PARTE HARTZAILEAK

Gabiriako rallysprintean 59 pilotu eta kopilotuk eman dute izena.

Faborito nagusiak. Antolatzaileen arabera, Aingeru Castro Euskadiko txapelduna, Gorka Antxustegi, Mattin Villares, Iban Tarsicio, Joxe Labaka, Jon Etxeberria eta Iñigo Alustiza dira.

Legazpi eta Gabiria arteko lasaitasuna eta isiltasuna autoen motor hotsek apurtuko dute igandean. Lagun Artean lasterketa taldeak antolatuta, Euskal Herriko eta Gipuzkoako rallysprint denboraldia hasiko da Gabiriako XVII. rallysprint probarekin.

Beste behin ere, jende andana bilduko da Legazpitik Gabiriarako bide estuaren eta bihurriaren ertzean. Elurra, euria, eguzkia... Denetik izan dute hamazazpi urte hauetan, baina bat edo beste izan, rally zaleek ez dute hutsik egiten, denboraldi berria hasteko irrikan egoten baitira. Gainera, Legazpiko Euskal Herria plazan goizean goizetik autoak gertutik ikusteko aukera ere izango dute, autoen egiaztatzeak egingo baitituzte parke itxian.

Denboraldiko lehenengo proba denez, komisarioek lan gehiago izaten dute autoen egiaztatze lanak egiteko. Jorge del Cid Lagun Artean-eko kideak azaldu duenez, paperak eta agiriak ondo dauden, segurtasun neurriak betetzen dituzten eta abar begiratzen dute. Horregatik, ordubete lehenago irekiko dute egiaztatze ordua, 09:00etan. Jende asko "kuriositatez" joaten da parke itxira autoak ikustera. "Gabiriakoa berezia izaten da, pilotu batzuek auto berriak ekartzen dituzte eta". Enrique Barrenetxea bizkaitarrak, adibidez, auto berria prestatu du aurten, Mitsubishi Evo 9 bat, eta jakin-min handia dago horren bueltan, Del Ciden arabera. Jon Etxeberria legazpiarrak ere iaz hartu zuen Mitsubishi auto berria. "Kilometro gutxi batzuk egin ditut ordutik. Nahi baino gutxiago, dena den. Hala ere, gainerako Mitsubishietatik gertu egotea espero dut. Gozatzea eta bukatzea da kontua".

Lasterketa bera 15:00etan hasiko da. Legazpiko Euskal Herria plazatik Gabiriako Korta jatetxera bitarteko 6,65 kilometroak ahalik eta azkarren egitea dute pilotuek helburu. Hiru aldiz egingo beharko dute ibilbidea. 19:00ak inguruan bukatuko da lasterketa, eta 19:30ak aldera sari banaketa egingo dute Legazpiko plazan. Lasterketa polita espero dute antolatzaileek. Del Cidek dioenez, "BMWen ikusgarritasuna eta Mitsubishien eraginkortasuna" aurrez aurre jarriko dira.

Lasterketa bakoitza ezaugarri desberdinekoa izaten da, eta, Del Cidek dioenez, Gabiriakoa "egutegiko proba ikusgarrienetako bat da", ibilbideak gora eta behera egiten baitu. Hala, auto txikiek ere aukera izaten dute. Gogorarazi duenez, Egoitz Mujikak, adibidez, Saxo markako autoarekin egin zuen denborarik azkarrena iaz. "Ñañarriko igoeran, adibidez, errepidea zabalagoa da, eta auto handia izateak badu abantaila. Baina Gabirian ez hainbeste".

Segurtasun neurriak

Abiadurak berekin dakar arriskua; bai pilotuentzat, eta baita ikusleentzat ere. Era horretan, antolatzaileek hainbat gomendio egiten dizkiete bertaratzen diren zaleei. Batetik, aparkalekuei dagokienez, Ormaiztegitik Gabiriara doan errepideko bide bat aparkalekutarako egokituko dute, 10:00etatik aurrera. Legazpitik Gabiriara doan bidea ere ordu horretan itxiko dute autoentzat, eta "guztiz debekatuta dago rallysprintaren ibilbidean aparkatzea". Mendia "ahalik eta garbien" uzteko eta surik ez pizteko deia ere egin dute antolatzaileek.

Igandean hasi eta irailaren 19ra bitartean, Hego Euskal Herrian bederatzi rallysprint proba jokatuko dira. Gipuzkoan jokatuko dira gehienak, sei. Aurten, azkeneko bost urteko etenaren ondoren, Azkoitiko proba berreskuratuko dute. Beste bi proba, Bizkaikoak, datarik gabe daude oraingoz. "Denboraldia luzatzeko polita litzateke proba gehiago egotea urri aldean".

Hilabete eskas falta da Korrika Ordiziara iristeko, baina euskaltzale petodunak kalera irten dira dagoeneko. Euskaltegiaren bueltan dabiltza asteazken arratsaldez; euria atertu gabe ari du, baina esperotakoa zen: plastifikatutako petoak prestatzen ari dira euskara ikasleak, Bertso Korrika hasi aurretik.

Sarrera alboko gelan dira Begoña Garcia, Xanti Zurutuza, Txaro Hurtado eta Marisa Presa. Euskaltegiko ikasleak dira, eta, gelakideekin batera, bertsolaritza lantzen aritu dira klasean, Bertso Korrikaren atariko. Errimak, gaiak eta doinuak jorratu dituzte. "Erraz eta gustura" moldatu dira errimak osatzen, Ainhoa Mujika bertsolariak proposatutako ariketen bidetik. "Korrika hitza arbelean jarri, eta ika-rekin bukatzen diren hitzak bota behar zituzten, bete arte. Eta lortu dute", dio albotik Lorea Iparragirre AEK-ko irakasleak. Hogei bat lagun elkartu dira lanketan; horietako batzuentzat, ikasitakoa ez da guztiz berria: "Koplak egin izan ditugu. Adibidez, klasekide bati kopla bat egin genion hemendik joan zenean", dio Hurtadok.

Euskaltegitik kanpo ere, euskara egunerokoan dute, baita bertsoak ere. Gustuko dute bertso saioetara joatea, eta AEKn ikasitakoa lagungarria zaie ulermenerako, Presak kontatu duenez: "Hasieran agian ez nuen dena ulertzen, baina orain jada bai, eta gustura joaten naiz". Bat dator harekin Garcia; hala ere, bertsolaritza "polita" izan arren "zaila" dela iruditzen zaio.

Hutsetik hasi ziren euskaltegian, "euskaraz bizi nahi" zutelako. Batzuek bizpahiru urte daramatzate; beste batzuek, Garciaren kasuan bezala, duela urte asko hasitakoak dira, baina sartu-irtenak eginez aritu dira. Aurrerantzean ere, ikasten jarraitzeko asmoa dute: "Euskaltegira etortzen edo Mintzalagunaren bidez, baina jarraituko dut".

Ikasten ez ezik, gaiak prestatzen ere aritu dira Bertso Korrikarako, "bertso animatuak" izateko. Eta iritsi da hasteko ordua. Asteazkeneroko pintxo potea aprobetxatuz, lehen mokadua euskaltegian hartu, eta atarira irten dira, Ordiziako tabernetatik ibilbidea egiteko. Bertsolariak ere prest daude. Gabiriako eta Zumarraga-Urretxuko hiruna bertsolari aurrez aurre jarri dira: Beñat Torres, Maialen Akizu eta Asier Sasieta batetik; eta Jokin Murua, Aratz Igartzabal eta Mikel Asurabarrena bestetik. II. Atera herri arteko txapelketako finalean bi taldeok lehiatu ziren, eta ordukoari buelta emateko gogoz dira gabiriarrak. Irabazteko, ordea, entzuleak hasieratik "poltsikoratu" beharko dituztela ohartarazi die Mujika saioaren gidariak: gai-jartzaile izatearekin batera, epaile izatea ere tokatu zaie bertaratutakoei. Bertso sorta bakoitzaren ondoren, besoa altxatu beharko dute gustukoenaren alde; amaierako puntuaketak erabakiko du irabazlea.

Euskara ikasleei erreferentzia eginez egin du agurra Sasietak: "Euskaltegira etorri eta / hau bai talde potentea / peto ta guzti / a ze kuadrilla / badago borondatea". Euskara ikasteak "mila eta bat problema" dituela onartu dute bertsolariek, baina ahalegin horri eusteko deia egin diete: "Zuek bezalakoak behar ditu euskarak".

Euskaltegi kanpoan agurrak botata, tren geltokirantz egin du bidea Bertso Korrikak. Han, euskaldunekin ligatu nahi duten bi ikasleren rolean jarri dituzte Sasieta eta Murua. Ligatu ezinda, Madrilera joatea proposatu du Muruak; Cadiz edo Almeriara joatea ere buruan izan du Sasietak, baina gertuago geratzea erabaki dute azkenean, eta bertso eskolan izena ematekotan dira: "Esan didate bertsolariek tope ligatzen dutela". Jarraian, euskaltegiko ikasleek jarritako zortzi errima "gaiztori" aurre egin behar izan diete Igartzabalek eta Akizuk. Luze jo du pintxo poteak, eta bertso saioak Korrikari pasatu dio lekukoa. Martxoaren 23an euskahaldun izango da Ordizia.

Halloween gauean bere tabernan antolatu zuen festan sartu zidan Benek ontzitxoa berokiko patrikan. "LSD likidoa da, ondo pasa!" esan, eta lankidearekin metro bateko pitxer erraldoi batean edabe bitxi bat prestatzen hasi zen, kolore biziko edukidun botila andana bertara nahastuta. "Galanta sartu nahi izan zidak tipoak gaur ere ontzitxoaren kontuarekin!" pentsatu, eta ahal zuenerako beste Rollberg gorri bat eskatu nion.

Astebete edo pasatu zen berokia berriz jantzi eta patrikan zerbait ahazturik nuela konturatu nintzenerako. Bitxia zen ontzitxoa. Gardena, gaztaina baten tamainakoa, gomazko estalki batekin. Barrukoa Benek tabernan sortu ohi dituen txupito zoroetako bat izango zela imajinatu nuen. Baditu, adibidez, sexuarekin lotutako gaixotasunen izenekin bataiatutako asko: klamidiak edo gonorreak edan izan ditut Benen tabernan.

Gomazko estalkia kendu nion ontzitxoari, eta usaintzearekin argi ondorioztatu nuen, ordea, alkoholik ez zuela edukiak. "Ezin du izan!" batekin, ordenagailura jo nuen. LSDa kartoitxo txikietan zetorrela uste, eta bertsio likidorik ere ba ote zegoen jakin nahi izan nuen. Baietz irakurtzeak, eta erabiltzaile askok Benena bezalako ontzitxoetan urarekin nahastua gordetzen zutela jakiteak ez ninduen batere lasaitu.

Legezko zein legez kanpoko substantzia psikotropikoekin benetako jakingura du Benek, eta ludikoa bezain enpirikoa den jarrerarekin frogatzen du eskuetan erortzen zaion edozer. Frantziarra izanda ere, ostatu berria zabaldu zuenerako Berlingo soto ezkutuenetan destilatzen diren baimenik gabeko likore frikienak barra atzeko armairutxoan ezkutatuta zituen. Tabernari batek bere lanbidea horrenbeste maitatzeak ezin du sanoa izan, nik uste.

Ontzitxoak hilabeteak daramatza logelako apalean, argi pornografiko samarra ematen duen lanpara morearen alboan. LSDa denik sinetsi ez, baina tragoxka emateko ausardiarik ere ez dut bildu. Eta Benen tabernak hiri erdian kokatuta ere izkina guztietatik urruti egotearen ezaugarri miragarria duenez, ezin izan naiz bertaratu barruan zer demontre dagoen galdetzeko.

Azkenean, joan zen ostiral gauean ikusi genuen elkar, etxe alboko kaleko diskotekan. Lanak bukatuta omen zen Ben. Ni, berriz, Laurarenean afaltzetik nentorren; berandu zen, eta ardoarekin goizegi hasia nintzen. Ontzitxoko likido gardena LSDa zen galdetu nion zuzenean, eta algara batean lehertu zen bera. "Hala balitz eman egingo nizukeela uste al duzu ala?" esatearekin Rollberg gorri bat eskatu zidan, berean bezala han ere kañeroan daukate garagardo bikain hori.

Ordurako, diskotekan kabitu ez, eta etxerakoak nola egin nituen ez dut gogoan. Biharamunean, oso berandu oheratu nintzela egiaztatzeak harritu ninduen —goizeko zortzietan ziento bat whatsapp lotsagarri bidaliak nituen—. Gaua zen berriro esnatzerako, eta ajea ari zuen goian-behean. Baina kaskoko mina baino, nire burua espazioan flotatzen sumatzen nuen, logelatik milaka kilometrora.

Apalera begiratu, eta ontzitxoa erdi hutsik zegoela ikusi nuen orduan. Benekin serio hitz egin beharra daukat.

Hasi aurretik, marka hautsi du aurtengo Lilatoiak. 3.870 emakumek eman dute izena igandeko lasterketarako, inoiz baino lagun gehiagok. Dortsalak agortuta zeuden lasterketa izan baino 15 egun lehenago. Berdintasuna aldarri, korrikalariak 11:00etan aterako dira Donostiako Bulebarretik, bost kilometroko bidea egiteko. Patinatzaileak, berriz, bost minutu lehenago. Emakumeen Etxeko batukadak eta musika eskolako txaranga eta txistuek girotuko dute ibilbidea.

Lasterketak 26. aldia du aurten. Lehen aldiz, Donostiako Atletiko elkartea arduratu da antolaketaz; hala ere, aurreko 25 aldietako filosofiari eutsi dio: soilik emakumeentzako lasterketa izango da, ibilbidea motzekoa eta "oso bisuala" —Donostiako erdigunetik eta Grosetik igaroko da—.

Eskola konbentzionalak haurren erritmoa eta emozioak ez dituela kontuan hartzen iruditzen zaio Maider Ugarteri (Pasaia, 1991). Ikasle garaia "aulkian eserita" eta "jolas denbora noiz iritsiko zain" igaro zuela gogoratzen du, eta bestelako hezkuntza es...

Andoni Egaña bertsolariak eta Xabier Lizaso piano jotzaileak Garai hura gara ikuskizuna aurkeztuko dute Villabonan. Emanaldiaren bidez, XVIII. mendeko eta XIX.aren hasierako kultur joeren berri eman nahi dute: Europan, Euskal Herrian, Gipuzkoan, Amezketan… kultura nola bizi zen. Hori guztia zenbait sorkuntza adierazpenen bitartez egingo dute: Egañak, batetik, Pernando Amezketarraren bertsoak eta bere garaiko beste hainbatenak eskainiko ditu; Lizasok, bestetik, zenbait musikagileren obrak interpretatuko ditu. Mikel Mariskal da ikuskizunaren zuzendaria. Bertsoz eta musikaz gozatzeko aukeraz gain, iraganean murgiltzeko aukera ezin hobea dela iritzi dio.

Ez da Egañak eta Lizasok elkarrekin lan egiten duten lehen aldia. Aurretik, Bi arreba emanaldia eskaintzen aritu dira herriz herri. Chopin piano jotzailea eta Frantzisko Petrirena Rekondo Xenpelar bertsolaria dira lan horretan ardatz.

Komedia eta drama uztartzen ditu Iñake Irastorza, Ana Elordi eta Ramon Agirreren azken lanak. Sarak (Elordi) gustuko duen etxea topatuko du: merkea da, zabala, eta ikuspegi ederrak ditu. Eskaintza, ordea, ez da hain perfektua izango. Sarari "enbarazu" egingo dion osagarri bat du: Lola, etxearen jabea (Irastorza). Adineko emakume bat da, eta hil arte etxe horretan bizitzeko baldintza jarri du. Hala ere, Sarak etxea erosi eta itxarotea erabakiko du. Baina etxea libre geratuko den eguna ez da iritsiko, eta egoera geroz eta jasangaitzagoa bilakatuko da.

Benetako gertaera batean oinarrituta dago antzezlana. Zehazki, Juan Carlos Rubio obraren idazleari gertatutakoa du oinarri. Benetan irakurri zuen etxebizitza apopilo eta guzti saltzen zutela zioen iragarkia. Begoña Bilbaok zuzendu du Txalo ekoizpen etxearen antzezlana; testuaren itzulpena, berriz, Aitziber Garmendiak egin du.

BISITAK EMAKUMEEN ETXERADonostiako Emakumeen Etxeak batez beste 2.794 erabiltzaile izan zituen iaz; 33.521, urte osoan. Emakumeentzat "erreferente" bilakatu dela adierazi du udalak. Azaroan bost urte beteko dira ireki zutenetik, eta hori ospatzeko, ek...