Udaberrian hasiko den diru laguntzen programan, 610.000 euro emango ditu foru aldundiak udaletako energia iraunkortasuna sustatzeko programetarako. Azaroan 628.390 euro banatu zituen 29 proiektu garatzeko.

Berrogei urte baino gehiago daramatza Iñaki Goikoetxeak (Tolosa, 1948) Tolosako inauterietarako karroza edo muntaketaren bat prestatzen. Iaz atseden hartu zuen arren, datorren igandean berriro ikusi ahal izango da herriko kaleren batean.

Gogoan du 20 urterekin kuadrillakoek lehen karroza egin zutela. Garai hartan norberak bere trikimailuak izaten zituen karrozak prestatzeko: "Behin baino gehiagotan lapurtzen genituen obretako egurrak. Nik uste dut eraikuntza enpresetako arduradunek ikusten gintuztela eta utzi egiten zigutela gauzak hartzen, bazekitelako inauterietarako zela".

Haren mozorrorik gogoangarrienak, ordea, azken hamalau urteotan bakarrik prestatu izan dituenak dira; tolosarren zein kanpoko inauterizaleen artean nolabaiteko jakin-mina izaten da Zaldunita egunean Goikoetxearen mozorroa ezagutzeko. 1998. urtean hasi zen bakarkako muntaketak egiten: "Aurretik ere zerbait egin nuen bakarrik, baina urte hartan antolakuntza handiagoarekin hasi nintzen mozorroa muntatzen: zuhaitz baten kontra jo zuen hegazkin bat prestatu nuen". Bere mozorrorik ezagunenetakoa bilakatu da hegazkinarena: "Jendeak gehien gogorarazi izan dizkidanak Harold Lloydena, hegazkinarena eta King Kongena izan dira". Iraganari erreparatu arren, ordea, ez du pista handirik eman nahi izan aurtengo mozorroaren inguruan. Hala ere, aitortu du ez dela Fronton kafetegian jarriko eta King Kongenarekin batera aurtengoa dela lan gehien eman dion mozorroa.

Erlojuaren orratz batetik zintzilika pasa zuen Iñaki Goikoetxeak 2006ko Zaldunita eguna, Harol Lloyden azalean. Muntaketa hura, ordea, egin gabe utzi behar izan zuten ia, azken uneko arazo batzuk zirela medio: "Zaldunita igandean, 10:00ak inguruan, pieza bat ez zen behar bezala sartzen, eta ezin genuen muntaketarekin jarraitu. Nire lagun Jose Manuel Artolari esker, guztia konpondu, eta aurrera atera genuen azkenean".

Eguberrietan hasten da Goikoetxea mozorroak prestatzen, eta asteetako lan horretan, bidelagunak izaten ditu barne diseinatzaileak: "Bakarrik lan egitea ezinezkoa litzateke, nire muntaketek profesionalen lanordu asko eskatzen baitituzte. Eskuzabaltasun handiz laguntza eskaintzen didate tapizatzaileek, arotzek, margolariek...".

Sormenaren jaia

Tolosako inauterien bereizgarria sormena dela uste du Goikoetxeak: "Ez dute luxuzko jantzirik, baina graziaren eta sormenaren bidez, edozein txokotan barrez leher zaitezke, gauza handirik gabe. Tolosarroi urte osoan gauza askok gogorarazten dizkigute inauteriak, eta, azkenean, ona izan daitekeen ideia bat sortzen da. Dena den, gutxien uste dudanean etortzen zaizkit ideiak".

Goikoetxeak oraindik gogoan du 4 urte zituela etxeko balkoitik txarangak gora eta behera nola ikusten zituen. Hain justu, tradizio handiko festa hauei eustearen arrazoietako bat Tolosako inauterien izaera da, Goikoetxearen ustez: "Zenbaitek nahiagoko ditu aspaldiko inauteriak. Nik, ordea, uste dut iragandako garaiei ez zaiela begiratu behar; garai bakoitzean gauzak ondo egiten jarraitzen dutela uste dut. Festak garai hori bizi duten belaunaldiek egiten dituzte; hori argi dago".

Gazte-gaztetatik datorkio Loinaz Jauregiri (Beasain, 1962) interpretazio munduan aritzeko grina. Umea zela, Egan taldean aritu zen abeslari. "Ez oraingo Eganekin, Saldiasek-eta, haien taldea sortu baino lehen edo garai bertsuan Egan izeneko rock talde bat sortu zuten Beasainen Erguin anaiek". 9 bat urte zituen artean, eta bi urte inguruz aritu ziren kantari. Umetako abentura hura ataka bihurtu zitzaion 18 urterekin. "Hemen orduan ez zegoen ezer. Ez telebistarik, ez antzerkirako tradiziorik… Karrera bat ikasi edo Madrilera interpretazioa ikastera joan, hori zen zalantza. Beharbada ez nintzen oso ausarta, baina inguruko giroak ere ez zuen laguntzen pauso hori ematen". Ikasle ona zenez eta "gauza seguruagoa" zenez, Zuzenbidea ikastera joan zen egun bizitoki duen lekura, Donostiara.

Unibertsitatean zebilela, Euskal Telebista jarri zen martxan, eta Eusko Jaurlaritza ikastaroak antolatzen hasi zen jendea prestatzeko. "Artean hemen ez zegoen ez aurkezlerik eta ez ezer! Bikoizketako ikastaro batean hasi nintzen. Jendea ja behar zuten, eta hala hasi ginen". Hasierako urte haietan bikoizle lanetan aritu zen, eta, horretan zebilela, telebistarako proba batzuk egon ziren; aurkeztu zen, eta Poli eta Loinaz haurrentzako programa egiteko aukeratu zuten. Espainiako telebistako bi kateek soilik emititzen zituzten orduan umeentzako programak, eta euskaraz zegoen gabezia hori bete zuen saioak. "18:00ak aldera hasten zen, eta pare bat ordu izaten ziren. Arratsaldeko programazioa aurkeztea eta Poli eta bion artean esketxak egitea zen gure zeregina".

Primerako bi urte

Telebistaren hasiera zen; Miramongo estudioa estreinatu berria zen, eta ilusio izugarria zegoen alde guztietan. "Onak, primerako oroitzapenak ditut. Guk oso talde polita geneukan". Poli mugitzen eta hari ahotsa jartzen beste beasaindar bat aritzen zen, Jaione Intsausti. "Berealdiko konpenetrazioa genuen bion artean. Ni eserita egoten nintzen; bera azpian panpinarekin, eta begiratuarekin ematen genion antza elkarri". Bihurria izatea zen Poliren egitekoa, eta hura lasaitzea Jauregirena. "Polirekin hasi eta hilabetera beste pertsonaia bat sartu zen, eta, azkenean, sekulako familia sortu genuen: Txikitxo, Piper… Set txiki batean hasi ginen, eta Poliren gelan bukatu genuen, sekulako dekoratuarekin". Saio arrakastatsua zen.

Toti Martinez de Lezea zen saioaren zuzendaria. "Sekulako gaitasuna zeukan sortzeko. Arratsalde-gau batean hamar gidoi idazteko gai zen, eta niri 08:00etarako ekartzen zizkidan makillaje gelara. Panpinak, berriz, senarraren eta bien artean egin zituzten". Lan produkzioa "ikaragarria" zela du gogoan: "Goiz batean hamar programa grabatzeko gai ginen". Horrez gain, bolada batean saio berezi bat ere egin zuten asteburuetan. Bi urte luze pasa iraun zuen saioak, 1986tik eta 1988ra bitartean. "Telebistan oso gauza arraroak gertatzen dira. Guk bagenekien saioak arrakasta zeukala, bai umeen artean eta baita nerabeen artean ere". Halaxe bukatu zen Poli eta Loinaz-en ibilia.

Proiektu propioa

Hainbat telesailetan ere aritu zen gerora; magazin bat ere gidatu zuen, baina haren lana bikoizlearena izan da batez ere. "Bikoiztu ditut gauza asko, eta horietako askorekin gogoratu ere ez naiz egiten. Bikoizketari esker nahiko ondo bizi izan naiz urte askoan". Duela lau urte arte, orduan jarri baitzuen Kiko Jauregi anaiarekin batera Binahi enpresa, Donostiako Egia auzoan. "Bikoizleak formatzeko sortu genuen, hemen ez baitago horretan erakusten duen eskolarik. Gero, publizitaterako eta filmetarako casting-ak egiten hasi ginen. Kiko arduratzen da formazioaz, eta ni beste atalaz. Casting-ak egiteak gogobetetzen nau gehien, sormen lana ere badelako". Kamera aurreko interpretazioa eta kantu modernoa ere irakasten dituzte.

Euskal Herrian errodatu diren azken film gehienetako (Bi anai, Arriya, 80 egunean…) hautaprobak Jauregik gidatu ditu, eta figuranteen arloa ere hark eraman du. Lau mila laguneko datu basea du ordenagailuan. Sektorearen egoerarekin, ordea, kezkatuta dago. "ETBn fikziozko gauza gutxi egiten ari dira, eta bikoizketan ere lana erdira jaitsi da". Kamera atzean segitzen du lanean Jauregik, aurrean egoteko aukerari aterik itxi gabe.

Miramongo parke teknologikoan eguzki energiaz hornitzen diren kale argiak ipini ditu Ekiona Eguzki Argiztapena enpresak iragan den astean. Argi bakoitzak eguzki panel bat, bateria bat eta erregulatzaile bat ditu argindarra jaso eta kudeatzeko; enpresa...

Mondragon Taldeko kooperatibek eta Debagoieneko GKE gobernuz kanpoko erakunde txikiek bultzatuta sortu zen Mundukide fundazioa, 1999an. Ordutik, munduko hainbat bazterretan lankidetzako egitasmo ugari landu eta garatu dituzte, betiere kooperatiben bal...

'Zazpikoloroa'Bergara - ZumaiaIragan azaroan Pirritx, Porrotx eta Marimototsek Zazpikoloroa ikuskizuna estreinatu zutenetik, atzera eta aurrera dabiltza, Euskal Herri osoan barna emanaldiak eskaintzen. Hala, Gipuzkoako hainbat herritan emanaldiak eska...

Energiaren erabilera arduratsuaz aspalditik ohartarazi izan du mugimendu ekologistak. Baina hor ere ez du edozerk balio: energia berriztagarriak sortzeko hainbat azpiegituren aurka agertu izan dira ekologistak. Pilar Barquin (Santander, Espainia, 1967...

Donostian hainbat aukera daude otordu merkea baina primeran prestaturikoa dastatzeko. Hiriburuan dauden sukaldaritza ikasteko zentroetako bik zerbitzatzen dituzte publikoarentzako bazkariak: Basque Culinary Center fakultateak (BCC) eta Cebanc eskolak,...

Zezenketak beheraka doaz Gipuzkoan. Zezenen eta behien inguruan egiten diren jolasak, berriz, gora. Horren adibide dira Azpeitiko Zezen Beltz elkarteak eta Debako Lastur auzoko tabernak antolatzen dituzten ekitaldiak.

Zezen Beltz elkartea 2008an sortu zen, eta helburu argiak ditu: "Sokamuturra sustatzea eta lehengo ohiturak berreskuratzea, sokamuturra legez babestea, ganadutegiak bisitatzea, entzierro txikiak antolatzea, kapeak egitea, izkingile txapelketak jokatzea eta herriko belaunaldiak uztartzea da asmoa, besteak beste". Hala adierazi du elkarteko kide Mikel Odriozolak. Orain arte egindako bidearekin "gustura" da.

Zezenketei dagokienez ere, elkarteak ez du dudarik: "Zezen Beltz, elkarte gisa, zezenketetatik kanpo gelditzen da. Elkartearen barruan denetarik dago; zezenketen aldekoak nahiz kontrakoak daude, baina gure eremua festa tradizionala da".

Festaren tradizionaltasun hori goraipatu du Bixente Zulaikak ere. Lasturko tabernako arduraduna da bera. "Zezenarekin betidanik jolastu izan gara euskaldunok", dio. Taberna aurrean boladunak izaten dira astebururo, eta jarduera hori "betidanik" ezagutu izan duela dio: "Orain hogei urte hartu nuen taberna, eta orduan ere egiten zen". Azken urteetan, gainera, maizago antolatzen dituzte zezen boladunak: "Lehen, urtean lauzpabost aldiz izaten ziren; orain, astero". Tabernak berak antolatzen ditu, bezeroen eskaeren arabera. Nahi duenak bazkaria edo afaria bakarrik aukeratzen du, baina hortik aurrera aukera zabala da: paintball jokoa, txakolindegira edo flyschera bisita, eta zezen boladunak.

Bihar, esaterako, bazkalostean taberna aurrea betizuz edo larrebehiz beteta egongo da. Zezenik ez dute erabiltzen Lasturren; izan ere, "jotzera egiten duena behia izaten da, zezena baino gehiago". Halako ekitaldiak eskatzen dituzten bezeroak, berriz, bazter guztietatik iristen zaizkie. Gipuzkoa osotik eta Nafarroatik jende asko izaten dute, baina "potentzial handiena" Bilbon dagoela azpimarratu du Zulaikak. Espainiatik ere iristen dira taldeak, Burgos eta Logroño aldetik. Ezkondu aurreko agur festak ez ezik, urtebetetzeak eta jaunartzeak ospatzeko ere eskatzen dituzte zezen boladunak.

Zenbait finantzabide

Zezen boladunak antolatzeagatik kobratu egiten dute Lasturko tabernakoek. Zezen Beltz elkarteak, berriz, ekimenak antolatu ahal izateko dirua bildu egin behar izaten du. Udalaren aldetik, "beste edozein kultur taldek bezala", laguntza jasotzen dute, baina urteko egitaraua aurrera eraman ahal izateko izkingile txapelketaz baliatzen dira. Txapelketako finalerdietako bat Azpeitiko zezen plazan egiten dute urtero, eta gastu guztiak ordaindu ondoren gelditzen den diruaren arabera antolatzen dituzte urteko gainerako ekimen guztiak. Horregatik, Odriozolarentzat txapelketa hori da urteko ekimenik "garrantzitsuena" Zezen Beltzentzat.

Diruaren zati batekin Zezen Beltz Asteburua antolatzen dute urtero, eta askotariko ekimenak eskaintzen dituzte bertan. Iaz aurreneko aldiz sokamutur txikia egin zuten, haurrei zuzenduta. "Arrakasta handia" izan zuen eta aurten jarraipena eman diote: sansebastianetan egin dute, eta inauterietan errepikatuko dute, astelehen goizean: "9-10 urteko haurrak jartzen ditugu soka-mutil bezala, neska nahiz mutil. Animatzen den orok du tokia bertan".

Halakoez gain, iaz sokamuturrari buruzko dokumental bat ere egin zuten: "Zezenaren inguruan, atzean dagoen lana azaltzen du. Oso dokumental ona da, eta harrera oso ona izan du".

Ia mende erdi batez errehabilitazio zerbitzua ematen aritu ondoren, itxi egin dute Eibarko Patronatua. Akats burokratiko batek Osakidetzarekin zeukan hitzarmena berritzea eragotzi dio errehabilitazio zentro pribatuari, eta, Gizarte Segurantzako gaixorik gabe, ezin diote zerbitzuari eutsi. Horren ondorioz, zazpi langile langabezian gelditu dira; aste honetan agerraldia egin dute, zuzendaritza batzordeari ardura eskatzeko eta jasotako tratua salatzeko.

Patronatuak 1975etik artatu ditu gizarte segurantzako gaixoak; hitzarmena bost urtetik behin berritzen zuen Osakidetzarekin. 2011 amaieran berriro egin behar zuen horretarako eskakizuna patronatuko zuzendariak. Tramitea, ordea, ez zuen behar bezala egin, eta Osakidetzak ukatu egin zion hitzarmena berritzea.

June Aranzeta da kaleratutako langileetako bat; hark azaldu duenez, patronatua kudeatzen zuen zuzendaritza batzordeak azaro erdialdetik zeukan egindako hutsaren berri, eta "oso bizkor eta nahiko txarto" egin du hortik aurrerako kudeaketa: "Guri abenduaren 16an eman ziguten egoeraren berri, baina esan zuten arazotxo bat izan zela eta konponduko zutela. Abenduaren 23an enplegua erregulatzeko espedientea sinatu genuen, eta otsailaren 1ean kaleratze gutuna sinatu dugu".

Langileen iritziz, zuzendaritza batzordeak ardura gehiagoz jokatu behar zuen, eta zuzendariak egindako tramiteak gainbegiratu, paperak Osakidetzari igorri aurretik: "Hor beste hiru pertsona daude, zuzendariaz gain: kontu pixka bat eduki behar lukete gauza hauekin".

Gainera, enpresak kalte-ordainak ere ez dituela bere gain hartu nahi salatu dute, eta "zuzenean" Fogasara bidali nahi dituztela, soldatak bermatzeko funtsera. "Denbora gutxien daraman langileak zazpi urte daramatza enpresan lanean, eta gehien daramanak, 30 urte", adierazi du Aranzetak.

Patronatuak artatzen zituen gaixo guztien %80 Gizarte Segurantzatik joandakoak ziren, Aranzetaren arabera. "Baziren gaixo pribatu batzuk, baina oso gutxi; gehiena Osakidetzarekin egiten genuen. Osakidetza gabe, ez daukagu lanik".

Helegitea atzera bota zutenetik, konponbiderik ez dagoela uste du Aranzetak, jada ate guztiak jo baitituzte: "Alkatea ere ahalegindu da Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburuordearekin hitz egiten, baina hark esan dio ezetz, kontua gaizki aurkeztu zutela eta ez dagoela zer eginik; epea amaitu dela eta bost urte barrura arte horrela geldituko dela". Osakidetzak eta zuzendaritzak ez dute adierazpenik egin nahi izan.

Mende erdiko zerbitzua

1962ko poliomielitis brotearen ondorioz, Eibarko haur asko elbarri gelditu ziren. Errehabilitazio zentro baten beharra zegoen, eta helburu horrekin zabaldu zuten 1964an Eibarko Ongintza Patronatua, Mercedes Kareaga zuzendari zela —1972an hartu zion lekukoa gaur egungo zuzendariak—. Poliomielitis kasuak gutxitu ahala, bestelako errehabilitazio tratamenduak eskaintzen hasi ziren; 1975etik aurrera, helduak ere hasi ziren hara joaten.