Operarekiko eta, oro har, kantuarekiko eta musikarekiko zaletasunak bultzatu ditu Manu Gallardo (Eibar, 1964) eta beste zenbait kide Ozenki elkartea sortzera. Arrasateko kultura eskaintza aberasteaz gain, opera eskuragarri izatea ere sustatu nahi dute.

Zein helbururekin sortu duzue Ozenki elkartea?

Ozenki elkartean, musika, opera, lirika... alegia, musikarekin eta kantuarekin lotutako guztia izugarri gustatzen zaigun pertsona talde txiki bat batu gara. Beti izan dugu zerbait egiteko gogoa; ez da bat-batean sortu den zerbait izan. Tarteka, bidaiak egiten ditugu opera ikusteko. Behin, Flauta magikoa opera ikusi genuen, eta ikaragarri gustatu zitzaigun. Bagenekien konpainia horrek berak, Opera 2001 enpresak, La Bohéme antzeztuko zuela, eta horrek bultzatu gintuen erabakia hartzera.

Gainera, uste dugu Arrasatek musika kultura oso ona duela, eta badugu zarzuelen konpainia egonkor bat, kantua gustuko gauza da herrian... eta pentsatu genuen bazegoela tarte bat eta aukera bat zela Arrasateko jendeari kultura jarduera berri bat eskaintzeko.

Martxoaren 1ean, La Bohéme operaren emanaldia izango da, Amaia antzokian. Konpainia Arrasatera ekartzeak lana emango zuen, ezta?

Konpainiari behin eta berriro eskatu genion Arrasatera etortzeko, eta azkenean esan ziguten prest zeudela. Oztopo ekonomikoak gainditu beharra zegoen, ordea. Baina bidean jende oso jatorrarekin egin dugu topo, laguntzaile eta babesle onekin, eta horiek gauzak asko erraztu dizkigute. Arrasateko Udala oso ongi portatu da, baita Kutxa eta Euskadiko Kutxa ere. Eta emaitza da, azkenean, La Bohéme Arrasaten izango dela.

Ekonomia krisia gaina hartzen ari den honetan, apustua egin duzue.

Garaiotan pentsatzen genuen kulturak ez zuela zertan galtzen irten. Askoz gehiago balio du antzerki, musika edo opera izan daitekeen ikuskizun batean egoteak, azkenaldian guztiok inbaditzen gaituzten albiste horiek guztiak entzuteak baino.

Sarrerak salgai daude jadanik. Zer moduzko harrera ari da izaten?

Ehun sarrera inguru geratzen dira saltzeko, eta, orotara, 700 eserleku ditu auditoriumak. Oso erantzun ona izan dugu, ez bakarrik Arrasaten, baita eskualdeko eta inguruko herrietan ere. Eta baita kanpoan ere. Ondarroa, Lasarte eta Mendarotik sarrerak eskatu dizkigute, esaterako. Eta Eibartik ere jende mordo bat etorriko da.

Gipuzkoan ba al dago antzerako beste elkarterik?

Gipuzkoan opera urtean behin edo bitan entzun daiteke, Donostiako Musika Hamabostaldian. Gero, badago Luis Mariano elkarte lirikoa, Irunen. Eta elkarte horrek urtean bizpahiru opera programatzen ditu. Gainerakoa Bilborako geratzen da, ABAOrako.

Urtean bi ekitaldi egiteko asmoa duzue.

Bai. Urtean behin Arrasatera opera profesional bat ekartzeko ahalegina egingo dugu. Eta, batez ere, gehien gustatzen zaiguna esparru ez-profesionala da. Arrasateko Musika Eskolarekin eta inguruko musika eskolekin lankidetzan aritzea, kantua eta musika lantzen dutenek espazio bat ere izan dezaten parte hartzeko. Funtsean, eurekin ikuskizun bat prestatzea litzateke. Eurekin bakarrik, edo jende profesionalaren lanarekin uztartuta.

Maila sozial altuarekin eta diruarekin lotu ohi da opera. Zer du egiatik pentsaera horrek?

Uste dut egiatik eta gezurretik zati bana duen topikoa dela. Hemen, Euskal Herrian, adibidez, ABAO da erreferentzia, eta hango ekoizpenak garestiak dira, futbolean Real Madrilek eta Bartzelonak elkarren aurka jokatuko balute bezala. Gutxieneko sarrerek 40-60 euro balio dute, eta batez bestekoak 90-100 euro. Eta gazteak 15-18 urtekoak agian ez dituzu ikusiko, baina 25-40 urte bitartekoak bai. Asko, gainera. Horregatik saiatu gara babesleak bilatzen ere, sarrerak oso garestiak izan ez daitezen. 25 eurotan jarri ditugu sarrerak salgai, eta aretoa bete egingo da.

Gipuzkoako Foru Aldundiak eutsi egingo dio iaz euskara sustatzera bideratutako diru laguntzen kopuru orokorrari. Guztira, 2.386.422 euro emango ditu euskara bultzatzen duten proiektuak laguntzeko; iaz baino 12.932 euro gehiago. Aste honetan eman du er...

Pedrucho da Eibarrek inoiz eman duen toreatzaile ezagunena. Pedro Basauri Paguaga (1893-1973) zezenketari ospetsua izan zen, eta hainbat lan egin zuen aktore moduan ere. Sevillako La Maestranza zezen plazako ate handitik irteteko ohorea izan zuen, eta...

Urrian hasi zuten bidean urrats bat gehiago eman eta Donostiako Parte Zaharrean eratu dute jada auzo elkarte berria: Parte Zaharrean Bizi auzo elkartea. Asteazkenean San Telmon egindako batzarrean onartu zuten izena, baita estatutuak eta zuzendaritza ...

Zezenketak beheraka doaz Gipuzkoan. Zezenen eta behien inguruan egiten diren jolasak, berriz, gora. Horren adibide dira Azpeitiko Zezen Beltz elkarteak eta Debako Lastur auzoko tabernak antolatzen dituzten ekitaldiak.

Zezen Beltz elkartea 2008an sortu zen, eta helburu argiak ditu: "Sokamuturra sustatzea eta lehengo ohiturak berreskuratzea, sokamuturra legez babestea, ganadutegiak bisitatzea, entzierro txikiak antolatzea, kapeak egitea, izkingile txapelketak jokatzea eta herriko belaunaldiak uztartzea da asmoa, besteak beste". Hala adierazi du elkarteko kide Mikel Odriozolak. Orain arte egindako bidearekin "gustura" da.

Zezenketei dagokienez ere, elkarteak ez du dudarik: "Zezen Beltz, elkarte gisa, zezenketetatik kanpo gelditzen da. Elkartearen barruan denetarik dago; zezenketen aldekoak nahiz kontrakoak daude, baina gure eremua festa tradizionala da".

Festaren tradizionaltasun hori goraipatu du Bixente Zulaikak ere. Lasturko tabernako arduraduna da bera. "Zezenarekin betidanik jolastu izan gara euskaldunok", dio. Taberna aurrean boladunak izaten dira astebururo, eta jarduera hori "betidanik" ezagutu izan duela dio: "Orain hogei urte hartu nuen taberna, eta orduan ere egiten zen". Azken urteetan, gainera, maizago antolatzen dituzte zezen boladunak: "Lehen, urtean lauzpabost aldiz izaten ziren; orain, astero". Tabernak berak antolatzen ditu, bezeroen eskaeren arabera. Nahi duenak bazkaria edo afaria bakarrik aukeratzen du, baina hortik aurrera aukera zabala da: paintball jokoa, txakolindegira edo flyschera bisita, eta zezen boladunak.

Bihar, esaterako, bazkalostean taberna aurrea betizuz edo larrebehiz beteta egongo da. Zezenik ez dute erabiltzen Lasturren; izan ere, "jotzera egiten duena behia izaten da, zezena baino gehiago". Halako ekitaldiak eskatzen dituzten bezeroak, berriz, bazter guztietatik iristen zaizkie. Gipuzkoa osotik eta Nafarroatik jende asko izaten dute, baina "potentzial handiena" Bilbon dagoela azpimarratu du Zulaikak. Espainiatik ere iristen dira taldeak, Burgos eta Logroño aldetik. Ezkondu aurreko agur festak ez ezik, urtebetetzeak eta jaunartzeak ospatzeko ere eskatzen dituzte zezen boladunak.

Zenbait finantzabide

Zezen boladunak antolatzeagatik kobratu egiten dute Lasturko tabernakoek. Zezen Beltz elkarteak, berriz, ekimenak antolatu ahal izateko dirua bildu egin behar izaten du. Udalaren aldetik, "beste edozein kultur taldek bezala", laguntza jasotzen dute, baina urteko egitaraua aurrera eraman ahal izateko izkingile txapelketaz baliatzen dira. Txapelketako finalerdietako bat Azpeitiko zezen plazan egiten dute urtero, eta gastu guztiak ordaindu ondoren gelditzen den diruaren arabera antolatzen dituzte urteko gainerako ekimen guztiak. Horregatik, Odriozolarentzat txapelketa hori da urteko ekimenik "garrantzitsuena" Zezen Beltzentzat.

Diruaren zati batekin Zezen Beltz Asteburua antolatzen dute urtero, eta askotariko ekimenak eskaintzen dituzte bertan. Iaz aurreneko aldiz sokamutur txikia egin zuten, haurrei zuzenduta. "Arrakasta handia" izan zuen eta aurten jarraipena eman diote: sansebastianetan egin dute, eta inauterietan errepikatuko dute, astelehen goizean: "9-10 urteko haurrak jartzen ditugu soka-mutil bezala, neska nahiz mutil. Animatzen den orok du tokia bertan".

Halakoez gain, iaz sokamuturrari buruzko dokumental bat ere egin zuten: "Zezenaren inguruan, atzean dagoen lana azaltzen du. Oso dokumental ona da, eta harrera oso ona izan du".

Ia mende erdi batez errehabilitazio zerbitzua ematen aritu ondoren, itxi egin dute Eibarko Patronatua. Akats burokratiko batek Osakidetzarekin zeukan hitzarmena berritzea eragotzi dio errehabilitazio zentro pribatuari, eta, Gizarte Segurantzako gaixorik gabe, ezin diote zerbitzuari eutsi. Horren ondorioz, zazpi langile langabezian gelditu dira; aste honetan agerraldia egin dute, zuzendaritza batzordeari ardura eskatzeko eta jasotako tratua salatzeko.

Patronatuak 1975etik artatu ditu gizarte segurantzako gaixoak; hitzarmena bost urtetik behin berritzen zuen Osakidetzarekin. 2011 amaieran berriro egin behar zuen horretarako eskakizuna patronatuko zuzendariak. Tramitea, ordea, ez zuen behar bezala egin, eta Osakidetzak ukatu egin zion hitzarmena berritzea.

June Aranzeta da kaleratutako langileetako bat; hark azaldu duenez, patronatua kudeatzen zuen zuzendaritza batzordeak azaro erdialdetik zeukan egindako hutsaren berri, eta "oso bizkor eta nahiko txarto" egin du hortik aurrerako kudeaketa: "Guri abenduaren 16an eman ziguten egoeraren berri, baina esan zuten arazotxo bat izan zela eta konponduko zutela. Abenduaren 23an enplegua erregulatzeko espedientea sinatu genuen, eta otsailaren 1ean kaleratze gutuna sinatu dugu".

Langileen iritziz, zuzendaritza batzordeak ardura gehiagoz jokatu behar zuen, eta zuzendariak egindako tramiteak gainbegiratu, paperak Osakidetzari igorri aurretik: "Hor beste hiru pertsona daude, zuzendariaz gain: kontu pixka bat eduki behar lukete gauza hauekin".

Gainera, enpresak kalte-ordainak ere ez dituela bere gain hartu nahi salatu dute, eta "zuzenean" Fogasara bidali nahi dituztela, soldatak bermatzeko funtsera. "Denbora gutxien daraman langileak zazpi urte daramatza enpresan lanean, eta gehien daramanak, 30 urte", adierazi du Aranzetak.

Patronatuak artatzen zituen gaixo guztien %80 Gizarte Segurantzatik joandakoak ziren, Aranzetaren arabera. "Baziren gaixo pribatu batzuk, baina oso gutxi; gehiena Osakidetzarekin egiten genuen. Osakidetza gabe, ez daukagu lanik".

Helegitea atzera bota zutenetik, konponbiderik ez dagoela uste du Aranzetak, jada ate guztiak jo baitituzte: "Alkatea ere ahalegindu da Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburuordearekin hitz egiten, baina hark esan dio ezetz, kontua gaizki aurkeztu zutela eta ez dagoela zer eginik; epea amaitu dela eta bost urte barrura arte horrela geldituko dela". Osakidetzak eta zuzendaritzak ez dute adierazpenik egin nahi izan.

Mende erdiko zerbitzua

1962ko poliomielitis brotearen ondorioz, Eibarko haur asko elbarri gelditu ziren. Errehabilitazio zentro baten beharra zegoen, eta helburu horrekin zabaldu zuten 1964an Eibarko Ongintza Patronatua, Mercedes Kareaga zuzendari zela —1972an hartu zion lekukoa gaur egungo zuzendariak—. Poliomielitis kasuak gutxitu ahala, bestelako errehabilitazio tratamenduak eskaintzen hasi ziren; 1975etik aurrera, helduak ere hasi ziren hara joaten.

San Marko mankomunitateak beste astebetez luzatu du aurki abiaraziko duen Eko-shopper'100 egitasmoan izena emateko epea; berez, aurreko iganderako eman behar zen, baina azken asteko elurteen eta hotzaren ondorioz, aukera hori otsailaren 17ra arte luza...

Motorzaleek begi onez ikusten dute Donostiako Udalak Amara auzoan motorrak aparkatzeko dauden tokiak zabaltzeko hartutako erabakia. Dena den, "are gehiago" behar direla uste dute, azkeneko urteetan ibilgailu horien kopuruak "ikaragarri" egin duelako g...

Norvegiako Snohetta enpresa arduratuko da Donostialdeko metroaren sarrerak diseinatzeaz. ETS Euskal Trenbide Sareko ordezkariek adierazi dutenez, metroa hartuko duten pertsonak harekin "identifikatuta" sentiaraziko dituzten elementuak izango dituzte; ...

Gipuzkoako herri mugimenduko taldeek urte asko daramatzate gaur egungo garapen eredua kritikatzen eta "bestelako Gipuzkoa bat" aldarrikatzen; orain, hainbat arlotako talde eta plataformak elkartu egin dira, eta Gipuzkoako Azpiegitura Erraldoien Aurkako Plataforma sortu dute. Urtarrilaren 13az geroztik, hitzaldiak, eztabaidak eta beste hainbat ekitaldi antolatu dituzte Oiartzualdean, Donostia aldean, Tolosan eta Debagoienean; bihar azpiegitura handien aurkako manifestazioa egingo dute Donostian.Rikardo Ortega (Iruñea, 1956) Erraustegiaren Aurkako Plataformen Koordinakundeko kidea da. Hark azaldu duenez, orain arteko ekitaldiak "oso arrakastatsuak" izan dira, eta jende ugari gerturatu da: "Azpiegitura handiak gelditzeko, gizarteko eztabaida piztu behar dugu, eta orain une egokia da horretarako".

Zein jarrera du gizarteak azpiegitura handien inguruan?

Denetarik dago: halako ekitaldietara joaten direnak nolabaiteko kezka duten pertsonak izaten dira, baina badago apenas informaziorik daukan jendea ere. Dena den, uste dut orokorrean jendea nahiko kritikoa dela; are gehiago oraingoa bezalako krisialdi ekonomiko batean, ikusita nola bideratzen dituzten hainbeste baliabide halako proiektuetara, gizarte beharrizanetarako ez dagoenean.

Proiektu guztietan sortu dira aurkako mugimenduak. Zeintzuk gauzatuko da, zure ustez?

Espero dut gehienak ez gauzatzea; hala eta guztiz ere, baten batek aurrera egiten badu, saiatuko gara ondorioak ahal beste leuntzen. Baina oraindik garaiz gaude gelditzeko.

AHTa ere bai?

Batzuek uste dute jada ez dagoela ezer egiterik, dena erabakita dagoela. Baina orain arte %35 baino ez dute egin; hau une aproposa izan daiteke proiektua bertan behera uzteko. Begira nolako murrizketak egiten ari diren gizarte gaietan; ezin da dirua halako proiektu batera bideratu.

Errauste plantaren etorkizuna nola ikusten duzu?

Erraustegiaren egoera bestelakoa da: diputazioan eta partzuergoan gehiengo berri bat dago, eta proiektuarekiko guztiz kritikoa izan da orain arte. Dena den, uste dut gizarteak segitu behar duela presioa egiten, proiektua behin betiko bertan behera uzteko, eta ahalik eta lasterren alternatibak abiatzeko.

Eta kanpoko kaiarena?

Superportua airean dago; ingurumenean duen eragina izugarria da, eta Madrildik ere zalantza bat baino gehiago dituzte hura aurrera eraman edo ez erabakitzerakoan. Gainera, krisiagatik, ez dago baliabiderik; proiektu horrekin baikorrak izan gaitezkeela uste dugu.

Jardunaldi hauetan, azpiegiturek gizartean duten eraginaz aritu zarete. Zenbaterainokoa da eragin hori?

Txanpon beraren bi aldeak dira: desarrollismoa, kontsumismoa, produktibismoa... Kapitalismoak eragiten dituen dinamika geldiezinen ondorio dira azpiegitura basati hauek guztiak. Batzuek ezin dute geldirik egon, eta gehiago produzitu behar dute, negozio gehiago egiteko, jendeari kontsumitu arazteko. Eta argi dago horrek guztiak ez dituela gure beharrak asetzen, ez garela zoriontsuagoak horregatik. Ez dugu halako azpiegiturarik behar; bizimodu apalago batekin askoz zoriontsuagoak izan gaitezke. Eta naturak ere ez dio luzaroan eutsiko.

Nahikoa informazio badago beste ereduen inguruan?

Ez nahi genukeen adina. Badago alderdi politiko eta hedabide batzuen aldetik halako intoxikazio kanpaina etengabe bat, eta horri aurre egiten ari gara egunero; baina, pixkanaka, gero eta jende gehiago ari da informatzen.