gipuzkoa

[Museora] Hegoak geldi zeuzkan
2017-09-082017-09-07Albisteak, gipuzkoa, Kultura, Museora

[Museora] Hegoak geldi zeuzkan

Eider Goenaga Lizaso

Aurreko asteburuan mendian ibili zen Manuel Agirresarobe (Aia, 1941) tximeletak harrapatzen. 18 urte zituenetik dabil tximeletak biltzen eta katalogatzen, eta oraindik zaletasunari eusten dio, gogotsu. Urte hauetan guztietan eginiko tximeleta bilduma Munduko Tximeleten Erakusketa Iraunkorra museoan dago ikusgai, Irunen, Larritxipi kalean. Museoa Agirresarobek berak jarri zuen martxan, 1996an; eta, 2006an, Irungo Udalak erosi zuen erakusketa. Egun, udalak kudeatzen du, eta Agirresarobek egiten ditu gidari lanak; haren kargu daude, halaber, erakusketa berritzeko eta mantentzeko lana ere. Guztira, 7.000 tximeleta inguru daude ikusgai.

2017-09-082017-09-07gipuzkoa

“Jendea gertukoa da, eta horrek asko laguntzen du elkarbizitzan”

M. Osa Galdona
Realeko lehen taldeko aurrelaria eta medikuntzako ikaslea da Nahikari Garcia (Urnieta, 1993). Egunero Bilbo eta Zubieta artean ibili arren, Urnietan bizi da. Umetan etxe azpiko parkean igarotako orduek emaitza eman dute, eta, egun, hango eta hemengo futbol zelai onenetan golak sartzen aritzen da.

2017-09-082017-09-07gipuzkoa, Iritzia

Turistak Eibarren

Leire Narbaiza

Abuztua, oro har, ez da hilabeterik egokiena kazetaritzarentzat. Erredakzioak erdi oporretan egoten dira, irakurle/entzule/ikusleak firin-faran atzera eta aurrera etxean geratu barik, eta "benetako" albisteen sortzaileak —politikariak, alegia— desagertuta, horiek ere bakantzetan. Baina orriak eta albistegiak bete egin behar dira abuztuan ere, aurreko hilabeteetako tamaina (edo antzekoa) bera dute-eta.

“Azpeitiak jarraitu egin du sagardoaren kulturarekin”
2017-09-012017-09-01Elkarrizketa, gipuzkoa

“Azpeitiak jarraitu egin du sagardoaren kulturarekin”

Ane Olaizola

Euskal kulturari eskutik helduta bizi den pertsona nekaezina da Laxaro Azkune (Azpeitia, 1950). Oñatz auzoan jaioa da, eta harreman estua du jaioterriarekin eta herrigintzarekin. Lotura horiek uztartuta, Sagardoa Azpeitian liburua idatzi du, sagardoak Azpeitiarekin izan duen lotura islatzeko asmoz. Juan Joxe Agirreren argazkiekin osatu dute liburua; "kalitatezko produktu bat" egiteko asmoz, Azpeitian sagardoa egin izan duten eta oraindik egiten duten baserrien eta sagardo ekoizpenaren prozesuaren irudiak jaso dituzte. Azpeitiko Udalean eros daiteke liburua, 5 euroan.

Nola sortu zitzaizuen liburua idazteko ideia?

Sagardo elkarteak aurten 45 urte bete dituela eta, Azpeitiko sagardoaren egiaztapen bat utzi nahi zuten. Gaiari buruzko liburu bat egitea proposatu zidaten. Udalarekin ere hitz egin zuten, eta gustatu zitzaidan ideia. Nire esku egon da liburua antolatzea eta osatzea. Artxiboetara jo dut garai bateko sagardotegien informazioa lortzeko. Horrez gain, Imanol Elias eta Joxe Lizaso izan dira informazio iturriak.

Nolako harremana duzu sagardoarekin?

Gertutik ezagutzen dut sagardoaren kultura, eta gustatzen zait. Irratian lan egin nuenean, sagardoaren inguruko informazioa landu nuen urte askoan. Nire gustuko edaria ere bada sagardoa, eta horrek erraztu egiten du lana. Txikitan, gure baserrian ere egiten zen, eta auzoko baserritar mordo bat pasatzen zen gure baserritik sagardoa egitera. Bakoitzak bere egutegia zuen, eta beraiek ekarritako sagarrarekin egiten zuten gurean edaria. Hala funtzionatzen zuen beste auzoetako baserrietan ere.

Liburua esku artean izanda, berrets daiteke Azpeitiak tradizio handia duela sagardoarekin?

Oso kuriosoa da Azpeitiko kasua. Inguruko beste hainbat herriren aldean, ohitura handiagoa dago sagardoa edateko eta egiteko. Litro asko egiten dituzte, eta familia osoa elkartzen da horren aitzakian.

36ko gerra baino lehen baserri guztietan egingo zen sagardoa. Kalean ere sagardotegiak gehiago ziren tabernak baino. Gerraren ondoren ere Azpeitiak jarraitu egin du sagardoaren kulturarekin, eta baserrietan, gutxiago edo gehiago, segitu egin da sagardoa egiten. Baserrietatik kalera lanera joaten hasi zirenean, 70eko hamarkadan, kultura hori mantendu egin zen, eta orduan sortu ziren sagardo taldeak eta kuadrillak. Barrikatxoak sagardoz bete, eta astean bizpahiru aldiz elkartzen ziren afaltzeko eta bakoitzaren barrikak dastatzeko.

Saltsa hori kuriosoa da Azpeitian. Azpeitiarrak hasi ziren sagardo muztioa eskatzen Astigarragako sagardotegiei. Haiek, hasiera batean, ez zuten halakorik eskaintzen, konpetentziatzat hartzen zituztelako. Gero, sagardotegi bat hasi zen eskaintzen, eta, ikusita Azpeitian eskari handia zegoela, beste batzuek jarraitu zuten. Azpeitira litro pila bat ekarritakoak dira Astigarragako sagardotegiak, eta oraindik jarraitzen dute ekartzen.

Ba al du berezitasunik Azpeitian egiten den sagardoak?

Sagardotegi askok diote sagardo mota bat bereziki gehiago gustatzen dela Azpeitian. Txapelketetan antzeman dute hori: sagardozaleek sagardo leunagoa ekartzen dute Azpeitira. Gaur egun, sagardo mota hori da kontsumorako nagusitzen ari dena. Gutxitzen ari da azidotasun gehiago duena, garratzagoa. Esaterako, sagardo mota hori gustukoago zuten Donostialdean, Tolosaldean edo Elgoibarren. Azpeitian, berriz, asko kontsumitu izan da sagardo egin berria, artean ondo heldu gabekoa. Azpeitiarrak ohituta daude zapore gozo horretara, eta hori izan daiteke sagardo leuna nahiago izatearen arrazoia.

Gerra baino lehen, baserrietan zenbateraino zegoen errotuta sagardoa?

Erabat. Etxe guztietan sagardoa zen edari bakarra. Garai hartan, ardoa ez zen horren ohikoa; egun berezietan bakarrik edaten zen. Sagardoa zen baserrietakoa, eta guztiek edaten zuten; umeengandik hasi eta nagusietaraino. Sagardo egin berria, gozoa, guztiek edaten zuten, eta hobeak zirenak botiletan sartzen zituzten.

Gerraren ondoren, ordea, aldatu egin ziren ohiturak.

Industrializazio garaian baserritarrak kalera joan ziren bizitzera, eta, horren eraginez, baserrietan galduz joan zen sagardoa egiteko ohitura. Esnea produzitzen hasi ziren, eta horretarako belardiak behar zituzten. Orduan, sagasti asko kendu egin ziren. Kalean, berriz, gizarte harremanetan sortu zen etenaren eraginez gelditu zen sagardotegien kultura. Gerora, sagardotegi bakan batzuek jarraitu zuten sagardoa ekoizten.

Sagardozalea al da Azpeitia?

Bai, zalantzarik gabe. Azpeitian, oraindik, ez dago txikiteoan sagardoa edateko ohiturarik, baina herri batzuetan errotzen ari da. Azpeitira, oraindik, ez da iritsi, baina botiletan sagardo asko kontsumitzen da. Diotenez, aurreko belaunaldietakoek nahiago dute elkartean txotxa egitea, baina oraingoek gustukoagoa dute botiletan edatea, mahaitik altxatu gabe.

Sagardoak bere lekua gordetzen al du oraindik?

Sagardoa, kalitatez, asko hobetu da azken urteetan. Gainera, sagardo elkarteek bat egin eta sagardoaren zigilua sortu dute. Horrek beste berme bat ematen du, eta pauso handia da alde horretatik. Sagardozaletasuna badago; gazteen artean asko kontsumitzen da, ardoa baino gehiago.

Burdinola bat Txillidarentzat
2017-09-012017-08-31gipuzkoa

Burdinola bat Txillidarentzat

Eider Goenaga Lizaso
Jose Mari Andueza (Legazpi, 1949) lanean hasi berria zen Patricio Echeverria burdinolan Eduardo Txillidaren eskulturak egiten hasi zirenean. Haizearen orrazia baino lehen beste bat egin zutela oroitu du Anduezak, eta, haren ondoren, artista hil zen arte iraun zuela elkarlanak.

Orrazira erromesaldian
2017-09-012017-08-31gipuzkoa

Orrazira erromesaldian

E. Goenaga Lizaso
Eduardo Txillidak egunsentia baliatzen zuen Haizearen orrazia bisitatzeko. Jende askorekin topatzea saihesten zuen, lotsa apur bat ematen ziolako, eta goizeko lehen orduetan joaten zen hainbeste maite zuen toki horretara.

Artistak amestutako tokian
2017-09-012017-09-01Albisteak, Asteko Gaiak, gipuzkoa, Gizartea, Kultura

Artistak amestutako tokian

Eider Goenaga Lizaso

Berrogei urtez azpikoek beti mendiari eta arrokari itsatsita ikusi dituzte, Donostian, Haizearen orrazia osatzen duten hiru eskulturak. Ez dira beti han egon, ordea. 1977ko irailerako ipini zituzten Eduardo Txillidak (Donostia, 1924-2002) egindako eskulturak toki horretan, ia hamar urteko prozesu luzearen ostean. Eskultura hiriaren ikur bilakatu zen; eta, hari esker, ordu arte sorterrian baino laudorio gehiago nazioartean jasotzen zuen artista ikur bihurtu zen Donostian zein Euskal Herrian ere. Txillidaren oihartzuna izugarri zabaldu zuen Haizearen orrazia egin izanak, eta, ordutik, jende andana erakartzen du artistaren izena daraman pasealekuaren amaieran dagoen eskultura multzoak.

Erretaula bat itsasoarrena
2017-09-012017-08-31Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

Erretaula bat itsasoarrena

Miriam Luki

Itsaso udalerri izan zen, Ezkiorekin batu zuen gero erregimen frankistak, eta biek elkarrekin egin dute aurrera urte askoan. Aurreko urtarrilean, banandu egin ziren Itsaso eta Ezkio, eta, orain, itsasoarrek hartu dute euren herriaren lema. Aspaldian, auzolanean garbitzen zuten San Bartolome eliza. "Gure amonak betidanik joan izan dira eliza garbitzera", azaldu du Maite Salutregik. "Baina garbiketa sakona egitea pentsatu genuen, eta orduan jabetu ginen egiteko zegoen guztiaz eta baita gure ondareaz ere". Sinestunak eta kristau sinesmenik ez zeukatenak elkartuta aritu ziren auzolanean. "Elkarrengandik ikasiz, gure historia eta ondarea balioetsiz". Itsasoarrek elizako erretaula zaharberritzeko egindako urratsa da elkarlan horren emaitzetako bat. Gipuzkoako Foru Aldundiaren diru laguntza lortu dute, eta Equipo7 Bizkaiko enpresako adituak ari dira jada erretaula zaharberritzen.

Plaza hoberik ba al dago?
2017-09-012017-08-31Albisteak, gipuzkoa, Kirola, Kultura

Plaza hoberik ba al dago?

Unai Zubeldia

Salda beroa, txorizo muturra, haragi egosia, sagardoa, ardoa... Eta trikitilariak, noski. "Ezertxo ere ez da faltako iraileko lau igandeetan". Mendizale eta erromeriazale guztiei gonbita egin die Maria Jesus Etxeberriak, Zelatungo Antonioren bordako langileak (Urrestilla, Azpeitia, 1965). Joan den asteartean egin zituzten beroketa lanak, San Juan Txiki eguneko erromeriarekin. "Hori da, berez, Hernioko eguna", zehaztu du Etxeberriak berak. Eta etzi piztuko da iraileko igandeetako lehenengo festa handia. Aurtengo irailak lau igande izaki, lau erromeria egun izango dituzte Zelatunen, Hernio mendiaren magalean.