urteurrena zenez, berezia zen. Han egon ginen haurraren familiarekin, ingurua ikusi genuen, haurrek eskutik helduta eskola erakusten ziguten...". Eta udako hilabeteek, Ukrainarako bisitek zein telefono deiek lotura estua sortzen dute, apurka. "Orain, telefonoz hitz egiten dugu. Eta euskaraz, gainera". Lehen urtean zalantza izan bazuten ere, euskararen aldeko hautua egin zuten Ibañezen etxean: "Orain gure komunikazio modua euskara da".

Familiek zein haurrek jasotzen duten babesa eta aholkularitza ere azpimarratzen dituzte: bai programan sartu aurretik, baita ondoren ere. Xedea, harrera "ongi" joatea: "Ongi joateak esan nahi du haurra gustura egotea, familia gustura egotea eta berriz egitea", adierazi du Izagirrek. Berriz egiteak modua ematen baitu urte osoan erradiazioa jasaten duten haurrak osasuntsu hazteko.

Txernobylgo zentral nuklearraren leherketak kalte egindako Ukrainako bi eremutatik ekartzen dituzte haurrak: batzuk Kiev hiriburuaren ingurutik eta besteak landa eremutik, "baina, betiere, Txernobylgo ziurtagiria duten haurrak dira". Alegia, erradiazioak eragina duen eremuetan bizi direla ziurtatzen duen agiria duten adin txikikoak dira. Izan ere, Txernobyl Elkarteak berme guztiekin egiten du lana: "Beharra duten haurrak bakarrik etortzen dira".

Ibañezen arabera, bi eremu horietako errealitatea ere ezberdina da. "Haur batzuk hiriburuaren inguruan bizi dira: baldintza txarretan dauden herriak dira. Baina, landa eremukoak are baldintza txarragoetan bizi dira. Batez ere lurrak ematen dietenetik bizi dira, ez daukatelako besterik. Baina kontua da lurreko produktuek kutsatuta egoten jarraitzen dutela. Biziraupen kontua da".

Legezko epeak amaitu bitartean familia berrien bila jarraituko dute. Eta eurekin harremanetan jartzeko bideak, zabal-zabalik dituzte: 670-41 90 78 telefonora deituta, edo chernobil@asociacionchernobil.info posta elektronikora mezu bat idatzita. Informazio gehiago nahi izanez gero, sarean http://asociacionchernobilelkartea.blogspot.com helbidean ere lor daiteke. Helburua: ilusio eta behar hori duten Txernobyl inguruko haurrak aste batzuez handik atera eta osasuntsu hazi ahal izateko aukera eskaintzea.

Iragan azaroaren lehenetan Gipuzkoan izandako eurite eta uholdeek kalte handiak sortu zituzten herrialdeko hainbat herri eta auzotan. Hala, Gipuzkoako Foru Aldundiak datorren astean irekiko du azaroko uholdeetan kalteak izan zituzten udalentzako eta baserritarrentzako diru laguntzak eskatzeko epea.

Asteon Garbiñe Errekondo Foru Administrazio eta Funtzio Publikoko diputatuak jakinarazi duenez, Diputatuen Kontseiluak laguntza horiek arautzen dituzten bi foru dekretuak onartuko ditu, eta, hurrengo egunean, Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean argitaratu orduko, kaltetuek diru laguntzak eskatu ahal izango dituzte. Eskaera egiteko hilabeteko epea ezarriko du Gipuzkoako Aldundiak.

Bi laguntza ildo jarriko ditu abian aldundiak. Batetik, nekazari profesionalek izandako kalteetara 200.000 euro bideratuko ditu, horiek baratzeetan zein tresnetan izandako kalteak konpontzeko. Bestetik, 1,5 milioi euro bideratuko ditu kalte publikoetarako, alegia, "udalek herri bideetan, ur azpiegituretan, eraikinetan, hiri ekipamenduetan eta abarretan izandako galerak konpontzeko".

Hurrengo ostegun eta ostiralean bi foru dekretu horiek balizko onuradunei aurkeztuko dizkie aldundiak: EHNE eta ENBA nekazari sindikatuei, batetik, eta udaletako ordezkariei, bestetik.

Gipuzkoako Foru Aldundiaren arabera, modu honetara kaltetuak laguntzeko iragarritako konpromisoa "berretsi" du aldundiak. Eusko Jaurlaritzari eta Espainiako Gobernuari ere zuzendu zaio aldundia. "Orain, Eusko Jaurlaritzaren eta Espainiako Gobernuaren txanda da. Uholdeek oso kalte larriak eragin zituzten Gipuzkoan, eta denok egin behar dugu ahalegina", adierazi du Errekondok. Izan ere, Errekondoren arabera, bi erakunde horiekin hilabeteotan hainbat bilera izan badituzte ere, oraindik haien erabakien zain dago aldundia.

ENBAren haserrea

Hain justu, aste honetan bertan, ENBA sindikatuak "irtenbideak lantzeko koordinazio mahaia" osatzeko eta bertan kaltetuak izan diren baserritarrek parte hartzeko aukera izan dezaten exijitu du. Uholdeek eragindako kalteak konpontzeko baserritarrentzat dituzten diru partidak "aktibatzeko" eskatu die Iñaki Goenaga ENBAko presidenteak aldundiari eta Eusko Jaurlaritzari. Hain justu kopuru horiek, hurrenez hurren, 200.000 eta 100.000 eurorenak direla adierazi dute. Gizarte segurantzako exentzioak onartzeko ere eskatu dio ENBAk Espainiako Gobernuari.

EAJ ere antzera mintzatu da asteon, eta Gipuzkoako Aldundiari exijitu dio 2012ko aurrekontuetan baserritarrek pairatutako kalteak konpontzera bideratutako 200.000 euroak berehala banatzeko.

Espainiako zein Frantziako Poliziak 223 gazte atxilotu eta 130etik gora espetxeratu ditu, 2007an Espainiako Auzitegi Gorenak Jarrai, Haika eta Segi erakundeak talde "terrorista" jo zituenetik.

Mendebaldeko Saharako herriari laguntzeko elkartasun ekimen ugari egiten dira urtero Euskal Herrian. Euskal karabanaren bidez eramaten diren jakiak, uda pasatzera etortzen diren haurrak… Laguntzeko modu asko daude, baita korrika egitea ere. Ormaiztegin 2007. urtean hasi ziren Sahararen aldeko krosa egiten, Mohamed Salem Hach Embarek zenaren omenez. Harrezkero, 30.000 eurotik gora bildu dituzte, eta laguntza hori Aljeriako errefuxiatu kanpamentuetan egindako garapen proiektuetara bideratu dute. Igande goizean egingo dute lasterketa, seigarren urtez. Hamaiketan hasiko da proba nagusia, eta hamabietan, testigantzako herri proba.

Mohamed Salem Hach Embarek, Saharako Errepublika Arabiar Demokratikoaren ordezkari izan zen, eta diplomazia lanak egin zituen hainbat herrialdetan. Hil aurretik, Ormaiztegin bizi izan zen, Gurutze Irizar emaztearekin eta Garazi eta Beñat seme-alabekin batera. Bai Saharan eta bai Ormaiztegin, pertsona ezaguna eta maitatua izan zen. Hura hil ondoren hasi ziren Ormaiztegin horrelako proba bat egin nahian. Antolakuntza lanetan aritzen da Iñaki Amundarain; hark azaldu duenez, "2005ean hil zen Salem, eta, haren omenez zerbait egin behar zela eta, taldetxo bat biltzen hasi zen; eta horrelaxe, pixkanaka hasi zen Sahararen aldeko lasterketa bat egiteko ideia".

Proba antolatzeko garaian izan zituzten zalantzak, baina garbi zuten herri proba bat egin nahi zutela, eta, horretarako, lasterketa bitan banatu zuten. "Batetik, lasterketa normal bat egin nahi genuen, 10 kilometrokoa. Distantzia ona da, ez da ez motzegia eta ez luzeegia, eta jende dezentek parte har dezake". Baina garbi zuten probak herri izaera izan behar zuela, elkartasunezkoa. "Horregatik jarri genuen testigantza proba esaten dioguna; hor umeek, gurasoek eta prestatu gabeko jendeak parte hartzen du, edonor atera daiteke".

Ormaiztegiko probak, bi helburu nagusi dituela azaldu du Amundarainek: "Dirua biltzea eta gizarteari errefuxiatuen kanpamentuetako egoera ezagutaraztea". Hasieratik garbi zuten proba hori egiteko arrazoia laguntza ekonomikoa lortzea izango zela: "Izan ere, kanpamentuetan oinarrizko gauzak falta dituzte, eta garbi genuen biltzen genuen guztia hara bidaltzeko izango zela. Horregatik, korrikalariek jartzen dutenaz gain, diru eskariak egiten dizkiegu inguruko enpresei eta dendei". Proba horren beste berezitasun bat, sariena da. "Hemen hasieratik esan genuen ez zela saririk izango, biltzen genuen guztia Saharara bidaltzeko izango zela". Baina alde ekonomikoarekin batera, kontzientzia ere landu nahi dute. "Hango egoeraren eta Saharako herriaren kausaren inguruan informazioa ematen saiatzen gara". Horretarako, lasterketa hasi aurretik informazioa ematen dute, eta, probaren ondoren, festa giroan hango jakiak, umeentzako ipuinak, eta abar izaten dituzte.

Parte hartzaileei dagokienez, "denetariko jendea" izaten dela azaldu du Amundarainek. "Batzuk kirol arloak erakarriko ditu, proba labur bat egin eta goiz-pasa bat egiteko aukera delako. Beste batzuk, ordea, kausarengatik etortzen dira; asko, adibidez, oso urrutitik datoz, Bilbotik, Iruñetik, Zaragozatik, Santandertik... horiek ez dira korrika egitera bakarrik etortzen". Beste fenomeno bitxi bat ere antzeman dute antolatzaileek, asko baitira izena eman eta gero parte hartzen ez dutenak; "laguntza emateko beste modu bat da". Bitan banatutako proba izanda, eta, izena emandako batzuek parte hartzen ez dutela jakinda, zaila egiten zaie parte hartzearen inguruko datu zehatzak izatea; baina, iaz, 300 bat lagun izango zirela dio Amundarainek. Horien artean, Gipuzkoan aurrean ibiltzen diren korrikalariak ere badaude; "David Martin, Juanjo Igartzabal… aurrean ibiltzen dira, eta karrera mordoxka irabazten dute. Eta hemen badakite saririk ez dutela, baina beraien borondate ona erakusten dute parte hartuta".

Kanpamentuetako egoera

Ormaiztegiko krosari esker, urtero sei-zortzi mila euro biltzen dituzte, eta kopuru hori errefuxiatuen kanpamentuetara bidaltzen dute. Donostiako Sahara Herriaren Aldeko Lagunak Elkartea arduratzen da dirua hara bideratzeaz. "Guk bildutako diru kopurua elkarteari ematen diogu, eta beraiek eta hango gobernuak erabakitzen dute ondoen zertarako erabili behar den". Hainbat proiektu finantzatu dituzte dagoeneko laguntza horri esker; tartean, anbulantzia bat eta baratze bat. Urtero egiten duten ekarpen hori "laguntza handia" dela esaten diete elkartekoek, Amundarainen arabera: "Askotan konturatu gabe egiten dugu, urtean urtekoa antolatzen saiatzen gara, eta guretzat errutina moduko bat da, baina tarteka horrelakoak entzutea polita izaten da".

Errefuxiatuen kanpamentuetan duten egoera bertatik bertara ezagutzeko aukera ere izan du Amundarainek. "Joan nintzenean, aurreneko sentsazioa tristura izan zen. Ezer ez dagoen toki zabal hartan, buztinezko etxeak, alde guztietara begiratu eta pentsatzen duzu, 'hemen pertsona batek zer egin dezake?'. Falta, dena falta zaie. Erabat nazioarteko laguntzaren menpe bizi dira". Marokok 1975ean okupatu zituen sahararren lurrak, eta populazioaren zati handi batek ihes egin behar izan zuen. Horietako asko, Aljeriako lurretan dauden errefuxiatu kanpamentuetan bizi dira geroztik. Kanpamentu horietako egoera "behin-behinekoa da, baina 35 urte denbora asko da gizarte bat era horretan bizitzeko. Gehiegi luzatzen ari da".

Azken hiru urteak Oiartzungo Carrefourren dagoen kioskoan eman ditu lanean Rudik, goizeko ordutegian. Arratsaldez, berriz, ONCEko txartelak banatzen ditu Errenteria eta Oiartzungo hainbat taberna eta saltokitan. Jose Luis Oses donostiarra da bezeroet...

Harrotasunez jaso du Iñaki Rudi pasaitarrak ONCEk eman berri dion saria. 2011. urteko Euskal Autonomia Erkidegoko saltzailerik onena izendatu dute, eta pozik erakusten die bezeroei ONCEren kioskoan gordea duen oroigarria: "Ez da harrokeria, harrotasun kontua baizik. Gustura erakusten diet bezeroei, haiei esker jaso dudalako eta haiekin partekatu nahi dudalako. Eskerrak emateko modu bat da".

ONCEko hainbat profesionalek osatutako batzorde batek aukeratu du urteko saltzailerik onena. Horretarako, urteko salmentak, lanpostuan duten jarrera, ONCErekiko atxikimendua zein ematen duten irudia izan ditu kontuan. Rudik "primeran" betetzen omen ditu horiek guztiak, eta horregatik lortu du saria, berak merezi izateko ezer berezirik ez duela egin argi badu ere: "Egin behar dudana egiteagatik eman didate saria, ezer berezirik ez dudalako egiten, eta nire lanaren onarpena egitea zoragarria da". Bezeroek merezi duela esan badiote ere, pasaitarrak esan duenez pentsatu izan duela hala ote den ere.

Salmenta teknika bakarra "naturala" izatea dela nabarmendu du Rudik, eta ikusi edota irakurtzen duena xurgatzea gustatzen zaiola gaineratu du: "Erostera joaten naizenean saltzaileak nirekin izandako jarrera gustatzen bazait, nire lanerako baliatzen dut". Jendearen erreakzioak erakusten du bidea, saltzailearen hitzetan: "Ongi ari zaren edo ez bezeroak markatzen dizu; haren jarrerak". Horrekin batera, behin baino gehiagotan jarri ohi ditu kartelak saltokian, aurretik pasatzen direnen arreta lortze aldera: "Saltzaile batek esan zuen behin, jendea kioskoa ikustera ohitu egiten dela, paisaiaren elementu bat gehiago bihurtzen dela. Pasatzen diren hamar lagunetik hiru, kartela ikusi eta irakurtzera gelditzea lortzen baduzu, eta erostea gainera, ba, primeran".

Lau urte ONCEn lanean

Txartelak saria duen edo ez ikustera joaten direnean, bezeroen begi bistan egiten du guztia Rudik. Hori ere eskertzen omen du jendeak: "Txartela beti bezeroaren begien aurrean edukitzea garrantzitsua da", azaldu du.

Zerbikaletako hernia batek eragindako elbarritasunak eraman zuen Rudi ONCEra, orain lau urte. "Besteen gaixoaldiak betetzen hasi nintzen lehenengo, eta dagoeneko lau urte bete ditut lanean. Zortea izan nuen", gaineratu du. Salmentei dagokienez, kexatzeko arrazoirik ez duela esan du. "Saltzaile beteranoekin hitz egiten baduzu, asko jaitsi dela esango dizute, ordea". Garrantzitsuena bezero "konstanteak" edukitzea dela nabarmendu du: "Gutxi erosten duten bezero asko izateak animatzen zaitu salmentarekin jarraitzera".

Lau urte hauetan sariak ere banatu ditu Rudik. 2010. urtean 35.000 euroko hiru sari banatu zituen Errenteriako taberna batean. 5.000 euroko beste bi sari banatu zituen iaz. "Lau urtean halako sariak banatzea ere ez da ohiko kontua", zehaztu du.

Jaso berri duen sariak lanerako grina areagotu dion galdetuta, berriz, "pizgarria" badela erantzun du: "Enkargatu batek esan zidan, txantxetan, hobera egiten badut datorren urtean berriz jasoko dudala saria. Nik argi dut ezetz, beste batzuei eman behar zaie bidea. Nik, gainera, nahikoa dut Goya batekin".

Gipuzkoako Babes Zibila elkarteko lehendakaria da Joxe Arizmendi (Ordizia, 1964). Erakundeak Gipuzkoan dauden babes zibileko sei taldeak biltzen ditu. Boluntarioekin lan egiten duten beste taldeen moduan, jende falta nabari dute. Ekaitz bortitzek erag...