Aitziber Arzallus

Militante ekologista izatea ez da nolanahiko erronka. Aitziber Sarobe Egigurenek (Zarautz, 1974) ondotxo daki hori. Babesik apenas, eta kontrarioak alde guztietan. Baina, hala ere, hor jarraitzen du, nekaezin. Gauzak oso argi ditu, beti izan ditu, eta halaxe azaltzen ditu, entzun nahi dituenarentzat.

Nor da Aitziber Sarobe?

Emakume euskaldun ekologista bat. Korronte ideologiko asko daude ekologismoan, eta natur kontserbazionista naiz ni. Hala ere, gustatzen zait ekologista esatea, hitzak oso konnotazio txarra hartu duelako, baina inoiz baino beharrezkoagoa delako. Ikasketaz, berriz, ekologoa naiz, ekologian espezializatutako biologoa. Eta aldarrikatu nahi dut nire idearioan badagoela natur kontserbazioaren ikuspegitik herria eraikitzeko borondate bat; horrek egiten nau ekologista.

Ingurumenak interesa eta kezka sortzen dizkizu. Noiztik gertatzen zaizu hori?

Umetatik; basabizitzak beti liluratu izan nau, eta txikitatik oso argi eduki izan dut zer ikasi nahi nuen. Gure aita zena ehiztaria zen, eta baserri batean hezi nintzen ehiztari baten alaba izanda. Bi kultura horiek bizi izan ditut, basabizitzaren eta norberak hazten dituen azienden arteko logika horiek, eta kuriosoak dira. Aitak eramaten ninduen ehizara, eta gogoan ditut basoko hezetasun usain hura eta egoten zen isiltasuna. Oroitzapen politak eta goxoak dira, baina kontraesankorrak ere bai. Izan ere, gure aitak hildako piztiak ekartzen zituen gero. Oso deigarria egiten zitzaidan nola hil zitzakeen maite zituen animalia haiek, eta nola jasotzen zuen etxekoen gutxiespena; amak eta izebek esaten zioten ez hiltzeko animalia gaixo haiek, etxean bagenituela ederki hazitakoak. Horretaz gain, Felix Rodriguez de la Fuenteren garaikoa ere banaiz, eta haren programak gure etxean liturgia ziren, kristauentzat meza baino inportanteagoak.

Oso gazte hasi zinen Zarauzko Arkamurka natur taldean parte hartzen, eta han jarraitzen duzu oraindik. Nola iritsi zinen hara?

Zarauzko ikastolan izan nuen irakasle bat, Jose Luis Perez Izquierdo Joxepo: Izadi taldeko militantea zen, eta hark gonbidatu gintuen elkartera joatera. Han ikusi nuen bazegoela jendea gauza horietan ibiltzen zena, eta joaten hasi nintzen; 14 bat urte izango nituen. Gero, biologia ikasten hasi nintzen; ulertu nuen horrelako talde bat zertarako behar den, eta orduan hasi nintzen nire prestakuntza akademikoa eta militantzia uztartzen, denari zentzua ematen. Arkamurkak erakutsi dit natur kontserbazioaren aldeko borrokak oinarri zientifikoa behar duela izan, eta kaleko militantzia ere eraiki behar dela ezagutzaren gainean.

Gipuzkoako elkarte naturazale eta kontserbazionistek sortutako Naturkon taldeko kide ere bazara. Noiz eta zertarako sortu zenuten Naturkon?

2011ko legealdian diputazioa EH Bilduk hartu zuen, eta aldaketarako ate bat zabaldu zen Gipuzkoan natur kontserbazioaren eta ekologismoaren bueltan ibiltzen ginenontzat. Mendiak eta Naturaren Zaintza zuzendaritza eskuz aldatuko zen behingoz, eta ikusi genuen momentua zela denok elkartu eta planteamendu berri bat egiteko, zuzendaritza hori beste modu batera kudeatzeko. Aldundiak kudeatzen du baso politika, bioaniztasuna bideratzeko tresnarik garrantzitsuena, eta aldundiak kudeatzen du parke natural edo babestutako eremuetarako politika ere; horregatik joan ginen aldundira ate joka.

Eta zer gertatu zen?

Borroka izugarria izan zela. EH Bilduk Julian Unanue jarri zuen kargu horretan, eta Unanuek interes pribatuak zituen basogintzan. Sekulako kolpea izan zen guretzat. Unanue kargutik kentzea lortu genuen, baina berandu zen ordurako, eta natur kontserbazioari lotutako aurrekontuak urtebetean bakarrik egin zituen aldundiak. Ez zuen denborarik eman kultura berri bat sortzeko, eta lehengo logiketara eta pentsamenduetara bueltatu gara; natur kontserbaziorik gabe jarraitzen dugu, bioaniztasunaren aldeko politikarik gabe, eta kortijoak balira bezala kudeatzen dituzte parke naturalak.

Ekologistek, oro har, ez duzue ospe onik. Erakundeetan ez duzue babesik, eta parez pare dituzue beste hainbat sektore ere. Ez da samurra izango…

Ez, oso nekagarria eta etsigarria da. Politikoki sortu da ekologismoa mamutzat hartzeko behar bat, ekologismoak aurre egiten diolako garapena ulertzeko modu bati, bai landa eremuan, bai kalean, bai industrian. Ekologismoak ezbaian jartzen du edozein garapen eredu, dauzkan ondorioengatik; hortaz, ekologistak mamu bihurtzea mesede da denentzat, eta mamuak gara artzainentzat, baserritarrentzat, etxeak egiten dituztenentzat… Eta hortik eraikitzen dute diskurtsoa, hasten direnean esaten ekologista guztiak kaletarrak direla, baserriko bizimoduaz ezer ez dakitela… Gezur handi bat da hori, eta ni naiz adibide bat: ehiztari baten alaba naiz, baserrian hezia, ekologoa, kaletarra, eta, gainera, emakumea eta euskalduna.

Gaur egun, zer-nolako harremana daukazue aldundiarekin?

Ez daukagu harremanik. Esaten dute jasangarritasunak oreka bat bilatu behar duela ustiapenaren eta kontserbazioaren artean, eta horretaz eztabaidatu nahiko genuke guk, baina ez daukagu zeinengana jo, ez gaituzte nahi; ekologistak gaude erabat baztertuta. Eta, aldi berean, gu bazterrean uzten gaituzten gobernu horiek klima larrialdi egoera aldarrikatzen ari dira. Txiste bat da, dena da kontraesan handi bat eta gezur bat. Ezin duzu esan garapen jasangarriaren inguruko plangintzak egiten ari zarela, AHTak eta metroak egiten jarraitzen duzunean, eta zure aurrekontuen ehuneko ikaragarri bat txikiziora bideratzen duzunean.

Fronte pila bat dituzue zabalik, baina lehentasunak jartzen hasita, zeintzuk dira presa handiena duten gaiak?

Landa eremuan, basogintza; eta kalean kontsumo ereduaren ingurukoa da daukagun gerra.

Zergatik basogintza?

Basoa delako hemen berezko ekosistema, eta basoen kalitate ekologikoak bermatzen duelako bioaniztasuna. Basoen kontserbazioak baimenduko digu daukagun bioaniztasun hori mantentzea edo hobetzea; basoak galtzen baditugu, hori galduko dugu. Gertatzen dena da ez daukagula ia berezko basorik, eta azken urteotan gertatu zaigu gaitzagatik-eta pinudi asko utzi, zahartu eta naturalizatu egin direla. Horrek ekarri du bioaniztasuna berreskuratzea, eta guretzat oso prozesu mesedegarria da hori, baina hor sortu da arazoa, baso horiek jabeak zituztelako, eta 30 urtean egindakoa galdu dutelako. Hori zergatik gertatu den pentsatzen hasi beharrean, diru laguntzekin eta erdi konpentsatuta berriz ere, basoen industrializazio prozesu horretan are kaltegarriagoa den beste urrats bat egitea agindu diete: eukaliptoa landatzea.

Zer nahi dute jabeek?

Jabeek nahi dutena da basoari etekina ateratzea, eta guk esaten duguna da horretarako moduak daudela, eta horiek pentsatzeko momentua dela. Esate baterako, aitortu diezaiekegu egin dutenaren balioa, naturalizatze hori herritar guztiontzat delako mesedegarria, eta kendu diezaiekegu Hondasun Higiezinen Gaineko Zerga [OHZ]. Baina ez digute denborarik eman, hor daudelako egurgintzako lobbyak, diru laguntza horiek denak kudeatzen dituztenak beraien mesedetan. Jabeei esaten diete zer landatu eta ziurtatzen diete egurra erosiko dietela, nahiz eta papergintza lantegietarako kalitate eskaseko egurra izan. Ez digute utzi eztabaida hori gizarteratzen ere, eta eman dizkietenak diru laguntza publikoak dira, denon dirua da.

Eta zer diozu kaleko eztabaidaz edo zuen jardunak sortzen duen zalantzaz?

Jendea ez dela bere kontsumoaren eta horrek eragiten dituen ondorioen jabe, ez dela konturatzen ez dela gauza bera hemen modu agroekologikoan ekoitzitako barazki bat erostea, edo intentsiboan ekoitzitakoa edo auskalo non ekoitzi eta gero hona ekarritakoa erostea. Jendeak ez dauka kontzientzia hori, eta gure kultura, gure aukerak eta gure landa eremuarekiko ezagutza guztia galtzen ari gara; enpresa batzuen menpeko bihurtzen ari gara.

Energia menpekotasuna murrizteko iturri berriak topatzea ere ez legoke gaizki.

Horrekin ari dira orain, eta dena elektrifikatu behar dela diote. Baina nondik aterako dugu elektrizitatea? Inork ez du esaten kontsumoa gutxitu behar denik edo beste era batera kontsumitu behar denik. Eta dena haize errotaz beteko dute. Inori ez diote galdetu, baina itsasotik hasiko dira; Mutrikun, dagoeneko, onartu dute. Eta hurrena mendian izango da. Gu ez gaude energia berriztagarrien kontra, baina horiek garatzeko moduak daude, eta ez dute horretaz hitz egin nahi. Guk ez dugu nahi haize errotarik, nahi ditugu errotak herrietan, industrialdeetan; eta ez duguna nahi da zentralik eta gutxi batzuen esku egongo den sistemarik: lekuan lekuko ekoizpenak nahi ditugu.

Pandemia garaiotan, sekula baino jende gehiago dabil mendian. Balioko al du inguruan daukagunaz eta hori kontserbatzearen garrantziaz ohartzeko?

Gure bizi ohiturak baldintzatzen dizkigute, bultzatzen gaituzte nahi duten lekura, eta gu joan egiten gara. Baina nola dabil jendea mendian? Ikaragarria da, kaskoak jantzita korrika, non dabilen konturatu ere egin gabe, kontzientziarik gabe. Gero eskatuko dituzte osasuna eta bioaniztasuna, eta hitz egingo dute Yellowstonen alde eta Amazoniako basoak babesteaz. Baina zer legitimitaterekin, zeure ingurua txikitzen ari zarenean? Nola eskatuko diet ezer besteei burua altxatzen dudan bakoitzean lotsatu egiten banaiz eta mindu egiten banau ikusten dudanak? Negargarria da. Eta esango nuke gazteak ere antzera dabiltzala. Krisi klimatikoa eta ekologikoa globala denez, gazteak ikusten ditut globalak diren borroka horietan, baina gero ez dute parte hartzen tokiko arazoei aterabidea emateko borroka horietan, eta ezin dut ulertu.

Beraz, aurreneko lana da etxean daukaguna zaintzea.

Guri dagokigu gure etxean daukaguna zaintzea; esate baterako, zarauztarrok zaindu behar dugu Iñurritzako biotopoa. Eremu txikia da, bai, baina geurea da, eta hori da gure gerra. Arkamurkak urteak daramatza herritarrei ikusarazten hor zer dagoen, benetan merezi duelako kontserbatzea. Hori egingo ez bagenu, nik ezingo nuke Naturkonera joan beste gauza batzuk borrokatzera.