Larramendi Bazkunak 1994an sortu zuen Rikardo Arregi Aldizkaritegia. Helburu bera izan du beti: euskara hutsez publikatu diren aldizkako argitalpen guztiak bildu, eta ikertzaile eta kazetarien eskura jartzea. Arantzibiak bultzada eman dio proiektuari....

Manuel Larramendi XVII. mendeko idazlearen El Imposible Vencido (Ezina egina) lanaren izena bere egin dute Manuel Larramendi Bazkunekoek. Izan ere, krisi gorriaren, bankuko maileguaren eta burokrazia korapilatsuaren erdian eraiki dute egoitza berria: Arantzibia. Andoaingo izen bereko plazan dago, idazlearen jaioterrian. Beterri-Aiztondo bailaran euskal kultura sustatzen duen elkarteak lokal berrian bildu ditu Rikardo Arregi Aldizkaritegia, 111 Akademia eta Erroitz argitalpen zerbitzua —besteak beste, Aiurri tokiko aldizkaria argitaratzen duena—.

Ate gris batetik sartzen da Juan Herrarte arkitektoak diseinatutako egoitza argitsura. Harreratik aldendu gabe, begi-kolpe batean antzeman daiteke lokalaren ezaugarri nagusia: funtzionaltasuna. "Arkitektoak argi izan du hemen askotariko erabilerak konbinatu behar genituela", azaldu du Bazkuneko lehendakari Jon Unanuek; "espazioari aprobetxamendua eman behar genion".

Gardentasuna da nagusi Arantzibiaren 210 metro koadroetan. Kristalezkoak dira bulegoetako ate eta hormak; handia den guneari handitasuna ematen diote.

Proiektu xumea egin zuten hasiera batean. Hala ere, zenbait gauzarekin "xuhurregi" jokatu zutela aitortzen du Unanuek: "Etxaurre soilegia egin nahi genuen, ez genuen gortinarik jartzea aurreikusi…". Espero gabeko gastu horien ondorioz, Larramendi Bazkunari 61.798,02 euroko galera gelditu zaio. Hori ikusirik, bilera gela, esaterako, erabat ekipatu gabe utzi dute. Hala ere, gune horrek badu altxorrik: Rikardo Arregiren liburutegi pribatua biltzen duen apalategia.

Harreratik aldizkaritegira doan korridorean langileen guneak daude: aldagelak, armairuak, dutxa eta sukaldetxo bat ere bai.

Bide malkartsua

2008an diseinatu zuten proiektua, Andoaingo Huizi doktorea kaleko egoitzaren gabeziek bultzatuta: "Bertako aldizkaritegiak ez zituen baldintza egokiak betetzen: soto bat zen, eta leku premia genuen. Bestalde, beste ekimen batzuk egoitza egoki batean kokatu behar genituen". Horregatik, Andoaingo Udalarekin leku aproposago baten bila hasi ziren. Aldizkaritegia bertan behera uztekotan ere izan ziren: "Leku faltaz gain, giza baliabiderik eta baliabide ekonomikorik ere ez zuelako", gogoratzen du Unanuek. Udalak Arantzibia plazako lokalaren azalera eskubidearen jabetza eman zien (40.000 euroko balioa duena). Bitartean, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailaren 90.000 euroko diru laguntza eta banketxean kostata eskuratutako 200.000 euroko mailegua lortu zituzten.

Dena prest zuten, baina, azalera eskubidea lortzeko izapideek hiru urtez atzeratu zuten lanen hasiera: "Krisi betean, zalantza handiekin hasi genituen lanak. Baina, ordura arte lortutakoa alferrik gal ez zedin, aurrera egitea erabaki genuen".

Autofinantzabide txikiak eta diru laguntzen murrizketak etorkizuna "beltz" ikusarazten diote Bazkuneko arduradunari: "Likidezia arazoak ditugu, erakunde publikoak oso atzeratuta dabiltza diru laguntzak ordaintzean... Itotzen ari gara. Itxaropena badugu, baina, aurrera egiteko bideak oso gutxi dira". Ezina, gero eta ezinagoa baita ekinez egiteko.

300dik gora aditu bilduko dituen Zahartzaroaren Ikerketarako Espainiako Zentroa Donostian eraikiko dute, udalak Miramon inguruan utzitako 14.000 metro koadroko lursail batean. Espainiako Gobernuak eta Eusko Jaurlaritzak erdibana finantzatuko dute egit...

Espainiako Gobernuak 2012an erretiro pentsioak kontsumo prezioen indizearen arabera eguneratuko ditu, alegia, %1 egingo dute gora. Pentsiodunek urtebetez eduki dute izoztuta euren ordainsaria.

Mendian gora lasterka egin nahi duenak bihar goizean du aukera, Pasai Donibanen. Izan ere, II. Mitxintxola mendi lasterketa egingo dute, Itsas Mendi Kirol eta Kultura Elkarteak antolatuta.

Pasai Donibaneko Santiago plazan hasiko da lasterketa, 11:00etan. Parte hartzaileek Mitxintxolaraino igo beharko dute. Paraje hori itsasoaren mailaren gainetik 332 metrora dago.

Parte hartu nahi duten korrikalariek Santiago plazan bertan eman beharko dute izena, eta ez dute ordaindu beharko.

Hala ere, lasterketan parte hartuko dutenak ez dira Mitxintxolara igoko diren bakarrak izango. Antolakuntzak oinezkoentzako martxa antolatu du, lasterketa hasi baino ordubete lehenago. Oinezko martxa horren bidez, 10:00etan haurrak eta haien gurasoak bildu nahi dituzte Santiago plazan bertan.

"Herri lasterketa egin nahi dugu", dio Itsas Mendiko kide Kepa Puyk; "eta horregatik familiak hurbiltzea nahi dugu". Horrela, jai giroa bultzatu nahi dute helmugan: "Denak han goian izanda, jai giroa egongo da, ziur".

Antolatzaileen helburua, izan ere, jai giroa sustatzea da, eta pintxoak eta edariak jarriko dituzte helmugan: parte hartzaileentzako zein ikusleentzat. "Salda beroa, tortillak eta txorizoa egongo dira parte hartzaileentzat, eta ikusleentzat beste hainbat gauza ere egongo dira", adierazi du Puyk.

Igandean egin nahi zuten...

Itsas Mendik etziko antolatu nahi zuen lasterketa, baina txakurkrosa egingo dute, estreinakoz, Jaizkibelen bertan. Igandean egiteak parte hartzea handituko lukeela uste du Puyk. Hala ere, iaz baino jende gehiagok parte hartuko duelakoan dago. Estreinako igoeran, 22 lasterkari izan ziren. "Ibilbidea ez da oso luzea izango, herrikoen artean lehia egotea nahi dugulako".

Bihar goizean, beraz, iaz Iñaki Lopetegik egin zuen denbora (17.51) hobetu nahi duenak Pasai Donibaneko plazara jo behar du.

II. MITXINTXOLA MENDI LASTERKETA

Non. Pasai Donibaneko plazatik Mitxintxolaraino (Jaizkibel mendia).

Noiz. 10:00etan, oinez igo nahi izanez gero. 11:00etan hasiko da lasterketa.

Aski ezaguna da Kresala zinekluba Donostiako zinemazaleen artean. 1972an sortu zutenetik, bertako kideek filmak baino askoz gauza gehiago ikusi dituzte; historiaren zati handi baten bilakaera bizi izan dute, pantaila handian islatuta, frankismoko debekuetatik hasi eta proiekzio digitaletaraino. Juan Berasategik, Fernando Mikelajauregik eta Luis Berguak, klubaren sortzaileek, ia 40 urte pasatu dituzte astelehenero pelikulak ematen. Orain, zuzendaritza uztea erabaki dute; abenduaren 26an egin zuten azken emanaldia, Luis Buñuelen Ensayo de un crimen filmarekin.

Frankismoa amaitzeko hiru urte falta zirela hasi ziren klubarekin. Kresala elkartearen gela batean ematen zituzten hasieran filmak. Berez, 90 pertsona kabitzen ziren areto hartan, baina Berasategi ondo oroitzen da lehenengo emanaldirako gainezka egin zuela lekuak: "Zinekluben boom bat zegoen urte haietan; pelikulen ondoren solasaldiak egiten ziren, eta askatasun handixeagoz hitz egin zitekeen". Pelikularen aitzakiaz, hainbat gai sozial eta politikoz aritzen ziren ikusleak emanaldiaren ondoren. "Frankismoko azken urteetan geunden, baina frankismoan, bere bidegabekeria guztiekin", oroitu du Mikelajauregik.

Film batzuk debekatuta zeuden, eta saio bakoitzeko baimena eskatu behar izaten zuten, Berasategik azaldu duenez: "Goizean, Informazio eta Turismoko ordezkaritzara joan behar izaten genuen, pelikulen zentsura txartelarekin". Haren hitzetan, Franco hildakoan, "zentsura birtualki desagertu zen", eta aurretik debekatuta egondako film ugari ematen hasi ziren: "Urrezko aroa izan zen hura".

Solasaldietan ere lasaiago hitz egin zitekeen. Joera kritiko asko sortu ziren, eta dena "bor-bor" zegoen, Berasategirentzat: "Hitz egiteko gogo handia geneukan. Gogoratzen naiz Pasoliniren Uccellacci e uccellini filmaz; solasaldiak filmak berak baino gehiago iraun zuen. Oso pelikula poetikoa eta politikoa zen".

Klubaren sortzaileen ustez, aldaketa politikoak nabariak ziren, eta zinema ere horren isla bilakatu zen: "Garai itxaropentsua zen. Zalantzarik gabe, bazetorren zerbait berria; zaharra desagertzen ari zen, eta zineman gauza bera gertatzen zen".

Hala ere, Kresalarentzat, garrantzi handiagoa izan du zinemak berak, politikak baino. "Bazeuden klub politikoagoak", esan du Berasategik, barrez. "Askotan aurpegiratzen ziguten: 'Zinemazale batzuk zarete!', hori txarra balitz bezala".

1975ean, Kutxaren Arrasate kaleko aretoa erabiltzen hasi ziren, eta erakunde horretako diru laguntzak jasotzen; leku horretan gaur arte jarraitu dute. "Aretoa dohainik geneukan, 200 pertsonarentzako lekua, eta, gainera, diru laguntza jasotzen ari ginen. Ia ezin genuen sinetsi ere egin", gogorarazi du Berasategik.

1980rako, giro politikoa baretuago zegoela diote biek. Horren ordez, aldaketak arlo teknologikoan gertatzen hasi ziren, Berasategiren arabera: "16 milimetroko formatuan ematen hasi ginen, halako proiektorea geneukalako". Formatu normala 35 milimetrokoa izan ohi da; hamaseikoa planoaren erdia da, gutxi gorabehera. "Ordutik hobetuz joan da aretoa: 35 milimetro, Dolby soinua... Orain aretoan ia dena proiekta daiteke, digitala izan ezik".

Film bereziak

Donostian estreinatu gabeko pelikulak ditu gustukoenak Kresalak, erraz topa ezin daitezkeenak: "zinema ikusezina". "Baziren film batzuk agian Zinemaldian eman zituztenak, baina gero oihartzun komertzialik izan ez zutenak, edo estreinatu zituztenean astebete ere iraun ez zutenak; horiek handik pixka batera berreskuratzen genituen", esan du Mikelajauregik. "Horretarako daude zineklubak; arriskatzeko, zinema minoritarioa emateko".

Euskal Herrian egindako zinema ere eman izan dute, baina nahi baino gutxiago, Berasategiren hitzetan: "Gehiago eman genezakeen, baina dagoen apurra zinema aretoetan ematen dute".

Bostehun bazkide zituen klubak hasieran; klub gisa ofizialki erregistratzeko gutxieneko kopurua, hain justu. Kresala elkarteko bazkideak ziren guztiak. Denborarekin, sarrera ere kobratzen hasi ziren: kanpokoentzat lau euro, eta bazkideentzat hiru.

Bazkide horietako gehienak gazteak ziren zinekluba hasi zenean; gaur egun, orduko pertsona ia berak dira klubean jarraitzen dutenak. Berasategik azaldu duenez, klubari leporatu izan diote jende gaztea falta dela: "Ez dakit zergatik izango den; jendeari gustatuko zaizkiola uste dugun filmak ematen ditugu guk".

1.346 emanaldiren ostean, ikusle artera erretiratuko dira hiru sortzaileak. Zinemazale gazteagoek hartu diete lekukoa. Berasategirentzat, "konstantziaz eta diziplinaz" heldu beharko diete klubaren erronkei: "Banatzaileekin moldatzen ikasi beharko dute". Hala ere, zinekluberako baldintza onak ikusten dituzte: "Beti esan izan da zinekluben garaia beste bat izan zela, baina beti egon izan dira".

Nerea Mendizabal (Zestoa, 1976) gizarte hezitzailea, psikopedagogoa eta Esnearen Ligako begiralea da. Guraso eskolak ematen ditu Donostian, Orion, Ibarran eta Tolosan. Hitzaldien eta ikastaroen bidez komunikazioa eta prebentzioa lantzen ditu heziketaren arloan. Bi haur ditu, eta ama izateari garrantzi handia ematen dio bere jardunerako: "Askoz gehiago ikasi dut ama naizenetik, bai ama izatearen esperientziagatik, bai eta jaso dudan prestakuntzagatik ere".

Edoskitzeari buruzko Esna-bidean talde erakusketan, aste honetan Tolosako Aranburu jauregian izan da Mendizabal hitzaldi bat ematen. Amak edoskitze garaian duen egoera emozionala izan du solasaldiaren gai nagusia.

Zer esan nahi du bularra emateak?

Hasteko, eta jakinekoa denez, onura fisikoak ditu haurrarentzat eta amarentzat. Onura emozionalei dagokionez, haurrarekin lotura segurua izateko moduetako bat da. Ama emozionalki ongi sentiarazten du, plazera ematen dio edoskitzea ondo oinarrituta badago, eta haurrarekiko sentimendu erakargarriak sortzen dira. Haurraren zaintza asko errazten du; batez ere, etxetik kanpora zoazenean. Haurraren behar fisikoak eta emozionalak asetzeko gai dela ikustean, amaren konfiantza ere asko handitzen da. Amarentzat oso garrantzitsua da maitasunezko lotura hori eratzea.

Edoskitze garaian talde bat izatea garrantzitsua da?

Guztiz. Bularra eman gabe ere, oro har, amatasuna eta aitatasuna oso bakardadean bizitzen ditugu. Baina horri gehitzen badiogu edoskitzea alde batera utzi dela belaunaldi batzuetan, eta orain berriro berreskuratzen ari garela, ezinbestekoak dira talde horiek, babes hori, amen arteko laguntza… jasotzeko. Elkartzeak pilak kargatzen ditu aurrera jarraitzeko; ditugun kezkak, beldurrak eta pozak elkarrekin banatzeko, elkarri indarra emateko.

Ama bati esatea ez dela esnea emateko gai, gauzarik txarrenetakoa izan daiteke?

Bai. Esatea zure esnea ez dela nahikoa, edo txarra dela, edo ondo ez zarela ari, gaizki ohitzen duzula haurra… Zenbait profesionalek eta inguruko zenbait pertsonak horrelako mezuak bidaltzen dituzte. Eta hor gauza asko mugitzen zaizkigu: gure beldurrak, gure segurtasun ezak… Argibide liburua gure haurra da, eta ondo irakurri behar dugu liburu hori. Gure haurrak behar duena berak esaten digu. Eta bigarren argibide liburua gu geu, gurasoak, gara. Gure senak esaten diguna, eta nire baitan dagoen erantzun hori haurraren erreakzioen aurrean, hori da tokatzen zaigun irtenbidea.

Nola egoten da ama edoskitze garaian?

Ama bat, haurra izan berritan eta haren lehenengo urtera arte luzatzen badugu, emozio askotarikoekin eta oso sentibera sentitzen da. Beldurrak, tristura, poza, nekea, desilusioa, inpotentzia… Nahasmen handi bat dago. Eta emozio horiek lotzen baditugu beharrekin, noski, beharrezkoak dira konfiantza, babes emozionala, laguntza, ulertua izatea, atsedena, aitorpena…

Zer egin, behar horiek denak asetzeko? Zer eska dakieke instituzioei?

Nire ustez, gaur egun, amek daukagun errealitatetik abiatu behar dugu, gure beharrak asetzeko. Bestela, beti gaude gizarteari eta gobernuei begira. Noski, eskatu egin behar dugu, eta mobilizatu. Hori etorri bitartean, zer egin dezaket, pertsonalki, ditudan baliabideekin babesa izateko? Bikotearen edo etxean dudan laguntzarekin bakarrik gelditzen naiz, babes sare bat egiten dut… Neure buruarekin ere zer egiten dut? Eska dezaket kanpotik baloratzea egiten dudana. Baina badakit neure burua baloratzen, edo besteen babesaren eta ulermenaren zain nago?

Zer egiteko du bikotekideak edoskitzean?

Edoskitzeak arrakasta izateko, nahikoa da amak bularra eman nahi izatea. Baina arrakasta horretan indarra handitu daiteke edoskitzea hiruko horretan oinarritzen bada, eta bikotekidak bere egitekoa betetzen badu: presentzia, babesa, laguntza…

Guraso eskoletan komunikazio ez-bortitza ere lantzen duzu.

Marshall Rosenberg-ek atera duen eredu bat da. Harreman guztietarako erabiltzen den eredu bat da, baita herrialdeen arteko gatazketan ere. Niri gertatzen ari zaidana adierazteko modu bat da, nire sentimendu eta beharretan oinarrituta, eta, aldi berean, posible dut besteari entzutea, modu enpatiko batean, besteari gertatzen zaiona islatuz. Behar horiek identifikatzen ditugunean, bai nireak eta bai bestearenak, behar horiek asetzeko irtenbideak edo estrategiak bideratzen ditugu.

Zeren bila joaten dira gurasoak ikastaro horietara?

Normalean, haurrak nik nahi dudana egiteko irtenbide bila joaten gara. Gauzak konpondu nahi ditugu, baina niri iruditzen zaidan modura. Horrek eramaten gaitu gatazkara. Norbaitek beste bati zerbait eginarazi nahi dionean, eta horretarako mehatxua, exijentzia, zigorra, indarkeria… erabiltzen baditu, gero eta botere gutxiago du nahi duena lortzeko, besteak ez baitu batere gogorik izango eskatzen zaiona egiteko.

Zahartzaroa bakarrik pasatzea, edo egoitza batean, ezezagunez inguratuta; horra orain arte pertsona askori gelditzen zitzaien aukera bakarra. Ez dira zaharren gustukoak, ez bata eta ez bestea; hala ikusten dute, behintzat, Housekide proiektua abiatu d...

Euskal presoen eskubideen aldeko bi ekinaldi garrantzitsu izango dira asteburuan Euskal Herrian. Lehena bihar da, Bilbon, herri mobilizazio orokorrera deitu duelako Egin Dezagun Bidea herri taldeak. Bigarrena etzi izango da, Oiartzunen: urtero legez, presoen aldeko bertso saioa antolatu du Etxerat elkarteak.

Egin topo elkartasunean leloarekin prestatu dute etziko bertso saioa. Elorsoro kiroldegian izango da, 17:00etatik aurrera, eta Xabier Silveira, Maialen Lujanbio, Igor Elortza, Andoni Egaña, Jon Maia, Alaia Martin, Aitor Sarriegi eta Amets Arzallus bertsolariek Unai Elizasuk erantzun beharko diete ezarritako gaiei. Euskal Herriko nahiz herrialdeetako hainbat txapeldun bilduko dira, beraz, Elorsoroko oholtzaren gainean.

Gabonetako azken egunetako klasikoa da Oiartzunen Etxerat-ek egiten duen bertso jaialdia. Bertsolarien kalitateak eta presoen aldeko aldarriak ehunka ikusle erakartzen ditu urtero saiora. Beti betetzen dira kiroldegiko harmailak. Hori nabarmendu du Etxerat-eko eledun Mattin Troitiñok ere: "Urtero-urtero kiroldegia betetzen da. Erreferentzia bihurtu da Gabonetan egiten den bertso saio hau. Eskertzekoa da, gainera, herritarrek saioaren inguruan izaten duten jarrera". Bertso jaialdia errepresaliatuen egoeraren berri emateko sortu zutela jakinarazi du Troitiñok, "baita data berezi hauetan senideek babesa eta berotasuna izan dezaten ere".

Une politikoaren gaineko gogoeta egiteko baliagarria izango da saioa, Etxerat-eko kidearen aburuz.

Bertsolarien prestasuna

Publikoaren harrera bakarrik ez. Bertsolariek saioarekin izaten duten jarrera ere goraipatu du Mattin Troitiñok. Izan ere, Etxerat-eko kideari maiz esan diote bertsolariek saio berezia izaten dela Oiartzungoa. "Puntako bertsolariak ekartzen saiatzen gara, jendeak gozatzeko aukera izan dezan. Bertsolariek iaz esan zidaten plaza berezia izaten dela Oiartzungoa beraientzat. 1.500 ikusleren aurrean kantatuko dute, baina, horren gainetik, bildu dituen gaia lehenengo lerroan jartzen dute. Horregatik izaten da saioa berezia bertsolarientzako".

Troitiño jakitun da euskal presoen eskubideen aldeko bidean asteburu berezia izango dela. Alde horretatik, gogorarazi du asteburu honetan presoen senideak ez direla bisitetara joango, Bilboko manifestazioagatik eta Oiartzungo bertso saioagatik: "Errepresaliatuen eskubideen aldeko aldarriaren jarraipena izango da bertso saioa. Horregatik, are bereziagoa da Oiartzungo jaialdia, senideentzat, ikusleentzat, antolatzaileentzat eta bertsolarientzat".

Bertso jaialdirako sarrerak aldez aurretik edo leihatilan bertan eros daitezke. Oiartzunera sarrerak patrikan dituztela joan nahi dutenek 12 euro ordaindu beharko dituzte; Oiartzunen bertan, saioa hasi aurretik erosten dituztenek, berriz, 15 euro ordaindu beharko dituzte.

Sarrerak aldez aurretik honako herrietako ohiko tokietan eros daitezke: Errenteria, Donostia, Hernani, Tolosa, Lezo, Oiartzun, Irun eta Villabonan (Gipuzkoa), Lesakan (Nafarroa) eta Hendaian (Lapurdi).

BERTSO SAIOA

Non. Oiartzungo Elorsoro kiroldegian.

Noiz. Hilak 8, igandea, 17:00etatik aurrera.

Bertsolariak. Xabier Silveira, Maialen Lujanbio, Igor Elortza, Andoni Egaña, Jon Maia, Alaia Martin, Aitor Sarriegi eta Amets Arzallus.

Gai-jartzailea. Unai Elizasu.

Gipuzkoan 64 zahar etxe daude guztira. Horietatik bederatzi foru aldundiarenak dira; hamasei, hitzartutako udal egoitzak; eta gainontzeko 39k jabego pribatua dute, baina gehienek hitzartutako lekuak eskaintzen dituzte.