Gipuzkoan, 8 eta 15 urte arteko haurren %19k gehiegizko pisua dute. Proportzioa handiagoa da mutilen artean: batez beste, %21ek dute gizentasuna. Nesketan, %17,3 dira behar baino gehiago pisatzen dutenak.

Donostiako poliklinikak emandako datuen arabera, Gipuzkoan bizi diren hamar pertsonatik batek behar baino gehiago pisatzen du; biztanle guztien %12k, hain justu. %1en kasuan, gizentasuna bereziki larria da.

8 eta 15 urte arteko gipuzkoarren erdiek baino gehiagok, %58k, ez daukate hamaiketakoa egiteko ohiturarik. Datu hori ematen du Gipuzkoako Foru Aldundiko Kirol zuzendaritzak Poliklinikarekin batera egindako Kilogip: loditasuna eta kirola Gipuzkoan txos...

Larramendi Bazkunak 1994an sortu zuen Rikardo Arregi Aldizkaritegia. Helburu bera izan du beti: euskara hutsez publikatu diren aldizkako argitalpen guztiak bildu, eta ikertzaile eta kazetarien eskura jartzea. Arantzibiak bultzada eman dio proiektuari....

Manuel Larramendi XVII. mendeko idazlearen El Imposible Vencido (Ezina egina) lanaren izena bere egin dute Manuel Larramendi Bazkunekoek. Izan ere, krisi gorriaren, bankuko maileguaren eta burokrazia korapilatsuaren erdian eraiki dute egoitza berria: Arantzibia. Andoaingo izen bereko plazan dago, idazlearen jaioterrian. Beterri-Aiztondo bailaran euskal kultura sustatzen duen elkarteak lokal berrian bildu ditu Rikardo Arregi Aldizkaritegia, 111 Akademia eta Erroitz argitalpen zerbitzua —besteak beste, Aiurri tokiko aldizkaria argitaratzen duena—.

Ate gris batetik sartzen da Juan Herrarte arkitektoak diseinatutako egoitza argitsura. Harreratik aldendu gabe, begi-kolpe batean antzeman daiteke lokalaren ezaugarri nagusia: funtzionaltasuna. "Arkitektoak argi izan du hemen askotariko erabilerak konbinatu behar genituela", azaldu du Bazkuneko lehendakari Jon Unanuek; "espazioari aprobetxamendua eman behar genion".

Gardentasuna da nagusi Arantzibiaren 210 metro koadroetan. Kristalezkoak dira bulegoetako ate eta hormak; handia den guneari handitasuna ematen diote.

Proiektu xumea egin zuten hasiera batean. Hala ere, zenbait gauzarekin "xuhurregi" jokatu zutela aitortzen du Unanuek: "Etxaurre soilegia egin nahi genuen, ez genuen gortinarik jartzea aurreikusi…". Espero gabeko gastu horien ondorioz, Larramendi Bazkunari 61.798,02 euroko galera gelditu zaio. Hori ikusirik, bilera gela, esaterako, erabat ekipatu gabe utzi dute. Hala ere, gune horrek badu altxorrik: Rikardo Arregiren liburutegi pribatua biltzen duen apalategia.

Harreratik aldizkaritegira doan korridorean langileen guneak daude: aldagelak, armairuak, dutxa eta sukaldetxo bat ere bai.

Bide malkartsua

2008an diseinatu zuten proiektua, Andoaingo Huizi doktorea kaleko egoitzaren gabeziek bultzatuta: "Bertako aldizkaritegiak ez zituen baldintza egokiak betetzen: soto bat zen, eta leku premia genuen. Bestalde, beste ekimen batzuk egoitza egoki batean kokatu behar genituen". Horregatik, Andoaingo Udalarekin leku aproposago baten bila hasi ziren. Aldizkaritegia bertan behera uztekotan ere izan ziren: "Leku faltaz gain, giza baliabiderik eta baliabide ekonomikorik ere ez zuelako", gogoratzen du Unanuek. Udalak Arantzibia plazako lokalaren azalera eskubidearen jabetza eman zien (40.000 euroko balioa duena). Bitartean, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailaren 90.000 euroko diru laguntza eta banketxean kostata eskuratutako 200.000 euroko mailegua lortu zituzten.

Dena prest zuten, baina, azalera eskubidea lortzeko izapideek hiru urtez atzeratu zuten lanen hasiera: "Krisi betean, zalantza handiekin hasi genituen lanak. Baina, ordura arte lortutakoa alferrik gal ez zedin, aurrera egitea erabaki genuen".

Autofinantzabide txikiak eta diru laguntzen murrizketak etorkizuna "beltz" ikusarazten diote Bazkuneko arduradunari: "Likidezia arazoak ditugu, erakunde publikoak oso atzeratuta dabiltza diru laguntzak ordaintzean... Itotzen ari gara. Itxaropena badugu, baina, aurrera egiteko bideak oso gutxi dira". Ezina, gero eta ezinagoa baita ekinez egiteko.

Gipuzkoako bidegorri sare osoan, bostehun metrotik behin zedarri bat jartzen hasiko da Gipuzkoako Foru Aldundia. Horren helburua txirrindulariei distantziak kalkulatzeko baliabide bat ematea da. Oraingoz, tarte batzuetan baino ez dituzte jarri, baina ...

Gipuzkoako bidegorri sareak, guztira, 439 kilometro izango ditu amaitzen dutenean. Horietatik 287 herri arteko bideak izango dira, eta beste 152ak, herri barrukoak. Diputazioak du herri artekoen eskumena.

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak tramiterako onartu berri du RAC Hego Euskal Herriko Automobil Klubak Donostia aldeko bigarren ingurabideko bidesari sistemaren aurka iazko apirilean jarritako helegitea. Izan ere, RACek helegitean adierazi zuenez, "gid...

Urrian inauguratu zuten Azpeitiko erdigunea eta Zestoako Lasao auzoa lotzen dituen bidegorria; 4.740 metro luze eta lau metro zabal da, eta 2,8 milioi euroko aurrekontua izan du. Horrez gain, Txaparreneko bidegorri zatia ere inauguratu berri dute: Don...

Espetxe sistemak, gizartera ohitzen lagundu ordez, kontrako funtzioa betetzen du sarri, eta kartzelatik kanpo lagun edo seniderik ez duten pertsonak guztiz babesgabe uzten ditu; askatasuna ere presondegi bihur dakieke nora jo ez dutenei. Arrats elkartea 1999tik ari da kartzelatik irtendako edo irtetear dauden pertsonei laguntza ematen. Donostia inguruan aritzen dira, eta aholkularitza lana egiten dute gehienbat, baina etxebizitza bat ere badute, espetxetik irtendakoek lehen urtea pasatzeko. Irati Mañeru (Lesaka, Nafarroa, 1986) gizarte langileak etxebizitza horretan egiten du lan.

Zein da etxebizitzaren funtzioa?

Kartzelako esperientzia daukaten pertsonei ematen diegu arreta; bai kartzelatik irten direnei, eta bai kartzelan egonda hirugarren graduan daudenei ere, edo baldintzapean. Guk espazio bat ematen diegu, euren bizitza berriro martxa jar dezaten. Etxebizitzaz gain, hor gauden hezitzaileok ere laguntza eta orientazioa ematen diegu prozesu horretan. Bost leku finko ditugu, eta beste seigarren bat une jakinetarako; baimenetarako, adibidez.

Urtebete nahikoa izaten da?

Egia da pertsonaren egoeraren arabera desberdina izaten dela, baina guk uste dugu urtebetek nahikoa izan behar lukeela pertsona batek bere bizitza martxan jartzeko. Denetarik dago: bi urte daramatzagu lan honetan, eta bi urte hauetan hamazazpi bat pertsona pasatu dira; horietatik erdia beraien bizitza egiten ari dira. Batzuek lana topatzen dute; beste batzuek diru laguntzen bitartez alokatzen dute logela bat, eta posible dute independizatzea; eta beste batzuek ez dute behar bezala bukatu prozesua.

Nolako kasuak izaten dira etxebizitzara iristen direnak?

Egia da gure pisuan soslaia nahiko bikaina dela. Azkenean, ezin diegu egun osoan arreta eman, beraz, pertsonak hartzen ditugunean, autonomia nahikoa izatea eskatzen diegu; ez izatea pertsona gatazkatsuak, edo eguneko 24 ordutan arreta behar dutenak. Arduratsuak izatea, eta gai izatea euren kontura bizitza egiteko.

Kartzelatik irten baino lehen ere joaten dira batzuk; hirugarren graduko presoak, hain justu. Nola kudeatzen duzue hori?

Hilero izaten ditugu bilerak Martuteneko kartzelako arduradunekin. Haiek ikusten badute norbait gure etxebizitzarako modukoa izan daitekeela, eta beharra duela, atera aurretik pertsona horrekin jartzen gaituzte harremanetan. Langraizko (Araba) espetxera ere joaten gara hilean behin, etorri daitezkeen pertsonak ezagutzera. Normalean, pertsona batek askatasunera iritsi aurretik ere behar izaten du laguntza; familiak jarraipena egiten dio eta hirugarren gradua eskuratzeko behar den papera sinatzen dio. Familiarik ez dutenek zailagoa dute hori lortzea; orduan, guk betetzen dugu egiteko hori.

Hirugarren gradukoek zein erabilera ematen diote etxebizitzari?

Hirugarrenean daudenek asteburuan pisuan egiten dute lo, eta aste barrenean kartzelan. Baina egun osoan egon behar dute nonbait; horretarako dago etxea. Denbora horretan prestatzen eta lana bilatzen aritzen dira.

Kontuan izaten dituzue pertsonen delituak, haiek aukeratzerakoan?

Ez; kontuan edukitzen duguna da dituzten gaitasunak. Normalean, zerbait egiteko eta aurrera ateratzeko gogoa daukaten pertsonak izaten dira; horregatik esaten dugu urtebetean bizitza egiteko gai direla. Autonomia maila bat daukate. Ez dugu baloratzen delitu mota; ezagutzen dugu, hori bai, batez ere garrantzitsua delako jakitea zein arazo izan dituen, berriz ez errepikatzeko. Alkohola edo droga baldin badago tartean, horiek landu egin behar dira.

Zeintzuk izaten dira euren bizitza berriz martxan jartzeko oztopo nagusiak?

Pertsona bat kartzelatik ateratzen denean, lehendabizi kokatu egin behar da. Hori kartzelan egindako denboraren araberakoa ere bada; badago jendea kartzelan hamabi urte egin dituena, eta asko kostatzen zaiona ateratakoan erritmoa hartzea. Behin jada txipa aldatu dutenean, zailena lanaren kontua da.

Estigmatizazio soziala handia da? Eta horrek nola eragiten du lana bilatzerakoan?

Guk dauzkagun pertsonak ez daude fisikoki horren hondatuta; ezin dira horren erraz etiketatu, baina beraiek sentitzen dute etiketa dutela jarrita. Gaitasunak badituzte, baina azalpenak ematerakoan arazoak izan ditzakete. Pertsona bat sei hilabete bakarrik egon baldin bada, gaur egun hori azaltzea erraza izan liteke, baina hamabi urte egon zarenean oso zaila da. Egia da hainbeste denbora egon zarenean, zoritxarrez, buruko osasuna ere ez daukazula oso ondo. Ez da erraza kartzelan bizitzea, eta horrek bere ondorioak uzten ditu.

Dena den, zuen kasuak gehiago izango dira luzez kartzelan egondakoak, ezta? Pentsatzekoa da denbora gutxi egin dutenek laguntza gehiago dutela kanpoan.

Azkenaldian izan ditugu nahiko denbora gutxi egon diren pertsonak ere. Gaur egun dena ari da delitu bihurtzen: badago bere seme-alabei pentsioa ez ordaintzeagatik sei hilabeterako sartzen duten jendea. Horiek bizitza guztiz antolatuta zeukaten, eta espetxeak guztiz aztoratzen die bizitza. Delitu berriak ari dira agertzen, eta horiek egiten dituzten pertsonek askoz bizitza normalizatuagoa dute. Nik uste gaur egun gero eta mundu indibidualizatuagoa daukagula; familia sarea ahulagoa da, eta hori nabaritzen da. Harremanak hausten ari dira, eta gero eta jende gehiago dago bakarrik.

Kartzela sistemak balio du gizarteratzeko?

Nik uste pertsonei, on baino gehiago, kalte egiten diela; ez du betetzen bete behar lukeen funtzio hezitzailea. Gainera, esaten dute: "Hirugarren gradua hor dago, lana bilatzen hasteko". Bai, baina ez da hain erraza; beti daukate hanka bat barruan, edo lanpostu bat topatzen dute eta ordutegia tramitatzeko astebete behar dute, eta lana galtzen dute. Sistema nahiko geldoa da, oso burokratikoa, eta horrek zailtasun asko dakartza gizarteratzeko.