GIPUZKOAKO HITZA

Autobus geltokietara joango dira aldundiaren teknikariak, garraio horren erabiltzaileen iritziak zuzenean jasotzeko asmoz. Jadanik egin dituzte batzuk, Usurbilen adibidez, baina gehiago ere egingo dituzte datozen egunetan. Honako hauek baieztatu dituz...

• Lehen seihilekoan Fagor Etxetresnek izandako galera, milioi eurotan. Iaz epe berean izandako galeren halako hiru izan du aurten. Maiatzean Mondragoneko kooperatibek enpresa laguntzeko sortutako 70 milioi euroko funtsa ez da nahikoa izan egoerari aurre egiteko.

Pilota talde egokitua sortzea izan da Mindara elkartearen lehen helburua. Horren atzean dagoen helburua, berriz, pilota talde egokituan ari diren lau kirolariak zein atzetik etorriko direnak, etorkizunean, orain martxan dauden kirol elkarteetan txerta...

Foru aurrekontuetako 500.000 euro zertan inbertitu beharko liratekeen erabakitzeko prozesua ere martxan da. Urolako bost herri aukeratu dituzte, eta horietako biztanleak izango dira proba aitzindari horretako parte hartzaileak: Azkoitia, Azpeitia, Bei...

Umorezko antzerkiaPasaiaPasaiako Umorezko Antzerki Jardunaldiek ibilbide luzea dute dagoeneko. Aurten, 32. aldiz ospatuko dute, eta ohi bezala, bi asteburuko iraupena izango du. Adin guztietako publikoarentzako antzezlanak taularatuko dituzte.Iragan a...

Elkar entzuteko gunea sortzen etxean; liburuak eta kontutxoak lagun tailerra egingo du bihar Pello Añorgak (Oiartzun, 1956) Ataunen. Errenterian aritua da jada, eta udaberrian Donostian izango da. Aspaldi dabil umeei ipuinak kontatzen, eta, denboraren poderioz, hainbat hutsune antzeman ditu: "Konturatu naiz oinarrizkoak diren gauza batzuk azaldu behar direla". Tailer horietan, zenbait estrategia jartzen ditu gurasoen eta irakasleen eskura. Mondragon Unibertsitateko Eskoriatzako Irakasle Eskolan irakasle izango direnei kontatzen eta entzuten die. Idatzi ere egiten du. Elkar entzuteko espazioen fabrikan lan egiten du Añorgak.

Nola eraikitzen da elkar entzuteko espazio bat?

Ipuina kontatu nahi baduzu, lehenengo eta behin, espazio bat behar duzu. Guztiok daukagu familia gune bat etxean, baina izugarrizko arazoak ditugu; abiada bizian goaz, estresatuak gaude, denboraren aurka gabiltza... Komunikatzeko, ostera, ezin gara denboraren aurka joan; denbora hartu behar dugu. Egun, espazio hau bortxatuta, zulatuta, artesituta dago. Gizarte honek kontsumitu eta kontsumitu behar dugula erakusten digu, eta, azkenean, ahituta gaude. Baina intimitatea partekatzeko espazio hori zaindu beharrean gaude, bestela nork zainduko du?

Espazio horretan haurra dago, heldua dago. Besterik zer dago?

Hitza. Kantua, jolasa edota haur folkloretik datorren ikusi makusi hori izan daiteke hitza. Leku horretan liburuak daude. Kontatzeko liburua, haurra hunkituko duena eta gozamena eragingo diona. Ezagupena lortzeko liburua dago, umea ingurumenarekin lotuko duena. Ipuin klasikoak daude, guk asmatzen ditugunak.

Espazioa egon badagoela esan duzu, baina arrakalatuta dagoela. Zarata handia al dago?

Bai, dispertsioa da nagusi. Intoxikatuta dago, kitzikatuta. Leku horretan telebistak "zatoz" esaten dizu, WhatsApp-ek "berehala erantzun" esaten dizu... Espazio hori sortzeko, ezinbestekoa da arreta guztia biltzea. Hitza partekatzen dugunean, edozein familia mota delarik ere, kanpoa eta barrua partekatzen ari gara. Gure onena eskaintzen dugu; dimentsio guztiak garatzen dira, hala maitasuna, nola tristura. Espazio hori babesteko ohiturak sortzea ezinbestekoa da, denbora horrekin sintonizatzeko ohitura, alegia.

Doako ekintza bat deskribatzen ari zara.

Intimitatearena doako espazio bat da, opari bat da; horregatik da espazio espirituala. Gizarte honetan denak prezioa dauka, guztia zerbait lortzeko egiten dugu. Beharbada, gure etxeak itoginak izango ditu, baina babesgune hori sortzen badugu, umea hor ondo sentituko da, sustraituta. Olentzerorena figura arketipikoa da, doakoa, eta oso-oso garrantzitsua da haur bakoitza den bezala onartzen duelako. Lehenengo haurtzaroan, egitura eraiki beharra dago. Ondoren, nerabezaroan arauak urratzeko grina piztuko da, baina egitura badago, buelta egingo du zutabeak dituen nerabeak.

Esan al daiteke espazio horrek umea egituraz hornitzen duela?

Lotura afektiboak sortzen dira. Informazioa emateaz gain, gure emozioak konfiantzaz partekatzeko gunea da. Lehenengo haurtzaroko irudi nagusia etxea da; Hiru txerrikumeak ipuina da horren adibide. Bigarren haurtzaroa bidea da; Hansel eta Gretel, kasurako. Gurasoak ezinbestekoak dira eraikuntza lan horretan.

Horretarako, entzuten jakin behar da, ezta?

Bai, zeure buruari entzuten eta besteei entzuten, ezeren zain egon gabe; haurrak gozatzen duelako, neuk plazera hartzen dudalako, maite zaitudalako. Ez da buruarekin soilik entzun behar, gorputz osoarekin baizik. Orduan, munduari ematen ariko zara, besterik gabe ematen. Eta ozenki esan behar da ekintza horiek beharrezkoak direla; bestela, haur horrek zer egingo du? Pragmatiko hutsa izango da. Haurrak entzuten ikasten badu, ondo erantzungo du, zalantzarik gabe. Erantzun hitzaren barruan entzun hitza dago euskaraz.

Gurasoren bat errudun sentituko da akaso ez duelako halakorik egiten.

Ahal duguna egiten dugu. Tailerretan kontatzeko zailtasunak dituzten gurasoen kezka sumatu dut. Garrantzitsuena, hala ere, maitasunez egindako ekintza izatea da. Maitasunez egiten bada, ahots izorratuenarekin eginda ere, umeari maitasun hori transmitituko diogu. Egia esateko, oso gauza sotila da, sinplea. Gehiegi zigortzen dugu geure burua, eta horrelakoak egiteko denbora hartuz gero, zein ondo sentitzen garen... Gure gizartean kanona oso zorrotza da, zenbat lan hartzen dugun perfektuak izateko. Perfektu hitzak, baina, osatzea esan nahi du. Eta ekintza hori, bere sinpletasunean, perfektua da, elkar osatzen duguako. Profesional batek harria hartu eta zizelkatu egingo du, baina harria berez da ederra.

Ikasgelan ere beharrezkoak al dira espazio horiek?

Gela barruan ipuinak ez dira bakarrik programan daudelako kontatu behar. Liluraz eta maitasunez ere kontatu behar dira, harridura sortzeko, miresgarritasuna eragiteko... Denbora galtzen erakutsi behar diegu, funtziorik gabeko doako ekintzak egiten. Bestela, nolako zientzialariak izango ditugu? Bestela, inork galdetuko al du sagarrak zergatik erortzen ote diren zuhaitzetatik? Poesiak ere ez du ezertarako balio, baina hor dago, eta egon behar du. Etxean zein ikasgelan espazio honetan asko dago egiteko, oso merkaturatuta baitago.

Espazio espirituala da, ezeren zain ez dagoen presentzia behar du, doakoa da. Aurrekoek ez al zituzten horrelako espazioak natural sortzen?

Bai, zer esango lukete egun guri begiratuta? Ene, zenbat tresna dituzten, baina ez dute arnasarik. Txoropitoak dira! Ikastaroak behar dituzte oinarrizkoa ikasteko! Irudikatzen jarrita, esku asko dituen gizaki bat ikusiko luketela uste dut. Esku asko eta buru erraldoia du. Akaso hankarik gabeko gorputza dauka jada. Bularra, tamaina erdikoa. Bi belarri ditu, baina elkar komunikatuta daude eta hitzak sartu ahala aterako dira. Eta nora begira egongo da? Toki guztietara begira dago, baina ez du ezer ere ikusten.

Espazio hau gizaki horren antidotoa izan al daiteke?

Espazio hauek ez dira haurrentzako soilik. Guraso batzuek erlaxatzen direla esaten didate; besteentzako kontakizun bat egiten duzu, eta ekintza horren bitartez besteek ere zuri laguntzen dizute. Alde bietako ekintza da. Liburuak ez dira bakarrik lantzeko: elkarrekin ondo pasatzeko balio dute. Parteka daitezkeen zoriona eta bestelako emozioak sortzen dituzte. Liburuek izateko balio dute.

Hitzek, dena dela, errealitatea ezkutatzeko edo mozorrotzeko ere balio dute, ezta?

Hitzaren atzean irakurtzen jakin behar da; hitzak opakoak dira, itsutu gaitzakete. Poesiaren funtsa, eta artearena ere bai, ezkutuan dagoena azaltzea da, hau da, azala kentzea eta barruan daramana ematea.

Irakasle, ipuin kontalari, idazle... Zer zaren galdetuz gero?

Irakaskuntza utzi nuen ipuinaren bitartez harago joaten nintzelako. Ipuinak kontatzearen eta idaztearen denborak ezberdinak baina osagarriak dira. Lehen, fantasiatik aritzen nintzen gehiago; orain, mundu paralelo batean egongo banintz bezala, imajinazioa erabiltzen dut sustraitzeko, irudiekin errealitatea hobeto irakurtzeko.

"Letretan oinarritutako diskoa" da Eñaut Elorrietaren azken lana. Musikariaren beraren hitzetan, egin duen "diskorik kontzeptual eta literarioena". Izan ere, bereez gain, hainbat idazle eta poetaren poesia lanez baliatu da Deserriko kantak diskoa osatzeko. Haietako batzuek euren azalean bizi izan dute deserri politikoa, Joseba Sarrionandiak eta Joan Oliverrek, kasurako. Beste batzuek deserri poetikoari idatzi diote; tartean dira Mario Benedetti, Harkaitz Cano, edo Bernardo Atxaga. Gai soziala bezain barnekoa den deserria bere egin du Elorrietak, eta gaur, 20:00etan, Donostiako Antzoki Zaharrean erakutsiko du hori.

Zinetik atera bezain pronto, etxera etorri eta aste honetako zutabea idazteari ekin diot. Filmak ez dit halako zirrararik eragin; beraz, garuna fresko eta garbi daukat lanari ekiteko. Gauza batek utzi nau kezkatuta; zortzi bat pertsona baino ez geunden salan. Eta ez da kasualitate soil bat izan; aurreko igandean ere dozena bat besterik ez ginen pantaila erraldoiari begira geundenak. Hilabete eskas da Donostiako Nazioarteko Zinemaldia ospatu genuela, eta aste horretarako denbora gutxian ia pelikula guztietarako sarrerak agortuta zeuden. Salak leporaino beteta, jendea zinefilo aurpegiarekin paseatzen zen kaleetan barrena, kreditazio txartel ditxosozko hori lepotik zintzilik arro-arro eramanez —nik gehienetan poltsoan eramaten dut, lepoan eramateak lotsa ematen didalako—, baina, tira, sokatxo hori zerbaitetarako jarriko zioten ezta? Lepotik eramateko, alegia. Kontuak kontu, Zinemaldiak iraun duen astebete horretan zinemak jendez gainezka ikusi ditut, eta hilabete beranduago lau katu baino ez gara sala honetan gaudenak. Zer gertatu da? Bat-batean beste afizio batzuk sortu zaizkio jendeari? Ikusle fidelaren kreditazioa kentzeak zinerako zaletasuna gutxitzen du agian? Plastiko pusketa batek nola eman ote dezake hainbeste indar!

Ados, agian urte osoan ezin da asteburuero zinera joateko kapritxo hori mantendu, ez dago ekonomia halako arinkerietarako, baina noizean behin sikiera pelikulatxo bat ikus daiteke ezta? Tira, baikorra izango naiz, eta pentsatuko dut azken hiruzpalau aldietako zinema hutsak kasualitate txar bat besterik ez dela izan, eta hurrena joaten naizenean leporaino egongo direla, nire eserlekura iristeko, jada eserita dauden ikusle pila molestatu beharko dudala, aspaldiko garaietan bezala.

Itxuraren gizartean bizi gara; jendaurrean azaltzen dugun aurpegia bakarrik zaintzen dugu askotan, egunero modu ezberdin batean makilatzen dugun aurpegi hori. Argazki kamera digitaletatik itsusi azaltzen garen argazkiak ezabatzen ditugu berehala, eta irudirik politenak erakusten ditugu. Itxura, besterik ez. Gogoratzen naiz kamera digitalik ez zenean, karretea errebelatzen utzi ondoren, argazki horiek jasotzean sentitzen genuen jakin-mina, zer atera ote da? Nola atera ote zen hondartzako argazki hura, eta Kilometroetako haiek? Misterioa galdu dugu; hori bai, gure aurpegirik politena ikusiko dute beti argazki guztietan. Itxura soila, edukia edukirik gabe; farmazialariak "Frenadol laranja zaporeduna" saltzen dizunean bezala —laranja zaporea? Honek ze laranja klase jaten ditu?—. Gauza bat da azaleko izenek diotena, eta bestea barneko izaerak uzten dizun zaporea. Nik ez dut halako gizarterik nahi, azalak, izenak eta mamiak zapore bera izatea nahi dut.

35/02 sumarioko auzipetutako 36 lagunen artean, 372 urteko espetxe zigor eskaerari egingo diote aurre. Zortzi, hamar eta hamabi urteko eskaerak dituzte.