Etorkizuna gazteena dela esan ohi da; hala ere, geroz eta gehiago dira pertsona zaharrak. Familia ereduak aldatzen ari dira, baita zaintza ohiturak ere; zahar etxeak eta eguneko zentroak ohiko elementu bihurtzen ari dira familien bizitzetan, eta, pertsona zaharren eta mendekoen bizi-kalitateak gora egin badu ere, ez dago guztiei arreta emateko nahikoa baliabide.

Oraintxe, Gipuzkoan 1.048 pertsona daude zahar etxeren batera sartzeko zain; horietatik 205, mendekotasuna duten pertsonentzako eguneko zentroetarako. Aurten zaharrentzako eta ezintasunen bat dutenentzako 275 leku berri sortzeko hitza eman du foru aldundiak; hala ere, nahiko argi du luzera beste irtenbideren baten bila hasi beharko dutela.

Aldundiarentzat, gizarte zerbitzuek "lehentasuna" dute, Txelo Perez Ezinduen Arretarako zuzendariak adierazi duenez. Hain justu, sail hori izan da aurtengo aurrekontuetan diru gehiago jaso duen bakarra: 323 milioi euro, iaz baino %7,7 gehiago. Arazoa da kopuru horretako gehiena jada gastatuta dagoela aurreko foru gobernuak hartutako konpromisoetan: "Gu sartu ginenean 31 milioi euro falta ziren ordainketetarako. Beraz, gauza berriak egiteko eduki genezakeen aukera jada ez geneukan".

Inbertsio berrietarako ez dago, beraz, dirurik. Horren ordez, jada eraikita dauden egoitzetan leku gehiago hitzartzeko asmoa du aldundiak. Aurki Hondarribian irekiko duten Betharram zentroan, esaterako, 88 pertsonarentzako lekua izango da; 58 zahar etxean, eta beste 30 unitate psikogeriatrikoan. Irunen, Lezon eta Astigarragan ere libratu nahi dute lekua jada egokituta dauden lokaletan, eta Zarautzen eta Hernanin ere aztertzen ari dira nola murriztu itxarote zerrendak.

Arazoa, ordea, ez da berria, eta ez da konponduko epe laburreko irtenbideekin. Perezek ondotxo daki orain arteko ereduak ez duela betiko balioko: "Ezin ditugu egin gero eta egoitza gehiago".

"Bizitza independentea" bultzatu nahi dute. Egoitzen ordez badira beste hainbat baliabide, esaterako, etxez etxeko zerbitzua, eguneko zentroak eta etxea egokitzeko diru laguntzak: "Programa horiek guztiak mantenduko ditugu, eta saiatuko gara, gure aukeren arabera, beste zerbait ere egiten".

Arreta pertsonalizatua etxean

Pertsona zaharren arretan diharduten eragile gehienek bat egiten dute: zaintza eredu berriak behar dira. Alde batetik, ez daudelako nahikoa egoitza zahar guztientzat, eta, bestetik, ezintasunen bat edukitzeak ez duelako pertsona bat derrigorrez guztiz mendeko egiten. Gainera, zahar gehienek ere nahiago dute euren etxeetan bizitzen segitu, horretarako aukera ematen bazaie.

Ideia horietatik abiatuta diseinatu dute Ingema gerontologia institutuak eta Eusko Jaurlaritzak Etxean Ondo programa. Pertsona bakoitzaren araberako arreta eredua proposatzen dute, etxean bertan. Igone Etxeberria Ingemako Berrikuntza arduradunak argitu du "probako fasean" dagoela proiektua; aurten egingo dute froga, 500 pertsona ingururekin. Gipuzkoako bost herrik parte hartuko dute egitasmoan: Donostiak, Irunek, Tolosak, Zarautzek eta Oiartzunek.

"Proiektu honek erakutsi nahi duena da posible dela pertsona bat bere etxean ahalik eta denbora gehien egotea, horretarako zerbitzuak jartzen bazaizkio", azaldu du Etxeberriak. Horretarako, pertsona bakoitzaren beharren arabera diseinatutako arreta eredua proposatzen dute: "Pertsonaren bizitzako istorioa kontuan hartzen da, jakiteko zeintzuk diren bere gustuak eta balioak, berak erabaki dezan nola gustatuko litzaiokeen zaindua izatea. Gauza horiek aldez aurretik galdetzen zaizkio, eta horren arabera antolatzen da bere zaintza".

Programa horrekin, zahar bakoitzak "kasu kudeatzaile" bat edukiko luke, erreferentziazko pertsona bat; beharren arabera, erizain bat edo gizarte langile bat litzateke. "Helburua hori da: koordinazio sozio-sanitarioa hobetzea". Kasu kudeatzaileak zaharraren egoera aztertu eta baloratuko luke, eta behar dituen zerbitzuak martxan jarri. Batzuk jada existitzen direnak izango dira —etxez etxeko zerbitzua, esaterako—, baina beste batzuk sortu egin beharko dira: "Batzuetan, arazoa da mugikortasun faltagatik ezin dutela liburutegira edo ile apaindegira joan". Kasu horretan, eskatutako liburua edo ile apaintzailea bera etxera ekarri beharko litzaioke adineko pertsonari.

Helburua, pertsona zaharra "duintasunez, bere zaintzaren protagonista" nola bihurtu asmatzea da, Etxeberriaren hitzetan. Kasu kudeatzaileak senideekin ere izango luke harremana, zaintzaren jarraipena egiteko eta behar berriak identifikatzen joateko. "Pertsona batzuek buruko arazoak dituzte, eta ez daukate euren zaintza erabakitzeko gaitasuna. Kasu horietan, familiaren bidez jasoko litzateke bere bizitzako istorioa, eta horren arabera ikusiko litzateke nola hobetu zaintza, berari gustatzen zaiona eduki dezan".

Aurten hasiko da proiektuaren froga; epe hori pasata, balorazio bat egingo dute, eta horren arabera erabakiko dute egitasmoarekin aurrera jarraitu edo ez. Zahar etxeetako leku faltari aurre egiteko aukeretako bat dela uste du Etxeberriak: "Oraingo ereduarekin ez da sustengatuko etorkizunean datorkigun zahar kopurua".

Udal egoitzetako zorra

Gipuzkoan, hamasei herrik dute zaharren udal egoitza bat. Legez, foru aldundiarena da zaharren eta ezintasunak dituztenen egoitzak kudeatzeko eskumena; etxez etxeko laguntzak eta tutoretzapeko etxebizitza lagunduak, berriz, udalen ardura dira.

Gipuzkoako egoitzek zortzi milioi euroko zorra dute; orain arte, udalek hartu dituzte gastu horiek euren gain. Perezek azaldu duenez, legez, eskumenak duela lau urtetatik daude zehaztuta: "2008an egin zen Gizarte Lege berria; oso garbi azaltzen da adinekoen eta ezintasunak dituztenen egoitzak diputazioaren eskumena direla. Hor jartzen du urtebeteren buruan egin behar zela aldaketa, bakoitza bere finantzaketarekin joateko, baina oraindik ez da egin".

Foru aldundiaren asmoa da egoitzak dituzten udal guztiekin elkartu eta egoera aztertzea. Alde batetik, langile guztiek ez dituztelako baldintza berak, eta, bestetik, bere garaian udal bakoitzarekin hitzarmen desberdinak sinatu zituztelako. "Gure asmoa denekin egotea da, bakoitzari bere egoeraren araberako proposamena egiteko", adierazi du Perezek.

Astotxo Egunean Enkarterrietako astoen lehiaketa eta erakusketa egiten dira Lazkaon, Antsoategi kultur elkarteak eta Gipuzkoako Astozale Elkarteak (Giasel) antolatuta. Igande goizean ehun asto baino gehiago egongo dira Euskadi enparantzan. 12:00etan G...

Errege egunaren ondorengo lehen igandean milaka lagun biltzen ditu astoak Lazkaon. Astotxo Eguna ospatuko da etzi, joan deneko 360 urteetan bezala. Familia Sakratuaren Egiptorako ihesa oroitzeko asmoa zuen festan du jatorria. Jesus, Maria eta Joseren figuren gainetik, astoak lortu du, ordea, miresmen handiena. Herri ekitaldi jendetsuak sortu dituzte lazkaotarrek aberearen inguruan: Egiptorako ihesa kale antzezpena, 1988tik, eta euskal arrazako astoen Gipuzkoako lehiaketa, azken 12 urteetan.

XVII. mendean du jatorria astotxoaren festak. 1652an, garai hartako Gipuzkoako familia boteretsuenetako batekoa zen Maria Lazkanok —Antonio Okendo almirantearen alarguna— bultzatu zuen pasartearen irudikapena, kofradia sortuta. Santa Ana komentua Lazkanok berak eratu zuen sei urte lehenago, eta Donemiliagako (Araba) fraide beneditar batek zabaldu zuen ihesaren predikua, garai haietan gorespen handia zitzaiona. Handik, eskultura irudi batzuk egin zituzten, komentuko elizan jartzeko Epifania ondoren; tartean, astoarena.

Herritarren aldetik kariño handiena astoak bereganatu izan du denboraren joanean, eta erabat herrikoitu da festa. "Garai batean, komentura bisitan joaten zirenek mandarinak eta bestelako opariak eramaten zizkioten astotxoari. Mojek, ordainetan, obleak ematen zizkieten. Ohitura zen, eta neurri batean gordetzen da, obleak atzerrian dauden familiakoei bidaltzekoa, festaren oroigarri moduan", dio Asier Sukiak. Urteak daramatza Sukiak antzezlanean, Herodesen papera jokatzen.

Obleak ere egunaren ezaugarri dira, irinez egindako aho gozagarri zapal kraskariak. Moja zistertarrek Santa Ana komentuan salgai jartzen dituzte Astotxo Egunean; 75.000 oblea salgai jarri ere.

Tradizioak ekarpen berritzaile bat izan zuen 1988an. Urtebete lehenago jarri zen martxan Zawopi aisialdi taldea, herrira iritsi berria zen Joan Mari Olaetxea apaizak bultzatuta. Asteburuetako jardueren artean, Astotxo Eguneko kale antzerkia prestatzea izan zen gazteen lehen egitekoa.

"Hasieran bi helburu zituen antzerkiak. Festa kalera ateratzea eta jendearen partaidetza lortzea eta, ospakizunaren sustraiak errespetatuz egitea", azaldu du Sukiak. Zawopi hamar bat urtera desegin arren, talde haren bueltan zebiltzanek jarraitu dute Gabonetako ekitaldiak zein Astotxo Eguna antolatzen.

Festaren erroetara joanda, Itun Berriko Familia Sakratuaren ihesa antzezten dute, Jesus jaioberria asto gainean hartuta Herodes gobernatzailearengandik Judeatik Egiptora alde egin behar izan zutenekoa. Hasieran desfile moduan plazaratzen zutena antzerki garatu bihurtu da: eszenografia zainduarekin, gidoi landuarekin eta aktore multzoan berrehun bat lazkaotar direla.

Etorkizuna erronka

Hogeita bost urte geroago, helburuak betetzat dituzte, Sukiak azaldu duenez. "Festa erabat zabaldu da, eta noizbait antzerkian parte hartu dutenen kopurua oso deigarria da, Eguberrietan egon den argazki erakusketan ikusi dugunez. Lazkaon, Astotxo Eguna erreferentzia bihurtu da".

Erakusketaz gain, 25. aldiaren harira igandean "zerbait berezia" gehitzeko asmoan dira. "Astotxo txiki bat egingo da. Antzerkiko pertsonaiak berdinak izango dira, baina haurrak izango dira protagonista. Haurren desfile bat egitea da asmoa, antzezpen nagusia baino ordu erdi lehenago". 1988ko hastapenaren oroipen izan nahi du desfileak, eta antzerkian garrantzia haurrei ematea, "festari dimentsio berria eman eta etorkizunari keinu eginez sustatzen jarraitzeko".

Etorkizunari begira, antzerkiak "momentuan, ondo" segitzen du Sukiaren arabera. "Baina ezin da ukatu datozen garaiek kezka sortzen dutela, alde ekonomikotik eta, batez ere, jendeari geroz eta gehiago kostatzen zaiolako estilo honetako ekimenetan parte hartzea, nahiz gero erabat gustura gelditu". Hein berean, urteotan era batera edo bestera lagundu dutenen lana eskertu dute, "bestela, hau guztia ez baitzatekeen posible izango".

"Lazkaok bere izan du oso Astotxo festa. Eta, orain, berezko izateaz gain, harro luzitzen duela esango nuke. 25 urteko lanak konpromisoa islatzen du, ardura eta ohitura honekiko begirunea", azpimarratu du Sukiak.

Matia Fundazioak eta Ikusi enpresak hitzarmen bat sinatu zuten aurreko astean, zahartzaroko zerbitzuen ikerketan elkarlanean jarduteko. Ikusi enpresak teknologia berrien ikerketan eta berrikuntzan dihardu nagusiki, eta hori baliatu nahi du Matia Fundazioak zaharren bizi-kalitatea hobetzeko. Zehazki, ezintasunak, mendekotasuna edo patologia kronikoak dituzten pertsonentzako zerbitzuak diseinatzea da hitzarmenaren helburua. Horretarako, teknologia berrietan oinarritutako produktuak sortu nahi dituzte; besteak beste, urruneko asistentzia eta errehabilitazioa —pantaila bidezkoa— eta senide eta zaintzaileekiko komunikazioa hobetzeko bideak ikertu nahi dituzte.

Badira bi hilabete ETAk jarduera armatua uzteko erabakia jakitera eman zuenetik. Zer-nolako analisia egiten duzu bi hilabeteotan izandako urratsen inguruan?Garrantzitsua izan da ETAren erabakia, gehienbat alde bakarrekoa delako. ETAk erabaki du, 50 ur...

Arraunketa modernoaren aroan ezinbesteko izena da Paco Prietorena (Pasai Donibane, 1940). Pasai Donibane-Koxtape Arraun Elkartearen garairik onenean taldeko entrenatzaile eta presidente izan zen Prieto. Ordea, garai zailak ere pasatu zituen, 1990eko hamarkadaren hasieran Pasai Donibanen gertatu zen zatiketan protagonistetako bat izan baitzen. Dena dela, Kontxako lau bandera irabazi ditu —1986, 1988, 1990 eta 1999koak—, eta Kantauri itsasoan egin diren estropada ia denetan garaipenak lortutakoa da entrenatzaile modura. 2009an utzi zion Pasai Donibane-Koxtapeko presidente izateari; aurretik alboratuak zituen entrenatzaile lanak.

Baina Prietok ez du galdu arraunarekin duen lotura. Erretiratuta dago —Caravanas Oiartzun saltokiko arduraduna izan zen—, baina bere bihotzeko herriko arraunaren alde lanean jarraitzen du. Batetik, Pasai Donibanen egiten ari diren eraikin balioaniztunaren sustatzaileetakoa da —bertan izango du egoitza San Juan arraun taldeak, besteak beste—. "Herriko arraun taldearen zuzendaritza berriak eskatu zidan gai horren gainean lanean jarraitzeko. Aurretik eraikin horren azpian aparkalekua egin genuen, eta orain, eraikina altxatzen ari dira. Nahi baino gehiago iraun dute eraikina egiteko kudeaketa lanek, baina 2012aren bukaerarako prest egotea espero dut". Bestetik, San Juango Haur Mailako entrenatzailea laguntzen ibili da Prieto, eta estropadak dauden asteburuetan taldea laguntzen eta babesten ibiltzen da. "Baserrian ere lan egiten dut!", zehaztu du.

Atletismotik arraunera

Donibane Atletismo Taldearekin hasi zen kirolean Prieto. Koxtape izeneko pistan entrenatzen zuten talde horretako kirolariek. Gaur egun Iberdrolaren zentral termikoa dago pista izandako horren orubean; "1960an-edo izan zen hori". Geroago, eta atletismoak indarra galdu ahala, arraunean hasi ziren bertan ibili ziren kirolariak. Orduan sortu zen Pasai Donibane-Koxtape Arraun Elkartea; 1965eko azaroan, hain zuzen. "Ni ez nintzen egon hasiera horietan, baina gerora lanean hasi nintzen".

Arraunketa olinpikoarekin hasi ziren, eta gero, Yola elkartearekin elkarlanean, herriko trainerua indartzen. "Orduan herriko tosta finkoko taldea ez zebilen ondo, arrazoi asko tarteko", oroitu du Prietok.

Horren ondoren, pixkanaka, traineruen lehietan pizten hasi ziren arrosak. "1978an, Kontxan bigarren egin genuen. Bilboko lehen jaitsiera ere irabazi genuen urte hartan: nire lehen bandera izan zen hura". Geroztik, haziz joan zen arrosen tokia Kantauriko estropadetan, 1980ko hamarkadaren erdialdera arte: 1985ean gutxigatik ez zuten Kontxa irabazi, eta handik aurrera, Donostiako lau bandera irabazi zituen Pasai-Donibane Koxtapek. "Garai horietan arraunlari asko ginen, eta talde ona egin genuen. Tosta mugikorrean ere lan ona egiten ari ginen. Arraunaren gainean genituen ideiak emaitzak ematen hasi ziren. Arraunkeran aldaketak egin genituen: sorbaldekin lan hobea egiten hasi ginen, eta arraunlarien gorputzen pisua baliatzen hasi ginen arraun egiteko. Arraunketa luzeagoa egiten hasi ginen. Horrek emaitza onak eman zizkigun".

1986ko, 1988ko eta 1990eko Kontxak irabazi ondoren, haustura gertatu zen Pasai Donibaneko arraunean. Hortik sortu zen Donibaneko Arraunlariak taldea; Pasai Donibane-Koxtape arraunlari gazteekin hasi zen lanean, eta 1999ko Kontxa irabaztea lortu zuten.

Aro berria

1999tik 2003ra, eta Kantabriako traineruei irabaztea lan nekeza zen arren, Euskal Herriko arraun talderik onena izan zen Pasai Donibane-Koxtape. Garai hartan sortu zuten Prietok eta beste hainbatek Traineru Kluben Elkartea (TKE). Egun, TKEk antolatzen duen liga Kantauriko indartsuena da. 2006an, baina, arraunaren bigarren mailara jaitsi zen Pasai Donibane-Koxtape; 2009an berreskuratu zuen kategoria, eta iaz eta aurten oso txukun ibili dira arrosak arraunaren elitean.

2009ko abenduan, presidente kargua utzi zuen Prietok. "Jende gaztea dabil egun lanean, baina ez dute lan erraza. Ondo dabiltza. Lagundu egin behar zaie".

Landa eremuko herritarrak, baserritar ekoizleak eta gainerako negozioak Internet sarera konektatzea eta Internetez haien berri ematea. Horixe da Dinamizatic proiektuaren helburu nagusia. Eusko Jaurlaritzaren ekimenaren barruan Gipuzkoako eskualde guztiak daude sartuta, eta, nor bere erritmoan bada ere, martxan dira denak. Aurreratuen hiru eskualde daude: Urola Kosta, Debagoiena eta Donostialdea-Bidasoa, hain zuzen ere. Gipuzkoan, Urkome Urola Kostako landa garapeneko elkartea izan da aitzindaria, iaz probako proiektuan parte hartuz. Aurten gehitu zaizkio beste bi eskualdeak.

Proiektuak hainbat zati ditu: alde batetik, webgune batean eskualdeko turismoari eta zerbitzuei buruzko informazioa ematea eta baserritarren ekoizpenak eskaintzea; bestetik, Interneteko konexioa landa eremura hedatzea eta herritarrei Interneteko ikastaroak eskaintzea, besteak beste.

Urola Kostan azarotik martxan da www.urolakostaonline.com webgunea, eta beste bi eskualdeetan urtarrilean jarriko dituzte abian. Eskualde bakoitzak bere beharren eta errealitatearen arabera moldatu du sareko tresna, baina ezinbestean atal berberak izango dituzte denek: Turismoa, Zerbitzuak eta Denda Birtuala. Hain zuzen ere, azken atal horrek hartu du "indar berezia" Urola Kosta eskualdearen kasuan, Urkomeko kudeatzaile Yurre Peñagarikanoren arabera. Donostialdea-Bidasoko Behemendi elkarteko webgunean, berriz, Turismo atala sustatuko dute bereziki. Elkarteko teknikari Mikel Zendoiak jakinarazi duenez, "helburua turismoa landa eremura erakartzea da". Izan ere, haren ustez, oraindik "ezezaguna da eremu hori bai kanpotarrentzat, bai bertako askorentzat ere". Hala, Donostiarural deituko den webgunearen bidez, "landa eremuko negozioei eta baserritarrei sarean egoteko aukera emango zaie". Webgunea alde batera utzita, proiektuaren barruan Interneteko konexioa landa eremu guztira iristeko lanean ere ari da Behemendi, Oiartzungo Udalarekin elkarlanean.

Debagoienean, auzoak indartuz

Debagoiena eskualdeko Deba-Garaia elkartea ere webgunea prestatzen ari da, eta arreta berezia jarriko du auzoetan: "70 auzotik gora ditugu eskualdean, eta herriei bainoago, auzoei emango diegu garrantzia webgunean", azaldu du proiektuko dinamizatzaile Itziar Urizarbarrenak. Hala, auzoei buruz askotariko informazioa emango dute sarean, "haien arteko elkarlana ere bultzatuz".

Denda Birtualari forma eman gabe daude oraingoz Behemendi eta Deba-Garaia. Azken horretan, urtarrilean ekoizleekin egoteko asmoa dute; Behemendin, gaia aztertzen ari dira, "dauden plataformak aprobetxatzeko".

Ugaritzen ari dira etxea uzteko epaileak hipoteka auzietan ematen ari diren aginduak. Puntu horretara iritsi gabe ere, beste ehunka pertsona daude larri Gipuzkoan ordainketa horiei aurre egiteko arazoak direla medio. Horietako bat da Mari Carmen Vazqu...

Igandea urruti ikusten du jada Aitor Sarriegik (Beasain, 1976), 2011ko Gipuzkoako Bertsolari Txapelketako txapeldunak. Beñat Gaztelumendi (Añorga, Donostia, 1987) izan zuen alboan finaleko buruz burukoan, eta bost puntu eta erdiren aldeak erabaki zuen datozen lau urteotan txapelak izango duen jabea. "Beti pentsatzen duzu, beste bat txapela janzten ikusten duzunean, bera momentu horrekin beti gogoratuko dela. Norberari gertatzen zaionean, oso azkar pasatzen da, ordea; ez duzu kontzientziarik", dio Sarriegik. Gaztelumendiri ere, egunerokora bueltatzea kostako zaio, txapelketako lehian urrian sartu zen arren: "Urte hasieratik genekien etorriko zen zerbait zela txapelketa, eta joatea ere kostako zaio".

Biek ala biek, igandeko saioaren erregulartasuna azpimarratu dute. Sarriegik aitortu du, ez zela, beharbada, dirdirarik izan: "Uste dut, denok utzi genuela zerbait". Halako finala espero zuen Gaztelumendik: "Primerako saioa osatu gabe ere, ariketaren batean denok erakutsi genuen garen hori, eta final bati gerta dakiokeen onena dela uste dut: zortzi bertsolariek beren kolorea ematea". Pozik dago, halaber, belaunaldi kideekin kantatu zuelako: "Poz berezia eman zidan, Alaia Martinekin eta Agin Rezolarekin kantatzeak, eskolartekoetan ere batera aritutakoak baikara".

Illunbeko parekidetasunak zalantzak sortu zizkien biei. "Erregular ari nintzela banekien, baina ez nintzen gai esateko, buruz burukora zein pasatuko ziren. Oholtzan baino balio handiagoa eman diot gero egin nuen saioari", dio Sarriegik. Zortziko handian eta bakarkako lehen saioko aleekin, zalantzak sortu zitzaizkiola azaldu du. 20.000 euro barruan zituen poltsa aurkitu eta entregatu zuenaren azalean jarri behar izan zuen bakarkakoan; Gizartean zerbait gaizki ez al doa azkenean/ eskuzabala izatea heroikoa denean esanez amaitu zuen aleetako bat, txalo zaparradapean. "Lan errazak ez zirela uste dut, beste gai batzuek zuten karga emozionalik ez zuen nire bakarkako gaiak. Gustura nago eman nion aterabideagatik", azaldu du.

"Saioa atzetik irakurtzea zaila da"; hala nabarmendu du Gaztelumendik. Saioan akatsik ez egin izanaren sentipena zuen, "baina gainerakoak ere lanean ongi ari ziren". Bakarkakoan, bajan egon arren, etxeko lanengatik nekatuta zegoenaren begietatik kantatu zion Illunberi; emakumezko baten azalean sartu zen, generoaren ikuspegia landuz. Txalorik gehien egin zioten finaleko aleetako bat izan zen. "Ez nuen benetan buruz burukora pasatzeko ziurtasunik, baina aldi berean, banuen borroka horretan egoteko fedea. Nire izena entzun nuenean, poz handia sentitu nuen", dio.

Garai berriekin, ariketa berriak

Joan den udaberrian txapelketa hasi zenez geroztik, berrikuntzak izan dira nabarmen, baita finalean ere. Buruz burukoan, bi bertsolariek puntukako saioa osatu behar izan zuten, gai librean. Txapelketetan beti gaien araberako bertsoak osatzera ohituak dauden arren, Sarriegi eta Gaztelumendi eroso sentitu ziren ariketa horretan: "Biok asmatu genuela uste dut", dio Sarriegik.

Kartzelako gaiaren aurkezpena izan zen, ordea, ukiturik berritzaileena izan zuena. ETAk jarduera armatua uzteko harturiko erabakiaren gaia bideo batekin emateak, bide desberdinetatik abiarazi zituen biak. Hala dio Sarriegik: "Gaia bera irudietan egotea espero nuen, eta pixka bat kokatzen ari nintzela, telebista piztu eta berria entzun zenean, lekuz kanpo geratu nintzen; komunikatuari heldu nion orduan, beste guztia erabat eklipsatzen zuela iruditu zitzaidalako". Bideoan, hala ere, erabil zitezkeen figurak bazirela aitortu du txapeldunak, giltza, atea edo sofa adibide gisa aipatuz.

Horiexek izan ziren, hain zuzen, Gaztelumendik hiru bertsoak osatzeko hartu zituen elementuak: "Ze istorio izan zitekeen pentsatzen hasi nintzen. Komunikatuarenak pixka bat puskatzen zuen aurreko istorioa, baina gaiari heltzeko beste modu bat ere bazen". Txapeldunordeak bideoaren eraginez "pentsatze prozesua desberdina" izan zela aitortu duen arren, lana erraztu ziola ere azpimarratu du: "Bestela, lehor samarra izan zitekeen su etenari bakarrik kantatzea".

Bertsozalearen grina

9.200 lagun bildu ziren Illunben joan den igandean. Bi bertsolariek, iritzi garbia azaldu dute horren gainean. "Urte osoan Gipuzkoan egiten diren saioak kontuan hartuta, 9.000 bertsozale baino gehiago bilduko lirateke, ziuraski. Txapelketak urte osoan egindako lan hori erakusten duela uste dut", dio Gaztelumendik. Era berean, 76 bertsolarik kantuan aritzeko izan duten aukera ere azpimarratu du: "Antolakuntzan eta kantuan jende asko mugitu gara, eta jende hori gogotsu aritu da".

"Gaur egun txapelketak eta bertsolaritza elkar elikatzen direla uste dut". Hala deritzo Sarriegik. Argi dauka Illunbeko 9.200 ikusleetako guztiak, urte osoan ez direla bertsozaleak, "baina egia da, txapelketak ematen duen zabalkundeari esker, bertsoa dagoen lekuan dagoela". Horren haritik, Real Madrilek eta Bartzelonak euren partidak jokatzen zituzten egun eta ordu berean kantatu zutela gogora ekarri du, "eta antzokiak itxura ederra zuen hala ere. Hori, beste kultur ekitaldi askotan, ez da gertatzen".

Zenbait ikuslek saioan egin zituzten oihuez ere badute zeresanik. "Lanean ari garela, ez gara horrelakoez konturatzen, zentratuta egoten garelako", dio Sarriegik. Hala ere, biak bat datoz, atzean eserita daudenean, oihuak batzuetan gehiegizkoak direla. "Ez ditut oso ondo ulertzen bertsolari bakar bat animatzera joaten diren ikusleak", adierazi du Gaztelumendik. Nahiz eta normaltzat jotzen duen gertuko bertsolariei babesa ematera joatea. "Illunben, denon artean final ona egitera joan ginen; niretzat ere hobea da beste zazpiek saio ona egitea. Final on batean kantatzeak poza ematen du. Nire kasuan, buruz buruko ona Aitorrekin batera egin nuela sentitzen dut".

Abian jartzen ari da, indartuta, Stop Desahucios Gipuzkoa. Joan den astean egin zuten elkartearen lehen aurkezpen publikoa, Donostiako Loiola kultur etxean, eta datozen asteetan gauza bera egingo dute herrialdeko beste hainbat tokitan. Mobilizazioeta...