Aste Santuaren erdian gaude. Euskaldun asko oporretan. Euskal Herri kontinentalekoek ere gaur hartuko dute Pazkoko asteburu luzea. Denok aztoratuta, luze edo laburrago, udaberri hasierako deskantsua etorri(ko) zaigulako. Herri batzuk inoiz baino hutsago eta fantasmagorikoago eta beste batzuk bisitariz beteta. Inor ez bere lekuan, eta gutariko asko aire berri eta atseden beharrez, egunerokotasun eta errutinatik ihes egin nahian.

Opor egun hauen artean, Aberri Eguna dago. Inon jai ez dena, urtero jai baita. Bai, festa dugu Pazko igandea delako, eta gurea egutegi kristaua denez beti dago gorri almanakan. Beraz, Euskal Herriaren egun nazionala beharko lukeena inoiz ez da horrela agertzen lan hitzarmenetan eta abarretan. Ez da ofizialki existitzen. Adierazgarria da oso, gure errealitatearen isla gordina.

Esango nuke, ezkutatuta egoteak ere hainbati mesede egiten diola. Izan ere, Eusko Jaurlaritzan egon diren alderdi politikoei ez die inolako eragozpenik eragin, inongo konpromisotan jarri. Bai, imajina dezagun Aberri Eguna data konkretu batean dela, batzuetan igande baina besteetan astegun. Hala balitz, Euskal Autonomia Erkidegoko eguna izango litzateke, ikurrina EAEren bandera den legez? Orduko, EAJ ausartuko zatekeen data gureganatzen, ekarriko zizkiokeen kritika guztiekin (abertzaleen eguna baino ez da, baztertzailea da, herritar guztiak ez dira identifikatuta sentitzen…)? Tira, asmakeriatan ibiltzea litzateke hori, baina ziur naiz lasaitu ederra izan zela datarik aukeratu behar ez izatea!

Aberri Eguna Pazko domekan izateak ere badu beste kontu arraro bat. Data, eguna. Ez da zehatza, Aste Santua noiz den ilargi egutegiak markatzen baitu, eta, jakina denez, ilargiren zikloa hogeita zortzi egunekoa da. Horregatik mugitzen zaizkigu, zentzugabeki, udaberriko oporrak. Ez litzateke desegokia izango Pazko egun horretan zerbait garrantzitsua gertatu izan balitz: bataila irabazi edo galdu bat, independentzia aldarrikapena, matxinada hasiera edo bukaera, autodeterminazio bozketaren eguna, askatzailearen jaioteguna… Baina halakorik ez dugunez (ez bagara joaten abuztuaren hamabostera, Orreagako gudura, adibidez…), aberri eguna asmatu zutenek Berpizkundearekin lotzea erabaki zuten. Zergatik? Auskalo! Jakina, katolikotasunaren eragin eta menpekotasuna ukaezina da. Baina zerikusirik du Kristoren pizkundeak gurekin? Jesukristok aukeratutako herria gara? Jainkoaren erresuman gaude? Judutarren hamahirugarren tribu galdua ote gara? Ai, ama, sionismoak jango gaitu, jakiten badu!

Tira, txantxa gutxiago. Ez diot zentzurik aurkitzen data aukera honi. Are gutxiago gizarte laikoa aldarrikatzen dugunean. Zer on ekar liezaguke egun kristau honi lotuta egoteak? Badakit askorendako egun kuttuna dela, historikoki asko sufritu dela egin eta ospatu ahal izateko, eta makinatxo bat atxilotu, kolpe eta tortura jasan direla. Hala da. Baina, horregatik hain zuzen ere, egun hau indartzea nahiko nukeelako eta duen datari ez dela egokiena deritzodalako, beste data bat beharko genuke. Hausnarketa sakonaren premia. Eta gaurkoan dataz baino ez dut idatzi! Aberri, herri, nazio, estatu, nazionalismo, abertzaletasun eta herrigintzaz ez dut tutik esan! Horretarako ni baino prestuago eta prestatuagoak baitaude. Aberri egun on!

Garagardo Azokak hartua du Zarauzko Munoako karpa asteazken iluntzetik. Gaizka Garitano Eibar futbol taldeko entrenatzaileak eman zion hasiera aurtengoari, eta, astelehenera bitarte, askotariko ekintzak prestatu dituzte, jan-edanetatik haratago.

Egunero 12:00etatik 01:00etara egongo da zabalik azoka. Barra ingurutik aparte, musean ariko dira gaur arratsaldean. Parte hartu nahi duenak, izena emateko aukera du oraindik. 15:30ean hasiko da txapelketa, eta 15:00ak arte izena eman ahalko da azokako leihatilan. 25 euro ordaindu beharko da bikoteko; jokoa hiru usteletara izango da.

Bihar eguerdiko otordua BEERtso bazkari bilakatuko da. 14:30ean elkartuko dira, eta bazkariaren ondotik, bertsotan jardungo dute Andoni Egañak eta Amets Arzallusek. Bazkarirako txartelak 20 euroan eskura daitezke azokako leihatilan, gaur gauera arte. Haurrek ere beren txokoa izango dute. Egunero, 13:30etik 15:30era, begiraleak egongo dira, askotariko jarduerak egiteko: eskulanak, margolanak, ipuinak...

Musika gauero

Kontzertuei dagokienez, eskaintza zabala izango da gauetan. Gaur, esaterako, Eibarko The Vartools rock and roll taldea ariko da. Bihar, Gari Dz disko jartzailearen txanda izango da; igande gaua, berriz, Hiru Gabe taldeak girotuko du.

Hamabosgarren aldia du aurten azokak. Urtero bezala, Zarautz Rugby Taldeak antolatu du, festa giroa sortu eta, bide batez, taldea diruz laguntzeko. Antolatzaileek diotenez, lehen alditik asko aldatu da azoka. Hasieran sukaldea oinarrizko karparen barnean zegoen eta janari prestaketa guztiak jende aurrean egiten ziren; ordutik, ordea, karpa handiagotu, sukaldea jende artetik atera, eta barra luze bat jarri dute.

XV. Garagardo Azoka

Astelehenera bitarte, 12:00etatik 01:etara, Munoako karpan (Zarautz).

Herri edo hiri solidario, libre eta justuagoak, munduari irekita daudenak dira herri edo hiri hezitzaileak; halaber, ezberdintasunen gainetik, elkarbizitza hobesten duten gizarteak eraikitzeko egitasmoak ere badira. Esparru irekiagoan kokatutako ikaskuntza komunitateak dira; herria bera hartzen dute ikaskuntzarako espazio, eta hezkuntza dimentsioak ematen dio zentzua komunitatearen bilakaera eta garapenari. Gipuzkoan badira horietako hainbat; Donostia, Zarautz eta Ordizia, kasu.

Mugimendu berria da hiri hezitzaileena. Edonola ere, 1970eko hamarkadan jada agertu zen Unescok egindako txosten batean. Izaten ikasi goiburupean kaleratu zuen argitalpenean, hezkuntzarako hiria kontzeptuak heziketaren eginkizuna zabaltzearen beharra nabarmendu zuen.

"Eskolaz harago, denok gara hezitzaile". Hala dio Joxe Garmendiak, EHUko Hezkuntzaren Teoria eta Historia Saileko irakasleak. "Udala ere hezitzailea da, eta, konturatu gabe, lan asko egiten ari da. Ohartu gabe askotan. Udaltzaina ere hezitzailea izan daiteke, eta kontu hartzailea ere bai".

Filosofia eta Heziketa Zientzietan lizentziatua, hiri hezitzaileen egitasmoak ikertzen ditu. Duela zortzi urte ekin zioten, orri zuri baten gainean, Ordiziarako heziketa egitasmoa lantzeari. Herritarrak eta erakundeak elkarlanean jarri dituen proiektua diseinatu zuten orduan. EHUko irakasleen babesean, lehen lan ildoak zehaztu zituzten. Hiri hezitzaileen eredu teorikoaz aritu ondoren, eragileekin herriko diagnostikoa egin eta lehen oinarriak finkatu zituzten. Lau izan ziren helburu nagusiak: elkarte eta eragileen arteko harremana hobetzea, lankidetza eta trukaketa indartzea, ekintza batzuk elkarrekin antolatzea, eta ekintza horien zeharlerrotasuna lantzea. Hainbat urteko ibilbidearen ondoren, sustraiak bota eta oinarri sendoak ditu egitasmoak.

Egindako lanaren erakusgarri dira, esate baterako, 2013-2014 ikasturtean Ordizian egin zituzten 32 ekintzak. Belaunaldien arteko hartu-emana sustatzeko egitasmoak dira batzuk, euskara eta euskal kultura indartzekoak besteak, baina badira, halaber, emakumeak eta genero berdintasunaren ingurukoak, gazteak eta partaidetzari buruzkoak, eta gizarte inklusioa eta integrazioa lantzekoak.

"Ikuspegia da denok izatea pixka bat hezitzaile, bai erakundeak, eta baita eskola guneak nahiz herriko elkarte eta eragileak ere". Hortik abiatuta, Euskal Herrian lan asko egin dela dio, egiten ari dela, eta ikuspegi hezitzailea badagoela. Ordizian lanean hasi zirenean, galdera bat egin zioten beren buruei: "Ba ote dago Gipuzkoan besterik?". Eta baziren batzuk. Bakoitzak bere kontura lan egiten zuela ikusi zuten. Zenbait urteko ibilbidearen ondoren, ordea, hiri hezitzaileak saretzen dituen mugimendua badago. Bakoitzak bere nortasuna du, proiektu bakoitza ezberdina da. "Ez da erraza mataza hori osatzea. Baina bakoitzak egiten duen ekarpenarekin, bakoitzaren abiadurarekin, aleka-aleka denon artean aurrera egitea da kontua".

Batez ere aisialdiaren bueltan, Gipuzkoako hainbat herritako aisialdi elkarte nahiz ludoteka ere bide horretan ari dira. Horren haritik, Garmendiak HikHasi egitasmoak egindako lana aipatu du. "Ildo bat definitzen ari da, lan molde bat, bereziki aisialdiarekin lotutakoa".

Herri curriculumak

Udala, herri eragileak eta ikastetxeak osagarriak direla dio EHUko adituak. Ikuspegi horrekin, Gipuzkoan gero eta udal gehiagok ekin diote Herri Curriculuma diseinatzeari. Eskoletako curriculuma osatzeko, erakundeek eta tokiko eragileek abiatutako egitasmo hezitzaileak dira, hezkuntza formala eta ez formala uztartzen dituztenak. Ordizian, esate baterako, herriko historia jaso dute, nondik datozen jakinda nora joan nahi duten jakiteko. Argazki zaharren bilduma ere osatu dute garai bateko Ordizia ulertu ahal izateko.

Euskal curriculumaren itzalean, Orion ere historia, tradizioa eta nortasuna biltzen dituen proiektu pedagogikoa osatu dute. Orioko Curriculuma Sortzen taldea Gipuzkoako zenbait herritan egon da esperientzia elkarbanatzen, Oñatin edo Hernanin, esate baterako. Hala, Oñatiko Herri Curriculuma sortu dute, herriko ondarea ezagutu eta, belaunaldi berriei transmititzea helburu, bitarteko egokiak prestatu ahal izateko. Erroetara jotzea da gakoa, etorkizunera begira jartzeko.

Zuten guztia —edo zuten gutxia— utzi, eta milaka etorkin iritsi ziren Euskal Herrira 1940, 50 eta 60ko hamarkadetan. Andaluzia, Gaztela eta Leon, Extremadura eta Errioxatik (Espainia) zein Galiziatik oldean iritsi ziren garai hartan. Etorkizun oparoago baten bila heldu ziren. Euren herrietako soro handietan bizkarra okertu arte lan egiteari irtenbidea bilatu nahi zioten, eta askok Gipuzkoan...

Eskola kirolean beste kirol batzuekin batera probatu, gustatu eta jokalari izateaz gain, Xabier Larrañaga (Zarautz, 1989) laster hasi zen saskibaloiko entrenatzaile eta epaile lanetan ere. Ikasketaz kazetaria da, baina, horretan lan finkorik ez duenez, zaletasunari eusten dio, eta entrenatzaile zein epaile lanetan dihardu gaur egun. Espainiako txapelketan arbitratzeak ateak irekiko dizkiola uste du, eta lanak ongi egiteko gogoz dago.

Ikasketaz kazetaria zara. Zer egiten duzu saskibaloiko epaile lanetan?

Kazetaritza ikasi aurretik ere saskibaloiko epaile lanetan aritzen nintzen asteburuetan. Orain ere, aste barruan kazetari lanak egiten saiatzen naiz, eta asteburuak arbitro lanarentzat gordetzen ditut. Saskibaloia betidanik gustatu zait, eta epaile lanetan ikusten nuen neure burua. Umetatik izan dut lotura saskibaloiarekin; eskola garaian hiru kirol praktikatu nituen, baina kadetetara heldu eta aukera egin beharra izan nuenean, saskibaloia hautatu nuen. Hamar bat urte izango dira saskibaloiari erabat lotuta nagoela. Uste dut epaile lanetan ere buelta horretan hasi nintzela, 2005ean edo.

Baina esan daiteke lan horretatik bizi zarela?

Ba, gaur egun nire diru sarrera handiena epaile izatetik lortzen dudana da.

Saskibaloiko jokalari, entrenatzaile, epaile... denetarik izan zara. Zein duzu nahiago?

Hasten garen guztiok jokalari bezala hasten gara; klubean esaten digute eskola umeen partidak arbitratzen hasteko, eta epaile lanak egin nahi ez dituztenei buelta horretako umeen talderen bat entrenatzeko. Ni, hasieratik, entrenatzaile eta epaile lanetan hasi nintzen, eta urte batean hiru gauzatan aritu nintzen: jokatzen, entrenatzen eta arbitratzen. Senior mailara iritsi nintzenean, jokalari bezala lagun artean soilik joka nezakeen; entrenatzaile bezala ez nintzen erabat beteta sentitzen; aldiz, arbitratzen nahiko pozik nabil. Esan dezaket hori dela saskibaloian gustukoena dudan atala.

Zein mailatako edo adinetako jendea arbitratzen duzu?

Aurten, Euskal Herriko G4 epaile multzoan nago, Euskal Ligak deritzona izango litzateke, eta Euskal Saskibaloi Federazioan bi maila daudela kontuan izanda, baxuenekoan nago ni. Gipuzkoan edozer arbitra dezaket, kimuetatik hasi eta senior maila arte. Euskal Herrian, berriz, azken bi kategoriak: bigarren mailako emakumezkoena eta gizonezkoena; eta Euskal Ligak.

Saskibaloi partidak ikusita, irudipena dut arbitroek ia keinu hizkuntzan hitz egiten dutela.

Mundu guztiak esaten du, denek galdetzen dute ea hainbeste keinurekin ez garen nahasten. Azken batean, keinuena gure artean komunikatzeko erabiltzen dugun hizkuntza da. Guk barneratuta daukagu, ez da konplikatua. Bi edo lau keinu dira, etengabe aldatzen doazenak.

Zer prestakuntza eskatzen dizue epaileoi zuen lanak; fisikoki-eta asko zaindu behar al duzue zeuen burua?

Euskal Herri mailan ardura batzuk baditugu, eta ni nagoen multzoan hiru hilean behin-edo azterketa teorikoak egin behar izaten ditugu. Horrez gain, urte hasieran proba fisikoak ere gainditzen ditugu. Denboraldian zehar, bakoitzak ikusten du zer egin nahi duen. Nik astean bizpahiru orduz korrika egiten dut, sasoi onean egoteko egin daitekeena horixe delako. Baina bai, aste barruan entrenatu egin behar da, asteburuetan sasoian egoteko.

Futbolean badago ohitura epailea ia denaren erantzule egiteko, hari txistuak jotzeko, hura kritikatzeko. Saskibaloian antzera izaten da, edo errespetu handiagoa dizuete?

Badago beste errespetu bat gurekiko, baina zenbat eta maila baxuagoa izan, hainbat eta irain gehiago jasotzen ditugu, gurasoen aldetik eta. Baina seniorretan badago nahikoa errespetu gure lana lasaitasun handiz egiteko. Lan hori ongi egiten badugu, ez dugu normalean arazorik izaten; gaizki eginez gero, gerta daiteke irainak-eta jasotzea.

Gurasoak, haurrei eredua eman ordez, arbitroa kritikatu.

Gure bileretan beti hitz egiten dugu gurasoen rolaz. Denek uste dute beren seme-alabak direla munduko jokalaririk onenak, eta saskiratzea lortzen ez badute, kanpo faktoreengatik izaten dela pentsatzen dute: defentsaren falta bategatik, adibidez. Orduan, errua ez diote botatzen beren haurrari, ezta beste umeari ere, errazena arbitroa kritikatzea da. Hala ere, badakigu hori beti egongo den zerbait dela, eta horrekin bizitzen jakin beharra daukagula.

Une gozo eta gaziren bat kontatzeko eskatuta, zer erantzungo zenuke?

Momentu txarra esango nuke 2012ko urte amaiera aldera-edo hasi zela. Garai horretan, arazo pertsonalengatik erabaki nuen arbitratzea urtebetez alde batera utziko nuela. Eta faltan sumatzen nuen, baina aldi berean ez nuen faltan sumatzen... Nahiko txarra izan zen bolada hori. Momentu ona, berriz, bihartik aurrera etorriko zait, lehen aldiz Espainiako Txapelketa arbitratuko dudalako.

Bihartik apirilaren 1era egongo zara bertan; urduri al zaude?

Urtarril erdialdean-edo esan ziguten Errenteriako kide bati eta bioi hara joango ginela, eta itxaronaldia nahiko luzea egiten ari zait; aste hau, bereziki, gogo handiz pasa dut. Beraz, eguna iristeko gogoa dut, baita lanak ongi egitekoa ere.

Aurrera begira eragina izango al du horrek?

Halakoek beti zabaltzen dituzte ateak, Espainiako jendearekin lan egitea beste maila bat da. Bertan aurkezpen egoki bat egiten badut, aukera gehiago izango ditut aurrera egiteko. Presio kutsua ere badut, baina azken hamar urteotan egindako lanaren sari moduko bat dela ere iruditzen zait. Gauzak ondo joango diren lasaitasunarekin nago, bereziki txapelketaz gozatzea nahi baitut.

Beraz, saskibaloi epaile izan nahi duzu aurrerantzean ere?

Oraingoz, ez dut beste lan finkorik, eta mundu honetan jarraitzeko aukera dudan bitartean eutsi egingo diot. Azkenean, hamar urte daramatzat honetan, eta nire bizitzako zati garrantzitsua da. Noski, lan aukera polit bat iristen bazait, eta asteburutan libre egotea eskatzen badit, ateak ezingo dizkiot itxi arlo pertsonalari ere.

Hamar urtetan, une xelebreren bat ere izango zenuen.

Bai, dezente daude. Izan daiteke epaileoz ahaztu eta kiroldegia gu barruan geundela itxi izana; izan daiteke kirolariren batzuekin izandako harremana... baina esango nuke mundu honetan ezagutzen ari naizen jende horrekin guztiarekin geratzen naizela.

Bertako produktuen aldeko apustua indartu du Eroskik, eta, horregatik, Eusko Label bildotsak saltzeko akordioa erdietsi du Harakai-Urkaiko kooperatibarekin. Orain arte, bertako ganaduzaleek hazitako euskal esne bildotsak saldu izan ditu; baina, hitzar...

Gurean, jatetxeek bata bestearen atzetik pilatzen dituzte Michelin izarrak. Haien jardunak erakartzen ditu Mirakontxan etxea erosten ari diren turista dirudunak; suspertzen dute barne produktu gordina, bermatu aurrerabidea. Mundu osoan zabaldu den gas...

Gipuzkoa guztiko herritarrek erabaki ahal izango dute aldundiaren aurrekontuaren zati bat zertarako erabili. Egitasmoa Urola Erdian jarri zuten martxan, 2013an; iaz, Gipuzkoako lau eskualdetara hedatu zuten, eta orain lurralde osora iritsiko da. Hamar...

uda donostian igaroko duten haur sahararrakDonostiako Udalak Oporrak Bakean programa jarri du abian, SEADen Lagunen Elkartearekin eta Fronte Polisarioarekin batera. Programa horren bidez, 10-12 urteko haur saharar talde bat Donostian izango da udan. 3...