Ikasleek euren hurbileko ingurunean hondakin gutxiago sortzeko kanpaina bat jarri du abian San Marko mankomunitateak. Errenteriako sei ikastetxetan hasi dute kanpaina hori, eta, apurka-apurka, mankomunitatearen barruan dauden hamar udalerrietako esko...

Antzerkira doazenen beldur handiena izaten da aktoreren bat hurbiltzea eta oholtzara ateratzeko agintzea. Horregatik egoten dira hutsik antzokietako lehen ilarak: ikusleak ikusle izan nahi du, eta ez besterik. Gasteizko Yokerendan antzerki taldeak, ordea, irauli egiten ditu oholtzaren alde bateko zein besteko rolak Mugarik Gabe gobernuz kanpoko erakundearekin batera antolatzen dituen antzerki foroetan; aurreko ostiralean Tolosako kultur etxean izan ziren.

Ikusleak dardarka jartzen dituen esaldi batekin hasi du emanaldia Blanka Ruiz Arrugaeta begiraleak (Gasteiz, 1980): "Orain, egunerokoan gertatzen diren hainbat egoera erakutsiko dizkizuegu, eta laguntza eskatuko dizuegu horiek aldatzeko".

Hasteko, pertsonaiek euren burua aurkeztu dute. Ohiko pertsonak dira, ohiko arazoak dituztenak: batek arratsaldez egiten du lan; besteak Tolosan bizi nahi du; eta beste batek EGA gainditu nahi du behingoz. "Ea pertsonaia hauen desio eta zailtasunekin bat egiten dugun, gero lagundu nahi izango diegu eta", zehaztu du Ruiz Arrugaetaren lankide Oihan Martirenak (Tenerife, Kanaria uharteak, 1983).

Pertsonaia horien artean daude Mari eta Iñaki bikotea; neska dantzaria da lanbidez, baina lan eskaintza bati uko egingo dio Iñakirekiko erru sentimenduek bultzatuta. Antzerkian zehar xantaia emozionala, sexu jazarpena, beldurra eta kontrola ikus daitezke pertsonaien arteko harremanetan. Amaieran, galdera argia egin die Ruiz Arrugaetak ikusleei: "Horrelako egoerak gertatzen dira?". Publikoaren erantzuna baiezko borobila da.

Orain ikusleen txanda da: antzerkitik zer aldatuko luketen galdetuta, orotariko erantzunak eman dituzte publikotik. Proposamen bakoitzaren ostean, galdera berbera: "Nahi duzu zuk zeuk probatu?". Gehienek nahi dute: emakume batek Mariren rola hartu du, eta argi eta garbi esan dio Iñakiri nahiago duela lanean segitu; gizon batek, berriz, lagunei kontra egin die, sexu jazarpen kasu bat saihesteko.

Antzerki foroak, funtsean, Zapalduen Antzerkia deritzon metodo batean du oinarria. "Antzerkia egiteko daukagun gaitasun natural hori gizarte aldaketarako berreskuratzea da helburua", azaldu du Martirenak.

Gipuzkoan egin duten hirugarren saioa da Tolosakoa: aurretik Zarautzen eta Arrasaten egon dira. "Hemen ez badugu aldatzen, bizitza errealean ere ez dugu aldatuko", esan zien Ruiz Arrugaetak Zarauzko saioan zeudenei. Hain zuzen, hori da Zapalduen Antzerkiaren funtsa: egunerokotasunean gertatzen diren egoera bidegabeak aldatzen ikastea. Oholtza segurtasun esparru egokia izan liteke errealitatean kosta egiten diren jarreren entseguak egiteko.

Publikoko norbait bere proposamena antzeztera ateratzen denero, bide berritik egiten du aurrera antzerkiak, istorioa noraino hel daitekeen ikusteko. Hala adierazi du Martirenak: "Beti jokatzen duzun bezala jokatu ordez, saia zaitez zerbait desberdina egiten, eta ikusi zein ondorio izan ditzakeen. Hori da ideia". Ruiz Arrugaetarentzat, norbere botereaz jabetzea da asmoa: "Denok gara aktoreak, akzioaz jabetzen garelako, eta hortik errealitatean eragiteko gai garelako".

Zapalketak atzematen

Berez, Hego Amerikatik datorren korronte bat da Zapalduen Antzerkia; Augusto Boal antzerkigileak sistematizatu zuen, 1960ko hamarkadan. Ruiz Arrugaetak azaldu duenez, antzerki soziala egiten zuen aurretik Boalek: "Behin, langileen matxinada bat antzeztu zuen Brasilgo MST Lurrik Gabekoen Mugimenduko kideen aurrean. Nekazariei ederra iruditu zitzaien, eta aktoreei proposatu zieten benetan armak hartzeko eta matxinada gidatzeko". Aktoreak zer erantzun jakin ezinik gelditu ziren, eta hura antzerkia baino ez zela azaldu behar izan zieten nekazariei: "Orduan, nekazari batek esan zuen: 'Beraz, antzezlanean aipatzen duzuen isuritako odol hori geurea izatea nahi duzue, eta ez zuena'. Hor aldatu zen Boalen pentsaera, eta erabaki zuen ez zuela ezer antzeztuko bere kontura egingo ez zukeena".

Ruiz Arrugaetak eta Martirenak Bartzelonan izan zuten korronte horren berri, eta "apurka" ari da Euskal Herrian zabaltzen. Mugarik Gabe GKEaren eskariari jarraiki prestatu dute Yokerendan taldearekin genero indarkeriari buruzko foroa, baina edozein zapalketa egoera lantzeko balio du haien dinamikak.

Zapalketa, ordea, ez da berdina leku guztietan, eta Hego Amerikako metodo guztiek ez dute balio Euskal Herrian, Ruiz Arrugaetaren hitzetan: "Europan, zapaltzaile eta zapalduen arteko bereizketa ez da horren argia, eta askotan barneratu egiten dugu zapaltzailea. Horregatik lantzen dira barruko zapaltzaileak bilatzeko teknikak".

Martirenak azaldu duenez, oso aberasgarriak izan dira orain arteko saioak. Publikoak azkar ahazten ditu lotsak, eta ekarpen asko egiten ditu: "Gertutik ukitzen gaituzten gaiak dira; gure inguruan ikusten ditugu egoera horiek, eta, askotan, aldatu nahi izaten ditugu. Jendeari horiek aldatzeko aukera ematen diogunean, eskertzen du, eszenan bada ere".

Bi sentsazio nagusirekin amaitzen dute ikusleek saioa: alde batetik, pertsonalak zirela uste zuten arazoak benetan arazo kolektiboak direla eta, bestetik, "gauzak alda daitezkeela". Hori uste du Ruiz Arrugaetak. Aretoan nahikoa entsegu egindakoan bizitza errealean berdin jokatzeko gai izatea nahi lukete bi begiraleek. "Proposamena hori da: errealitate zati bat ekartzea, denon artean manipulatzeko, eztabaidatzeko eta bueltak emateko. Baina, noski, errealitaterako balio behar du. Gure ekintza pertsonal eta sozialetarako baliagarri izan behar du; horrek ematen dio zentzua".

"Biotopoaren berezitasun nagusia, bat aukeratu behar balitz, haren balio geologikoa da". Hala uste du Gipuzkoako Foru Aldundiko Biotopoaren zuzendari zientifiko Asier Hilario geologoak. Deba eta Zumaia arteko zortzi kilometro luzeko itsas eremua eta l...

Herri Musikaren Txokoarekin batera, beste bi museo ere badira Oiartzunen: Luberri Ikasgune Geologikoa eta Arditurri Meatze Gunea. Luberri Oiartzun haraneko, Oarsoaldeko eta Aiako Harriko ondasun geologiko nahiz paleontologikoak biltzen dituen museoa d...

Urtez urte gehiago dira Oiartzungo Herri Musikaren Txokoa (www.herrimusika.org) bisitatzera joaten direnak: 2011n aurreko urtean baino jende gehiago joan zen Oiartzungo Ergoien auzoko eskola izan zen eraikinera, eta, guztira, 3.700 lagun pasatu ziren ...

Soldatak izoztea, langileek hamasei lanordu gehiago egitea eta, oro har, malgutasun gehiago izatea. Datozen hiru urteetarako, proposamen horixe egin du Adegi Gipuzkoako Enpresaburuen Elkarteak metalaren ituneko negoziazio mahairako. Adegiren arabera, ...

Usurbilgo Udarregi udal haur eskolako koordinatzailea da Vero Manterola (Usurbil, 1984). Zazpigarren urtez elikatuko dituzte haurrak janari ekologikoekin. Proiektua ikastolara ere zabaldu daitekeela adierazi dio Gipuzkoako Hitza-ri.Lehenak izan zinete...

Aurten Lurraldebus txartelarekin ere alokatu ahal izango dira Donostiako bizikleta publikoak; asmoa "teknikoki bideragarria denean" hastea da, Donostiako Udalak adierazi duenez. Orain arte, Dbizi txartelarekin baino ezin ziren bizikleta horiek alokatu...

Laugarren urtea du aurten Ekolapiko proiektuak. Ikastetxeetako jantokietan elikadura ekologikoa eta orekatua txertatzea da egitasmoaren xedea, eta, pixkanaka, hedatzen ari da. Gipuzkoako lau haur eskola eta ikastetxetan dago martxan, eta, aurten, esaterako, ikastetxeetatik kanpora ere zabaldu da: Segurako Aterpetxeraino, hain zuzen ere. Astero, eskoletako ikasleak izaten dira aterpetxean, eta horregatik sartu da Ekolapiko proiektuan. Laster, lehengai ekologikoekin lan egingo dute hango sukaldean ere. Kutxa Ekoguneak jakinarazi du "egoera nola bideratu" aztertzen ari direla orain; diagnosi fasean dago Gipuzkoako Foru Aldundiaren aterpetxea. Beste eskola batzuekin ere harremanetan dira Ekolapikokoak, eta "bi ikastetxe diagnosi fasean" daude.

Ekogune proiektuko partaideetako bat da Kutxa, baina helduleku gehiago ere baditu egitasmoak: Kutxa Ekoguneaz gain, Biolur Gipuzkoa elkartea, Cristina Enea Fundazioa, Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseilua (ENEEK), Gipuzkoako landa garapen elkarteak —Behemendi, bereziki— eta Manttangorri elikagai ekologikoen enpresa banatzailea.

Proiektuak hiru ardatz nagusi ditu: elikadura osasungarri eta orekatu baten oinarriak finkatzea; nekazaritza ekologikotik eratorritako janaria erabiliz ingurumena zaintzea; eta hemengo nekazari ekologikoen sarea sustatzea eta indartzea.

Ekolapikoko partaideek argi dute zergatik den ona elikagai ekologikoak kontsumitzea. Haien esanetan, osasungarriak eta elikagarriak dira; ez dute gehigarri sintetikorik, pestizidarik, genetikoki aldatutako organismorik, ezta antibiotikorik ere; kalitate gorena dute; ingurumen aldetik iraunkorrak dira; animalien ongizatea eta natura errespetatzen dute; eta zaporetsuagoak dira.

Gehienez, hamar euro gehiago

Aipatutako onura zerrenda horrek garestiago ere bihurtzen du menu ekologikoa hautatzea. Kutxa Ekoguneak adierazi duenez, "eskolatik eskolara aldatu egiten da kostu gehigarria". Hala ere, azpimarratu dutenez, aldea "haur eta egun bakoitzeko 0,50 eurokoa da, gehienez"; alegia, menu ekologikoa aukeratzen duten eskoletan, hilean hamar euro gehiago ordainduko dutela, gehienez, haur bakoitzeko.

Arlo ekonomikoa eta beste hainbat ari dira aztertzen diagnosi fasean dauden ikastetxeetan. Oraingoz, aukera hori Gipuzkoako 515 haurrek dute: Donostiako Zuloaga udal haur eskolakoek (65 haur); Oiartzungo Haurtzaro partzuergoko udal haur eskolakoek (194 haur); Beasaingo Andramendi ikastolakoek (120 haur); eta Usurbilgo Udarregi udal haur eskolakoek (136 haur).

Proiektua hobetzeko bidean, 2011-2012ko ikasturterako zehaztuak dituzte erronka nagusiak, eta martxan dituzte hainbat baliabide berri ere. Erronkei dagokienez, hiru aipatu dituzte: eskola gehiagok bat egitea proiektuarekin; baliabide berrien bitartez proiektuaren zabalpena handitzea; eta bertako nekazarien sarea indartu eta ekoizle eta produktu berriak proiektura erakartzea.

Baliabide berrien artean, Internetek hartu du protagonismo berezia: alde batetik, webgune bat sortu dute (www.ekolapiko.net), "elikadura osasungarri eta ekologikoa maite duten guztientzako topagune" izan dadin, eta webgunearen bisitariak proiektura gertura daitezen; bestetik, aurkezpen bideo bat egin dute, eta webgunean jarri dute; azkenik, Pirritx, Porrotx eta Marimototsek Ekolapikori egindako abestiaren bideoklipa ere webgunean dago.

Kutxa Ekoguneko kideek azpimarratu dute Ekolapikok hainbat zerbitzu eskaintzen dizkiela partaide diren ikastetxeei. Esaterako, menu orekatuak nola sortu jakiten laguntzen diete: "Elikadura aditu batekin lantzen dira menuak. Sukaldariarekin eta pediatrarekin elkarlanean, menu osasungarriak egiten dira, Osasunerako Mundu Erakundearen piramidea oinarritzat hartuta". Laguntza teknikoa ere ematen dute, bai eskolentzat, bai nekazarientzat. Gainera, sentsibilizazio ekintzak ere egiten dituzte, haurrek beren osasuna eta garapena janariarekin ere zain dezaten.

Dagoena ondo dago, baina askoz gehiago egin daiteke. Hori da Kalapie txirrindulari elkartearen ustea, Donostiako bidegorriei dagokienez. Donostiako Bizikletaren Behatokiak emandako azken datuen arabera, 17.000 pertsonak erabiltzen dute egunero bizikl...