GIPUZKOAKO HITZA

Maite Martinez neurologoak Donostiako Ospitalean egiten du lan (Ordizia, 1971). Ondorioz, gertutik ezagutzen du alzheimerra.

Zer da alzheimerra?

Burmuinaren funtzioen galera progresiboa eragiten duen gaixotasun degeneratiboa da, dementzia kausarik ohikoena.

Zeintzuk dira horren sintomak?

Hasieran, oroimen nahasteak eta orientazio arazoak dira sintoma nagusiak. Gaixotasuna hedatzen eta burmuineko beste ataletara zabalduz doan neurrian, sintomak areagotu egiten dira, eta hizkuntzaren murriztea, kalkulurako zailtasuna eta beste hainbat nabarmenago egiten dira. Pertsonaren izaera eta portaera aldatu egiten dira, eta autonomia eta bizi-kalitatea galtzen dute.

Erraza da gaixotasuna antzematea?

Ez beti. Hasieran, sintomak arinak direnean, ez da erraza jakiten ikusten ditugun gauza horiek alzheimerraren hasiera, zahartze prozesu normalaren edo depresio baten ondorio diren. Esplorazio osagarri asko lagungarri diren arren, gaixotasun honen diagnosia nagusiki klinikoa da, eta denbora behar da sintomak argiak izan arte eta narritadura progresibo bat ikusten denera arte.

Zein eragin ditu pertsonengan?

Hasieran, eta izan daiteke denbora luzez, orientatzeko zailtasuna eta oroimen nahasteak dira nagusi. Garai bateko kontuak ongi gordetzen dituzte, eta, aldiz, informazio berria jasotzeko zailtasun handia dute. Erraz uler dezakegu horiek zer eragin izan ditzaketen gure egunerokoan. Behin eta berriz gauza bera galdetu, kalean galdu… Zabalduta dagoenean, afektibitate, nortasun eta portaera arazoak dira nabarmenago: pertsonak bere kabuz bizitzeko ahalmena galtzen du.

Zein faktorek handitzen dute alzheimerra izateko probabilitatea?

Ez dago erabat argi zein den gaixotasun honen jatorria. Antza, gehienetan, genetika eta ingurunearen arteko interakzioaren ondorio da. Gure geneek, neurri batean, gaixotzeko probabilitatea areagotzen dute, baina horren kontra ezin dugu ezer egin. Bakoitzaren bizimoduak eta ohiturek ere badute zerikusirik. Adina da arrisku faktore nagusia. Genetikoki baldintzatuta hainbat kasu goiztiar badiren arren, ez da ohikoena: 65 urte baino gehiagokoetan ikusten dugu nagusiki.

Alzheimerra saihestu daiteke?

Ez erabat. Ongi jateak, kirola egiteak, ohitura osasungarriak izateak eta burua aktibo mantendu eta erabiltzeak laguntzen du.

Nola lagundu diezaiokete lagun eta senideek alzheimerrak jotakoari?

Oso garrantzitsua da haiek gaixotasuna zer den eta nola eragiten duen jakin eta ulertzea. Ez da erraza guk ezagutu eta maitatzen dugun pertsonak esaten eta egiten dituen horiek ulertu eta onartzea. Ez ditu berak egiten, gaixotasunak baizik: dena da errazagoa behin hori barneratuta. Egunerokoan lagundu, maitasunez tratatu, aktibo mantendu; posible bada, etxean goxo eduki, eta hala ez bada, laguntza eskatu.

Gaixotasuna egonkortu daiteke?

Hainbat botikak gaixotasuna egonkortzeko nolabaiteko ahalmena erakutsi dute. Estimulazio kognitiboa deritzonak ere lortzen du neurri batean sintomak atzeratzea. Tratamenduak ikertzen ari dira, eta ziur nago aukera gehiago eskainiko dituela.

• Mugi sistema martxan jarri denetik herritarrek erabilitako Mugi edo Lurraldebus txartelen kopurua. Gipuzkoan 5 urtetik gorako 680.000 lagun daudela kontuan hartuta, biztanleen ia %60k dute Mugi sistemako txartela. Sei hilabete bete zituen irail hasieran.

Alzheimer gaixotasuna duten pertsonen familiei lagundu eta gizartea kontzientziatzeko asmoz abiatu zuen kanpaina AFAGIk. Oso zabalduta dagoen gaixotasuna dela eta gaixoen eta horiek zaintzen dituzten pertsonen bizi-kalitatea hobetzeko indarrak batu be...

Motibazio politikoagatik preso dauden kolonbiarren eskubideen alde dihardu lanean Walter Agredok (Cali, 1970). Talde paramilitarren aldetik jasotako mehatxuak direla medio, sei hilabete daramatza Kolonbiatik kanpo, eta aste batzuk igaro ditu Euskal Herrian. Hain justu, urriaren 12an Hispanitatearen eguna ospatzen dela-eta Askapena erakunde internazionalistak egitarau oparoa antolatu du datorren asterako. Dokumental emanaldiak zein hitzaldiak izango dira Euskal Herriko hainbat txokotan, guztiak ere, "Europako, eta, batez ere, Espainiako multinazionalek hainbat herriren aurka daramaten zapalkuntza eta etengabeko lapurreta salatzeko". Horietako zenbait hitzaldi Agredok berak eskainiko ditu, Kolonbiako egoeraren berri emanez. Gipuzkoan, hiru lekutan ariko da.

Lehen aldiz etorri zara Euskal Herrira. Zer iruditu zaizu?

Europara etorri, Asturiasen eta beste hainbat lekutan egon, eta Euskal Herrira etorri gabe geratzea oker handi bat izango zelakoan nago. Duintasun eta indar handiz borrokan ari den herri baten irudia geratu zait buruan, istorio gogor asko biltzen dituen herri gisa oroituko dut. Urte askotako kulturari eutsita bere etorkizuna erabaki nahi duen herri bat ezagutu dut, ikusezin bihurtu nahi izan dutena. Europaren barnean, eta zehazki, Espainiako Estatuaren barnean egonik, sinestezina iruditzen zait Euskal Herriko errealitateari ez ikusiarena egiten diotenen jarrera, jazarpen eta tortura kasuak ukatzen dituzten horien jarrera. Esango nuke Espainiak harrera egitasmo esanguratsuak dituela etorkinei zein palestinar edo saharar herriei dagokienez. Baina Euskal Herrian gertatzen ari denari ez dio kasurik egin nahi. Adibide garbia, irailaren 11ko Diadan neonaziek Madrilen egin zutena da. Hori euskal gazteek egin balute, honezkero inputatuak eta atxilotuak leudeke.

Kolonbiako preso politikoen elkartasun batzordeko ordezkaria zara, zehazki Cauca eskualdekoa. Zein da batzorde horren egitekoa?

Nazio mailan egituratutako batzordea da gurea; Kolonbiako bederatzi eskualdetan dugu presentzia, eta bai, ni hego-mendebaldeko Cauca eskualdeko ordezkaria naiz. Gure egitekoa arrazoi politikoengatik askatasuna galdu duten herritarren eskubideak juridikoki defendatzea da. Bi hitzetan esanda, jendeari bere eskubideen alde egiteko tresnak ematea da gure funtzioa. Hasiera batean, gerrilletako kide ziren herritarren eskubideen alde egiten genuen lan, baina azken urteotan asko aldatu da hori. Gaur egun, matxinada armatuko parte izan gabe askatasuna galdu duten herritar asko daude. Gora egin duelako protestetan parte hartzen duen jendea auzitegietara eramateko joerak, eta elkartasunez protestekin bat egiten duten asko atxilotzen dituzte. Ondorioz, asko aldatu da guk 'atxilotu politiko' gisa definitzen genituen herritarren figura bera ere.

Urriaren 12ko testuinguruan hitzaldi sorta bat eskaintzera etorri zara Euskal Herrira. Zein mezu nabarmendu nahi duzu?

Juan Manuel Santosek presidentetza hartu zuenean, azaldu zuen berak bost ardatz baliatuko zituela Kolonbia aurrera ateratzeko. Ardatz horietako bat meatzaritzarena da. Kolonbian urrea dago, uranioa, petrolioa eta beste hainbat gauza, munduko multinazionalak Kolonbiara iristea eragin dutenak, horien artean baita Espainiako multinazionalak ere. Beraz, esan daiteke orain dela urte asko La Pinta, La Niña edo La Santa Maria itsasontziekin iritsi zen inbasioak iraun egiten duela oraindik, Iberdrola, Union Fenosa edo BBVA eta halako izenekin gaur egun. Gure eremuaren usurpazio horrek badirau oraindik. Hori nabarmendu nahi dugu hitzaldien bidez, gure aberastasunak eta gure baliabide naturalak lapurtzen dizkigutela. Gure aldarria ere argi geratuko da hitzaldietan, Kolonbiako baliabide naturalen eta aberastasunen inguruan erabakitzeko eskubidea herritarrok dugula, alegia.

Antzekoa al da preso politikoen egoera Euskal Herrian eta Kolonbian?

Gobernuen jarrerari erreparatuko nioke, hasteko. Bi herrietan mehatxu terroristaz hitz egiten dute gobernuek. Askapenako lagunak ezagutu aurretik, hedabideen bidez baino ez genuen Euskal Herriaren berri, eta hedabideak ikusi behar dira, baina ez zaie sinetsi behar. Espetxe sistemari dagokionez, berriz, sakabanaketa baliatzen dute bietan. Preso politikoak oso txikiak direla pentsatzera behartzen dituzte, euren herrietatik eta familietatik urrunduta. Gainera, hainbat norabidetako zigorra da, Euskal Herriko lagunekin egotean ohartu naiz horretaz. Batetik, presoa bera umiliatzen dute, bakardadean sartzera behartuta. Baina, bestetik, familia ere zigortzen dute, senidea ikusteko ehunka kilometro egitera behartuz, eta askotan bisita izateko aukerarik eman gabe. Bide batez, kalera ere mezu bat igortzeko baliatzen dute, protestekin edo mugimendu sozialekin bat egin dezaken jendeari erakusten diete borrokak zein ondorio dituen, mehatxu gisa funtzionatzen die.

Mehatxua aipatu duzu, badakizu zerbait horretaz.

Bai. Kolonbian mehatxuak daudenean, badakigu serioa dela. Aurtengo lehen seihilekoan, 156 eraso jasan dituzte gizarte mugimenduek. Mehatxuez, informazio lapurretez, bulegoen miaketez zein legez kanpoko atxiloketez ari naiz erasoak aipatzen ditudanean. Jo puntuan gaudela esan daiteke, nik neuk 2009tik mehatxuak jaso ditut. Hasieran mehatxu idatziak posta elektronikoz, ondoren jarraipenez ohartu nintzen, eta talde paramilitarrak bulegora bila etortzen hasi zirenean, gure batzordeak erabaki zuen Kolonbiatik irten egin behar nuela. Sei hilabete daramatzat handik kanpo; hemengo egonaldia amaitutakoan itzultzeko asmoa dut, ea giroa baretu den. Itzuli beharra sentitzen dut, eta ahal bada, ez dut berriro handik alde egin nahi. Bazterkeria gabeko Kolonbia bat eraikitzen parte hartu nahi dut.

Nola eragin dizu astelehenean Guardia Zibilak Herrira mugimenduko hemezortzi kide atxilotu izanak?

Argi utzi behar da eskubideen alde lan egitea ez dela bide horretatik zigortzeko moduko zerbait eta erabat lekuz kanpo dagoela estatuek halako jarrera bat hartzea. Baina, egia esan, ez dut uste Espainia edo Frantziarengandik besterik espero daitekeenik ere, Espainia nazioartean estatu torturatzaile gisa ezagutzen baita. Uste dut euskal presoen aldeko mugimendu sozialari kolpe gogorra eman diotela, baina hala ere lanean segitu beharra dutela esango nuke. Beste edozeren gainetik, elkartasunezko besarkada bat helarazi nahi diet hemezortzi atxilotuei eta Herrira-ko kide guztiei gure batzordearen izenean.

• Ordizia. Convivir con el alzheimer hitzaldia Naroa Diaz gizarte langilearekin. Urriaren 7an, 18:00etan, jubilatuen etxean.

• Mutriku. Zineforuma: Cuidadores dokumentala, Maria Victoria Lucero eta Felix Peña (AFAGI) hizlariekin. Urriaren 10ean, 17:00etan, zaharren egoitzan.

Datorren astean egingo dute Arrasate-Oñati Lasterketa; urtero bezala, urriko bigarren asteburuan. Aurtengoa berezia izango da, ordea. 30. aldiz egingo baitute proba. Orain 31 urte antolatu zuten lehenengoz, baina orain bost urte ez zen egin, eta 2010. urtetik antolatzaile berriak ditu: Antxintxiketan Kirol Elkarteko kideak. Haize berria izan da hori; bultzada indartsua eman dio probari Oñatiko taldeak, eta inoizko sasoirik onenean iritsi da urteurrenera. Hala aitortu du Asier Osinagak, Beitia kirol elkarteko kideak. Dena den, aurreko antolatzaileen lana ez du ahaztu nahi, eta aurreratu du probaren egunean "omenaldi xume bat" egingo dietela sorrerako antolatzaileei eta baita Laixan euskara elkartekoei ere. Izan ere, 30 urtean hainbat antolatzaile izan ditu probak.

Zenbait berrikuntza izango du aurtengo lasterketak. Esaterako, "ibilbidearen zati bat bidegorritik" egingo dute parte hartzaileek aurten lehenengo aldiz. "Oñatiko eta Arrasateko udalen eta aldundiaren laguntzarekin bidegorri sarea osatu da Oñatin, eta parte batzuk oso egokiak dira korrikalariak nahiz patinatzaileak bertatik igarotzeko". Aldaketa horiek patinatzaileentzat onuragarriagoak direla uste du Osinagak: "Aurtengo zirkuitua erosoagoa da motel doanarentzat zein azkar doanarentzat. Izan ere, aldapatxo bat edo beste saihesten da bidegorritik joanda, eta gelditzerakoan asko igartzen da hori".

Herri lasterketa gisara sortu zuten, eta bide horri jarraitzeko asmoa dute antolatzaileek. Helburu xumeekin, baina lasterketak beste horrenbeste urtez irauteko asmo indartsuarekin, era berean. Gainera, Osinagak azpimarratu du 10 kilometroko lasterketak korrikalari ezagunak ere erakarri izan dituela. "Diego Garcia zenak lau aldiz irabazita du lasterketa hau. Hona etortzen zenean, artean ez zen hain ezaguna, herri lasterketetan hartzen zuen parte gehienbat garai hartan. Asier Cuevasek ere lautan irabazi du lasterketa, eta hor dago Yeray Varela korrikalari oñatiarra bera ere".

Euskaratik, atletismo sailera

Osinagak gogoratu duenez, Arrasate-Oñati Lasterketa sortu zenean ez ziren ohikoak herri lasterketak. "Orduan korrika aritzen zirenak zorotzat hartzen zituen askok". Egoera horretan hasi zen lanean "Oñatiko talde bat, gehienbat atletismozaleak, dozena bat lagun inguru". Babesle nagusi moduan Zahor izan zutela azaldu du, eta Arrasateko eta Oñatiko udalekin adostuta atera omen zuten aurrera proba. "Arrasateko portaloitik atera, Oñatira heldu, eta amaitu egiten zen lehiaketa hasiera hartan. Orain, plazara iritsi eta alde zaharretik buelta ematen zaio. Ikusgarritasuna lortu nahian luzatu ziren 500 metro horiek". Osinagaren esanetan, urteak pasatu ahala indarra hartuz joan zen lasterketa, baina 12-15 urteren buruan, antolatzaileek ezin izan zuten jarraitu. "Laguntza eskatu zuten proba antolatzen jarraitu ahal izateko, eta, azkenean, Laixan Oñatiko euskara taldeak hartu zuen ardura hori bere gain".

Antolatzaile berriek egunez aldatu zuten proba, igande goizetik larunbat arratsaldera pasatu baitzuten. Hala ere, maiatzeko bigarren asteburuan egiten jarraitu zuten.

Hainbat urtez proba antolatu ondoren, orain bost urte bertan behera geratu zen lasterketa. Osinagaren ustez, hainbat faktoregatik gainbeheran zegoen ordurako proba. "Nire ustez, Laixan, euskara taldea izanik, ez zen iristen atletismo mundura. Eta lasterketa gainbehera hasi zen. Gero eta jende gutxiagok ematen zuen izena, 80-90 lagunek. Azkenean, erabaki zuten antolatzen ez jarraitzea. Gure ustez, parte hartzearen gainbehera ez zen bakarrik euskara elkarte batek antolatzeagatik, data aldetik egokia ez zelako baizik. Garai batean, herri mailako proba askorik ez zegoen; orain, berriz, duatloiak daude, triatloiak, mendi lasterketak... Mila gauza daude. Eta maiatzetik aurrera pilatzen dira gehien". Horregatik, Laixanek Antxintxiketan elkarteari proba antolatzeko proposamena egin, eta haiek kargu egin zirenean, aldaketak egin zituzten berehala. "Orain lau urte, lasterketa urrira pasatzea izan zen gure erabakia, Behobiaren beroketa lanak egiteko balio izateko. Urriko bigarren larunbatean jarri genuen eguna", azaldu du.

Lau urtean elkarteak egin duen aldaketa zerrendan lehena baino ez zen izan hori. Aurreneko urteko proba korrikalarientzat bakarrik izan zen, eta "300 parte-hartzailetik gora" elkartu ziren. Bigarren urterako, berriz, proposamen interesgarri bat jaso zuten Antxintxiketan elkartekoek: proba patinatzaileentzat ere izatea. "Bergarako Hanka Labanka patinatzaile elkarteko kide batek proposatu zuen patinatzaileentzat ere lasterketa egitea. Proba moduan, ausartu egin ginen. Guretzat berria zen; ez dugu patinatzaileen mundua ezagutzen. Batzuk oso azkar ibiltzen dira, besteak motelago, eta ez genekien hori guztia nola kontrolatu. Azkenean, Hanka Labankak aholkuak emanda, egin genuen, eta ondo atera zen". Hain zuzen, Hanka Labanka eta Arrasateko Atletismo Taldea dira probaren laguntzaileak. Oñatiarraren ustez, "harrera polita izaten du" patinatzaileen probak: "Lehen urtean, 120 patinatzaile izan ziren, eta, iaz, 95. Eguraldiak baldintzatzen du; goizean lau tanta bota baditu, atzera egiten dute batzuek. Baina ikusgarria izaten da, hartzen duten abiadura ikaragarria izaten da: lehen korrikalariak 36 minutu behar baditu Oñatira iristeko, hauek 22 minututan iristen dira". Horregatik, patinatzaileei "gutxieneko teknika maila" eskatzen diete epaileek, eta probatik kaleratzeko ahalmena izaten dute, ezbeharrak saiheste aldera.

Eloy Velasco epaileak aginduta, Herrira-k Hego Euskal Herrian dituen egoitzak itxi zituen astelehenean Guardia Zibilak, tartean, Hernanikoa. Hemezortzi lagunetatik hamabost atxilotu zituzten Gipuzkoan. Jorge Fernandez Diaz Espainiako Barne ministroak ...

Galtzaundi elkarteak, Txolarre Irratiak eta Tolosaldeko Hitza-k orain bi urte hasitako bidea heldu da helmugara. Gaurtik abian da komunikazio egitasmo berria, eta Tolosaldeko Ataria astekariaren zero zenbakiak eta atari digitalak gaur atera dira argit...

Duela pare bat ikasturte sortu zen Gabiriako haur abesbatza, Miren Gurutze Plazaola (1979) zuzendari zuela. Jaiotzez zumarragarra da, baina, gaur egun, Oñatin bizi da. "Betidanik gustatu izan zait musikaren mundua, eta beti izan dut gogoko musika arloan lan egitea", azaldu du. Hark du Gabiriako haur abesbatzaren pisurik handiena, bertako zuzendaria eta arduraduna baita, baina "abesbatzako haurren gurasoak ere beti daude prest edozertan laguntzeko".

Gabiriako haur abesbatzan aritzeaz gain, haurrentzako beste hainbat abesbatzatan ere ari da lanean, Oñatikoan eta Beasaingoan, besteak beste. Txikitatik izan da musikazalea, eta piano karrera eta musikako irakasle izateko ikasketak egin zituen; horrez gain, urtero Euskal Herriko Abesbatzen Elkarteko zuzendaritza ikastaroetan ere parte hartzen du udan, eta pedagogia ikasketak ere egin ditu. "Poliki-poliki esparrua zabaltzen joan nahi dut", azaldu du.

Musikaren inguruan lanean hasteko lehenengo pausoa Oñatiko abesbatzan eman zuen Plazaolak: "Egun batean Oñatiko abesbatzatik deitu zidaten, eta bertan pianista moduan lanean hasteko aukera eskaini zidaten; hortik hamabost egunera, txikien abesbatza zuzentzeko proposamena egin zidaten, eta horrela hasi nintzen lanbide honekin".

Abesbatzara doazenek hainbat gauza ikasten dituzte: batetik, talde lanean aritzea bultzatzen diete bertara doazen haurrei. "Azken batean, abesbatza bat ez da indibidualtasunean aritzeko jarduera bat, talde lanean aritu behar dugun gauza bat baizik", dio Plazaolak. Helburuetako bat haurrak elkarbizitza egiten ikastea da; bestalde, gorputz espresioen bidez, psikomotrizitatea lantzen dute, eta, azkenik, ahotsa nola erabili ere ikasten dute: "Umeak garrasirik ez egitera ohitu daitezen erakusten diegu; ozen hitz egitearen eta garrasi egitearen arteko ezberdintasuna zein den azaltzen ahalegintzen gara, oso ezberdinak baitira bata eta bestea. Gauza horiek guztiak lantzen edo elkartzen dituen haria da abestea".

Kontzertuak eta musikalak ere aurkezten dituzte jendaurrean. Gabirian bi jardunaldi egin dituzte jadanik; Beasainen, hiru saio egin dituzte aurten, eta Oñatin, gutxienez hiru saio egiten dituzte urtero.

Gabiriako umeen abesbatza hamabi haurrek osatzen dute, zazpi neskak eta bost mutilek; "oso parekatuta dago taldea". Taldeko haurren artean, txikienak 6 edo 7 urte ditu, eta 11 urte zaharrenak, bertara joateko adin mugarik ez dagoen arren. Oñatiko abesbatzan, berriz, 3 urtetik 11 urtera bitarteko haurrekin aritzen da abesbatza zuzentzen; adinaren arabera talde desberdinetan banatuta daude. "Adin talde ezberdinak egon arren, lantzen ditugun abestiak berberak izaten dira askotan, baina lanketa prozesua ez da bera izaten 3 urteko haurrekin hala 7 urtekoekin".

Abesti euskaldunez gain, beste hainbat jatorritako abestiak ere lantzen dituzte Gabiriako abesbatzan: "Munduko folklorea lantzea gustatzen zait, abesti brasildarrak batzuetan, japoniarrak besteetan, amerikarrak hurrengoan... eta horrela".

Haur abesbatzaren hasiera

Gabiriako haurren abesbatza osatu baino lehen, Lazkaoko haurren abesbatzan lan egiten zuen Plazaolak. Gabirian haur abesbatzarik ez zegoenez, bertako hiru haur Lazkaoko abesbatzara joaten ziren. "Musika gogoko zuten haur horiek, baina, denbora pasa ahala, hara eta hona ibiltzeaz aspertu ziren". Hori horrela, proposamen bat egin zien Plazaolak, Gabirian taldea osatuz gero bertara joango zela abesbatza zuzentzera: "Horrela hasi nintzen Gabiriako abesbatzako zuzendari lanetan".

Eskolaz kanpo aktibitate ugari dago haurrentzat, eta abesbatzara joatea ez da jarduera nagusienetako bat, baina Plazaolak argi du: "Abesbatzara etortzen direnek argi daukate musika oso gogoko dutela".

Gabiriako haurrek astean ordu eta erdiko entsegu bakarra egiten dute: ostiral arratsaldeetan, 19:00etan hasi eta 20:30ean amaitzen dute. Lehendabizi taldean elkartzen dira, eta ondoren entseatzen hasten dira. Entseguak hainbat atal ditu, eta atal horien artean hiru aipatu ditu Plazaolak: "Lehenengo, gorputza berotzen dugu, gero ahotsa, eta ondoren abestiak lantzen hasten gara".

Jarraipena etorkizunean

Abesbatzan aritzen diren haurrek helduak izan arte abesten jarraitzea gustatuko litzaioke Plazaolari: "Gabirian helduen abesbatza bat dagoela uste dut, eta polita izango litzateke umeetatik gazteetara pasa eta gazteetatik helduetara iristea, horrela Gabiria bezalako herri txiki bateko joera edo ibilbide hori guztia betetzea lortuz".

Abesbatzako esperientzia oso ona izan da Plazaolarentzat: "Egun oso onak eta txarrak izan ditut Gabiriako haurrekin, azken finean entsegu egunak ere ez dira horren onak, baina hori da daukadan egun posible bakarra, eta orokorki hartuta niretzat oso esperientzia positiboa izan dela esango nuke".

Gerora begira horrela jarraitzeko asmoa dauka Gabiriako abesbatzako zuzendariak, urtean kontzertu bat eta musikal bat emanez. "Sekula ez dakit zein talde izango dudan ikasturte bakoitzean, eta behin taldea osatutakoan hasten naiz proiektuak antolatzen".

Lehenengo urtean oso erantzun ona izan zuen Gabiriako abesbatzak, eta, azkena egindako emanaldiaren ondoren, hainbat haur prest azaldu ziren hurrengo ikasturtean abesbatzara joateko.

Ia kasualitatez sortu zen Irriargi elkartea orain hiru bat urte Beasainen. Ama izan berri ziren bi emakumek topo egin zuten herriko denda batean, eta zituzten kezkei buruz hitz egiten hasi ziren oharkabean. Beldurrak, egunerokoan sortzen zitzaizkien arazoak, zalantzak eta abar partekatu zituzten. Lierni Ormazabal elkarteko kidea zen horietako bat, eta "hitz eginda soilik" lasaitu egin zirela azaldu du. "Elkartzeko gune bat falta zitzaigula konturatu ginen", dio, eta hortik sortu zitzaien talde bat eratzeko ideia.

Ainhoa Ibañezek kontatu du hasiera hartan "ahoz ahokoa" izan zela beren erreminta nagusia. Herritar batzuk gurasoentzako talde bat sortzekotan zeudela berehala zabaldu zen Beasainen, eta baita Goierriko beste zenbait herritan ere. Hala, Goierri guztiko hamar bat ama elkartu ziren lehenengo bilera hartan, orain hiru urte.

Lehenengo bilera haren atzetik beste batzuk etorri ziren. Hamabost egunean behin elkartzeko ohitura hartu zuten, eta "esperientziak partekatzeko, kezkak mahaigaineratzeko, intereseko gaiez mintzatzeko eta liburuak gomendatzeko" baliatu zituzten lehenengo bilkurak. Laster ohartu ziren, ordea, esku artean zuten horri gorputza emateko beharra zutela: "Egitura baten beharra genuen, lokal batena, gure helburuak idatziz nonbait biltzekoa". Eta hala hasi ziren elkarte bat sortzeko lehenengo pausoak ematen, "informalki sortu zen" proiektu horri nolabaiteko forma ematen, alegia.

Partekatzearen garrantzia

Egun, Irriargi Goierriko familien elkarte gisa identifikatzen da, eta "bizimodu kontzienteago baten alde" lan egiten dutes. Amatasunaren inguruan, haurren hezieraren inguruan, osasunaren edo elikaduraren alorrean —besteak beste—, egungo gizartean araututa dauden rol horietatik kanpo "gauzak egiteko beste modu bat" badagoela defendatzen dute. Eta horretan dabiltza.

Elkartea irekia da, eta nahi duen guztiari parte hartzeko gonbita egiten diote. Hasierako hamabosteroko dinamika galdu egin da, eta orain, hileko lehenengo larunbatetan elkartzen dira haziera bilkura egiteko. Hasieran ez bezala, "hazieraren inguruko gai jakin batetik abiatuta, horretan sakontzen" saiatzen dira. "Ahal denean, aditu baten kolaborazioa ere izaten dugu", diote taldeko kideek. Bihar egingo duten bileran, adibidez, adimen emozionala landuko dute, eta aurretik psikomotrizitateaz eta etxeko hezkuntzaz ere aritu dira. Aurrerago, "erditzeen inguruko eta jostailu eta jolasen inguruko beste saio batzuk" egitea ere pentsatzen ari dira.

Nahia Iraola ere ama gaztea da. Hasieratik taldeko kide izan ez bada ere, beharrak bultzatuta gerturatu zen Irriargira. Zalantzarik ez dauka ama izaterakoan "beste ama batzuekin gauzak partekatzea" garrantzitsua dela. Eta horixe aurkitu du berak Irriargin. Amatasuna berak nahi duen modura bizitzeagatik ere "errespetatua" sentitu da taldean, eta nabarmendu du hori kalean askotan ez dela horrela gertatzen.

Ormazabalek bizitako esperientzian oinarrituta, "Irriargin laguntza sare handia" sortu dutela uste du. "Edozeinek zerbait behar izan duen bakoitzean taldearen babesa sentitu du". Segurtasuna ere irabazi dute denbora honetan guztian, eta, batez ere, "besteengandik asko ikasteko" balio izan dio Ibañezi. Izan ere, "ama izatea zoragarria dela saldu diguten arren momentu gogor asko daude, batez ere inguruan babesik ez duzunean", azaldu du Ibañezek.

Informaziorik eza

Aipatutako hazieraren inguruko bilerez gain, edoskitze tailerra ere egiten dute hamabostean behin, "hileko bigarren eta laugarren astean 17:00etatik 19:00etara, Beasaingo Ttiklik elkargunean". Edoskitzea gai garrantzitsua da Irriargikoentzat, eta, horregatik, horren inguruan sakontzeko zerbait egitea erabaki zuten.

Hala, taldeko zenbait kidek edoskitzearen inguruko formazioa jaso zuten joan den ikasturtean, eta orain, "beste ama batzuei lagundu ahal izateko talde bat martxan jartzea da asmoa". Edoskitzearen inguruan "informazio falta handia" dagoela uste dute. "Maizegi esaten da bularra emateak zailtasun asko dituela, zaila dela, denek ezin dutela...".

Edoskitzearen inguruan norberak izandako esperientziak, liburuetan irakurritakoak edo eskura dauden informazio ezberdinek laguntzen dute, baina "arazoak sortzen ez diren bitartean", zehaztu dute. Horregatik, jasotako formazioa baliagarria izan zaie, "beste batzuei laguntzeko esperientzia baino zerbait gehiago" behar baita.

Emakumea eta kontziliazioa

Edoskitzearen unean, hainbat dira bidean sor daitezkeen arazoak: "Haurrak pisua behar bezala ez hartzea, ama lanera bueltatzeko unean edoskitzea nola jarraitu zehaztea...". Gaur egun, arazo horien aurrean "oso erraz jotzen da biberoi artifizialera", diote, baina beste bide batzuk badaude. Edoskitzea defendatzen dute Irriargin, "haurrarentzat onuragarria eta naturalena delako eta beti horrela egin delako". OME Osasunaren Mundu Erakundeak ere edoskitzea lehenesten du; "lehen seihilekoan gutxienez, haurra amaren esneaz soilik elikatu behar dela, eta ondoren, gutxienez bi urte bete arte bularra ematea hobesten du".

Baina edoskitzea ez da hori bakarrik, "ez da soilik elikadura". Bularra emateak "goxotasuna transmititzen die haurrei, segurtasuna, gaixo daudenean primeran doakie, eta erlaxatzeko ere balio dezake". Amaren eta haurraren arteko lokarria da, azken batean, bularra ematea.

Baina bularra emateak ere baditu bere argi-ilunak. Amarentzako "lotura handia" da, baina bueltan ematen duena "askoz ere gehiago da". Hortik harago, edoskitzearen unean, edo heziera garaian, gaur egungo emakumeek duten beste zailtasunetako bat da kontziliazioarena. Alde horretetatik "hasierako puntuan" daudela uste dute Irriargikoek: "Oraindik guztia dago egiteko". Diotenez, kontraesan handiena da "OMEk sei hilabetetan haurrari bularra soilik ematea gomendatzea eta amatasun baimena lau hilabetekoa izatea", adibidez.

Aitek edoskitzean edo haurraren hezieran duten eginkizuna ere bada beste eztabaidetako bat. "Asko egin dezakete, baina oraindik kontzientziazioa falta zaie oro har". Poliki-poliki gizonezkoen egitekoa ere ari da zentzu horretan aldatzen, baina "kostatzen ari zaie". Dena den, "nondik gatozen" ezin dela ahaztu diote, eta gogorarazi dute orain dela gutxira arte gizonezkoek haurren heziketan izan duten protagonismoa amarenarekin alderatuta oso txikia izan dela.

Europako Edoskitze Astea

Lan asko dago egiteko oraindik, eta, horretarako, garrantzitsua da egiten dutena plazaratzea. Horregatik, bat egingo dute igandetik hilaren 13ra Europan egingo den Edoskitze Astearekin. Beasainen hilaren 8tik 12ra antolatu dituzte ekintzak Bularra ematen duten amentzako laguntza: hurbilekoa, etengabea eta aproposa lelopean.

Askotariko ekintzak antolatu dituzte familientzat eta haurrentzat, baina helburu nagusia egiten dutena plazaratzea da, eta ahal duten neurrian informazioa banatzea. Ipuin kontaketa, edoskitze tailerra eta hitzaldia daude antolatuta, eta edoskitze festa hilaren 12rako.

Nabarmentzekoen artean, elkarteak postuak jarriko ditu kalean "nahi duenari informazioa eman eta dituen kezkak argitzeko". Gainera, mural erraldoi bat osatzeko asmoa ere badute. Edoskitzea gai hartuta, argazkiak, marrazkiak, testuak, esaldiak eta beste uztartuta, collage handi bat osatu nahi dute, herritarren parte hartzearekin.

Gai beraren inguruan argazki lehiaketa ere antolatu dute. Arrakasta "handia" izan du, eta ia ehun argazki jaso dituzte, "mundu guztikoak". Sari banaketa egingo dute, eta, ondoren, erakusketa ibiltaria jarriko dute Goierrin barrena. Amaitzeko, egun hori antolatzen lagundu dieten elkarte, denda eta erakundeei eskerrak eman dizkiete, "haiek gabe ezinezkoa" izango litzatekeelako.