Gizartea

Atzerrian ere, euskara bizirik

Jose Miguel Ramirez kolonbiarra da. Tolosan da egunotan, eta estreinako aldia du Euskal Herrian. Bidaia lurraldea ezagutzeko eta Euskararen Gaitasun Agiria lortzeko baliatu nahi du. Izan ere, Kolonbiatik sekula irten ez arren, euskaraz hitz egiten du. 1998. urtean irrati batean entzun zuenetik egin zitzaion interesgarri, eta, pixkanaka, liburuen eta pelikulen bitartez eta Internet bidez egin dituen lagun euskaldunekin izandako elkarrizketatxoekin, euskara barneratuz joan da, menderatu arte.

Kolonbiako hizkuntza irakasle horren lekukotza eta gisa bereko beste hainbat pertsonarena jasoko ditu Euskara munduan besteen ahotan dokumentalak. Joan den urtean estreinatu zen lanaren lehen zatia, eta euskal herritarrak zituen oinarrian, Euskal Herrian jaio eta atzerrian bizi direnak. Salbuespen bat bazuen, ordea: euskal herritarrak izan gabe euskarara nola gerturatu ziren kontatzen zuten bi japoniarren kasua, hain justu.

Iñigo Asensio (Tolosa, 1985) dokumentalaren zuzendariak azaldu duenez, testigantza hura "oso interesgarria" iruditu zitzaion jende askori, eta, horregatik, euskara bereganatu duten atzerritarren testigantzek lehenengo zatia borobildu zezaketela pentsatu zuten.

Testigantza horien bila, Shanghain egin zuen lehen geldialdia. Antzuolako Elay enpresak han duen egoitzan, Huang Hui 25 urteko neska txinatarrak egiten du lan, eta harekin izan zen, duela urtebete hasi baitzen euskara ikasten. Handik Ameriketako Estatu Batuetara jo zuen. David Bieter eta Chris Bieterrekin izan zen, Boisen. Jatorri euskaldunekoa da David, bertako alkatea. Asensiok gogoratu du Euskal Herriko zazpi hiriburuetako alkateek euskaraz ez zekitela ere Estatu Batuetan bazela euskaraz zekien alkate bat. Chris, Daviden anaia, epailea da Boisen, eta euskaraz ederki egiten du. Ez zuten aitona-amonengandik jaso euskara, gazte hil baitziren; gerora euren gurasoekin Euskal Herrira etorri, eta horrela hasi ziren euskarara gerturatzen.

Lekukotza gehiago ere jaso ditu tolosarrak, David Romtvedt idazle eta musikari wyomingdarrarena, kasurako, baita Ipar Euskal Herrian euskara ikasitako quebectar batena ere, besteak beste.

Pertsona horiek euskararekiko duten militantziak harritu du Asensio, "batez ere, kontuan hartuta gurean zenbat kostatzen den jendea euskarara hurbiltzea". Dokumentalaren lehengo zatian, jendeak euskara altxor baten moduan urteetan nola gorde duen ikusteak gogoetarako bidea ematen zuen, eta, bigarren zati honetan, gogoeta "are eta gordinagoa" dela uste du Asensiok: "Munduan sakabanatuta dauden euskal hiztunek euskarari ematen dioten garrantzia sentitzen duzu, eta, Euskal Herrian garrantzi berbera emateko zailtasunak daudela alderatzen duzunean, zer pentsa ematen du". Egunotan Euskal Herrian den kolonbiarrak bizitzen ari denaz kontatutakoa jarri du adibide moduan: "Jose Miguel harrituta geratzen da hainbatetan, euskaraz hitz egiten hasi eta jendea euskaraz erantzuteko gai ez dela ikustean".

Lehen zatiak bezala, bigarrenak ere osagai emozionala baduela dio tolosarrak: "Une hunkigarriak ere izango dira, pertsona hauek euskalduntasuna oso barruan sentitzen dutela nabaritzen delako".

Bilboko Zinebi dokumental eta film laburren jaialdian estreinatuko dute lana, azaroaren 8an, eta, joan den urtean lehen zatiarekin egin bezala, ETBn ere ikusteko aukera izango da, Euskararen Egunean, abenduaren 3an. Egun berean, Bordelen aurkeztuko dute Euskara Munduan lanaren lehen zatia, frantseseko azpidatziekin; Argentinan, gaztelaniazkoekin; Boisen eta Sydneyn, ingelesezkoekin; eta Erroman, italierazkoekin —azken bi horiek konfirmatu gabe dituzte oraindik—. Bai Asensiorentzat, bai proiektu honetan buru belarri ari diren gainerako taldekideentzat oso pozgarria da hori, "lehen zatia oraindik bizirik dagoela erakusteaz gain, bidea ematen duelako euskarak guretzat duen garrantzia atzerrian erakusteko".

Indianoenean, bizi

Indianoenean, bizi

Argiak piztuta, aldapan behera doan pare bat auto besterik ez dabil Indianoeneko kalean. Giroa lasai dago Donostiako Ulia auzo inguruan, azken egunetan izandako ezohiko mugimenduetatik aparte. Astearte arratsaldea da, euria hasi du, eta iluntzen ari da. Indianoeneko 16. zenbakian, ordea, argiagoa da zuri-beltza: "inoiz baino indartsuago" daude Kortxoeneko lagunak. Sarrera aldameneko kontainerrak berak hala dio: Bizirik, bakarrik ezin, lagunekin bai. Bost urte egin ditu aurten Kortxoenea gaztetxeak, eta azken asteetako elkartasunaz gain, okupatu zutenetik izandako babesak eutsi dio tente. Ezagunenak, ezezagunenak eta, bereziki, bizilagunenak. "Kortxoenea zerbaitetan berezia izan badaiteke, bizilagunekiko harremanagatik da berezi". Horren adierazle dira gaztetxearen inguruko balkoietako batzuk: Kortxoenearen aldeko pankartak eta banderak dituzte.

Bilerak egiten dituzten mahaiaren bueltan eseri da Beñat Apalategi, Amets Artelazkirekin batera. Liburutegia dute han. "Orain nahiko jasota dago, huste abisua dela eta". Zabala da lehen solairua. Beste mahai baten inguruan ere badira beste bospasei lagun, datozen egunetarako jarduerak prestatzen. Beheko solairuan, Urban 13 taldea breakdance tailerra eskaintzen ari da. "Beste batzuk bileran daude". Udaleko ordezkariekin egindako bilerara joanak dira, Kortxoenearen etorkizunaz hitz egitera.

2010eko ekainaren 26an okupatu zuten Kortxoenea. Kortxo eta txapa fabrika zen eraikina 1950eko hamarkadan, eta, hainbat urtez utzita egon ondoren, Zurriola ikastolak hartu zuen 1983. urtean, antzerki eskolak emateko. Gazteek okupatu zutenerako, bizpahiru urte zeramatzan erabilerarik gabe. "Tarte horretan, etxegabeak egon ziren, suteak sortzen zituzten, pixa lekuz kanpo egin, soinuak zeuden...", dio Artelazkik. Auzoko gazte asanbladaren ekimenez eta auzoko jende ugarirekin egin zuten okupazioa. Behar bati erantzun nahi zioten: "Okupatu zen garaian bete zuen Donostiak zeukan gabezia garrantzitsu bat. Horrelako mugimendu batek indarra hartzen du jendearen artean badagoelako behar jakin bat". Intxaurrondon bazegoen Letaman gaztetxea; Añorgan ere bazen autogestionatutako gune bat. Datu "esanguratsu" bat aipatu du Apalategik, okupazioa zein egoeratan izan zen ulertzeko: "Odonen [Elorzaren] alkatetza garaian okupatu zuten: Odon da Donostiako historian gaztetxe gehien hustu duen alkatea".

Bost urte atzera egin du Artelazkik, aurkitu zutena deskribatzeko: "Beheko solairua erabat kiskalita zegoen; goikoa, hobeto, baina gauza ugarirekin, erabat utzita. Zarata Gela eta Serigrafia dauden lekuak oso gaizki zeuden; hori garbitzea sekulako lana izan zen". Eraikinaren ondoko orubea ere eurena egin zuten; zuhaitzez, sasiz eta hondakinez beteta zegoen eremuan baratzea eta oilategia dituzte. "Autokonposta proiektu bat ere martxan jarri genuen, bizilagunentzako kuboak jarri eta hondakinekin konposta egiten hasi ginen".

20-30 laguneko batzarrak ziren hasierakoak. Dinamikak garatuz joan ziren neurrian, baina, gero eta eragile gehiago batu ziren Kortxoenera: Urban 13 taldea, Afrikako dantzen taldeak, musika taldeak, AHTaren aurkakoa... Apalategik dioenez, jendea gerturatu ahala ohartu ziren gaztetxearen antolaketa aldatu behar zela. Orduan sortu zuten Kortxoeneko Asanblada: gazteen batzarraz gain, eragileetako ordezkariak biltzen dira horretan. Espazio fisikoa koordinatzeko hasi ziren elkartzen, "horizontaltasuna bilatzen zelako". Gaztetxeko eragileez gain, badira gaztetxea unean-unean erabiltzen duten taldeak ere: Piratak, Askapena, Mundu Bat, Euskadiko Gazteriaren Kontseilua...

Bost urte horietatik auzotarrekin eta gainerakoekin egindako harremanak nabarmendu ditu Artelazkik. Askotariko eragileak dabiltzanez, harremana adin tarte zabalekoa ere bada: "16 urtekoetatik hasita, 50 luze dituztenak arte".

Dinamismo horri erreferentzia eginez jarri dio izena Irautea sortzea delako dokumentalari Apalategik, Markel Ormazabal eta Joseba Parronekin batera. "Irautea ez bizirik irautearen moduan, baizik eta irauteak bere horretan sorkuntza bat dakarrelako. Eta, aldi berean, sortzea irautea delako". Kortxoeneko bost urteko bideari begiratua egin diote, "erradiografia" bat. "Honek balio dezake beste edozein espazio autogestionatuk dituen dinamikak azaltzeko".

Jaiak berreskuratzea

Kortxoenea okupatu zutenean ezinbestekotzat jo zuten bizilagunekin tratu ona izatea. Apalategiren iritziz, auzoarekin elkarbizitza landu gabe horrelako espazio batek ez zuen zentzurik. Bereziki jorratu duten atal bat da, beraz: hasieratik bilerak egin dituzte, abisuak pasatzen dizkiete, kontzertuak 00:00etan bukatzea adostu zuten... "Hasieratik harreman zuzena egon da, inolako bitartekaririk gabe konpondu ditugu egon zitezkeen arazotxoak". Artelazki ere bat dator: "Ikusi zuten zerbait eraikitzera gentozela, ez apurtzera. Lagun moduan hartu gintuzten".

Harreman horretan "mugarri bat" egon zen 2011ko ekainean. Gazteek bazekiten duela 50 bat urte jaiak ospatzen zituztela Indianoeneko kalean, eta, okupazioaren urteurrenaren harira, jaiak berreskuratu zituzten. Bizilagunekin batera antolatu zuten, eta, geroztik, urtero elkartzen dira kale inguruan. "Txokolate jana egin izan dugu, bizilagunek jatekoa daramate... Inprobisatua da; iaz bizilagun batek gitarra jaitsi zuen eta kantuan aritu ginen".

Elkartasuna are handiagoa izan da garai zailenetan. Bost urteko bidean garai "gogorrak" ere izan dituzte. Apalategik bat du gogoan: 2010eko urrian, gazteriaren aurkako sarekada batean, Espainiako Poliziak gaztetxea miatu zuen: "Sarekadan hainbat lagun atxilotu, torturatu eta espetxeratu zituzten. Eta hemendik eraman zituzten bideokamerak, argazki kamerak, dirua... Bertso eskolako izenen zerrenda...".

Gaur egun ere egoera "konplikatua" igarotzen ari dira Kortxoeneko lagunak. Azken egunetan, gutxienez bost-hamar lagun daude momentu oro gaztetxean. Irailaren 4an hura legez kanpo botatzen ahalegindu zirenetik, 24 orduko txandak antolatu dituzte. Geroztik, beste bitan bertaratu dira langileak, gaztetxea hesiz inguratzen ahalegintzera. "Egoera honek nekea sortzen du jendearengan; tentsioa, ea langileak noiz etorriko diren...". Gauak hizketan ematen dituzte, filmak ikusten, gitarra jotzen... "Luzea" egiten ari zaie.

Gaztetxea zaintzen aritzearekin batera, gainera, badute zer egina: prestatu duten egitaraua aurrera eramateko ekintzak antolatzea, konponketa lanak, eguneroko batzarrak... Tentsioak, ordea, badu kontrapisu bat Apalategirentzat: "Momentu gogor hauek pizten dute ilusio handien. Ez balitz hemen egin den desobedientzia eta erresistentzia apustu honengatik, hau aspaldi botata egongo litzateke".

Kortxoeneko erabiltzaileek argi dute hasieratik beste modu batera egin zitezkeela gauzak. "Hustera etorri zirenean, langileek bazekiten argi eta garbi ez zeukatela baimenik egin zutena egiteko". Apalategiren arabera, jabearen helburua zen inor ez zegoenean sarrera suntsitzea, de facto erabilezin bihurtu eta husterik egin behar ez izateko. Salaketa jarri zuten Kortxoeneko kideek, jabeak ez zituelako aintzat hartu neurri batzuk —besteak beste, hesiak jartzea, autoak kentzea...— "Baldintzak ez zirelako betetzen kendu zieten baimena, baina epaileak ukatu zuen hau okupatuta zegoela", dio Artelazkik.

Udalaren jokabidea ere kritikatu dute. Diotenez, udalak abuztu erdialdera emana zion eraiste baimena jabeari, eta gaztetxea botatzen ahalegindu eta astebetera egin zituen lehen adierazpenak Eneko Goia alkateak. "Esan zuen beti egon dela prest elkarrizketarako, udal baliabideak jartzeko prest... Udalak bazuen baimenaren berri, eta bere esku zegoen hustu baino lehen, baita baimena eman aurretik ere, arazorik sortu gabe gurekin elkarrizketa bat izatea". Alkateak pilota euren teilatuan jarri izana ere salatu dute, pilota "udalaren esku" dagoenean. Era berean, eraikinaren jabearen aldetik ere uste dute aukera zuela hasieratik eurekin harremanetan jartzeko.

Bide batez, Egiako Porrontxo jaietan izandako gertakari baten harira Goiak esandakoak argitu nahi izan dituzte: "Badirudi jaietan txaranga bat Egiatik zebilela, eta hor zegoen jendea Tabakalerara sartu zela. Goiak dio horrelako gauzekin ez dagoela prest gurekin hitz egiteko. Guk argi eta garbi esaten dugu inondik inora ez duela zerikusirik Kortxoenearekin. Ez dezatela erabili elkarrizketak garatu aurretik elkarrizketak zapuzteko tresna gisa".

Alternatiba bila

Eraisteko ahaleginaren ondoren, bitan elkartu dira Kortxoeneko erabiltzaileak udaleko ordezkariekin, gazteek hala eskatuta. "Lehen hartu-emanak" egin dituzte, eta uste dute prozesuak luze joko duela. Eurek, berriz, alternatibak bilatzeko "erabateko borondatea" agertu dute. Donostiako EH Bilduk proposatu berri duen aukera, esaterako, "erreal" ikusten dute.

Koalizioak Zemoria 20 eraikina jarri du aukeratzat; dioenez, eraikina udalarena da, eta horrek Eusko Jaurlaritzari utzi zion 10 urterako, 2000. urtean —institutu bat dago egun—. Jaurlaritzak hori uzteko asmoaren berri eman zion aurreko udal gobernuari, eta negoziazioak hasi zituzten eraikina berreskuratzeko eta autogestioan oinarritutako proiektu soziokultural bat garatzeko. Bat edo beste, orain arteko ereduari eutsi nahi diote Kortxoeneko lagunek: "Egun Kortxoenean dauden eta egon daitezkeen proiektuak barnebildu ditzakeen espazio bat izan behar du. Eta orain arteko funtzionamenduarekin".

Bizikleta gaineko asteroko arnasaldia

Bizikleta gaineko asteroko arnasaldia

Iganderoko bizikleta buelta "derrigorra" du Jose Angel Arrotaonandia Alberdik (Zarautz, 1972). Astea lasaiago pasatzen laguntzen dio. Baina, bakarrik ezin ibili, eta Josu anaia (Zarautz, 1973) du tandemeko gidari."Jose Angelentzat, bizikletan ibiltze...

Anubis ginebra, munduko London Dry onenen pare

Anubis ginebra, munduko London Dry onenen pare

Abenduaz geroztik, Euskal Herrian eta, zehazki, Bizkaian sortutako ginebra berri bat dago merkatuan: Anubis. London Dry motako ginebra hori pixkanaka ari da bidea irekitzen, ekoizle eta marka handiekin lehiatu nahian. Sustatzaileak "oso pozik" daude harrerarekin. 3.000 litro jarri dituzte jada merkatuan, zuzeneko salmenta bidez gehienetan, eta nazioartetik ere iritsi zaizkie eskariak, besteak beste, Herrialde Katalanak, Belgika eta Italiatik.

Anubis ginebraren sustatzaileetako bat da Eduardo Fernandez Agirre, eta 15 urte baino gehiago eman ditu koktelgintzako eta ostalaritzako sektorean lanean. "Festa, koktel eta abarretarako, koktel egileak eta zerbitzari espezializatuak eramaten genituen; askotan, ginebra marka handientzako prestatutako festetan aritzen ginen lanean. Gin-tonicak nola prestatu erakusten genuen, eta ohartu ginen ez zegoela Bizkaiko ginebrarik; Euskal Herrikoak bai, Gipuzkoako bat eta Arabako beste bat, baina Bizkaikorik ez". Hortxe piztu zen grina.

Linea klasikoko ginebra

Arabako Acha destilategian egiten dute Anubis. Fernandez Agirreren arabera, argi zuten nolako ginebra nahi zuten, baina, halere, bi urte behar izan zituzten formula egokia topatu arte. "Bagenekien zer nahi genuen, eta baita zer ez genuen nahi ere. Ginebra lehorra bilatzen genuen, apaingarririk gabea, lore eta fruitu zaporerik gabekoa. Linea klasikoko ginebra bat da, betiko ginebra kontsumitzaileari begira egindakoa".

Bi urte eman zituzten formula egokiaren bila. "Hogei bat dasta antolatu genituen, bai Bilbon eta bai kanpoan". Merkatuan dauden hainbat ginebra eta eurek egin asmo zutenaren prototipoa aurkezten zituzten itsuan egindako dastetara. "Horrek ideia bat eman zigun jendeak gustuko zuenari buruz, eta horrekin eta guk nahi genuena eta nahi ez genuena argi edukita, Anubis ginebraren formula topatu genuen".

London Dry motako Premium ginebra bat da Anubis, %100ean destilatua. "Koloreztatzailerik eta esentziarik gabe egina dago, zaporea zuzenean fruituetatik hartzen du, eta %100 alanbikean destilatua dago. Horrek jada produktu on bat bermatzen du", azaldu du Fernandez Agirrek. Baina horri elementu guztien arteko oreka gehitzen dio Anubis ginebrak. "Ginebra zaporea du, ez limoi zaporea, ez ipuru zaporea... ez dago besteen gainetik gailentzen den zaporerik. Anubis edaten duen jendeak ginebra goxoa eta leuna dela esaten du".

Nerbioi ibaiko ura, bost aldiz destilatutako alkohola eta ipurua dira Anubis ginebraren oinarriak —ginebra batek %18-20an eraman behar du ipurua—, baina beste osagai ugari ere baditu, bakoitza bakarka destilatutakoa. Asentsio belarra, kardamomoa, kanela, izpilikua, martorria, curaçaoa, loto lorea, iris lorea, limoi azala eta azala, papiroa eta pomeloa. "Osagai batzuk exotikoak dira, besteak ohikoak, baina guztien arteko oreka lortu dugu".

Merkaturatzea

Anubisaren merkaturatzearekin buru-belarri dabiltza. "Oraingoz, komertzializazioa guk egiten dugu, gehienetan bitartekorik gabe, eta hainbat delicatessen dendatan ere bagaude. Ostalaritzakoak dira gure bezeroak, eta oso eskertuta gaude ostalari txikiekin; gure bezero onenak dira. Tantaka sartu nahi dugu merkatuan, pixkanaka baina sendo, epe luzera irauteko asmoarekin".

Ostalari txikiekin lan egiteak produktua ondo ezagutaraztearen abantaila ematen die Anubisekoei. "Produktua saltzeaz gain, bere ezaugarriak nabarmentzen dizkiegu, eta gin-tonic on bat nola prestatu erakusten diegu. Gin kopuruak berebiziko garrantzia du, eta ginebrari etekina ateratzeko ezinbestekoa da gin-tonic bat ondo egiten jakitea".

Gin-tonica boladan dagoen edaria da, eta txanpa hori baliatu nahi dute. "Ginebra konbinatuetan edaten bat batez ere, baina ginebra on bat bakarrik ere edan daiteke. Eta garai onean dago orain ginebra; gelditzeko etorri den likore bat da".

Jatorrietara itzuli nahi izan dute Anubis ginebrarekin, betiko ekoizpen moduetara. Eta horri zor dio izena ere. "Egipton egin ziren lehen destilatzeak, batez ere perfumegintzan, eta hortik dator izena. Anubis berpiztearen jainkoa da, eta guk jatorrizko ginebraren berpiztea irudikatu nahi izan dugu". Bestalde, lauburu batek laguntzen dio Anubisen irudiari. "Hemengo ezaugarri bat sartu nahi genion; hemengo produktu bat da, Bizkaikoa, eta hori garrantzitsua da guretzat".Ginebra kontsumitzaileei deia egiten die Fernandez Agirrek. Eman diezaiotela aukera bat Anubis ginebrari. "Ez dira damutuko".

d

ESKAINTZAREN DATUAK

Ekoizlea. Anubis Gin.

Telefonoa. 634-94 72 34.

Eskaintza. Botila 25 euroan, irailaren 23ra arte.

Eskaintza. www.euskalherrikoplaza.com.

Ibaia, ura baino gehiago

Ibaia, ura baino gehiago

Imanol Garcia Landa Tolosa Ikuspuntu aldaketa», «jauzi ideologikoa» eta gisakoak aipatu dituzte Tolosako Topic zentroan, Naturaldia jardunaldien barruan egindako Ibaiak bizirik izateko erronkak mahai inguruan. Parte hartu duten lau hizlariek bat egin dute puntu nagusi batean: ibaien egoeraz eta kudeaketaz hitz egiterakoan, kontuan izan behar da arro guztia. Asteartean aritu ziren solasean Iñaki Antiguedad EHUko...