Aspalditxoan jardun publikoaren lehen lerroan ez dabilen arren, Mari Karmen Garmendiak (Ormaiztegi, 1947) agenda behar du egunerokoa antolaturik edukitzeko. Izan ere, erretiroa hartuta egonik ere, elkarte eta ekimen ugaritako partaide da oraindik. Ira...

Etxebizitza ez ordaintzeagatik bizilekua galdu dutenek eta derrigortutako hipoteka exekuzioak jasan dituztenek etxebizitzaren gainbalio zerga ordaindu behar ez izatea; horixe nahi du Gipuzkoako Foru Aldundiak. Ohar bidez jakinarazi dutenez, aldundiko ...

Etorkizuna gazteena dela esan ohi da; hala ere, geroz eta gehiago dira pertsona zaharrak. Familia ereduak aldatzen ari dira, baita zaintza ohiturak ere; zahar etxeak eta eguneko zentroak ohiko elementu bihurtzen ari dira familien bizitzetan, eta, pertsona zaharren eta mendekoen bizi-kalitateak gora egin badu ere, ez dago guztiei arreta emateko nahikoa baliabide.

Oraintxe, Gipuzkoan 1.048 pertsona daude zahar etxeren batera sartzeko zain; horietatik 205, mendekotasuna duten pertsonentzako eguneko zentroetarako. Aurten zaharrentzako eta ezintasunen bat dutenentzako 275 leku berri sortzeko hitza eman du foru aldundiak; hala ere, nahiko argi du luzera beste irtenbideren baten bila hasi beharko dutela.

Aldundiarentzat, gizarte zerbitzuek "lehentasuna" dute, Txelo Perez Ezinduen Arretarako zuzendariak adierazi duenez. Hain justu, sail hori izan da aurtengo aurrekontuetan diru gehiago jaso duen bakarra: 323 milioi euro, iaz baino %7,7 gehiago. Arazoa da kopuru horretako gehiena jada gastatuta dagoela aurreko foru gobernuak hartutako konpromisoetan: "Gu sartu ginenean 31 milioi euro falta ziren ordainketetarako. Beraz, gauza berriak egiteko eduki genezakeen aukera jada ez geneukan".

Inbertsio berrietarako ez dago, beraz, dirurik. Horren ordez, jada eraikita dauden egoitzetan leku gehiago hitzartzeko asmoa du aldundiak. Aurki Hondarribian irekiko duten Betharram zentroan, esaterako, 88 pertsonarentzako lekua izango da; 58 zahar etxean, eta beste 30 unitate psikogeriatrikoan. Irunen, Lezon eta Astigarragan ere libratu nahi dute lekua jada egokituta dauden lokaletan, eta Zarautzen eta Hernanin ere aztertzen ari dira nola murriztu itxarote zerrendak.

Arazoa, ordea, ez da berria, eta ez da konponduko epe laburreko irtenbideekin. Perezek ondotxo daki orain arteko ereduak ez duela betiko balioko: "Ezin ditugu egin gero eta egoitza gehiago".

"Bizitza independentea" bultzatu nahi dute. Egoitzen ordez badira beste hainbat baliabide, esaterako, etxez etxeko zerbitzua, eguneko zentroak eta etxea egokitzeko diru laguntzak: "Programa horiek guztiak mantenduko ditugu, eta saiatuko gara, gure aukeren arabera, beste zerbait ere egiten".

Arreta pertsonalizatua etxean

Pertsona zaharren arretan diharduten eragile gehienek bat egiten dute: zaintza eredu berriak behar dira. Alde batetik, ez daudelako nahikoa egoitza zahar guztientzat, eta, bestetik, ezintasunen bat edukitzeak ez duelako pertsona bat derrigorrez guztiz mendeko egiten. Gainera, zahar gehienek ere nahiago dute euren etxeetan bizitzen segitu, horretarako aukera ematen bazaie.

Ideia horietatik abiatuta diseinatu dute Ingema gerontologia institutuak eta Eusko Jaurlaritzak Etxean Ondo programa. Pertsona bakoitzaren araberako arreta eredua proposatzen dute, etxean bertan. Igone Etxeberria Ingemako Berrikuntza arduradunak argitu du "probako fasean" dagoela proiektua; aurten egingo dute froga, 500 pertsona ingururekin. Gipuzkoako bost herrik parte hartuko dute egitasmoan: Donostiak, Irunek, Tolosak, Zarautzek eta Oiartzunek.

"Proiektu honek erakutsi nahi duena da posible dela pertsona bat bere etxean ahalik eta denbora gehien egotea, horretarako zerbitzuak jartzen bazaizkio", azaldu du Etxeberriak. Horretarako, pertsona bakoitzaren beharren arabera diseinatutako arreta eredua proposatzen dute: "Pertsonaren bizitzako istorioa kontuan hartzen da, jakiteko zeintzuk diren bere gustuak eta balioak, berak erabaki dezan nola gustatuko litzaiokeen zaindua izatea. Gauza horiek aldez aurretik galdetzen zaizkio, eta horren arabera antolatzen da bere zaintza".

Programa horrekin, zahar bakoitzak "kasu kudeatzaile" bat edukiko luke, erreferentziazko pertsona bat; beharren arabera, erizain bat edo gizarte langile bat litzateke. "Helburua hori da: koordinazio sozio-sanitarioa hobetzea". Kasu kudeatzaileak zaharraren egoera aztertu eta baloratuko luke, eta behar dituen zerbitzuak martxan jarri. Batzuk jada existitzen direnak izango dira —etxez etxeko zerbitzua, esaterako—, baina beste batzuk sortu egin beharko dira: "Batzuetan, arazoa da mugikortasun faltagatik ezin dutela liburutegira edo ile apaindegira joan". Kasu horretan, eskatutako liburua edo ile apaintzailea bera etxera ekarri beharko litzaioke adineko pertsonari.

Helburua, pertsona zaharra "duintasunez, bere zaintzaren protagonista" nola bihurtu asmatzea da, Etxeberriaren hitzetan. Kasu kudeatzaileak senideekin ere izango luke harremana, zaintzaren jarraipena egiteko eta behar berriak identifikatzen joateko. "Pertsona batzuek buruko arazoak dituzte, eta ez daukate euren zaintza erabakitzeko gaitasuna. Kasu horietan, familiaren bidez jasoko litzateke bere bizitzako istorioa, eta horren arabera ikusiko litzateke nola hobetu zaintza, berari gustatzen zaiona eduki dezan".

Aurten hasiko da proiektuaren froga; epe hori pasata, balorazio bat egingo dute, eta horren arabera erabakiko dute egitasmoarekin aurrera jarraitu edo ez. Zahar etxeetako leku faltari aurre egiteko aukeretako bat dela uste du Etxeberriak: "Oraingo ereduarekin ez da sustengatuko etorkizunean datorkigun zahar kopurua".

Udal egoitzetako zorra

Gipuzkoan, hamasei herrik dute zaharren udal egoitza bat. Legez, foru aldundiarena da zaharren eta ezintasunak dituztenen egoitzak kudeatzeko eskumena; etxez etxeko laguntzak eta tutoretzapeko etxebizitza lagunduak, berriz, udalen ardura dira.

Gipuzkoako egoitzek zortzi milioi euroko zorra dute; orain arte, udalek hartu dituzte gastu horiek euren gain. Perezek azaldu duenez, legez, eskumenak duela lau urtetatik daude zehaztuta: "2008an egin zen Gizarte Lege berria; oso garbi azaltzen da adinekoen eta ezintasunak dituztenen egoitzak diputazioaren eskumena direla. Hor jartzen du urtebeteren buruan egin behar zela aldaketa, bakoitza bere finantzaketarekin joateko, baina oraindik ez da egin".

Foru aldundiaren asmoa da egoitzak dituzten udal guztiekin elkartu eta egoera aztertzea. Alde batetik, langile guztiek ez dituztelako baldintza berak, eta, bestetik, bere garaian udal bakoitzarekin hitzarmen desberdinak sinatu zituztelako. "Gure asmoa denekin egotea da, bakoitzari bere egoeraren araberako proposamena egiteko", adierazi du Perezek.

Astotxo Egunean Enkarterrietako astoen lehiaketa eta erakusketa egiten dira Lazkaon, Antsoategi kultur elkarteak eta Gipuzkoako Astozale Elkarteak (Giasel) antolatuta. Igande goizean ehun asto baino gehiago egongo dira Euskadi enparantzan. 12:00etan G...

Errege egunaren ondorengo lehen igandean milaka lagun biltzen ditu astoak Lazkaon. Astotxo Eguna ospatuko da etzi, joan deneko 360 urteetan bezala. Familia Sakratuaren Egiptorako ihesa oroitzeko asmoa zuen festan du jatorria. Jesus, Maria eta Joseren figuren gainetik, astoak lortu du, ordea, miresmen handiena. Herri ekitaldi jendetsuak sortu dituzte lazkaotarrek aberearen inguruan: Egiptorako ihesa kale antzezpena, 1988tik, eta euskal arrazako astoen Gipuzkoako lehiaketa, azken 12 urteetan.

XVII. mendean du jatorria astotxoaren festak. 1652an, garai hartako Gipuzkoako familia boteretsuenetako batekoa zen Maria Lazkanok —Antonio Okendo almirantearen alarguna— bultzatu zuen pasartearen irudikapena, kofradia sortuta. Santa Ana komentua Lazkanok berak eratu zuen sei urte lehenago, eta Donemiliagako (Araba) fraide beneditar batek zabaldu zuen ihesaren predikua, garai haietan gorespen handia zitzaiona. Handik, eskultura irudi batzuk egin zituzten, komentuko elizan jartzeko Epifania ondoren; tartean, astoarena.

Herritarren aldetik kariño handiena astoak bereganatu izan du denboraren joanean, eta erabat herrikoitu da festa. "Garai batean, komentura bisitan joaten zirenek mandarinak eta bestelako opariak eramaten zizkioten astotxoari. Mojek, ordainetan, obleak ematen zizkieten. Ohitura zen, eta neurri batean gordetzen da, obleak atzerrian dauden familiakoei bidaltzekoa, festaren oroigarri moduan", dio Asier Sukiak. Urteak daramatza Sukiak antzezlanean, Herodesen papera jokatzen.

Obleak ere egunaren ezaugarri dira, irinez egindako aho gozagarri zapal kraskariak. Moja zistertarrek Santa Ana komentuan salgai jartzen dituzte Astotxo Egunean; 75.000 oblea salgai jarri ere.

Tradizioak ekarpen berritzaile bat izan zuen 1988an. Urtebete lehenago jarri zen martxan Zawopi aisialdi taldea, herrira iritsi berria zen Joan Mari Olaetxea apaizak bultzatuta. Asteburuetako jardueren artean, Astotxo Eguneko kale antzerkia prestatzea izan zen gazteen lehen egitekoa.

"Hasieran bi helburu zituen antzerkiak. Festa kalera ateratzea eta jendearen partaidetza lortzea eta, ospakizunaren sustraiak errespetatuz egitea", azaldu du Sukiak. Zawopi hamar bat urtera desegin arren, talde haren bueltan zebiltzanek jarraitu dute Gabonetako ekitaldiak zein Astotxo Eguna antolatzen.

Festaren erroetara joanda, Itun Berriko Familia Sakratuaren ihesa antzezten dute, Jesus jaioberria asto gainean hartuta Herodes gobernatzailearengandik Judeatik Egiptora alde egin behar izan zutenekoa. Hasieran desfile moduan plazaratzen zutena antzerki garatu bihurtu da: eszenografia zainduarekin, gidoi landuarekin eta aktore multzoan berrehun bat lazkaotar direla.

Etorkizuna erronka

Hogeita bost urte geroago, helburuak betetzat dituzte, Sukiak azaldu duenez. "Festa erabat zabaldu da, eta noizbait antzerkian parte hartu dutenen kopurua oso deigarria da, Eguberrietan egon den argazki erakusketan ikusi dugunez. Lazkaon, Astotxo Eguna erreferentzia bihurtu da".

Erakusketaz gain, 25. aldiaren harira igandean "zerbait berezia" gehitzeko asmoan dira. "Astotxo txiki bat egingo da. Antzerkiko pertsonaiak berdinak izango dira, baina haurrak izango dira protagonista. Haurren desfile bat egitea da asmoa, antzezpen nagusia baino ordu erdi lehenago". 1988ko hastapenaren oroipen izan nahi du desfileak, eta antzerkian garrantzia haurrei ematea, "festari dimentsio berria eman eta etorkizunari keinu eginez sustatzen jarraitzeko".

Etorkizunari begira, antzerkiak "momentuan, ondo" segitzen du Sukiaren arabera. "Baina ezin da ukatu datozen garaiek kezka sortzen dutela, alde ekonomikotik eta, batez ere, jendeari geroz eta gehiago kostatzen zaiolako estilo honetako ekimenetan parte hartzea, nahiz gero erabat gustura gelditu". Hein berean, urteotan era batera edo bestera lagundu dutenen lana eskertu dute, "bestela, hau guztia ez baitzatekeen posible izango".

"Lazkaok bere izan du oso Astotxo festa. Eta, orain, berezko izateaz gain, harro luzitzen duela esango nuke. 25 urteko lanak konpromisoa islatzen du, ardura eta ohitura honekiko begirunea", azpimarratu du Sukiak.

Matia Fundazioak eta Ikusi enpresak hitzarmen bat sinatu zuten aurreko astean, zahartzaroko zerbitzuen ikerketan elkarlanean jarduteko. Ikusi enpresak teknologia berrien ikerketan eta berrikuntzan dihardu nagusiki, eta hori baliatu nahi du Matia Fundazioak zaharren bizi-kalitatea hobetzeko. Zehazki, ezintasunak, mendekotasuna edo patologia kronikoak dituzten pertsonentzako zerbitzuak diseinatzea da hitzarmenaren helburua. Horretarako, teknologia berrietan oinarritutako produktuak sortu nahi dituzte; besteak beste, urruneko asistentzia eta errehabilitazioa —pantaila bidezkoa— eta senide eta zaintzaileekiko komunikazioa hobetzeko bideak ikertu nahi dituzte.

Alberto Arizkorreta Kresalako kide izan da orain arte; orain, klubeko zuzendaritza hartu du. Zinema alternatiboa publiko gazteagoarengana zabaltzeko asmoa dauka.Nolakoa izango da Kresala zinekluba hemendik aurrera?Egitaraua egina daukagu. Aurten Kresa...

300dik gora aditu bilduko dituen Zahartzaroaren Ikerketarako Espainiako Zentroa Donostian eraikiko dute, udalak Miramon inguruan utzitako 14.000 metro koadroko lursail batean. Espainiako Gobernuak eta Eusko Jaurlaritzak erdibana finantzatuko dute egit...

Espainiako Gobernuak 2012an erretiro pentsioak kontsumo prezioen indizearen arabera eguneratuko ditu, alegia, %1 egingo dute gora. Pentsiodunek urtebetez eduki dute izoztuta euren ordainsaria.

Mendian gora lasterka egin nahi duenak bihar goizean du aukera, Pasai Donibanen. Izan ere, II. Mitxintxola mendi lasterketa egingo dute, Itsas Mendi Kirol eta Kultura Elkarteak antolatuta.

Pasai Donibaneko Santiago plazan hasiko da lasterketa, 11:00etan. Parte hartzaileek Mitxintxolaraino igo beharko dute. Paraje hori itsasoaren mailaren gainetik 332 metrora dago.

Parte hartu nahi duten korrikalariek Santiago plazan bertan eman beharko dute izena, eta ez dute ordaindu beharko.

Hala ere, lasterketan parte hartuko dutenak ez dira Mitxintxolara igoko diren bakarrak izango. Antolakuntzak oinezkoentzako martxa antolatu du, lasterketa hasi baino ordubete lehenago. Oinezko martxa horren bidez, 10:00etan haurrak eta haien gurasoak bildu nahi dituzte Santiago plazan bertan.

"Herri lasterketa egin nahi dugu", dio Itsas Mendiko kide Kepa Puyk; "eta horregatik familiak hurbiltzea nahi dugu". Horrela, jai giroa bultzatu nahi dute helmugan: "Denak han goian izanda, jai giroa egongo da, ziur".

Antolatzaileen helburua, izan ere, jai giroa sustatzea da, eta pintxoak eta edariak jarriko dituzte helmugan: parte hartzaileentzako zein ikusleentzat. "Salda beroa, tortillak eta txorizoa egongo dira parte hartzaileentzat, eta ikusleentzat beste hainbat gauza ere egongo dira", adierazi du Puyk.

Igandean egin nahi zuten...

Itsas Mendik etziko antolatu nahi zuen lasterketa, baina txakurkrosa egingo dute, estreinakoz, Jaizkibelen bertan. Igandean egiteak parte hartzea handituko lukeela uste du Puyk. Hala ere, iaz baino jende gehiagok parte hartuko duelakoan dago. Estreinako igoeran, 22 lasterkari izan ziren. "Ibilbidea ez da oso luzea izango, herrikoen artean lehia egotea nahi dugulako".

Bihar goizean, beraz, iaz Iñaki Lopetegik egin zuen denbora (17.51) hobetu nahi duenak Pasai Donibaneko plazara jo behar du.

II. MITXINTXOLA MENDI LASTERKETA

Non. Pasai Donibaneko plazatik Mitxintxolaraino (Jaizkibel mendia).

Noiz. 10:00etan, oinez igo nahi izanez gero. 11:00etan hasiko da lasterketa.