Euskal Herriko 3. Batukaden Topaketa hartuko du bihar Lasarte-Oriak. 170 perkusio jotzaile elkartuko dira herrian, eta goizetik gauera arte askotariko jarduerak izango dira: haurrentzako tailerra goizean, poteoa eta bazkaria eguerdian, Sanbodromoa arratsaldean... Batukaden emanaldi nagusia 18:30ean izango da, Okendo plazan. Parte hartuko duten taldeen artean daude Zo-Zongo, Buruntzantzan, Dinbi Banda, Sambamaña, Kumbalaye, Builaka, Beriba, Zaparrada eta Batukale. Gauean, Skakeitan taldeak kontzertua emango du 22:30ean, Okendo plazan.

Batasunak eta elkarlanak ematen duen indarrarekin, familia ugarien eskubideen alde lanean ari da Hirukide federazioa. Gizartean eragin nahi dute, Natalia Diez Caballero lehendakariak dioenez: "Elkarte transbertsala gara; arlo guztietan lan egiten dugu...

Datozen lau urteetan, Urnietak "erronka politak" izango dituela uste du Mikel Pagola EAJren alkategaiak (Urnieta, 1970), eta horiei heltzeko gogoz da. Hilaren 24an "libreki" botoa emateko eskubidea betetzeko deia egin die urnietarrei.

Zer iritzi duzu lau urteko agintaldiaz?

Agian, ez gara gu egokienak balorazioa egiteko, baina gustura nago udaletxean sortu den errespetu zikloarekin. Politikaren artean, bakoitzak bere ideiak defendatzeko eta plazaratzeko aukera izan du; gainera, arlo askotan elkarrekin batzeko aukera izan dugu, eta pozik nago errespetutik abiatuta egin ditugun gauzekin.

Zertan egin du aurrera herriak?

Batez ere, herriaren kalitatea hobetzeko apustuak egin ditugu. Lau parke berriztatu dira: hainbat belaunaldi espazio berean egoteko aukera izan dezaten saiatu gara, haien arteko harremanak lantzeko. Inbertsio moduan, herriko sarbideetan hobekuntzak egon dira. Zerbitzu aldetik, oso garrantzitsua da udalean eman den eredu aldaketa: herritarrak lehenetsi dira erabat, eta horren lekuko da herritarren arreta zerbitzua, Bertan bulegoa. Herritarren ikuspegitik hobetzeko zer genuen aztertu dugu, eta horiek izan dira kontuan hartu ditugunak.

Eta hobetzekoen artean?

Urnietako plan orokorra lehenago onartu izana, adibidez. Gusturago egongo ginateke 2014ko azaroan onartu ordez lehenago onartu izan bagenu. Dokumentu horrek gauza asko baldintzatzen ditu etorkizunean eta garapenari dagokionez. Nahi baino gehiago atzeratu da, eta horrek ekarri digu ekintza konkretu batzuk egin ez izana. Horrez gain, gusturago nengoke Egape ikastolako DBHko eraikin berriaren aurreneko obra txikiak hasi izan balira, edo beste inbertsio batzuk egiteko gai izan bagina: irisgarritasuna hobetzeko ekintzak, berrikuntzak kiroldegian...

Langardako etxebizitzen arazoa urte luzeetan egon da presente Urnietan. Auzia konpontze bidean da, azkenean.

Oraindik ez dugu dena egin, baina, behintzat, akordio bat sinatu dugu, eta soluzio baten oinarriak markatu ditugu. EH Bilduko Xabier Iurramendi zinegotzia izan da Langardako batzordeko burua, baina garbi dago udaletxeko alderdi guztiek genuela asmoa arazoari irtenbide bat bilatzeko. Nabarmentzekoa da bizilagunek eta udaleko alderdiek akordio horretara iristeko izan dugun gogoa eta nahia. Ea hemendik pare bat urtera akordio horrek isla erreala daukan eta auzo horretan saneamendu aldetik geneuzkan arazo larriak saihesteko formula aplikatzen dugun.

Hondakinen arloan, bosgarren edukiontziaren alde egin zenuten EAJk eta PSE-EEk, eta Bilduk babestu. Helburua %60 birziklatzea zen; datuak, ordea, %43 inguruan dira.

Oso baikorra da udalean ordezkaritza politikoa dugun alderdi politiko guztiek eredu batekin bat egin izana. Eredu horrek helburu batzuk jarri zituen, eta helburu horietara iristeak markatu zuen adostasun politikoa. EH Bildu alderdiak argi eta garbi esan zigun koiunturagatik onartzen zuten akordio bat zela, ikusita matematikak eginda garbi zegoela zeintzuk ziren udaleko aritmetikak, eta aritmetika horiek aukera horren aldekoak zirela. Gutxieneko horiek lortzeko epeak dira hor dauzkagun arazoak. Kontuan hartu behar dugu Europako lurralde aurreratuenetan birziklatze ehuneko altuak dituztela, %65-70ekoak, baina 30 urtetako kultura baten ondorioz. Guk urtebetean edo bi urtetan ezin ditugu gauzak bat-batean aldarazi. Baina aurreikuspenak ez dira bete. Aztertu behar dugu zergatik ez diren bete, eta berriz ere neurri batzuk planteatu beharko ditugu politikoki, herritarrek birziklatzean ezinbestean parte hartu eta emaitza hobeak lortzeko.

San Markoko mankomunitateko presidenteorde ere bazara. Nola ikusten duzu hondakinen kontuarekin Gipuzkoan sortutako zalaparta?

Ikuskizun txar bat ematen ari gara. Ez gara gai izan Gipuzkoako gizarteak eskatzen zigun irtenbidea topatzeko. Errua ez da inorena, baina guztiona da aldi berean. Lau urte hauetan daukagun errealitate bakarra da lurraldeko arazoa ez dela konpondu, zaildu egin dela, gaiztotu egin dela. San Markon, larrituta gaude, gure mankomunitatea delako Gipuzkoako zaborren erdia gutxi gorabehera kudeatzen duen eremua. Guztion artean saiatu beharko genuke, nahitaez, ahalik eta azkarren erantzun egokiren bat ematen; ahal den heinean, adostutakoa, nahiz eta jakin politikoki ematen zaion erabilerarekin oso zaila izango dela.

Ekonomikoki nola dago Urnietako Udala?

Ez dauka zorrik, eta ia bost milioi euroko gerakin bat ere badauka, orain dela lau urte baino zerbait gehixeago. Zerikusia izan du horretan Espainiako Gobernuak gastua kontrolatzeko jarri dizkigun neurriak eta zorroztasuna; horrek aukera eman digu diru pixka bat aurrezteko. Hori bai, arrisku bat dauka: Urnietan ez dago industria askorik; industria gune pare bat badaude, baina ez gara herri aberats esaten zaien horietako bat. Gure gastuak ondo kontrolatu beharko ditugu beti. Urtero urtero, lanketa handi bat egin behar da dauzkagun baliabideei ahalik eta etekin gehien ateratzeko. Ea datozen lau urteetan Madrilek aukera ematen digun gerakin hori libreki erabiltzeko.

Zertan inbertituko duzue?

Irisgarritasun plan bat onartu dugu legealdi honetan, eta igogailu bat jartzea litzateke aukera bat. Baita Idiazabal ibilbidean oinezkoei lehentasuna emateko ekintzak egitea, kiroldegian erreforma egitea —1985ekoa da—... Herrian, gero eta gehiago dira eguraldi txarra egiten duenerako estalitako guneak falta direla esaten dutenak; hori aztertzea ere izan daiteke. Garapen urbanistikoari dagokionez, zortzi-hamar urtetan Urnietan ez da etxerik egin. Jadanik martxan da urbanizazio bat, baina beste batzuk etorri behar dira. Etxe berriak egiten ez badira, belaunaldiren bat galtzeko arriskua dago, beraien beharrak herrian ez badituzte asetzen etxe bila kanpora joango direlako.

Herritarrei aukera emango diezue zertan inbertitu erabakitzeko?

Gure asmoa da herritarrei aukera ematea parte hartze prozesu baten bidez; galdetzea zertan inbertitu gerakin horretatik gutxienez lau bat milioi euro. Hor hainbat aukera izango dira. Aldez aurretik, asmatu behar dugu herritarrei adierazten guztiei eragiten dien gauza bat dela.

Duela lau urte boto gutxiko aldea izan zen EAJren eta EH Bilduren artean. Aurten ere hala izango delakoan zaude?

Orain ere uste dut lehia EAJren eta EH Bilduren artean egongo dela. Talde txukun bat aurkeztu dugu, eta esperantza badaukat; baina, noski, EH Bilduko hautagaiek izango duten berdina.

Aulki Zuriak hautagaitza aurkeztuko da Urnietan, Gipuzkoa osoan bakarra. Aukeratuak izanez gero, eserlekuak hutsik utziko dituzte. Zer iruditzen zaizu?

Ez dut informazio askorik. Lehenik, entzun egin beharko zaie, eta orduan bai, jakin genezake zer asmorekin datozen. Bitartean, beste edozein lehiakiderekin bezala, errespetu guztiz tratatuko ditugu. Hautagaien artean badago bat Urnietan erroldatua dagoena, herrian bizi dena, baina besteak kanpotik etorritakoak dira, asko Gipuzkoa kanpokoak ere.

Pasatu berria da munduko langileriaren eguna, eta gaiak emango zuen lagun artean hizpide bat baino gehiago, zergatik, zertarako. Etxeko txikienek zergatik jai edo zertarako manifestazioa galdetuz gero, ordea, zer erantzun?Gure herria ez da aberastasun...

Kartzela bakoitza mundu bat da: ezberdinak dira arreta, espetxeko medikuarekiko harremana eta ospitaleko joan-etorriak. "Baina batean edo bestean, oro har, baldintzak ez dira onak". Javi Hernando familia medikuak urteak daramatza gaixo larri dauden presoen inguruan lanean. Dioenez, kanpotik, ez da erraza espetxeetako medikuekin hartu-emana izatea: "Saiatzen gara haiekin harremanetan jartzen, telefonoz; baina, askotan, ez dugu lortzen. Esaten dute ez daudela, bilduta daudela...". Batik bat, senideek ematen diete presoaren egoeraren gaineko informazioa, baita presoen beren eskutitzetatik ere lortzen dute. Txosten medikoak ere lortzen dituzte normalean. "Puzzle horrekin guztiarekin, ahal duguna egiten dugu. Bidea zaila da".

Gaixo larri dauden lau gipuzkoarrek dituzten gaitzak ez dira kartzelan egoteko modukoak, Hernandorentzat. "Gaixotasun sendaezinak dira, kronikoak, larriak". Ondo sendatzeko tratamendu egokia eman behar zaiela dio, ingurua ere egokia behar dute, jarraipen zehatza, kontrolak, errehabilitazioa... "Kartzelan ezin da hori lortu, edo baldintza txarretan". Lau kasuak aztertu ditu banan-banan Hernandok:

IBON FERNANDEZ IRADI

"44 urte ditu. Esklerosi anizkoitza dauka. Gaixotasun neurologiko bat da. Normalean, ia-ia beti progresiboa izaten da. Agerraldiak izaten dira, eta agerraldi horietan sintoma neurologikoak agertzen dira gehienbat: galera edo defizit neurologikoak. Esate baterako, izan daiteke ondo ez ikustea, hanka edo beso batean mugimendua galtzea...Baita mina, txingurritasunak eta sentsibilitate falta ere. Zainekin, nerbioekin, zerikusia daukaten sintomak dira.

Pronostikoa txarra da. Abanikoa handia da; batzuen eboluzioa azkarrago doa, beste batzuk geldi bezala daude, eta gero berriro hasten dira...Bukaera defizit neurologiko garrantzitsuekin izaten da, eta, batzuetan, aulki gurpildunean geratzen dira. Ibonek orain defizit neurologikoak ditu, txingurritasunak, sentsibilitate falta beso batean, mina enborraldean...Gaixotasun honen tratamenduak nahiko gogorrak dira, eta horrek eskatzen du jarraipena egitea. Agerraldiak daudenean tratamendu bereziak daude kortisonarekin, eta, normalean, ospitaleratu egin behar izaten dituzte. Nahiko arrazoia da gaixotasun honekin kalean egoteko".

GARIKOITZ ARRUARTE

SANTA CRUZ

"35 urte ditu. Duela zortzi bat urte diagnostikatu zioten espondilitis ankilosantea. Gaixotasun larri eta progresiboa da. Poliki-poliki mugimendua galtzen dute, askotan geratzen dira bizitza normala egin ezinda, erabat zurrun. Gaitz konplikatuak dira, eta konplikazio asko izan ditzakete. Garik, esaterako, uveitisa izan zuen, arazo garrantzitsua begietan. Orain, bizkar osoko mina du, eta ziatikak eduki ditu. Bi sakroiliakak erasanda dauzka —bizkar ondoko artikulazioak—, eta bi hanketan mina.

Tratamenduak ezberdinak izaten dira, eta, ankilosatuak geratzen direnez, garrantzitsua izaten da ariketa. Progresiboa denez, eta oraindik Gari, komatxoen artean, ez dagoenez horren gaizki, iruditzen zaigu progresio hori ahalik eta mantsoena izateko tratamendu orokor bat beharko lukeela. Almeriako kartzelan dago, eta arreta ez da oso zuzena".

JAGOBA CODO CALLEJA

"51 urte ditu. Nahiz eta beste diagnostiko batzuk eduki dituen —arazo handiak izan ditu ahoan, inplanteak ditu aho guztian—, gehienbat bere diagnostiko nagusia espondilitis ankilosantea da. Martutenen dago, eta Donostiako erreumatologiako zerbitzuak diagnostiko bera egin du. Sintomatologia ugaria du: zerbikaletan, lunbarrean, besaburuetan, ukondoetan...Ia-ia artikulazio guztietan. Gogortasun arazo handia ere badu; gauean mina... Sendatzeko toki hoberena ez da kartzela".

AITZOL GOGORZA OTAEGI

"40 urte ditu, Basaurin dago, eta gaixotasun mentala du. Obsesio konpultsio desoreka dauka, eta sintoma psikotikoak. Gaitz hau dutenek burutik kendu ezin dituzten ideia obsesiboak dituzte, ideia horiekin jarraitzen dute etengabe, eta, halakoekin, sufrimendua izugarria da beraientzat. Edozein irtenbide aurkitzen saiatzen dira askotan; bere buruaz beste egiten ahalegintzen dira. Sendaezina da, eta episodioak gero eta gogorragoak dira. Aitzolek 24 orduko laguntza protokoloa izan du; ondoan beste preso bat, bere buruaz beste ez egiteko.

Gainera, duela gutxi beste arazo bat eduki du, txikia ez dena: biriketako tronboenbolismoa. Gaixotasun larria da. Orain, tratamendua hartu behar du horretarako ere".

Ez dute alderdi bat bozkatzerik nahi; ez dute alkategai baten aldeko botoa eskatzen. Albizturren, boto zuriaren kanpaina jarri du martxan Aizalde gazte elkarteak. Helburua: hautagaitza aurkeztu duten bi alderdiek alkatetza ez lortzea.

PSE-EEk eta PPk aurkeztu dituzte zerrendak herrian. Patricia Ainhoa Val izango da sozialisten alkategaia; PPrena, berriz, Jose Manuel Huidobro. Duela lau urteko emaitzak ikusita, Aizalde elkartekoek uste dute bi alderdi horiek ez dutela herriaren gehiengoa ordezkatzen: PSE-EEk bederatzi boto jaso zituen; PPk, berriz, bakarra. Zuriak 32 izan ziren. Aralarreko Gregorio Iraola da alkate egun; 117 boto jaso zituen 2011ko hauteskundeetan.

Whatsapp bidez egin zuten deialdia lehenik, eta gutunak banatzen aritu dira gero herriko etxeetan, egoeraz informatzeko. Bozkatzera joateko deia egin diete herritarrei, eta, boto zuria aukeratzekotan, gutuna hutsik uzteko. Ander Malbadi Aizalde elkarteko kideak Tolosaldeko Ataria-ri azaldu berri dionez, mezua gehienbat etxeko zaharrenei edo bozkatzera joateko ohitura gutxien dutenei bidali diete. Ordezkaritza izateko beharrezkoa da gutxienez botoen %5 eskuratzea —alderdi bati emandakoak edo zuriak dira balioa dutenak—. Baliogabeak ez dira aintzat hartzen ordezkaritza izateko kopuruak zenbatzerakoan.

Eskualdean badute aurrekari bat: Iruran, 2007an. EAEren hauteskunde zerrendak baliogabetuta, boto zuria eskatu zuen Marimi Ugalde alkateak: 606tik 562k boto zuria eman zuten. PSE eta PPk ez zuten botoen %5a lortu, ezin izan zuten udal talderik sortu eta Ugartek jarraitu zuen alkatetzan.

Hautagaitza bakarrekoak

Gipuzkoan zerrenda bakarra aurkeztu diren herriak ere badira: Errezil, Mutiloa, Leintz-Gatzaga, Altzo, Elduain, Gaintza, Hernialde, Orendain eta Orexa.

Baliarrainen kasua berezia izango da: ez da hautagaitzarik aurkeztu. Hori horrela, sei hilabeteko epean berriro deitu dituzte hauteskundeetara. Orduan ere zerrendarik ez bada, Gipuzkoako Aldundiak kudeaketa batzorde bat eratuko du.