GIPUZKOAKO HITZA

• Tolosaldean gaika biltzen dituzten hondakinen ehunekoa. Ekainean hasi ziren hiri hondakinak atez ate biltzen Alegia, Anoeta, Irura, Villabona eta Zizurkilgo herritarrak. Iazko irailean gaika biltzen zituzten hondakinen %14,5; orain, berriz, %84,7ra iritsi dira.

Antton Arrieta Gordailuko zuzendariak azaldu duenez, 24.000 pieza eman dizkio Donostiako San Telmo museoak. Oraindik sailkatu gabe dituzte pieza horiek.

Bokazioz lan egin duenaren irrika nabari zaio Jenny Cruzi (El Salvador, 1973) bere herrialdean argazkilari eta kazetari zeneko bizipenak kontatzen dituenean. Egun, Hazi ta Hezi familia enpresan dihardu, gurasoentzat eta umeentzat produktuak saltzen. Baina argi utzi du: bere barneko argazkilariak bizirik dirau.

Nolatan heldu zen El Salvadorko argazkilari eta kazetaria Ataunera?

Nire asmoa Bartzelonan argazkilaritza maisutza bat egitea zen, eta bukatutakoan El Salvadorrera itzultzea. Baina ostalaritzan aritzeko kontratua lortu nuen, eta 2000. urtean Iruñera joan nintzen lanera. Gero, Mikel ezagutu neun, nire senarra, eta Ataunen geratu nintzen.

El Salvadorren, batik bat, argazkilari eta kazetari lanetan aritu zinen.

Komunikazioa eta Kazetaritza ikasi nituen Jose Simeon Erdialdeko Amerikako Unibertsitatean. Emaitza onak nituela eta, irakasle izateko aukera eman zidaten. Yvonne Berardi argazki- gintzako irakaslea falta izaten zenean, zalantzak argitzen nizkien ikasleei, eta, horrez gain, argazki laborategiko arduraduna nintzen. Pozik aritu nintzen lan hartan. Handik La Prensa Gráfica egunkarira joan nintzen. Argazkilaritzan ez zebilen emakumerik, eta egunkariko zuzendariak, hori aldatzeko, emakume argazkilari bat bilatzeari ekin zion, eta halaxe deitu zidaten. Denbora luzez, El Salvadorko emakume argazkilari bakarra izan nintzen.

Nolakoa zen zure eguneroko lana?

La Prensa Gráfica-n, eguneko gaiak aztertu, eta erreportajeak egiteko gaiak proposatzen genituen. Adibidez, behin, kartzelan zegoen adineko emakume baten kasua kontatu nahi izan nuen. Emakumea ehun gramo marihuana saltzeagatik zegoen preso, zenbait anputaziorekin, gaixorik, oso egoera txarrean. Beste batzuetan, ospitaleetara, Gurutze Gorrira edota Poliziara jotzen genuen, eta balaz zauritutakoren bat bazegoen, ikertzen hasten ginen istorio bila.

Eta El Diario de Hoy egunkarian?

Hiru urtez lan egin nuen bertan, eta askatasun handiagoa genuen; erredaktore bakoitza zein gai lantzen ari zen ikusi, eta nork bere plana egin zezakeen; gustukoen zuen gaia aukeratu, eta horretan lan egin. Zenbaitetan, kaotiko samarra ere izaten zen hura.

Lan askori jarri zenizkion irudiak El Salvadorren, tartean Oscar Tenorioren Hijos de la Barbarie lanari. Unicefen Komunikazio Saria jaso zuen zuen lanak, eta ohorezko aipamena zuk. Nolako lana izan zen?

El Salvadorren arma ugari dago, edonork izan baitezake arma bat. Futbol partidaren bat dagoenean edota Gabonetan, kasurako, jendeak airera tiro egiteko ohitura handia du. Bala galduek, baina, haur asko eta asko zauritu dituzte El Salvadorren, eta lan horretan gai hori jorratu genuen.

Zer izan zen sari hura zuretzat?

Egiten ari nintzen lanaren eta esfortzuaren esker ona. Gainera, esan bezala, ia ez zebilen emakumerik lan horretan, diskriminazioa itzela zen. Horregatik, sari horrek berebiziko garrantzia izan zuen, emakumeok ere, gizonen modura, lan hura egin genezakeela agerian utzi baitzuen.

Bokazioa da zurea.

Benetan atsegin nuen zerbait egiten nuen. Lan hura ez zen niretzat soldata lortzeko lan soila, ez nuen horrela ikusten. Kalean lan egiten nuen, eta oso zoriontsu nintzen. Izan ere, kalean lan eginda ikaragarri ikasten da. Hara eta hona joateko gai izan behar duzu; zeure burua zaintzen irakasten dizu kaleak, baita besteei laguntzen ere. Gogoan dut, adibidez, San Vicenten izandako lurrikara. Sarraskiaren erdian, familia bati erreparatu genion. Gurasoak hil egin ziren, eta haurrak eta amona elkarri besarkatuta zeuden, negarrez. Argazkia atera, eta han geratu nintzen eurekin, kontsolatu nahian. Mitch urakanaren hondamendian ere saiatu ginen teilatuetan zeuden familiei laguntzen, eta gu izan ginen azken erreskatatuak. Nahiz eta argazkiak ateratzera joan, azkenean gizatasun kontua da; ezin da ezer egin gabe geratu halako miseria ikusita, hainbeste heriotzaren aurrean. Odol usaina barneraino sartzen da, izugarria da. Egoera latzak ikusten genituen, eta geure buruari galdetzen genion nola bizi zitekeen jendea horrela. Gainera, zeukaten apurra eskaini egiten ziguten. Askotan desiratu nuen eurei emateko zerbait gehiago izatea.

Zure lanen artean bat nabarmentzekotan, zein nabarmenduko zenuke?

Errefuxiatu esparru batean neskatila bati atera nion argazkia. Panpina bat besarkatzen zuen, ez zeukan beste ezer. Miseriaz eta abandonuaz harago, haurra pozik zegoen. Lan hark zirrara handia eragin zidan, eta sari bat ere eman zidaten. Hijos de la barbarie lana ere nabarmenduko nuke. Bala baten erruz hanka galdutako mutiko bat oroitzen dut. Urtebete inguru zuen, eta artean oinez jakin gabe, abilezia handiz igotzen zituen eskailerak. Harrigarria zen bere bizitzeko gogoa.

Hazi ta Hezi enpresa sortu duzu Ataunen, umeei eta gurasoei zuzenduta. Aldaketa handia izan da?

Bai, hala izan da. Ama izan nintzenetik nire lehentasuna seme-alabekin egotea izan da, baina zerbait gehiago egin nahi nuen. Alaba gazteenak bi hilabete zituela, besoa hautsi nuen. Haurra soinean izan eta gainontzekoak zaindu ahal izateko motxila bat behar genuen, eta anaiak Kanadatik pare bat bidali zizkigun. Haietako bat Internetez saldu genuen, eta hala hasi zen guztia. Gero, antzeko zerbait gertatu zen anaiak bidalitako oihalezko fardelekin; gehiegi zirela eta, saldu egin genituen, eta, harrezkero, produktuak ekartzen eta ekoizten hasi ginen. Egun, produktu asko nik neuk egiten ditut emakume baten laguntzaz.

Aurrerantzean argazkilaritzarekin lotutako lanik egiteko asmorik baduzu?

Orain egiten ari naizen guztia argazkintzara bideratzea da asmoa. Argazki erreportajeak egin, eta Hazi ta Heziren webguneko blogean jarri nahi ditut. Badakit hemengo jendearen inguruko erreportajeak nire herrialdean publikatuko lituzketela, baina hori egiteko denbora behar da, eta orain ez nago prest denbora hori seme-alabei kentzeko. Edonola ere, oso barruan sentitzen dudan zerbait da.

Gipuzkoako Foru Aldundiaren 5.000 pieza Gordailutik kanpo daude, hainbat museotan edo eraikinetan apaingarri gisara.

Zaharberritze lanak egiteko bi pertsona, arkeologo bat, dokumentalista bat, mantenurako pertsona bat eta zuzendari bat ditu Gordailuak.

Europako Batasuneko hainbat herrialdetan egindakoari erreparatuta, 24 neurri aztertu eta hiru ardatz finkatu dituzte Gipuzkoan energia pobreziari aurre egiteko, Ainhoa Iraolak azaldu duenez: "Energia krisiarekin, gizarte tarifekin eta energia fakturar...

Gipuzkoako ikastetxeak kerik gabeko gune bihurtu nahi ditu Agipad elkarteak, Drogen Abusuaren Ikerketa eta Prebentziorako Gipuzkoako Elkarteak, eta, horretarako, Kerik gabeko gelak programa jarriko du martxan urtea amaitu aurretik. Gipuzkoan berria ba...

Txakurra hil zaigu, eta gorroto ditut Donostiako taxilari batzuk. Kito, bota dut, gordin; gaurkoan ez dut poesiarako eta umore ukituentzako gogorik. Kalte egin dizun afariaren moduan, sabela garrasika daukat, barruko hori lehenbailehen bota behar dela oihukatuz. Horrelakoetan alferrik dira mantzanilak, poltsa beroak eta Coca Colak; barrua hustu arteko bakerik ez dizu ematen gorputzak. Bi aste eman ditugu egunero albaitariaren kontsultatik joan-etorrian: pneumonia bat harrapatu du Norkak —hala izena du gure txakurrak; Menorkako hondartzagatik datorkio izena—. Asuntoa konplikatu egin da nonbait, eta arnasa hartzea geroz eta gehiago kostatzen zaio. Egunero jartzen dute oxigeno gelatxoan, egunero txertatzen diote sendagai pilo bat, baina bere birikek ez dute erantzun nahi guk desio genukeen moduan. Ostegun gaueko 00:30ak; geroz eta mingarriagoa da bere arnas ahalegin nekagarri hori entzutea, eta, bat-batean, lurrera erori da. Korrika albaitariari deitu diogu larrialdien zenbakira. Esku dardartien artean mila aldiz madarikatu dut oraingo telefono hauen ukipenezko pantaila; ez da erraza izan zenbakiak zuzen markatzea. Korrika eramateko esan digu. Besotan hartu, eta etxetik atera gara. Arnasa hartzeari utzi diola dirudi, tarteka imintzio bat egiten badu ere. Donostiako Bulebarreko taxi geltokira zuzenean. Ezezkoa eman dit lehenengo taxilariak; negarrez erregutu diot txakurra arnasik gabe dagoela eta albaitariarengana eraman beharra daukagula. Ezer ez, zirkinik egin gabe, lehor erantzun dit: "No, perros no". Korrika bigarren taxira gerturatu naiz; alferrik nire negarrak, alferrik besotan hilzorian daramagun txakurra, alferrik "mesedez", "faborez" eta "por favor" guztiak. Hirugarren taxilariak ere arrimatzerako eskuarekin ezezkoa eman digu, besoa alderik alde astinduz, Getaritik ikusteko moduan. Autoa nahiko urrun daukagu aparkatuta, baina gure azken aukera da, eta korrika abiatu gara. Arrankatu, eta nire bizitzako minuturik luzeenak igaro ditugu kontsultara iritsi arte. Beranduegi da. Norka hil egin da. "Agur, politt hori, pertsona asko baino gehiago maite zaitut". Mina, tristura eta amorrua. Ez dut ulertzen taxilariek izan duten jarrera hori; norberak bere autoan arauak jarri nahi baditu, jar ditzala, ez diot nik horri kontrakorik esango, baina larrialdi batean arau inozo horien gainetik jokatzeko moralik ez edukitzeak, horrek mintzen eta haserretzen nau.

Gizakiok zergatik ikusten ote dugu geure burua gainontzeko izaki bizidunen gainetik? Bi hanken gainean ibiltzen dakigulako? Ezer ez esateko hitz ezberdin ugari erabiltzeko gaitasuna dugulako? Irakurri eta idazteko aukera dugulako agian? Horregatik uste dugu beste animaliak baino gehiago garela? Hutsaren hurrena gara. Txakurrek baldintzarik gabe maitatzen, errespetatzen eta zaintzen dakite, baldintzarik gabe. Eta Donostiako taxilari haiek beren autoko eserlekuak okupatzeko ere baldintzak jartzen dituzte. Denak ez direla berdinak? Espero dut ezetz! Gizatasun pixka bat duen taxilariren bat egongo da hainbeste kabroiren artean. Eta gorrota nazakezue hau irakurri ondoren; zutabe hau ez dut sortu lagun berriak egiteko asmoarekin, lagun zaharrak omentzeko desioarekin baizik.

Ez zitzaion asko falta bederatzi urte betetzeko; haietatik bost egin ditut bere ondoan, eta txakur bat "besterik" ez da zuetako askorentzat, baina batzuek jakin edo imajina dezakezue ze hutsune sentitzen den horrelako lagun bat galtzen duzunean, eta hori ulertzeko gai ez dena ez dut nire inguruan nahi, aspertu naiz soberan daukadan jendeari lekua gordetzeaz. Lau hankako lagun bat galdu dugu, txuria, beldurtia, sentibera eta mimozalea. Inoiz traizionatu ez gaituen lagun bat: halako leialtasunik ez dut sekula ezagutu pertsona batengan. Inoiz ez nuen imajinatuko hamabost kilo eskasek halako hutsunerik utz zezaketenik.

1986. urtean sortu zuen guraso talde batek Agipad elkartea, eta 27 urte daramatza eskola prebentzioa lantzen. Urte horietan guztietan gizartearen errealitatea aldatzen joan dela eta, hortaz, eskoletan lantzen diren programak egokitzen joan direla azal...