Sukaldari bati egindako elkarrizketa entzun nuen aurrekoan irratian. Gaztea, hiztun ona zen, eta euskalkian ziharduen. Nire zutabekide Juan Luis Zabalak seguru nago desegoki iritziko ziola euskara hori aukeratzeari, baina horrelako solasaldian pasatzeko modukoa dela begitantzen zait, zazpiki jarri barik. Tira, bazebilen huntaz eta hartaz, umiltasunetik, eta euren lanean gertutasunak duen garrantziaz, sinpletasunak… egunerokotasunean. Egunerokotasunean!

Egunerokotasunean gora, egunerokotasunean behera. Ez nuen kontatu zenbatetan bota zuen, baina batzu-batzuk izan ziren. Hitz luze hori —hamazazpi hizki— behin eta berriz elkarrizketa horretan ez ezik, beste dozenaka ahotan ere bai.

-Tasun-ik behar ote du geure errutinak, egunerokoak? Abstrakziotik hainbeste daukate gure bizitza txikiek? Ala hitzak puzteko joera absurdoan murgilduta ote dabil euskaraz produzitutako guztia? Zeren denok erabili dugu egunerokotasunean hamaikatxo testutan, nik ere bai, badaitort.

Modan daude berba hanpatuak eta arranditsuak -puztuak eta harroak, alegia-, eta modak, ez dakigu zelan, ezta nondik ere, sortu eta zabaltzen dira sare sozialetako fakeak baino bizkorrago. Baina zein da oinarrian dagoen motiboa? Gaitza da galdera horri erantzutea, inongo ikerketarik egin gabe. Nire ustez, baina, badaude pare bat kontu gure izaerari dagozkionak. Edo, beharbada, gure egoera anormal eta gutxiagoatuari egotz geniezazkioke gure jokaera batzuk hizkuntza erabiltzen dugunean.

Asko gustatzen zaizkigu hitz berriak. Batez ere, hasieran erabiltzen genuen berbak, gurean korrienteena zenak, erabilienak, erdal usaina badu. Gogoratu besterik ez dugu musuko hitzaren arrakasta! Badakigu noiz eta nork sortu zuen. Maskara berbak gaztelaniaren kutsu nabarmenegia omen zuen; beraz, berria behar genuen garbiagoa, euskaldunagoa, nahiz eta euskaldun askorendako musua beste gauza bat izan. Berdin zion, euskaldun horien artean ere sekulako menta izan zuen. Misterioak! Horrelako makina bat adibide dugu; bolondres, esaterako. Bolondres-ek euskaldunagoa zirudien boluntario baino, eta Euskaltzaindiak ez erabiltzea gomendatzen badu ere, oraindik orain txitean-pitean entzuten da. Bitxia da. Hipergarbizaleak hiztegian, baina “hemen txarto usaintzen du” bezalako erdarakadei erreparatu ere ez diegu egiten.

Hipergarbizalekeria gure konplexu baten oinarrituta dagoela esango nuke: ez dakigu nahikoa ondo euskara, gurea txarra delako; ondo alfabetatuta ez nagoelako… Horren gainean asko dakigu mendebaldeko hiztunok, gurea ez ei delako “ona”. Horren gainean aurreko esaldian kontzienteki erabili dudan forma erdarakada zelakoan, ezin erabili, baina besterik jakin ez! Ai, telebistan eta umeek buruz erabiltzen dute! Beraz, horren buruz hitz egingo dugu! Fantastikoa! Askoz fantastikoagoa jakindakoan zeri buruz berez norantz dela Iparraldean…

Eta denaren azpian, gainean, ondoan, inguruan, erdian… gaztelaniaz elikatzen dugula gure diskurtsoaren mamia; hau da, gaztelaniaz betetzen dugula, oro har, gure katilua. Gure irakurketak nagusiki erdaraz, telebista eta irrati gehienak erdaldunak, filmak, serieak, sare sozialak ere beste hizkuntza batzuetan. Horrela ezin zaie gure jardunei euskararen usaina eman, ez dugulako erreminta nahikorik hizkuntza ganoraz ehuntzeko.

Egunerokotasunean ezin bada, horni dezagun egunero!