GIPUZKOAKO HITZA

Tolosaldeko herrien artean lehen aldiz jokatuko da bat-bateko kantuaren lehia; hamar herri, 11 talde, 33 bertsolari. Harituz bertsozaleen elkarguneak antolatuta, sekula plazan aritu ez direnei aukera emango diete saio informaletan parte hartzeko, eta gaur abiaraziko dute guztia, Alegian. Bertako taldearen eta Villabonakoaren arteko lehia izango da, Ixkiña tabernan, 22:30etik aurrera.

Harituz-eko Oihana Iguaranek eta Mikel Artolak azaldu dutenez, elkargunea sortu zenez geroztik, eskualdean saioak edo halakoak antolatzeko behar hori sentitu izan dute: "Onerako edo txarrerako, txapelketa da oihartzun gehien hartzen duena, eta hortik jaio da herri arteko txapelketa hau".

Ostiralean bertan hasita, apirilaren 11ra bitarte izango da lagun arteko bertso lehiaren egitasmoa. Kanporaketa fasea izango da lehenik: "Zozketa bidez erabaki ditugu kanporaketen herriak, eta talde bakoitzak askatasuna izango du saioa bere herrian nahi duen erara antolatzeko. Izan ere, Harituz-en helburuetako bat indarrak batzea den modu berean, herri bakoitzari bere esparrua ere utzi nahi diogu". Horrela, Alegia, Villabona, Andoain, Larraul, Altzo, Berastegi, Zizurkil, Tolosa, Amasa eta Anoetako taldeek izango dute ordezkaritza herri arteko lehen txapelketan.

Larraulgoa, berriz, afari formatuan prestatu dute, eta 21:00etan jarri dute ordua herriko ostatuan. Bigarren kanporaketa horretan Larraulgo taldea Andoaingoaren aurka ariko da, eta afarirako txartelak ostatuan bertan eskuratu ahal izango dira, hamabost euroren truke; haurrek, berriz, bederatzi euro ordaindu beharko dute.

Saioen funtzionamenduari dagokionez, dinamika berezia prestatu du Harituz-ek, publikoaren gozamenerako eta saio ereduari kolore berriak emateko: "Talde bakoitzean, oreka mantentze aldera, bertsotan pixka bat egiten duen norbait bada, plazetan lehenago ere aritutako norbait. Horren babesean, ordea, beste bi ariko dira, hainbesteko esperientziarik ez dutenak. Horrela, gai-jartzaileak proposatuko dizkien ariketak beren artean banatu eta kudeatu beharko dituzte, bertsolari bakoitzaren abileziak eta gabeziak kontuan hartuta. Konbinazio interesgarriak sortuko direla uste dut", dio Iguaranek.

Parte hartuko duten 33 bertsolari horiek txapelketaren "erakusleihoan" egongo dira, baina, horiekin batera, azpiegitura nahiz antolakuntza lanen ardura izango duen talde handi bat arituko da, buru-belarri, lanean. Lehen fasean bakarrik, bederatzi edo hamar kanporaketa inguru izango dira, eta horiek prestatzeko jende asko beharko dutela nabarmendu dute Harituz-eko kideek.

Bide beretik, saiorik ezin da egin gairik gabe, eta gai-jartzaile taldea lanean ari da jada; hor ere, eskualde izaerari eutsiz eta herri guztien ordezkaritza zainduz, taldea sortu den herri bakoitzeko lagun bat ari da gaiak jorratzeko lantaldean: "Horrez gain, saioetan bertan gaiak esatari moduan jarriko dituen jendea ere izango da", azaldu dute. Sekula plazan abestu ez duten hainbat bertsolarik lehen aldiz abestuko dute jendaurrean, eta lehen aldi hori eskaintzeko helburuz ere prestatu dute herri artekoa.

Festa, bertsoen gainetik

Iguaranek Beterriko txapelketa ekarri du gogora: "Lehen, Beterriko txapelketa egiten zen inguru honetan, eta oso estimatua zen. Guk horrelako zerbait bultzatu nahi genuen, baina eskualdeko jendeari aukera emanez". Horrela, eskualdean lagunartean bertsotarako dagoen joera indargunetzat hartu dute, txapelketa antolatzeko: "Hemen, zorionez, parrandetan-eta badago bertsotan egiteko kultura hori; jende askok egiten du bertsotan, baina gero ez dira ausartzen modu ofizialean kantatzera. Jende hori guregana ekarri eta animatu nahi izan dugu, eta meritu handia dute, gainera".

Bertso saio ofizialek izaten duten kutsu serioa alde batera utzi, eta Anoetako gaztetxeko finalera ez ezik, kanporaketa guztietara ere festa giroa eraman nahi dute Harituz-eko antolatzaileek. Helburu horri begira, bertso aleak epaitzeko modua ere ez da betikoa izango. "Nahiko subjektiboa izango da, eta plazan sekula aritu ez den batek bi poto eginda ere, oso bertso ona bota baldin badu eta jendearengana iritsi baldin bada, finalean izateko aukera izango du ziur aski", dio Iguaranek.

Epaitzeko bide horiek, beraz, publikoan zenbait boto bilduz erabiliko dituzte, eta "saioak nahiko irekiak izango dira, entzuleek erabakiko baitute guztia". Finean, txapelketa irabazten duen taldea teknikoki onena izan beharrean, publikoarengana gehien gerturatzen dena izango da, Iguaranen ustez.

Euskal Herrian, familia giroan zein lagunartean, gutxi dira hordago eta mus hitzak entzun gabeak. Eta musean bakarka jokatu ezin denez, joko hori beti izan da jendea batzeko lokarri. Euskal Herriko Mus Txapelketak, elkartzeko nahia ardatz hartuta, euskaldunak batzeko darabil musa, eta, zinez, korapilo sendoak egiteko gai izan dira, egun, txapelketako mahaiaren bueltan, Euskal Herriko zazpi herrialdeetako euskaldunez osatutako familia handia ari baita jokoan. Bihar, hain justu, Gipuzkoako Txapelketako finala jokatuko da Orion.

Euskal Herriko Mus Txapelketaren seigarren edizioa da aurtengoa; alabaina, egungo txapelketaren aurrekaria zenbait urte lehenagokoa da. 2002an hasi zen Segurako Iparra-Hegoa elkartea Euskal Herriko Mus Txapelketa antolatzen. Lehen txapelketa hura gaur egungoa baino xumeagoa bazen ere, orduan oinarri zituen balioei eusten die oraindik.

Xabier Albizu segurarrak ondo baino hobeto gogoratzen ditu lehen pauso haiek: "Iparra-Hegoan iparraldeko jendea ere bada, eta horiek musaren bidez zazpi herrialdeetako jendea elkarrekin jokoan jartzea planteatu zuten". Hain zuzen ere, Gerard Urrutia urruñarrak proposatu zuen hori. Albizuren hitzetan, "nahiko sinbolikoa zen hura, eta azpiegitura ez zen oso handia. Parte hartzaileak ere ez ziren orain bezainbeste. Gaur egun, 2.000 partaide inguru izaten dira, baina, orduan, kopuru horren laurdenak parte hartzen zuen".

Garai hartan, Orreaga fundazioak Nafarroan antolatzen zuen mus txapelketa bat. Gerora, fundazio horrek Bai Euskal Herriari dinamikarekin eta Iparra-Hegoarekin bat egin zuen; eta hiru elkarteen artean, Euskal Herri osoko muslariak biltzeko gunea sortzeko konpromisoa hartu zuten. Urrutiak planteatu bezala, zazpi herrialdeetako muslariak herri gisa aritzeko eta lotzeko egitasmo txiki bat zabaltzeko ardura hartu zuten.

Hala hasi ziren gaur egun hainbeste muslari biltzen dituen mahai handiari forma ematen. Gerora, Euskal Herriko mus federazioa eratu zuten hiruren artean. Harrezkero, federazio hori arduratzen da txapelketa antolatzeaz, eta bistan da lanak ondo egin dituztela, urtez urte arrakastatsuagoa bilakatzen ari baita.

"Batasun nahia"

Askok hala pentsa balezake ere, Euskal Herriko Mus Txapelketa ez zen inoiz kartetan aritzeko bilgune soila izan, beti izan zuen bestelako helbururik. Hori dela eta, jendeak parte hartzea beharrezkoa eta pozgarria den arren, kopuruari garrantzia kentzen dio Albizuk, eta horren guztiaren azpian dagoen "batasun nahia" nabarmendu du. Izan ere, haren hitzetan, txapelketaren benetako helburua "musaren inguruan Euskal Herriko zazpi herrialdeetako jendea elkartzea da, gero 2.000 edo 4.000 izan parte hartzaileak, hori bigarren mailako kontua da".

Xedea hasieratik izan zuten oso argi, baita hori lortzeko baliabidea ere: musa. Litekeena da, ordea, muslaria ez denak galdetzea zergatik aukeratu zuten musa. "Gerard Urrutiak, muslaria bera, musa jatorri euskalduna duen jokoa dela nabarmentzen zuen; gero esportatu dena, tartean, diasporara, gure aurrekoek kanpora joan behar izan zutenean. Herrialde horietan eta iparraldean asko jokatzen dela zioen; beraz, zergatik ez erabili joko hori gure asmoa gauzatzeko?", dio Albizuk.

Txapelketaren egitura

Nazio mailako txapelketa izanik, nahitaezkoa da ondo egituratzea. Hori dela eta, Euskal Herriko Mus Txapelketa hiru fasetan egituratua dago.

Lehena herrietako fasea da. Gipuzkoaren kasuan, 75 bat herrik parte hartu dute aurten. Herrietako lehian ez da sari berezirik izaten: "Herri bakoitzean tabernariek edota dendariek zerbait eman dezakete, baina antolakuntzaren aldetik ez da saririk izaten; bai, ordea, partaide guztientzat ardo botila bana".

Bigarren fasea herrialdeetakoa izaten da, eta fase horretan aurrekoan onenak izan direnak lehiatzen dira. Fase horretan ere ez da dirutan saririk izaten, baina aurrekoan ez bezala, sari sinbolikoak izaten dira, hala nola txapelketarako bereziki egindako garaikurrak eta txapelak.

Azkenik, final nagusian lehiatzen dira sailkatuak, eta han, sari handiak izaten dituzte. Irabazleek 3.000 euro eta Kariberako bidaia jasotzen dute. Txapeldunordeek, 1.500 euro eta Kanariar Uharteetarako bidaia, eta hirugarren sailkatuek, 750 euro eta asteburuko egonaldia Atxaspi hotelean (Lesaka). Horiek ez ezik, bosgarren postutik hamaseigarrenera bitartekoak ere saritzen dituzte.

Arestian esan bezala, hasieran, Iparra-Hegoa elkarteak antolatzen zuen txapelketa. Horregatik, garai hartan, hainbat urtetan Seguran jokatu izan zen final nagusia. Orain, ordea, ez da urtero leku berean izaten. Aurtengoa martxoaren 8an izango da, eta Nafarroa Beherean jokatuko da, Heletan.

Lekuan lekuko ohiturak

Hamabi urte igaro dira, baina oraindik bizirik dirau Iparra-Hegoa elkarteko kideek zazpi herrialdeetako euskaldunak biltzeko xedez abian jarri zuten mus txapelketaren ametsak, eta tinko, gainera; nahiz eta, noski, egitasmo gehienetan gertatzen den moduan, zenbait "eztabaidatxo" ere izan dituzten. "Adibidez, musean lau erregerekin edo zortzirekin jokatu. Araban eta Bizkaian zortzirekin asko jokatzen da, eta iparraldean, berriz, ez dute inoiz zortzirekin jokatzen. Hori ikusirik, herrietako fasean ohitura duten bezala jokatzea erabaki zen, laurekin zein zortzirekin; baina herrialdeko fasean eta final nagusian, laurekin".

Hizkuntzak ere sortzen ditu batzuetan egoera bitxiak: "Arazo txiki batzuk izaten dira batzuetan hizkuntzarekin, denek ez baitakite euskaraz". Baina arazo horiek ez dute buruhauste handirik eragiten; izan ere, Albizuren hitzetan, musak baditu konponbideak: "Musean imintzioak ere erabiltzen dira, baita hizkuntza internazionala ere; beraz, beste komunikazio mota batekin konpontzen dira arazoak", zehaztu du. Zailtasun txiki horiek ez dute eragozpenik eragiten parte hartzaileen artean, eta Albizuk argi dauka esperientzia ederra dela txapelketakoa. Horrenbestez, muslariak parte hartzera animatzen ditu: "Merezi du esperientzia honetan parte hartzea. Mus jokoarekin jokalari bakoitzak, apalki bada ere, Euskal Herria osatzen laguntzen du". Horrez gain, "esperientzia bikaina da herrialdeko final batera edota final nagusi batera joatea, horretarako egun osoa hartuta".

Bestalde, Albizuren iritziz, "ohiko mus txapelketak azkarrak dira. Horietan, sarrera kopuru jakin bat izaten da, partaide kopuru zehatza, eta bukaeran irabazleek diru jakin bat jasotzen dute, eta akabo". Haien filosofia bestelakoa da: "Ez da hori, ez da diruarena; txapelketan parte hartzen duenak ekarpena egiten dio hain gurea den joko honi, eta zaletasun bera duen Euskal Herriko jendea ezagutzeko aukera izaten du".

Iparraldeko eta hegoaldeko euskaldunen batzeko nahiak bultzatuta jaio zen txapelketa mahai txiki baten bueltan, 2002. urtean. Harrezkero, mahaia hazi eta aldatu egin da, eta gero eta gehiago biltzen dira bertara. Baina ezbairik gabe, Albizuk adierazi bezala, aulki kopuruaz harago, garrantzitsuena mahaiaren inguruan biltzen den familia da, "zazpi herrialdeetatik etorritako senideez osatutako familia bateratua".

Bihar zortzi bilduko dira Fiareko Gipuzkoako taldeak Donostiako Ernest Lluch kultur etxean, 10:00etan. 2013ko zifren errepasoa egin, eta aurtengo bazkidetza helburuak ezarriko dituzte. "Horrez gain, Italiako kooperatibarekin egin beharreko integrazio ...

Bihar jokatuko da Euskal Herriko Mus Txapelketako Gipuzkoako finala, Orion, eta 120 bikote inguru elkartuko dira bertan. Kilometroak festaren aitzakian antolatu dute Orion finala.

Baserriz baserri, albaitari lanean aritzen da Pello Etxebeste duela 26 urtetik (Pasaia, 1961). Jaiotzez Pasai Donibanekoa bada ere, Tolosan bizi da hainbat urtez. Bere senitarteko baten bideari jarraituz ekin zion ogibideari. "Nire koinatuarekin proba...

Hizkuntza bat behar bezala ikasteko prozesuan, hark ezkutatzen dituen ñabardurak eta zehaztasun bereziak maitatzea eta mimatzea oso lagungarria da. Ingelesaren kasuan, kontzeptu konplexu bat esamolde bakar batekin hiztegiratzeko gaitasuna inbidiagarria iruditzen zait. Horietako bat baino gehiago inguruko gertaerak azaltzeko erabili ohi ditut. Eusnobismotik oso urrun eta modu original eta bakanean, noski. Nire joskera kuttunena, beharbada, deal-breaker izenekoa da.

Errealitate edo egoera konplexu bat zapuzten duten xehetasun ziztrinak dira deal-breaker-ak. Itxuraz inongo garrantzirik gabeak, arinak, baina balantzaren beste aldean dauden mila argudio astunek baino pisu handiagoa izaten dutenak azkenean. Harreman batean, deal-breaker-a izan daiteke gure bikotekideak erretzeari ekitea; taberna batean gertatutako ika-mikan, manera txarrekin ahotsa goratzea; edo, nik zer dakit ba, egun batetik bestera EAJko militante txartela ateratzea. Irrazional samarrak eta apetatsuak dira deal-breaker-ak. Horrek egiten ditu hain erakargarri.

Artikulu edo liburu bat edo blogen bateko sarrera irakurtzen hasitakoan, adibidez, interes guztia galdu ohi dut datu oker bat topatu bezain pronto. Euskal nobelagile ezagun baten azken alea bukatu ezinik nabil, lehen ehun orrialdeetan bi hanka sartze koskor topatu eta gero. Haiekin estropezu egin arte bizi-bizi nindoan, benetan gozatzen ari nintzen. Deal-breaker-aren ondoren, ez dut uste sekula berak publikatutakoei sekula berriz kasu egingo diedanik. Alergia baten oso antzekoa baita azaldu nahian ari naizen errealitate hau. Saihetsezina, eta gehienetan, sendatu ezinezkoa.

Antzemanda eta sailkatuta dauzkadan deal-breaker guztien artean, bada bereziki ezordukoa suertatu izan zaidan bat. Erreakzio guztiz matxista bada ere, zakar hitz egiten duten neskengan interes guztia galtzen dut, automatikoki, nik neuk kamioilari mexikar batek baino birao gehiago erabiltzen baditut ere. Lehengo batean, taberna kuttunean —aupa Laidak!— saioan ari nintzen piercing-dun sudur baten jabearekin, eta guztia nahiko ondo bideratuta zihoala iruditzen ari zitzaidan. Ez dakit zer egitea "alutik" ez zitzaiola irteten bota zuen halako batean, eta nire berotasunak pare bat segundo hamarren behar izan zituen itzaltzeko. Bere begi berdeak eta gorputz estu eta sexia ikusezin bihurtu ziren, eta ez dakit zein aitzakia baldar baliatuta, hanka egin nuen handik.

Deal-breaker-ak printzipioak baino askoz interesgarriagoak dira. Haien mantenuak ez du koherentziarik eskatzen, eta izan daitezke zentzugabeak eta iraingarriak. Ni oso gustura nago, oro har, nireekin, mila jarrera onartezin zuritu ditzakedalako "badakit huskeria dela, baina bulkada geldiezina eragiten dit betitik, nahi banuke ere ezingo nuke saihestu, pikutara dena" esanda. Nazkante konpletoa izateko beste modu berri eta moderno bat erakutsi dizudalakoan, agur, irakurle.

Joseba Tapia Tximela kapitainaren izarrak disko berria aurkezten ari da herriz herri. Asteburu honetan bi lekutan izango da haren musikaz gozatzeko aukera: Errenterian —gaur, 19:00etan, Niessen aretoan— eta Usurbilen —igandean, 19:00etan, Sutegi aretoan—. Disko berriko hemezortzi kantuak gitarrarekin sortu ditu, eta Luis Fernandezen txeloa izan du lagun. Zuzeneko emankizunetan ere biak igoko dira oholtza gainera. 36ko gerran Eusko Gudarostean aritutako Luis Rezola AranaTximela kapitainarenak dira kantuetako hitzak. Tapiak musika jarri die hark 1937an Duesoko kartzelan (Espainia) preso zegoela idatzitako bertso eta poemei.

Eusko Jaurlaritzak duela bi urte eman zion Fiareri Ignacio Ellakuria Garapenerako Lankidetza Saria. Patxi Lopez orduko lehendakariak nabarmendu zuen "espekulazioan eta elkartasunik ezean oinarritutako merkatu politiken kontrako bidea" hartu izana. Per...

Irungo Alkatea auzoetan egitasmoa; Azpeitiko Denon artean; Mutrikuko Mutriku 2022; Oñatiko Herri Jorran proiektua; Donostiako Ttipi-ttapa; Abaltzisketako Parte hartzea indartzen. Horiek dira Herritarrekin liburuan jasotako esperientzietako batzuk. Azken bi urteotan Gipuzkoako 62 herritan egindako 137 parte hartzeko prozesu bildu ditu Imanol Azkue idazleak (Zumaia, 1965). Legegintzaldi honetan parte hartzearen kultura sustatzen egindako lanaren “erradiografia bat” da Herritarrekin. Astelehenean aurkeztu zuten,...