GIPUZKOAKO HITZA

Aldundiak, 2014ko aurrekontuak egiteko, 500.000 euroko diru saila bereiztu du, herritarrek erabaki dezaten zertan inbertitu. Horretan ari dira, parte hartze prozesu baten bidez, urriaz geroztik. Azkoitian, Azpeitian, Beizaman, Errezilen eta Zestoan martxan jarritako proba aitzindaria da; gerora, lurralde osora zabaltzea da asmoa. Bilera irekien, etxeetan banatutako fitxen eta sarearen bidez jaso dituzte ekarpenak, eta hurrengo urratsa lehentasunak finkatzea izango da. Balorazio hori egiteko, datorren asteazkenerako, hilak 6, batzar irekira deitu dute Azkoitiko Elkargunean, 18:30ean.

Jasotako ekarpen guztiak aztertu ostean, guztira, 124 proposameneko zerrenda osatu dute, Arantza Ruiz de Larrinaga diputazioko parte hartze zuzendariak azaldu duenez. Asteazken goizean zerrenda hori aztertu eta proposamenak bereizi zituzten, zegokien administrazio publikoa zein den aztertu eta horren arabera banatzeko: "Departamentu bakoitzeko teknikariek —aurrekontuak egiten ere parte hartzen dutenak— eta politikariek bilera egin zuten, eta ekarpen bakoitza noren eskumena den zehaztu zuten: gurea, Eusko Jaurlaritzarena edo Espainiako Gobernuarena. Udalei dagozkienak ez genituen kendu, eta Azkoitian aztertuko den zerrendan joango dira". Arratsaldean, berriz, eskualde mahaiaren bilera egin zuten, bost herrietako ordezkariekin: proposamenak zein irizpideren arabera lehenetsi erabaki zuten bertan. Datorren asteazkeneko batzarrera bost herrietako biztanleak joan daitezke: "Emandako irizpideen arabera, jendeak proposamenen zerrendatik batzuk lehenetsi beharko ditu, bozketa sistema antzeko baten bidez".

Parte hartze prozesua abiatu aurretik ez zuen aurreikuspenik egin Ruiz de Larrinagak, baina behin zerrenda eskuan duela, egungo egoera sozial eta ekonomikoak isla izan duela uste du: "Alor bakoitzean dauden ekarpenen kopurua ikusita, antzematen da jendea zerk kezkatzen duen: garapen ekonomikoa, ingurumena eta gizarte politikak dira pisu gehien hartu dutenak. Bizi garen testuingurua ikusita, ekarpen logikoak dira". Ruiz de Larrinagaren ustez, atera diren ekarpenek erakutsi dute jendea jabe dela bizi den inguruaren egoeraz eta beharrez, eta, ildo horretan, "zentzuz" jokatu duela.

Eskualde ikuspegia asmo

Hala, asteazkeneko batzarrean proposamen gehien duten alorrekin zerikusia duten proiektuek pisu handiagoa izango dutela aurreikus daiteke, Ruiz de Larrinagaren ustez. Izatez, aldundiak ez du irizpiderik ezarriko, baina saiatuko dira proiektuak ez daitezen herri jakin batean bakarrik zentratu: "Herri mailaz gain, eskualdean egingarriak izan daitezkeen proiektuak ere bultzatu nahi ditugu. Oreka hori zaintzea interesgarria iruditzen zaigu. Hori izango da gure proposamena, baina azken hitza batzarrera azaltzen diren herritarrek izango dute".

Honako hauek dira eskaeretako batzuk: eskualdeko sare ekonomikoa berritzeko plana egitea, tokiko kontsumoa eta berrikuntza teknologikoa sustatzea, hiri hondakinak derrigorrez jasotzeko sistema jartzea, tokiko energiari lehentasuna emanez burujabetza energetikoa lortzeko plana egitea, etorkinak integratzeko harrera ikastaroak ematea, gazte ezinduentzat aisialdi programak osatzea eta hirugarren adinekoentzat zerbitzuak eskaintzeko kooperatiben aukerak aztertzea. Horrez gain, hainbat eskaera izan dituzte haur eta gazteentzako politikek eta mugikortasunarekin lotutako politikek.

Azkoitiko bileran ateratzen den zerrendatik "lehenengo hogei edo 25 proposamenak" hartu eta dagokien departamentuetara bideratuko dituzte, bi aste inguruko epean proposamen horiek aztertu eta juridikoki zein ekonomikoki bideragarriak ote diren aztertzeko. Proiektu bakoitzaren balioa ere zehaztuko dute, hau da, bakoitzak zenbateko kostua izango lukeen zehaztu. Azaroaren 28an egingo duten eskualde mailako bigarren bilera irekira eramango dituzte horiek: "Teknikari, eskualdeetako ordezkari zein herritarrek parte hartuko dute bertan, eta hor ikusiko da ea lehenetsitako proposamenetatik zeintzuk gauzatu daitezkeen eta zeintzuk ez". Egin daitezkeen proiektuen balioak gehituz joango dira, 500.000 eurotara iritsi artean: "Hor ikusiko dugu ea proiektu txiki asko edo handiak eta gutxiago egingo diren".

Parte hartzea bultzatzeko irekitako bideetatik sarearen bidezkoa izan da oihartzunik txikiena izan duena: "Nire ustez, zerikusi handia izan du epeak, hau da, webgunea martxan jarri zenetik ekarpenak egiteko azken egunera arte herritarrek horren bidez parte hartzeko izan duten tarteak. Denboraz larri ibili gara aurten". Dena den, parte hartzeko hainbat bide egon izana "beharrezkoa" iruditzen zaio Ruiz de Larrinagari, bilera irekietara joan ezin izan zutenek, adibidez, beste aukera batzuk izan zitzaten. Momentu honetan abian den autobus zerbitzuak hobetzeko prozesuan, adibidez, jende gehiagok parte hartu du sarearen bidez, eta horren atzean hainbat arrazoi daude diputatuaren ustez: "Denbora gehiago egoteaz gain, eta parte hartzaile potentzialak gehiago izateaz gain, gaia bera ere gertuagokoa suerta dakioke jendeari. Aurrekontuek zenbakiekin dute zerikusia, eta pentsatzen dugu askotan ez daukagula gaitasunik horietan eragiteko". Alde horretatik, Ruiz de Larrinagak gogoa duen oro deitu du parte hartzera, "edonork" parte har baitezake, modu "errazean".

Guztira, 135 lagunen ekarpenak jaso ditu aldundiak, eta parte hartze zuzendariari "interesgarria" iruditzen zaio batzuek banako gisa eta beste batzuek eragile edo taldeen izenean parte hartu izana. Bileren lehenengo erronda pasata, Ruiz de Larrinaga pozik dago abiatutako prozesuarekin: "Nahiz eta jakin eskualde jakin batean egiten ari garen proba aitzindaria dela, nire ustez, urrats garrantzitsua egiten ari gara. Bai metodologikoki bai teknikoki, planteamendu interesgarria egin dugula iruditzen zait: orain arte egindako parte hartze prozesuekin alderatuta, jauzi bat eman dugu".

Kanpo eta barne antolaketa

Herritarren artean parte hartzea bultzatzeaz gain, horrek "etxe barruko antolaketa" eskatzen du: "Aldundia bezalako erakunde handietan ez da ohikoa halakoak egitea". Alde horretatik, sentipen ona du Ruiz de Larrinagak: "Guretzat oso interesgarria izan da esperientzia, proba aitzindari honen diseinua bera ere parte hartze prozesu baten bidez egin baikenuen. Oso aberasgarria izan da, hasieratik departamentu guztien oniritziarekin eta koordinazioarekin jardun baitugu".

Asteazkenean berriro sartuko dira herritarren ekarpenak aldundira, Azkoitiko batzarraren ostean: "Jada izan dugu lehenengo esperientzia aldunditik kanpoko elementuekin lan egiten, eta uste dut gero eta errazagoa egingo zaigula hemendik aurrera".

Hileko diru sarreren %10 edo gehiago energia gastuetarako erabiliz gero, etxebizitza bat energia pobrezian dago. Gipuzkoan, etxebizitzen %9,5 daude horrela, baina horietatik %80k ez dute pobrezia larririk.

Euskara lehenesten duten udalen eguna antolatu du Zarautzen herriko EHE Euskal Herrian Euskaraz taldeak. Hizkuntza irizpideak errespetatzeko, etxetik udalera euskaraz aurrera lelopean, igande goizean jarri dute hitzordua: 11:00etan Munoa plazan.Euskar...

Gipuzkoako Foru Aldundiak kaleratutako ikerketak erakusten duenez, energia eraginkortasun txikia du Gipuzkoak. Andoaingo La Salle Berrozpe ikastetxean, etengabe dihardute energia aldetik eraginkorrak eta iraunkorrak izateko lanean. Horren harira egin ...

Munduko ahozko kantu inprobisatuen jardunaldiak egiten ari dira Villabonako Subijana etxean, Mintzolaren egoitzan. Hainbat ikerlari gaiaren inguruan egindako azterketak aurkezten ari dira, eta Manex Agirrezabalen eta Jexux Larrañagaren txanda izango da asteazkenean, 19:00etan. 1986 eta 2009 arteko Txapelketa Nagusien azterketa eta Txapelketa prozesu errituala eta bertsolarien arrazoi sortzailea XXI.mendeko agoran dira aurkeztuko dituzten lanak, hurrenez hurren. Horrez gain, Larrañagak Jolas sakona dinamika ere zuzenduko du, eta, ondoren, mahai ingurua izango da, bi hizlarien eta Bertol Arrietaren eskutik.

Agirrezabalek 1986az geroztik egin diren txapelketa nagusi guztiak ikertu ditu, eta hortik atera dituen ondorio "interesgarri eta deigarrienak" aipatuko ditu asteazkeneko hitzaldian, antolatzaileen arabera. Larrañagak, berriz, Txapelketa Nagusiaren finalari buruzko antropologia tesia aurkeztu du duela gutxi Euskal Herriko Unibertsitatean, eta Cum Laude maila eman diote. Hori bera izango du ardatz Villabonan. Asteazkenekoaz gain, beste hiru jardunaldi prestatu ditu Mintzolak, baina abenduan izango dira, hilaren 11n, 12an eta 13an.

Bertsolari Txapelketa Nagusia abian dela aprobetxatu du Mintzola fundazioak jardunaldiok antolatzeko. Bi jarduera prestatu ditu: batetik, Villabonako jardunaldiak —urriaren 9an izan zen lehena—, eta bestetik, hainbat esparrutako ikerlarik eta adituk egingo dituzten Txapelketa Nagusiaren azterketak —Mintzolaren webgunean eta Bertsozale Elkartearenean jarriko dituzte—.

Izatez, sarean dago jada lehenengoa, Aniztasuna txapelketaren bertsogintzan, Arkaitz Goikoetxea filologo, bertsolari eta itzultzaileak egindakoa. Hurrengo analisi sorta astelehenean bertan jarriko dute sarean, txapelketako kanporaketak igarota. Jone Miren Hernandez EHUko ikerlariaren Emakumeak txapelketan, Xabi Paia ahozkotasunean aditu eta bertsolariaren Txapelketako bertsogintzan ahozkotasun maila eta Xabier Sukia kazetari eta bertsolariaren Kanporaketetako bertsogintzaren azterketa.

Txapelketa bukatzen denean, beste sei analisi eskegiko dituzte, honakoak: Andoni Egaña bertsolariaren 2013ko txapelketaz, Pio Perez EHUko ikerlariaren Emozioak txapelketan, Pere Bescos Harvardeko Unibertsitateko (AEB) doktoregaiaren Alderdi kultural, komunikatibo eta sortzaileak txapelketan, Anais Falco musikologian adituaren eta Christian Simelio corrandistaren Txapelketaren musika. Katalunia eta Euskal Herriaren arteko aldeak, Manex Agirrezabalen 2013ko txapelketaren datuen azterketa, eta Joxerra Gartzia komunikazio zientzietan doktore eta ahozkotasunean adituaren Finaleko bertsogintzaren azterketa.

Inergetika energia kudeatzaileak instalatutako Inerdatu plataforma baliatzen dute Andoaingo La Salle Berrozpe ikastetxean energia kontsumoa kudeatzeko. Pio Erasoren arabera, plataformak "elektrizitate, ur eta gas kontsumoaren datuak gordetzen ditu une...

Etxekoak izan dira Arkeologiaz blai jardunaldiez gozatzen lehenak Irungo Gipuzkoako Kultur Ondare Higigarriaren Zentroan, Gordailuan. Haur eta gaztetxoentzat tailerrak eskaintzen hasi dira bertan, eta Irungo Belaskoenea ikastetxeko 11 eta 12 urteko gaztetxoek estreinatu dute egitasmoa, aste honetan. "Oso gustura ibili dira ikasleak. Esperientzia interesgarria iruditu zaigu, oso pozik gaude, eta errepikatzeko asmoa dugu". Hala adierazi du Zuriñe Irazoki irakasleak. Hain zuzen ere, ikastetxe horretako ikasle gehiago joatekoak dira jardunaldietara datozen asteetan. Egitasmoa ez da Irunen bakarrik egingo, ordea; Hondarribia, Oiartzun, Errenteria, Pasaia eta Donostiako hainbat ikastetxetako lehen eta bigarren hezkuntzako ikasleek ere parte hartuko dute.

Jardunaldi horien helburua "lan arkeologikoaren ezaugarriak zabaltzea eta indusketetan jasotzen diren bildumak nola aztertzen diren erakustea da", Gipuzkoako Foru Aldundiak azaldu duenez. Aranzadi Zientzia Elkartea eta Arkeolan Fundazioa ari dira tailerrak ematen, eta, Belaskoenea ikastetxekoen ustetan, egoki hasi dira. "Gordailua zer den azaldu ziguten aurrena, zertarako balio duen, eta zer pieza gordetzen dituzten ikusi ahal izan genuen. Gero, tailerrak egin zituzten, eta han pasatu zuten hoberen ikasleek".

Ikasleak hogei laguneko bi taldetan banatu, eta bi tailerretan parte hartu zuten, txandaka. "Tailerretako batean erreplika pila bat manipulatzeko aukera izan zuten, eta oso erakargarria egin zitzaien gure ikasleei", azaldu du Irazokik.

Tailerrak doakoak izango dira, eta, oraingoz, Oiartzualdeko, Bidasoko eta Donostia aldeko ikastetxeei eskaini zaie jardunaldietan parte hartzeko aukera.

Haurrei pentsarazten

Jardunaldien helburuak zein diren argi du tailerrak gidatzen dituen Manu Zeberio arkeologoak: laborategiko lana nolakoa den ezagutaraztea, materiala nola ikertzen den azaltzea eta garai bakoitzean zer material mota aurkitzen den irakastea. "Inportantea da umeek ondo pasatzea tailerretan, baina helburua umeek hemen egiten den lanari buruz zerbait ikastea da", azaldu du.

Arkeolan Fundaziok ere azaldu du zein den jardunaldien helburua: "Indusketa arkeologikoa bukatu ondoko lanak jarraitzen duen prozesua azaltzea ere bada tailerren asmoa".

Helburu horiek lortzeko, bi tailer egingo dituzte haur guztiek: arkeologia historiako tailerra eta historiaurre tailerra. Arkeolaneko Pia Alkain arkeologoak gidatuko du lehenengoa, eta Aranzadiko Zeberio arkeologoak bigarrena.

Batetik, aurkitutako objektuak nola tratatzen diren azalduko dute: zeramika, suharria, beira, hezurra eta metala bezalako materialak bereizten erakutsiko dute. Bestetik, horietako bakoitzak atzean duen lana ikusaraziko dute. Hala, Alkainen tailerrean zeramika lantzeko aukera izango dute gaztetxoek, besteak beste. "Aztarnategi bat hartuko dugu adibide bezala, eta horren inguruan egingo dugu tailerra. Marrazteko, materialari etiketak jartzeko eta hainbat erreplika ikusteko aukera dute ikasleek", azaldu du Alkainek. Irungo Bidasoa kaleko aztarnategia hartuko dute ardatz tailer horretan.

Zeberiorenean, berriz, arbasoek tresnak nola egiten zituzten ezagutuko dute. "Paleolito garaiko tresnak ikusiko ditugu tailerrean: harria, hezurra...". Horrez gain, ikasleei pentsarazi ere egingo diete tailerretan: "Tresnak ikusteaz gain, haiek nola landu ote zituzten pentsaraziko diegu. Hori egitea ere bada gure lana".

Azalpenei laguntzeko argazkiak eta bideoak erabiliko dituztela kontatu dute Zeberiok eta Alkainek. Haur eta gaztetxoei gai horiek gerturatzen badute esperientzia tailerren arduradunek. Orain arteko egitasmoak, ordea, "egurats zabalean izan dira nagusiki", Zeberiok gaineratu duenez. "Historiaurrean gure arbasoek sua nola egiten zuten azaldu izan diegu haurrei, baina egurats zabalean. Gordailuan aritzen garen lehen aldia da".

Lehenengo eguneko esperientzia "ona" izan dela iritzi dio Zeberiok, baina baita "arraroa" ere. Izan ere, Martin Garitano ahaldun nagusiak jardunaldien hasieran parte hartu zuen, eta baita tailerretan ere.

Garitano, Gordailuaren alde

Arkeologiaz blai egitasmoaren lehen egunean parte hartzeaz gain, hainbat adierazpen egin zuen Garitanok. "Gipuzkoako ondarea gordetzeko biltegi bat baino gehiago da Gordailua. Gipuzkoar guztion ondarea erakusteko, dinamizatzeko eta balioan jartzeko ezinbesteko tresna da", azaldu zuen. Funtzio hori betetzeko, Gipuzkoak Foru Aldundia hainbat egitasmo martxan jartzen ari dela gaineratu zuen. Eta horren barruan kokatu zituen aste honetan hasitako jardunaldiak. Gipuzkoako ondare arkeologikoak Gordailuan egon behar duela ere aldarrikatu zuen, "arkeologiaren alorreko eragileekin bat eginez".

2011n amaitu zituzten Gordailua eraikinaren lanak. 9.148 metro koadro ditu, eta horietatik 5.945 daude prestatuta bildumak biltegiratzeko. Egun, 36.000 pieza dituzte erregistratuak, eta San Telmo museoak beste 24.000 pieza eman berri dizkie.

Lehengo batean, gizon batek kolesterol altua zuela esan zidan. Harrituta geratu nintzen. Izan ere, gaur egungo merkatuan, farmazietakoez aparte, kolesterolaren aurkako mila eta bat produktu ditugu. Benetan pertsona utzia izan behar du gauden garaietan kolesterola altua edukitzeko.

Oso arraroa da supermerkatura joan eta zerbaitentzat onuragarria ez den produktu bat ikustea. Guztiek daukate zerbait ona. Batzuek kolesterola jaisten dute (funtziona!), besteek argaltzen laguntzen dute, eta badira sistema immunea aktibatzeko balio dutenak ere!

Eta ez pentsa onura horiek guztiak pilula moduan saltzen direnik. Baita zera ere! Onura horiek egunero kontsumitzen ditugun elikagaietan daude barneratuak: esnea, jogurtak, entsaladak…

Hori horrela badoa, hemendik urte batzuetara supermerkatura sartzen garenean, ea zein gaixotasun dugun galdetuko digute, diagnostiko bat egin, eta, horren arabera, igarobide batera edo bestera eramango gaituzte.

Eta nola bihurtzen da bezperan behi baten tititik jetzi berri den esne arrunta kolesterolaren aurkako esne? Marrazki txiki batekin. Asteriskoa izena du. Izar formakoa da, eta, broma dirudien arren, medikuaren analisietan zerbait gaizki dagoenean agertzen den izartxoaren berdina da. To mezu subliminala!

Janari miragarri hauek eragiten duten miraria oso erraz ikusteko moduan ipintzen dute etiketan, eta, alboan, asterisko ikustezin txiki bat. Asterisko horri inork ez diogu begiratzen. Kolesterola altua dugunean... kolesterola jaisten duela adierazten duen esaldiari begiratzen diogu, alferrik irakurtzea ez zaigu-eta gustatzen!

Asterisko txiki horrek, ordea, bere senide bikia dauka paketearen atzealdean. Biki horrek, alboan, letra mikroskopikozko esaldi luze eta aspergarri bat eramaten du. Eta hortxe dago tranpa. Esaldi ñimiño horretan, araudi bat aipatzen da: Europar Batasuneko 42/2012.

Araudi horren arabera, elikagai batek (jogurtak, esneak, entsaladak…) substantzia baten gutxieneko kantitate bat eramaten badu bere konposizioan, onura batzuk dituela ipini ahal zaio etiketan.Adibidez. Bada jogurt bat ziur zuetako %99,9k frogatu duzuena. Jogurta baino urtsuagoa da, edatekoa, eta oso poto eramangarri eta moñoño batean dago. Kanpoko etiketan, bakteria xelebre bat duela esaten du. Xelebrea, baina oso ona: gure defentsa sistema babesten laguntzen duen bakterio bat omen da. Telebistan, txuri-txuri eta hotza pasatzen ari den ume koittaduari ematen diote, eta umetxoa, Jesukristo piztu zenean bezala, argi batek estaltzen du, eta irribarrez jolastera joaten da. Zein amak esango dio ba ezetz horrelako onuragarria den produktuari? Jesukristok hirugarren egunean poto miragarri horretako likidoa edan ote zuen?

Zer tranpatxo dago horren atzean? Jogurt horren onura barnean daraman bakterio miragarriena delakoan bazaudete… ez da egia. Jogurt horren asteriskoa eta letra ñimiñoa irakurtzen baduzue, ondoko esaldi honekin topatuko zarete: "B6 bitaminak. Sistema immunearen funtzionamentu egokian laguntzen du. Betiere, dieta orekatu baten barruan eta bizimodu osasungarri bat eramanez". Zer esan nahi du horrek? Jogurt miragarri horren miragarritasuna ez dagoela bakteria famatu horretan, B6 bitaminan baizik. Lehen aipaturiko Europar Batasuneko 42/2012 araudian, produktu batek egunero gomendatzen den B6 bitaminaren %15 baino gehiago eskaintzen badu, bere etiketan "sistema immunearen funtzionamentu normalerako onuragarria" dela ipini ahal du. Beraz, egin dezagun jogurt goxo bat, bakteria miragarri bat duela esanez, baina B6 bitaminez lepo dagoena. Modu horretara, bere etiketan, "sistema immunearen funtzionamentu normalerako onuragarria" dela ipini ahal zaio etiketan; hotzak dauden umeei katarroak eta bestelako gaixotasunak harrapatzea saihestuko diela esango dugu telebistako iragarki batean, eta guztia, egunero gomendatzen den B6 bitaminaren %15 baino gehiago eskaintzen duelako.

Kuriositate moduan: badaude egunero merkatu arruntean B6 bitamina %15 baino gehiago eskaintzen duten elikagai naturalak. Jakinda potetxo miragarri horretan 100 ml produktu dagoela, bertan 0,20 mg B6 bitamina dago. Jakin dezazuela platano eder batek, besteak beste, 0,60 mg B6 bitamina eskaintzen duela, potetxo miragarri horrek baino hiru aldiz gehiago eta hamar aldiz merkeago!

Gauzak horrela, platanoak ekoizten dituztenek, nahi izatekotan, eta araudi guztiak legalki beteta, platanoei ere etiketa hau ipini diezaieke: "Sistema immunearen funtzionamentu normalerako onuragarria".

Beraz, utzi potetxo miragarriak (funtziona!) eta jan platanoak, gibela, oloa, oilaskoa… B6 bitaminez lepo daude eta! Argi ibili produktu miragarriekin! Mirariak hil bukaeran sosik ez eta umeei jaten eman ahal dieten gurasoek egiten dituzte eta!

Horrelako datu interesgarriak Scientiablog.com atarian aurkituko dituzue; eman begiradatxo bat, elikagaiei buruzko mito asko kenduko dizkizu gainetik eta.

Gordailuak 36.000 pieza ditu erregistroan. Horietatik 17.000 ditu erroldatuta, izendatuta eta sailkatuta.